نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکتری مدیریت ورزشی، مدرس گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان ، ایران
2 دکتری مدیریت ورزشی، گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
3 کارشناس ارشد مدیریت ورزشی، گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان ، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
The present study was conducted with the aim of organizing the organizational pathology of the rules of the establishment of sports spaces (Article Five Commission of the Ministry of Sports and Youth). The method of this research was qualitative research with grounded theory approach. Theoretical saturation was achieved after 15 deep and semi-structured interviews managers of sport and youth departments and clubs and university professors. Categories were identified after completing the process of coding and data abstraction. Purposive and snowball sampling was done until theoretical saturation. To evaluate the face and content validity, findings were presented to interviewers and after studying theory, their ideas were applied. The method used to evaluate the reliability was the retest reliability method. The average level of internal agreement was reported to be 0.80.Data analysis in three steps: open, axial and selective coding was achieved by using MAXQDA software. The results of this study showed that the causal conditions: external factors (economic, socio-cultural and political), internal factors (human, marketing, strategic, technology, financial management), contextual condition (understanding organizational goals, organizational structure, communication organizational, organizational leadership, rewarding system, useful mechanisms and attitude towards change), intermediary factors (environmental, organizational and managerial), strategies (production, marketing, economic, political, legal and knowledge), and outcomes (economic, service, social, marketing, financial, human, brand and brand). As a result, managers can improve the process of establishing sports venues in the country, due to the refinement and improvement of some processes and conditions and play a significant role in the employment of sports applicants.
کلیدواژه‌ها [English]
آسیب‌شناسی سازمانی آیین‌نامه تأسیس فضاهای ورزشی (کمیسیون ماده 5 وزارت ورزش و جوانان) از دیدگاه خبرگان ورزش
10.22034/SSYS.2022.1126.1783
تاریخ دریافت مقاله: 19/10/1398
تاریخ پذیرش مقاله:24/2/1399
مقدمه
بسیاری از مردم در جوامع مختلف به اهمیت ورزش در حفظ سلامتی نشاط و شادابی، بالابردن توانایی‌های جسمی و روانی پی برده و به ورزش‌های تفریحی یا اوقات فراغت و عده‌ای نیز به عنوان ورزشکار حرفهای به ورزش قهرمانی یا رقابتی می‌پردازند. اما ورزش‌های اوقات فراغت یا ورزش قهرمانی همه در مکان‌هایی به نام اماکن و تأسیسات ورزشی انجام میشود. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات شهرهای بزرگ، کمبود فضاهای ورزشی و توزیع صحیح آن باتوجه‌به جمعیت هر منطقه و همچنین کمبود و ناکافی بودن منابع مالی سازمان تربیت‌بدنی برای ایجاد اماکن ورزشی است. با شروع شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرنشینان و بالطبع مشکلات به وجود آمده، ضرورت فراهم‌آوردن امکاناتی برای رفاه حال شهروندان بیش‌ازپیش شناخته شده است (رهبری و همکاران، 1394). طبق برخی از آمارهای منتشرشده سرانه اماکن و فضاهای ورزشی در ایران به ازای هر نفر 48/0 مترمربع بوده است که در مقایسه با سرانه فضاهای ورزشی در جهان 3 مترمربع به ازای هر نفر بسیار اندک است (اشرف، 1398). ملاحظه میشود که میزان سرمایه‌گذاری دولت در بخش ورزش متناسب با رشد جامعه و متقاضیان ورزشی است و چنانچه هم این روند در آینده ادامه یابد کمبودها بیشتر آشکار میشود (سالاری و مازیاری، 1393).
توجه به بخش خصوصی در ورزش جدای از سایر بخش‌های خصوصی نظیر اقتصاد و تولید، خدمات، آموزش عالی، آموزش‌وپرورش نیست، در دهه اول انقلاب به دلایل متعدد سیاستهای ارشادی سهم بخش خصوصی در توسعه کشور بسیار ناچیز و در برخی از بخش‌ها صفر بود از جمله بخش‌هایی که در آن حضور بخش خصوصی کم‌رنگ بود باشگاهها بود. البته این به معنی عدم حضور و یا پشتیبانی مردم از ورزش کشور نیست، چرا که بدنه اجرایی و عملیاتی ورزش کشور در قالب هیئت‌های ورزشی همیشه بر دوش مردم بوده است اما فعالیت در قالب باشگاههای ورزشی به تبع اقتصاد دولتی کماکان در اختیار تربیت‌بدنی بود، اما در دهه‌های بعد و خصوصاً سال‌های اخیر با تأکید مسئولین ارشد نظام در خصوص حضور بخش خصوصی در توسعه کشور مردم توانستند مبادرت به ساخت یا تأسیس باشگاه ورزشی نمایند، این اقدام در سال‌های نخست به‌صورت متمرکز با تشکیل کمیسیون ماده 5 فقط در سازمان تربیت‌بدنی ولی بعدها در ادارات کل تربیت‌بدنی (ورزش و جوانان) انجام‌گرفته و میگیرد درهرصورت این فرصت خوبی که به ورزش کشور داده شده منشأ تأثیرات مثبت و منفی به صورت توأم میشود. از جمله فرصت‌هایی که از طریق خصوصی‌سازی باشگاههای خصوصی ایجاد میشود افزایش سرانه ورزشی، افزایش تعداد ورزشکاران سازمان‌یافته، تنوع در رشته‌های ورزشی، تولید منابع مالی از طریق ورزش و اهمیت یافتن اقتصاد ورزشی، ایجاد اشتغال و کارآفرینی، کاهش تصدی‌گری دولت می‌باشد. بااین‌وجود این امر تهدیدهایی را نیز از جمله عدم سیاست‌گذاری هوشمندانه بر اساس آمایش، گسترش باشگاههای بدون مجوز و غیرقانونی، آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی، ایجاد مینماید (جنتی، 1391).
خصوصی‌سازی در برگیرنده آرایه‌های مختلفی از فرایندهای مهم قانونی، تجاری و مالی است که باعث کوچک‌سازی دولت و واگذاری مالکیت و مدیریت یک سازمان یا شرکت به افراد غیردولتی در قبال اخذ وجه میشود (نصیرزاده و رضایی، 1397). سازمانهای واگذار شده از یک سو به صورت یک مجموعه مستقل از اقتصاد دولتی دارای آزادی عمل خواهند بود و از سویی دیگر صاحب یک شخصیت حقوقی می‌گردند. در اصل، خصوصی‌سازی واگذاری مسئولیت‌های دولت در هرچه کارآمدتر کردن سرمایه‌ها با اتکا به مشارکت بخش خصوصی است و ناگفته نماند که سرمایه‌گذاری در ایجاد هر فضای ورزشی منجر به ایجاد ارزش افزوده آن مکان میشود. با این مفهوم، هرگونه فعالیت بنگاه‌های اقتصادی در هر مکان موجب افزایش تولید ناخالص ملی و سرمایه‌های ملی است (اصل 44 قانون اساسی،1388). بنابراین در چارچوب فرآیند خصوصی‌سازی، یک اقتصاد رقابتی شکل میگیرد و اقتصاد رقابتی به تغییر نقش دولت، ایجاد امکانات مالی جدید و گسترش رفاه عمومی منجر میشود.
دستورالعمل شرایط عمومی متقاضیان تأسیس باشگاه ورزشی بنا به تجویز مقرر در قوانین و مقررات مشروحه ذیل که در تبیین شرایط و الزامات متقاضیان تأسیس باشگاههای ورزشی می‌باشند به‌عنوان شرایط عمومی لازمه تأسیس باشگاه در جلسه شماره 17670/5/د مورخ 23/10/1394 کمیسیون اصلی ماده پنج در 10 ماده و 58 بند با حضور اعضاء کمیسیون اصلی ماده پنج امور باشگاههای وزارت ورزش و جوانان تصویب و جهت اجرا ابلاغ گردید.
الف: قانون تأسیس سازمان تربیت‌بدنی مصوب ۱۳۵۰
ب: قانون اجازه تأسیس باشگاه ورزشی و ورزشگاه توسط مردم با نظارت دولت (مصوب 18/10/1369)
ج: آیین‌نامه اجرایی قانون تأسیس باشگاه ورزشی و ورزشگاه توسط مردم با نظارت دولت (مصوب 15/10/1370). (دستورالعمل شرایط عمومی متقاضیان تأسیس باشگاه ورزشی، 1394).
اصطلاح آسیب‌شناسی[4] علاوه بر مفاهیم و روش های علوم رفتاری، سایر مفاهیم و روش های مدیریت دانش، در زمینه برنامه ریزی راهبردی، مهندسی مجدد فرایندها، بهره وری سازمانی و غیره را نیز مدنظر دارد. پایین بودن سطح بهره وری به مفهوم کارایی و اثربخشی، فقط ناشی از اشکالات و نارسایی های عامل انسانی نیست، بلکه عوامل دیگری همچون سازماندهی نامناسب، ضعف نظام کنترل، نامناسب بودن فرایندهای کاری و غیره در این میان نقش دارند که باید بررسی شوند (شریفی کلویی، 1379). آسیب شناسی نیازمند نگرشی سیستمی و منظم به کل فرایند است و هدف آن تشخیص ماهیت و نوع مسئله ای است که بروز می کند و نیاز به حل دارد. مسئله ممکن است به صورت فرایندی حتی به صورت چرخه ای ظهور کند یا به طور غیرمستقیم در سیستم مورد مطالعه با شدت و ضعف گوناگون اثر بگذارد. آنچه در مسئله شناسی اهمیت خاصی دارد، تشخیص صحیح بیماری است (جلیل نژاد، 1381). در این راستا به منظور مدون کردن، طبقه بندی و ریشه یابی آسیب های سازمانی و ارائه راه حل مناسب به منظور اصلاح می توان از مدل های آسیب شناسی سازمانی به عنوان ابزاری ارزشمند برای مدیران علاقه مند به بهسازی سازمان سود برد؛ چرا که به زعم آندرسون[5] برای مطالعه سازمان نباید از مدل ذهنی استفاده کرد؛ زیرا ادراکات پژوهشگر، فرایند مطالعه را جهت داده و اقدامات آنها را تحت نفوذ قرار می دهد و در تعمیم پیامدهای پروژه مشارکت می کند (ترک زاده، 1387).
از جمله تحقیقات مرتبط با موضوع تحقیق می‌توان به پژوهشی که توسط فراهانی و همکاران (1394) انجام شد اشاره کرد، نتایج نشان داد مهمترین مشکلات باشگاههای خصوصی شهرستان شهرکرد عبارت بودند از هزینه بالای راه‌اندازی و ساخت؛ بالاتر بودن هزینه استفاده از؛ ناکافی بودن تسهیلاتی مثل وام بانکی و غیره اماکن خصوصی ورزشی؛ هزینه‌های زیاد نگهداری و تعمیر اماکن ورزشی بخش‌های خصوصی در ورزش نسبت به باشگاههای دولتی؛ عدم هماهنگی واحدهای اجرایی و تعدد مراجع تصمیمگیری برای ارائه مجوز. زهره وندیان و ابراهیمی (1392) به ارائه مدل پیشنهادی برای مکان‌گزینی اماکن ورزشی با استفاده از تلفیق سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش‌های تصمیمگیری چندمعیاره پرداختند. باتوجه‌به مدل ارائهشده و تلفیق سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل‌های تصمیمگیری می‌توان در ساخت اماکن و توزیع عادلانهآن‌ها در سطح شهر، تحرک و در نتیجه آن سلامت اجتماعی را به شهروندان هدیه داد و باعث صرفهجویی در هزینه و افزایش بهرهوری شد. یافته‌های پژوهش علی دوست قهفرخی (1398) نشان داد، مهمترین موانع حقوقی و قانونی مؤثر در اجرای سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی عبارت بودند از جامع نبودن قوانین مصوب مربوط به خصوصی‌سازی؛ تغییرات مکرر در قوانین تصویب شده؛ وجود مشکلات قانونی در خصوص قوانینی چون حق پخش تلویزیونی و حقوق مالکیت معنوی (کپی‌رایت)؛ وجود برخی اشکالات و نواقص در قوانین و مقررات مربوط مانند قانون کار، قانون مالیات و قانون مدیریت خدمات کشوری؛ قدیمی بودن قانون تأسیس و اداره وزارت ورزش (سازمان تربیت‌بدنی) و باشگاههای ورزشی؛ تعدد مراجع تصمیمگیری در زمینه خصوصی‌سازی و واگذاری باشگاههای حرفهای؛ ناهماهنگی و همسو نبودن مقررات و سیاستهای اجرایی؛ کمبود قوانین نظارت و بازرسی جهت کنترل فرایندهای اجرایی سیاستهای کلی اصل 44؛ نامشخص بودن وضعیت مالکیتی بسیاری از باشگاهها از منظر حقوقی؛ وجود مشکلات حقوقی در ثبت قراردادها و کم‌کاری دولت و وزارت ورزش در ارائه لایحه‌های مؤثر و کارآمد. نتایج حسینی و علی دوست (1398) نشان داد، مهارت‌های کارآفرینی (مهارت‌های شخصی و مهارت‌های مدیریت کسب‌وکار) بر میزان جذب مشتری تأثیر معناداری داشت، همچنین متغیر پیشگامی بیشترین تأثیر و پس از آن به‌ترتیب متغیرهای بازاریابی، استقلال، برنامه‌ریزی، ارتباطی، تصمیمگیری، مرکز کنترل درونی، تجاری‌سازی، ریسک‌پذیری و نوآوری قرار داشت ولی متغیرهای خلاقیت و توفیق‌طلبی بر جذب مشتری تأثیر معناداری نداشت. نتایج جعفری و همکاران (1399) با عنوان بررسی موانع طراحی و ساخت اماکن ورزشی سبز از دیدگاه کارشناسان نشان داد که مؤلفه «ضعف زمینه‌های دانش‌بنیان» به عنوان مهمترین عامل شناختی با وزن نسبی (267/0) دارای اولویت نخست، «عدم وجود استاندارد ملی اماکن ورزشی» با وزن نسبی (231/0) به عنوان اولویت نخست عامل مدیریتی، «عدم تعامل لازم بین دانشگاه و مجریان طرح‌ها» به عنوان اولویت نخست عامل اقتصادی شناسایی شدند. آناستاسیادیس[6] و اسپنس[7] (2019) در پژوهشی به بررسی تأثیر آسیب‌شناسی سازمانی در حفظ مشروعیت سازمان در سازمانهای ورزشی پرداختند، و به این نتیجه رسیدند که سازمانهای خصوصی به طور فزاینده‌ای از قدرتهای دولتی برخوردار هستند که تأثیر قابل‌توجهی در زندگی فردی افراد دارند. هدف از پژوهش کوروزیا و پوزتا[8] (2019) ارائه مدل سلسله مراتبی عوامل مؤثر بر در توسعه ورزش و زیرساخت‌های تفریحی و تأثیر آن بر فعالیت‌های اوقات فراغت و سلامت ساکنان یک شهر (مطالعه موردی: شهر پوزنان) بود. مصاحبه‌های ساختاریافته با 39 ارائه‌دهنده خدمات و 1159 دریافت‌کننده خدمات، در مورد سرعت و جهت تغییرات در ورزش و امکانات تفریحی شهر با توجه ویژه به شناسایی و اولویت‌بندی عوامل تعیینکننده این پیشرفت انجام شد. ارزیابی انجام شده توسط دریافت‌کنندگان خدمات نشان داد عاملی که دارای بیشترین تأثیر محدودکننده در استفاده از خدمات ورزشی و تفریحی دارد، عامل اقتصادی است. همچنین در اولویت‌بندی عوامل، تلاش مقامات شهری برای فعالیت حرفهای باشگاههای ورزشی پوزنان کمترین امتیاز و فاکتور اجتماعی آماده‌سازی زیرساخت‌ها برای ساکنان شهر بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داد.
باتوجه‌به مبانی نظری و نتایج تحقیقات می‌توان بیان نمود که تحلیل نارسایی‌ها و مشکلات تأسیس فضاهای ورزشی موجود و اصلاح آنها با بهره‌گیری از یک مدل آسیب‌شناسی مفید می‌باشد و الگویی پیشنهادی در این راستا می‌تواند مشکلات و کاستی‌های کنونی تأسیس فضاهای ورزشی را تاحدودی برطرف کند؛ ازاین‌رو، در این پژوهش سعی بر آن است که با طراحی مدل آسیب‌شناسی تأسیس فضاهای ورزشی بر اساس مطالعه منابع گوناگون، گامی در جهت تبیین تشکیلاتی منسجم، یکپارچه و فراگیر برداشته شود تا بتواند مجموعه‌هایی را که در سطوح چهارگانه مشارکت ورزشی فعالیت دارند، سامان دهد و آنها را از ساختاری به‌هم‌پیوسته و هدفمند در سطح کلان بر ورزش غالب است، برخوردار سازد. باشگاه های ورزشی عصر حاضر نیز همانند دیگر سازمانها در معرض تغییرات مداوم قرار دارند. ارتباط و تعامل این سازمانها با عوامل مختلفی چون دولت، بخش خصوصی، حامیان مالی و دیگر سازمانهای ورزشی ملی و بین المللی و مهم تر از همه عوامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی موجب می شود که این سازمانها در معرض خواسته های متفاوت و گوناگونی قرار گیرند. از این رو ضروری است تا این سازمانها برای حفظ ایجاد جایگاه و موفق بودن در رسالت سازمانی خود از طریق فنون مطالعه سازمان و سایر روش های علمی عملکرد خود را بهبود بخشند (ملک اخلاق وهمکاران، 1396). به همین دلیل این مسئله ایجاب مینماید که مدیران و معاونین ادارات کل ورزش و جوانان با به کارگیری فنون مطالعه سازمان و آسیب شناسی به موقع، بیش از پیش درصدد افزایش ایجاد و عملکرد باشگاه ها برآیند و در نتیجه عملکرد کلی باشگاهها تحت هدایت خود را در چارچوب شاخص های وزارت ورزش و جوانان ارتقا بخشند. بطوریکه جزئیات تأسیس باشگاه های ورزشی با جزئیات بیشتر و دقیقتر صورت پذیرد؛ لذا، این سؤال برای محققان پیش آمد که آسیب شناسی سازمانی آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی از دیدگاه خبرگان ورزش چگونه می باشد؟
روش‌شناسی پژوهش
باتوجه‌به اینکه در پژوهش حاضر از روش تحقیق کیفی[9] استفاده شده است؛ به منظور بررسی و تدوین مدل آسیب‌شناسی تأسیس فضاهای ورزشی از روش نظریه‌ی برخاسته از دادهها[10] به شیوه سیستماتیک که به استراوس و کوربین[11] (1990) نسبت‌داده‌شده است، استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق شامل مدیران و مسئولان ادارات ورزش و جوانان، باشگاهها و اساتید دانشگاه‌ها بودند. نمونهگیری این پژوهش به‌صورت انتخاب هدفمند تا رسیدن به حد اشباع اطلاعات (15 نفر) ادامه یافت. نحوه ی گردآوری داده ها در این پژوهش را می توان به دو بخش تقسیم کرد: در بخش اول که مربوط به ادبیات تحقیق می باشد، فرآیند جمع آوری داده ها با استفاده از روش های کتابخانه ای شامل بررسی کتب و پایان نامه های مربوطه، مقالات علمی معتبر و شبکه ی جهانی اینترنت انجام میگردد. در بخش دوم از فرآیند جمع آوری داده ها با استفاده از مصاحبه های کیفی (مصاحبه عمیق و نیمه ساختارمند) با جامعه آماری، که در این زمینه از اطلاعات کافی برخوردار بودند، به جمع آوری اطلاعات مورد نیاز پرداخته می شود. همانند همه‌ی انواع پژوهش های علمی، تحقیق کیفی نیز، باید از برخی ویژگی هایی برخوردار بوده و اعتبار[12] و پایایی[13] یافته ها آن قابل دفاع باشد. جهت تائید روایی و اطمینان‌پذیری دادهها، یافتهها به تعدادی از مصاحبه شوندگان ارائه شد و نظراتشان دریافت و دوباره پرسیده شد. گوبا و لینکلن[14] (1994) معتقدند برای تائید روایی و دقت علمی در پژوهش های کیفی با استفاده از مفهوم قابلیت اعتماد و عناصر چندگانه آن، استراتژی های متعددی نظیر بازبینی در زمینه کدگذاری، تایید نتایج با مراجعه به آزمودنی ها، تایید همکاران پژوهشی و ... وجود دارد. در پژوهش حاضر نیز به کسب نظر اساتید و متخصصان امر در خصوص روند پژوهش، به منظور افزایش اعتبار پژوهش اقدام گردید. در این پژوهش نیز برای تایید دقت علمی، از بازبینی کدگذاری ها (پایایی باز آزمون) و تایید همکاران پژوهشی بهره گرفته شد.
پایایی باز آزمون را می‌توان زمانی محاسبه کرد که یک کدگذار یک متن را در دو زمان متفاوت کدگذاری کرده باشد. برای محاسبه پایایی بازآزمون از میان مصاحبه‌های انجام‌گرفته، چند مصاحبه به عنوان نمونه انتخاب شد و هرکدام از آنها در یک فاصله زمانی کوتاه و مشخص دوباره کدگذاری شدند؛ سپس کدهای مشخص شده در دو فاصله زمانی برای هرکدام از مصاحبه‌ها با هم مقایسه و از طریق میزان توافقات و عدم توافقات موجود در دو مرحله کدگذاری، شاخص ثبات برای آن پژوهش محاسبه گردید. در هرکدام از مصاحبه‌ها، کدهایی که در دو فاصله زمانی با هم مشابه هستند با عنوان توافق و کدهای غیرمشابه با عنوان عدم توافق مشخص می‌شوند. هولستی[15] (1969) شاخص پیشنهادی زیر را برای محاسبه پایایی بازآزمون بین کدگذاری های پژوهشگر در دو فاصله زمانی پیشنهاد داده است:
پژوهشگر در حین انجام این پژوهش و در جریان کدگذاری مصاحبه ها چند مصاحبه را به عنوان نمونه در یک فاصله 20 روزه مورد کدگذاری مجدد قرار داد. با مراجعه به کدهای اولیه استخراج شده از آن مصاحبه ها و کدهای مجدد آنها جدول 1 به دست آمده است.
جدول 1: میزان درصد پایایی بازآزمون
|
ردیف |
عنوان مصاحبه |
تعداد کل کدها |
تعداد توافقات |
تعداد عدم توافقات |
پایایی باز آزمون (درصد) |
|
1 |
PA |
25 |
10 |
8 |
80% |
|
2 |
PB |
22 |
8 |
6 |
72% |
|
3 |
PC |
20 |
9 |
4 |
90% |
|
کل |
67 |
27 |
18 |
80% |
|
همانگونه که در جدول فوق ملاحظه می شود تعداد کل کدها در دو فاصله زمانی 20 روزه برابر67 ، تعداد کل توافقات بین کدها در این دو زمان برابر 27 و تعداد کل عدم توفقات در این دو زمان برابر 18 است. پایایی بازآزمون مصاحبه های این پژوهش برابر% 80 است. با توجه به اینکه میزان پایایی بیشتر از %64 است بنابراین قابلیت اعتماد کدگذاری ها مورد تائید قرار گرفت.
بر اساس طرح نظام مند نظریه داده بنیاد، برای تحلیل داده های کیفی گردآوری شده باید سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی سپری شود تا در نهایت، پارادایمی منطقی یا تصویری عینی از نظریه خلق شده ارائه گردد. برای این منظور، از نرم افزار مکس کیودا[16] استفاده گردید.
یافته های پژوهش
در این قسمت به بررسی ویژگیهای گروه نمونه بر اساس اطلاعات جمعیت شناختی و سؤالات توصیفی پژوهش پرداخته می شود. بنابر اطلاعات جدول 1، جنسیت 73 درصد از پاسخ دهندگان مرد و 27 درصد از پاسخ دهندگان زن؛ تحصیلات 13 درصد کارشناسی، 47 درصد کارشناسی ارشد و 40 درصد دکتری؛ سن 13 درصد 20-26 سال، 21 درصد 27-35 سال، 33 درصد 36-44 سال و 33 درصد 45 سال به بالا؛ سابقه فعالیت ورزشی 7 درصد کمتر از 5 سال، 27 درصد 10-5 سال، 33 درصد 15-11 سال و 33 درصد بیشتر از 15 سال؛ نوع سازمان 27 درصد ادارات کل ورزش و جوانان، 33 درصد باشگاه و 40 درصد دانشگاه بودند.
جدول 1: توزیع فراوانی گروه نمونه بر اساس ویژگی های جمعیت شناختی
|
شاخص‌های آماری |
فراوانی |
درصد |
|
|
جنسیت |
مرد |
11 |
73 |
|
زن |
4 |
27 |
|
|
تحصیلات |
کارشناسی |
2 |
13 |
|
کارشناسی ارشد |
7 |
47 |
|
|
دکتری |
6 |
40 |
|
|
سن |
20-26 سال |
2 |
13 |
|
27-35 سال |
3 |
21 |
|
|
36-44 سال |
5 |
33 |
|
|
45 سال به بالا |
5 |
33 |
|
|
سابقه فعالیت ورزشی |
کمتر از 5 سال |
1 |
7 |
|
5-10 سال |
4 |
27 |
|
|
11-15 سال |
5 |
33 |
|
|
بیشتر از 15 سال
|
5 |
33 |
|
|
نوع سازمان |
ادارات کل ورزش و جوانان |
4 |
27 |
|
باشگاه |
5 |
33 |
|
|
دانشگاه |
6 |
40 |
|
مؤلفه‌های پارادایم کدگذاری محوری
در این فرایند مقولهها به زیر مقولهها و پیوند دادن مقولهها در سطح ویژگیها و ابعاد در دستور کار قرار میگیرد. این کدگذاری، به این دلیل محوری نامیده شده است که کدگذاری حول یک مقوله تحقیق مییابد. در این مرحله، محقق، یک مقوله مرحله کدگذاری باز را انتخاب کرده و آن را در مرکز فرآیندی که در حال بررسی آن است قرار میدهد و سپس، دیگر مقولهها را به آن ربط میدهد (استراوس و کوربین، 1998).
شرایط علی: از نظر استراس و کوربین (1998) شرایط علی به حوادث، رویدادها و اتفاقاتی اشاره دارد که منجر به وقوع یا توسعه یک پدیده میشود (در این تحقیق منظور از پدیده، آسیب شناسی سازمانی آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی می باشد) و یا در تعریفی دیگر شرایط علی شامل مفاهیمی است در مورد نیاز و ضرورتی که برای آسیب شناسی سازمانی آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی وجود دارد. براساس دیدگاه مشارکت‌کنندگان پژوهش، سه مقوله «عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی ـ فرهنگی و عوامل سیاسی ـ قانونی» در مجموعه عوامل برون‌سازمانی و پنج مقوله «عوامل انسانی، عوامل بازاریابی، عوامل راهبردی، عوامل فناوریکی و عوامل اداری- مالی» در مجموعه عوامل درون سازمانی؛ به عنوان شرایط علی فرآیند آسیب شناسی سازمانی ورزشی شناسایی گردید (جدول 2).
جدول 2: نتایج حاصل از کدگذاری شرایط علی حاکم بر آسیب شناسی سازمانی آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی
|
کدگذاری گزینشی |
کدگذاری محوری |
کدگذاری باز |
|
عوامل برون‌سازمانی |
عوامل اقتصادی
|
گران بودن زمین، ساخت و اجاره بها، وام های با بهره بالا، وجود تحریم‌های اقتصادی، کمبود ورزش در سبد خانوار، عدم ثبات اقتصادی در بازار، میزان قدرت خرید مشتری، فعالیت سایر باشگاه ها، کاهش اندازه باشگاه ها |
|
عوامل اجتماعی ـ فرهنگی |
آمایش سرزمینی، افزایش بی تحرکی، افزایش استفاده از فضای مجازی بعنوان اوقات فراغت، تغییر علایق و سلیقه های مشتریان، افزایش توقعات روزافزون مشتریان |
|
|
عوامل سیاسی ـ قانونی |
عدم نظارت دولت، عدم رتبه بندی باشگاه ها، قوانین و مقررات فدراسیونهای جهانی و المپیک، دلالان و واسطههای غیر قانونی، تحریم‌های سیاسی، فعالیت نامشروع برخی باشگاه ها |
|
|
عوامل درون سازمانی |
عوامل انسانی
|
تأکید بر تخصص و شایستگی کارکنان ورزشی، تأکید بر تخصص و شایستگی کارکنان غیرورزشی |
|
عوامل بازاریابی |
روابط عمومی، وب سایت‌های رسمی، فعالیت‌های بازاریابی از جمله تبلیغات، ترویج برند باشگاه ها |
|
|
عوامل راهبردی |
راهبرد بلندمدت، تسهیلات بلندمدت برای باشگاه ها |
|
|
عوامل فناوری |
بهره‌گیری از فناوری پیشرفته، به کارگیری فناوری اطلاعات |
|
|
عوامل اداری ـ مالی |
سرمایه کافی، در اختیار داشتن واحدی مستقل، وجود امور مالی قوی، ساختار غیر رسمی و منعطف |
شرایط زمینه ای
شرایط زمینه ای مجموعه خاص ویژگیهای مربوط به پدیده است. یعنی مکان حوادث یا وقایع مربوط به یک پدیده در طول یک دوره محدود. زمینه بیانگر مجموعه خاص شرایطی است که درون آن راهبردهای کنش/ واکنش صورت می پذیرد (استراس وکوربین،1998). با توجه به اینکه مقوله محوری در این پژوهش، آسیب شناسی سازمانی بود، بنابراین شناسایی ابعاد آسیب شناسی سازمانی در وزارت ورزش و جوانان جهت حرکت بسوی کاهش آسیب شناسی سازمانی حائز اهمیت است. در این تحقیق، براساس نتایج حاصل از تحلیل مصاحبه‌ها تعداد هفت بعد اصلی از شرایط زمینه ای (درک اهداف سازمانی، ساختار سازمانی، ارتباطات سازمانی، رهبری سازمانی، سیستم پاداش دهی، سازوکارهای مفید و نگرش به تغییر) برای آسیب شناسی سازمانی شناسایی شد که در جدول زیر، نشان داده شده است.
جدول 3: نتایج حاصل از کدگذاری شرایط زمینه ای حاکم بر آسیب شناسی سازمانی آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی
|
کدگذاری گزینشی |
کدگذاری محوری |
کدگذاری باز |
|
شرایط زمینه ای |
درک اهداف سازمانی |
درک اهداف سازمان توسط کارکنان و ذی نفعان، درک تعاملات سازمانی در سازمان، تناسب اهداف سازمانی و فردی با یکدیگر، درک یکسان کارکنان و مدیران سازمان با ذی نفعان و ارباب رجوع، درک اینکه هر یک از افراد چگونه در رسیدن به اهداف سازمان نقش دارند، سازمان های مبتنی بر هدف و نقش و تاثیر مدیریت مبتنی بر هدف و درک این نوع مدیریت توسط تمامی ذی نفعان، تاثیر اهداف سازمانی در رشد و موفقیت سازمان و درک آن، درک اهداف سازمان به عنوان روشی اثرگذار بر افزایش بهره وری سازمان |
|
ساختار سازمانی |
ساختار سازمانی مناسب جهت رسیدن به اهداف، نظم دادن اهداف جهت انجام وظایف به بهترین شکل ممکن، ساختار سازمانی خاص مدیریت امور باشگاه ها، ضعف در ساختار و چارت سازمانی در این بخش که بیانگر دیدگاه دولتی می باشد، نیاز به اصلاح و بازنگری در ساختارها، نوع نگرش های مدیریتی موجود در این ساختار |
|
|
ارتباطات سازمانی
|
برقراری هماهنگی مناسب و صحیح بین منابع مختلف سازمانی و همچنین ارتباطات دررون سازمانی و برون سازمانی،تقویت و توسعه دانش این حوزه در بین کارکنان سازمان و ذی نفعان، تشریح نقش و وظایف بخش امور باشگاه ها، اهمیت و جایگاه ارتباطات در حوزه باشگاه ها، توجه به ارتباطات سازمانی در راستای تحول سازمانی |
|
|
رهبری سازمانی
|
نقش و تاثیر رهبری در اثربخشی سازمانی و دستیابی به اهداف سازمان، تمرکز بر روی اهداف و منافع سازمانو همچنین اهداف و منافع باشگاه داران، ایجاد اشتیاق و تمایل در جهت رسیدن به اهداف سازمان، تاکید بر توسعه مهارت ها و توانایی های مرتبط با وظایف سازمانی. |
|
|
سیستم پاداش دهی |
ایجاد سیستم و چهارچوبی کارا و اثربخش برای پاداش دهی، پاداش دهی براساس خلاقیت کارکنان، تدوین ملاک ها و معیارهای سیستم پاداش دهی، ایجاد چهارچوب پاداش دهی در راستای افزایش انگیزه های کارکنان در راستای رسیدن به اهداف سازمان |
|
|
سازوکارهای مفید |
سازوکارهای اجرایی و عملیاتی و قوانین و مقررات مرتبط با این موضوع، سازوکارهای صحیح و اصولی در بازار ورزش (باشگاه داری)، شناخت کافی از سازوکارهای این بخش از ورزش و عوامل و مولفه های اثر گذار، سازوکارهای پاسخ گویی و پشتیبانی، سازوکارهای مختلف در تاسیس، تمدید، انصراف، انتقال و ... در این بخش |
|
|
نگرش به تغییر |
.رهبری سازمانی و نگرش های موجود کارکنان و ذی نفعان نسبت به تغییر، نگرش نسبت به تغییر در بین تمامی کارکنان، عامل های نگرش به تغییر در طیف های تحول گرا و تحول گریز، مهارت های لازم جهت مدیریت تغییر، نگرش به تغییر در سازمان و برخورد و مواجه کارکنان و عملکرد شغلی آنها، نگرش به تغییر در سه بعد عاطفی، شناختی و رفتاری در افراد |
شرایط واسطه ای یا مداخله گر به شرایط ساختاری مربوط به راهبردهای کنش/ کنش متقابل که مربوط به یک پدیده است، اشاره دارد. آنها تسهیل گر یا محدود کننده راهبردهایی هستند که درون یک زمینه خاص قرار دارند. این شرایط شامل فضا، زمان، فرهنگ، وضعیت اقتصادی، وضعیت فن شناختی، حرفه، تاریخ و بیوگرافی فردی هستند. محدوده آنها از دورترین شرایط به وضعیت تا نزدیکترین به آنهاست (استراس و کوربین، 1998). براساس نتایج حاصل از مصاحبه در این پژوهش سه دسته از عوامل مداخله‌گر بر آسیب شناسی سازمانی تأثیر می‌گذارند که عبارت اند از: عوامل مداخله‌گر محیطی، سازمانی و مدیریتی که در جدول 4 نشان داده شده است.
جدول 4: نتایج حاصل از کدگذاری عوامل مداخله‌گر مربوط به آسیب شناسی سازمانی آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی
|
کدگذاری گزینشی |
کدگذاری محوری |
کدگذاری باز |
|
عوامل مداخله‌گر |
عوامل محیطی |
قوانین و مقررات وزارت ورزش و جوانان، گرانی های زمین، ساخت و اجاره بها، عدم ثبات اقتصادی در بازار ارز داخلی، عدم علاقه و رخوت نیروی کار، عدم توجه دولت به باشگاه داران به صورت واقعی، عدم شناخت و تشخیص مناسب مشتریان در زمینه باشگاه های ورزشی، کمبود باشگاه های پیشرفته در داخل کشور، گرانی و تورم بالا، دلالان و واسطههای غیرحرفه‌ای، کاهش فعالیت های بدنی، افزایش استفاده از فضاهای مجازی |
|
عوامل سازمانی |
عدم وجود خدمات مشاوره‌ای و تخصصی از سوی وزارت ورزش و جوانان، عدم واحد تخصصی در خصوص باشگاه داران، عدم وجود نیروهای متخصص در خصوص باشگاه داری، عدم بکارگیری نیروی های تخصصی رشته های ورزشی و غیرورزشی، عدم تسهیلات بلند مدت برای باشگاه ها |
|
|
عوامل مدیریتی |
عدم انعطاف پذیری در رویه ها و روش ها، واکنش نسبت به تغییرات محیطی، رابطه‌گرایی در میان برخی از کارمندان، نادیده انگاشتن تخصص و شایستگی در انتخاب کارمندان و به طور کلی در ورزش |
راهبردهای کنش/ کنش متقابل از جمله مدیریت، اداره کردن، انتقال دادن یا پاسخ دادن به پدیده تحت مجموعه خاصی از شرایط مشاهده شده که از سوی کنشگران تدبیر می شود (استراس وکوربین، 1998). مدیران در پاسخ به اینکه چه اقدامات و راهبردهایی برای حرکت به سمت آسیب شناسی سازمانی مورد نیاز است طی مصاحبه، هر کدام به مواردی اشاره کردند که این اقدامات و راهبردهای آسیب شناسی سازمانی در پنج سطح تقسیم‌بندی شد که عبارت اند از اقدامات در حوزه‌های خدمات، بازاریابی، اقتصاد، سیاست، قانون و دانش و موارد آن در جدول 5 نشان داده شده است.
جدول 5 : نتایج حاصل از کدگذاری اقدامات و راهبردهای جهت آسیب شناسی سازمانی آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی
|
کدگذاری گزینشی |
کدگذاری محوری |
کدگذاری باز |
|
اقدامات و راهبردها |
اقدامات در حوزه باشگاه ها |
رتبه بندی باشگاه ها، حمایت مسئولین از باشگاه ها، کاهش بوروکراسی در فرآیند اداری مرتبط با باشگاه داری |
|
اقدامات در حوزه بازاریابی
|
ترویج فرهنگ باشگاه داری، عقد قرارداد هیئت ها و سازمان ها جهت استفاده از فضاهای ورزشی، توسعه فناوری اطلاعات و روابط عمومی در ادارات کل ورزش و جوانان، افزایش نوآوری در خدمات جهت پاسخ‌گویی به نیازهای باشگاه داران، افزایش کیفیت خدمات به باشگاه داران |
|
|
اقدامات در حوزه اقتصادی
|
حمایت دولت به صورت یارانه‌ای یا تسهیلاتی، حمایت دولت بصورت تعرفه‌ای یا گمرکی، تخفیف مالیاتی و کاهش هزینه‌های اجرایی، نظارت بر عملکرد باشگاه های ورزشی، ایجاد ثبات اقتصادی در بازار داخلی و ارز، سرمایه‌گذاری در سطوح دولتی و خصوصی در باشگاه های ورزشی، جلوگیری از نقدینگی و تورم و افزایش توان باشگاه داران، ایجاد سبد یارانه برای باشگاه داران |
|
|
اقدامات در حوزه سیاسی |
حذف تحریم‌های سیاسی و اقتصادی، حمایت دولت از باشگاه ها بصورت واقعی
|
|
|
اقدامات در حوزه قانون
|
حمایت مجلس شورای اسلامی از باشگاه های ورزشی از طریق مصوبه‌های لازم، برخورد قانونی با متخلفین، جلوگیری از فعالیت باشگاه متخلف، تنظیم قوانین لازم جهت اخذ تسهیلات بلند مدت، نظارت بر فعالیت باشگاهها و تأکید بر گسترش باشگاه ها |
|
|
اقدامات در حوزه دانش
|
برگزاری دوره‌های علمی جهت اخذ گواهینامه تخصصی به مدیران مرتبط، برگزاری دوره‌های زبان انگلیسی برای تقویت زبان مدیران برای الگو برداری از کشورهای پیشرفته، شرکت در همایش‌ها و بازدید از باشگاه های خارجی، برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی برای کارکنان و حرفهای شدن آنها |
پیامدها نتایجی است که در اثر راهبردها پدیدار میشود (استراس وکوربین، 1998). بر اساس نتایج حاصل از تحلیل مصاحبه با مدیران مشارکت‌کنندگان در پژوهش، آنها به پیامدهای متعددی در صورت آسیب شناسی سازمانی آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی اشاره داشتند و در هفت دسته طبقه‌بندی شد که عبارت اند از پیامدهای اقتصادی، تولیدی، اجتماعی، بازاریابی، مالی، انسانی، و پیامدهای حوزه برند که در جدول 6 به این پیامدها اشاره شده است.
جدول 6: نتایج حاصل از کدگذاری پیامدهای مربوط به آسیب شناسی سازمانی آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی
|
کدگذاری گزینشی |
کدگذاری محوری |
کدگذاری باز |
|
پیامدها
|
پیامدهای حوزه اقتصادی |
افزایش تسهیلات بلند مدت برای باشگاه ها، افزایش احداث باشگاه ها، افزایش میزان ورزشکاران، کسب مزیت رقابتی برای باشگاه ها، افزایش میزان بهرهوری و سودآوری |
|
پیامدهای حوزه خدمات |
افزایش میزان خدمات، افزایش تنوع خدمات، خدمات روز‌آمد، افزایش کیفیت خدمات، بهره‌گیری از فرآیندهای پیشرفته خدمات، افزایش سرعت خدمات |
|
|
پیامدهای حوزه اجتماعی |
کسب وجه اجتماعی ـ‌فرهنگی ـ سیاسی؛ افزایش میزان پاسخ‌گویی به مشتریان |
|
|
پیامدهای حوزه بازاریابی |
افزایش تعداد باشگاهها، حمایت از باشگاه ها، استانداردهای لازم از سوی ادارات کل ورزش و جوانان، افزایش میزان رضایت مشتریان، افزایش میزان اطلاع‌رسانی به مشتریان |
|
|
پیامدهای حوزه مالی
|
افزایش میزان سرمایه، بازگشت میزان سرمایه، افزایش تعداد شعبات باشگاه های ورزشی، افزایش پیچیدگی به علت تعداد زیاد رشته های ورزشی |
|
|
پیامدهای حوزه نیروی انسانی |
پرورش نیروهای تخصصی، بکارگیری از نیروهای رشته های ورزشی، بکارگیری از نیروهای رشته های غیر ورزشی مرتبط با فعالیت های باشگاه داران
|
|
|
پیامدهای حوزه برند و نشان تجاری |
افزایش کیفیت و شهرت برند باشگاه ها نزد مشتری، ایجاد انحصار برند باشگاه در بازار هدف، رتبه بندی برندها |
الگوی پیشنهادی آسیب شناسی سازمانی آیین نامه تأسیس فضاهای ورزشی (کمسیون ماده 5 وزارت ورزش و جوانان)
در این مدل، راهبردها به‌گونه‌ای تنظیم شده‌اند که در اجرای الگوی آسیب شناسی سازمانی آیین نامه تأسیس فضاهای ورزشی (کمسیون ماده 5 وزارت ورزش و جوانان) واکنش درستی نسبت به شرایط علی، مداخله‌ای و زمینه‌ای داده شود، در این صورت، پیامدها که پس از اعمال راهبردها به دست می‌آیند، برونداد راهبردها محسوب می‌شوند.
شکل 1 : پارادایم کدگذاری محوری آسیب شناسی سازمانی آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی
بحث و نتیجه گیری
هدف از تحقیق حاضر، آسیب شناسی سازمانی آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی (کمیسیون ماده پنج وزارت ورزش و جوانان) از دیدگاه خبرگان ورزش بود. در این پژوهش شرایط علی حاکم بر فرآیند آسیب شناسی سازمانی ورزشی را به دو دسته اصلی عوامل برون سازمانی و عوامل درون‌سازمانی تقسیم گردید. در بخش عوامل برون سازمانی همانطور که اشاره شد، سه مقوله اصلی براساس دیدگاه مشارکت‌کنندگان در مصاحبه‌ها و تحلیل حاصل از نتایج آنها، شناسایی شد که شرح این سه مقوله در ادامه توضیح داده خواهد شد.
اولین مقوله از شرایط علی به نام عوامل اقتصادی انتخاب شد. صاحب‌نظران امنیت اقتصادی را عبارت از میزان حفظ و ارتقای شیوه زندگی مردم یک جامعه از طریق تأمین کالاها و خدمات، هم از مجرای عملکرد داخلی و هم حضور در بازارهای بین‌المللی تعریف کرده‌اند. در نگاهی دیگر، امنیت اقتصادی یعنی وضعیتی که در آن واحدهای تولیدی بتوانند بدون نگرانی از خطرهای محیطی، دست به برنامه‌ریزی درازمدت بزنند (رشیدی و همکاران، 1394). اولین موردی که عامل بی‌ثباتی اقتصادی در ایران شناخته شده است، موضوع تحریم‌های اقتصادی است. از طرف دیگر بی‌ثباتی در بازار داخلی باعث شده تا قدرت خرید مشتریان کاهش یابد. همچنین با توجه به اینکه برای ایجاد باشگاه های ورزشی با گرانی های زیاد در زمین، ساخت، اجاره بها همراه است و تسهیلات و وام های بدون بهره یا با بهره پایین بسیار کم شده است، احداث باشگاه های ورزشی از لحاظ کمی و کیفی تحت تأثیر قرار گیرد. بطوریکه از لحاظ کمی هم برای ایجاد باشگاه های ورزشی رغبت کمتری پیدا شده است و همچنین از لحاظ کیفی همانند مربیان، اندازه باشگاه ها، امکانات و تجهیزات و غیره باشگاه تحت تأثیر قرار گرفته است. در این زمینه کوروزیا و پوزتا (2019) نشان داد عاملی که دارای بیشترین تأثیر محدود کننده در استفاده از خدمات ورزشی و تفریحی دارد، عامل اقتصادی است.
مقوله بعدی تحت عنوان عوامل اجتماعی ـ فرهنگی بود. براساس نظرات مشارکت‌کنندگان فرهنگ استفاده از فضای مجازی به فرهنگ کم تحرکی افراد جامعه اضافه شده است، بطوریکه با استفاده زیاد از فضاهای مجازی بعنوان اوقات فراغت، اوقات فراغت ورزشی افراد جامعه تحت تأثیر قرار گرفته است. همچنین مسائلی از جمله برند باشگاه ها، کیفیت، قیمت و غیره کمتر توجه میشود. از دیگر مواردی که در طی پژوهش به آنها اشاره شد، مربوط به بحث روانشناسی مشتریان باشگاه های ورزشی می‌باشد و با تغییر علایق و سلیقه ها همراه شده است که این تغییرات می بایست در فعالیت های باشگاه ها در نظر گرفته شود که متأسفانه در باشگاه ها این مسئله تحت تأثیر قرار نگرفته است. در این زمینه ناصح (2013) نیز به ارزیابی نقاط قوت و ضعف خصوصی سازی در ورزش ایران پرداخت، نتایج نشان داد که با وجود اینکه همکاری بخش خصوصی در بخش ورزش موجب بهبود بهره وری و کاهش هزینه های دولت میشود، بهبود در فرایند خصوصی سازی بستگی به روش اجرای آن و مدیریت حرفه ای و عملی آن دارد و مشکلاتی همچون مشکلات مالی، ساختاری، مدیریتی و نقض حقوق مشتریان تحت تأثیر اجرای ناکارآمد خصوصی سازی بوجود می آید. گودرزی و رمضانی (1389) نیز نشان دادند که بین توجه به خواسته های مشتری و استفاده از وسایل مدرن و میزان رضایت مندی رابطه معنی داری وجود دارد.
یکی دیگر از مقوله‌های عوامل برون سازمانی تأثیرگذار بر آسیب شناسی سازمانی، عوامل سیاسی ـ قانونی است که شرکت‌کنندگان در این پژوهش به کرّات به آن اشاره داشتند. از جمله مهمترین این عوامل می‌توان به تحریم‌های سیاسی اشاره کرد. تحریم یکی از ابزارهای فشار در پیشبرد اهداف سیاست خارجی کشورها در سطح بین‌المللی است. تحریم‌های اقتصادی ابزاری مناسب، کم هزینه‌تر و مشهودتر از اقدام نظامی برای اعمال سیاست و اهداف مورد نظر می‌باشد (ولیزاده، 1390). از جمله تحقیقات همسو با این بخش از نتایج تحقیق می توان به یافته‌های پژوهش شریعتی فیض آبادی (1399) با عنوان آثار تحریم‌های اقتصاد سیاسی ایالات متحده بر ورزش جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد که نشان داد کاهش واردات محصولات خارجی مهمترین تاثیر مثبت، پرداخت حقوق مربیان و بازیکنان خارجی مهمترین تاثیر منفی مستقیم، تصمیمات شتابزده دولت مهمترین تاثیر منفی غیرمستقیم تحریم‌های اقتصادسیاسی ایالات متحده بر ورزش ایران بودند. از دیگر عوامل سیاسی ـ قانونی می‌توان به قوانین و مقررات تعیینکننده فدراسیونهای جهانی و المپیک اشاره کرد که تعیینکننده نوع، جنس، کیفیت، اندازه باشگاه ها و محصولات ورزشی هستند و اگر باشگاه ها در این حیطه فعالیت می نمایند، بایستی فضاهای خود را مطابق با این قوانین و معیارها باشد. همچنین کانال‌های توزیعی و واسطه‌ها بر آسیب شناسی سازمانی نقش مؤثری دارند که اغلب به صورت غیرقانونی فعالیت می‌کنند. کانال توزیع مجموعه‌ای از سازمانها و افراد وابسته است که خدمات مورد نظر را در دسترس مشتریان نهایی قرار میدهد (کاتلر و آرمسترانگ[17]، 1385). عدم ارزیابی صحیح از باشگاه ها و رتبه بندی آن ها برای درجه بندی کیفیت باشگاه ها از موارد دیگری بود که مشارکت کنندگان عنوان می کردند. برخی فعالیت های باشگاه ها در زمینه افزایش شهریه ها، فروش مکمل های غیرمجاز و غیره را از فعالیت های نامشروع باشگاه ها عنوان نمودند. همراستا با نتایج این بخش از تحقیق یافته های پژوهش علی دوست قهفرخی (1398) نشان داد، مهمترین موانع حقوقی و قانونی مؤثر در اجرای سیاستهای کلی اصل44 قانون اساسی عبارت بودند از جامع نبودن قوانین مصوب مربوط به خصوصی سازی؛ تغییرات مکرر در قوانین تصویب شده؛ وجود مشکلات قانونی در خصوص قوانینی چون حق پخش تلویزیونی و حقوق مالکیت معنوی (کپی رایت)؛ وجود برخی اشکالات و نواقص در قوانین و مقررات مربوط مانند قانون کار، قانون مالیات و قانون مدیریت خدمات کشوری و غیره.
در بخش عوامل درونی سازمانی پنج مقوله اصلی براساس دیدگاه مشارکت‌کنندگان در مصاحبه‌ها و تحلیل حاصل از نتایج آنها، شناسایی شد که شرح این پنج مقوله در ادامه به تفصیل آمده است. یکی از عوامل درونی که مشارکت‌کنندگان در پژوهش به آن اشاره داشتند، منابع انسانی غنی مورد نیاز بود. تعهد و پایبندی بالای افراد و دارای چند مهارت همراه با افزایش مهارت‌ها و توانمندی‌هایشان، یک کاشف قوی مسأله و موتور قدرتمند حل برای مقابله با چالش‌های موجود در حیطه عدم اطمینان ارائه میکند (ناظمی و همکاران، 1392؛ براتی و همکاران، 1398). توسعه نیروی کار منعطف و دارای چند مهارت و ایجاد فرهنگی که اجازه ابتکار و خلاقیت را داده و در سراسر سازمان از پیشرفت و بقا حمایت کند بیانگر یک تواناسازی است (ارهان[18]، 2016). یافته ها با نتایج حسینی و همکاران (1395)، جلالی و علیدوست (1392) و باروس (2006) همسو می باشد. همچنین نتایج معادلات ساختاری فتاحی و کاشف (1395) با عنوان بررسی تأثیر سرمایه فکری بر کیفیت خدمات اماکن ورزشی براساس مدل سروکوال با نقش واسطه‌ای عملکرد سازمانی (مطالعه موردی کارکنان ورزش و جوانان استان آذربایجان غربی نشان داد که اثر مستقیم مؤلفه‌های سرمایه انسانی بر عملکرد سازمانی (18/0) و کیفیت خدمات (28/0) در سطح 05/0 مثبت و معنادار است. اثر سرمایه مشتری بر کیفیت خدمات (57/0) در سطح 05/0 مثبت و معنادار است. اثر مستقیم عملکرد سازمانی بر کیفیت خدمات (17/0) در سطح 05/0 مثبت و معنادار است. اثر غیرمستقیم مؤلفه‌های سرمایه فکری با نقش واسطه‌ای عملکرد سازمانی بر کیفیت خدمات معنادار نبود. با توجه به اینکه رشته تربیت بدنی دارای رشته های زیاد با زیرشاخههای متنوع و گسترده است نیازمند فعالیت تخصصی در غالب یک تیم می باشند که بتوانند عوامل هر رشته را با جزئیات کامل رصد نمایند و همچنین می بایست در این زمینه از رشته های غیر تربیت بدنی مرتبط با تأسیس فضاهای ورزشی کمک گرفت. به درستی می توان ادعا کرد که هنوز جایگاه کلیدی و نقش مدیریت منابع انسانی در افزایش بهره وری و کارآیی سازمانی، ایجاد تعهد و دلبستگی شغلی و تعالی عملکرد کارکنان برای بسیاری از دست اندرکاران اجرایی مشخص نشده و نیاز به داشتن چنین واحدی در سازمان به باور تبدیل نشده است. گواه این ادعا میزان کم سرمایه گذاری و تلاشی است که از سوی سازمان ها برای طراحی، تدوین و به کارگیری نظام های توسعه منابع انسانی و اجرایی کردن توسعه قابلیت های کارکنان، انجام گیرد.
براساس نظرات مشارکت‌کنندگان، یکی از عوامل درونی که میزان آسیب شناسی را تحت تأثیر خود قرار میدهد، مسائل مرتبط با فرآیند بازاریابی است. مسائلی از قبیل آمیخته بازاریابی، پژوهشهای بازاریابی، استفاده از فناوری اطلاعات در جهت بازاریابی باشگاه های ورزشی از جمله مواردی هستند که در مصاحبه‌ها به آنها اشاره گردید. بدون شک، وب گسترده جهانی[19]، یا اینترنت، مهمترین شبکه در جهان کنونی است. این وب گسترده از شبکه‌های کامپیوتری، موجب تغییر و تحول ماهیت کسب و کارها، سرگرمی‌ها و روابط بشری شده است (گلدمن و همکاران، 1995؛ محمدی و مظفری، 1392). همچنین دوهرتی و مورای (2007) نیز به پژوهش در مورد فرآیند حمایت های مالی استراتژیک در سازمان غیرانتفاعی ورزش پرداختند. نتایج حاکی از این بود که عامل مدیریت نامؤثر بازاریابی در عدم جذب حامیان مالی نقش بسزایی داشته است و برآوردن اهداف حامیان مالی برای توسعهی جذب حامیان، بسیار مهم قلمداد شده است. ادارات کل ورزش و جوانان می تواند با شبکه سازی در خصوص باشگاه های ورزشی و رشته های ورزشی این امکان را برای باشگاه ها فراهم نمایند که بتوانند باشگاه های خود را بهتر در دید مخاطبین قرار دهند و آنها را از لحاظ کیفیت رتبه بندی نمایند. راهبرد یکی دیگر از عوامل درونی شناسایی شده و مؤثر بر آسیب شناسی سازمانی از سوی مشارکت‌کنندگان بود. مدیران وزارت ورزش و جوانان می‌توانند راهبردهای مختلفی را در سیستم باشگاه ها مدنظر قرار دهند از جمله این راهبردها می‌توان به برنامه‌های بهبود اهداف سازمانی، ساختار سازمانی، ارتباطات سازمانی، سیستم پاداش دهی و غیره اشاره کرد تا بدین ترتیب بر سطح باشگاه ها بیافزایند. مواردی که در بالا ذکر شد اغلب تحت عنوان عوامل آسیب شناسی سازمانی از آنها یاد میشود. از راهبردهای مهم در این خصوص می توان به تسهیلات و وام های بلند مدت با توجه به شرایط فعلی برای باشگاه داران مد نظر قرار دهند که عامل انگیزشی برای احداث باشگاه های ورزشی شود و در نهایت سرانه ورزشی به ازای هر نفر افزایش یابد. مشارکت‌کنندگان در پژوهش به نقش مؤثر فناوری بر میزان آسیب شناسی سازمانی اذعان داشتند و قریب به اتفاق معتقد بودند که وجود فناوری مدرن خیلی در آسیب شناسی سازمانی تأثیر دارند. آگاهی از فناوری، رهبری در استفاده از فناوری جاری، مهارت و دانش برای استفاده و ارتقای فناوری به عنوان یکی از حوزه‌های مؤثر و درگیر در سازمان محسوب می‌شوند (جعفرزاده و همکاران، 1397؛ یوسف و همکاران[20]، 2003؛ هکلر و پوال[21]، 2016).
به زعم شعیب‌زاده (1386)، وزارت ورزش و جوانان توانایی مقابله با تغییرات پیش‌بینی نشده را دارد. این تغییرات می‌تواند در مدل باشگاه ها باشند. از این رو سیستم جدید باید قابلیت واکنش های سریع نسبت به تغییرات محیطی را داشته باشد. همچنین ارباب رجوعان ادارات کل ورزش و جوانان در ضمن بتوانند همیشه بطور دقیق فرآیندهای سازمانی خود رصد نمایند و با توجه به تغییرات و فناوری های جدید در خصوص باشگاه ها (بعنوان مثال: ایمنی در اماکن ورزشی) از آنها بهره لازم را ببرند. یکی دیگر از مقوله‌های عوامل درون سازمانی تأثیرگذار بر آسیب شناسی سازمانی، عوامل اداری ـ مالی است. مشارکت‌کنندگان قویاً اعتقاد به داشتن سرمایه کافی برای تداوم رقابت در عرصه باشگاه داری داشتند همانطور که می‌دانیم منابع مالی یک از منابع اصلی مورد نیاز سازمانها است که نقش سوخت را برای سازمان ایفا میکند (سجادی، 1387). همچنین مشارکت‌کنندگان معتقد بودند که وزارت ورزش و جوانان از ساختار سازمانی مناسب در این خصوص برخوردار نیست و ساختار سازمانی را یکی از متغیرهای لازم برای دستیابی به آسیب شناسی سازمانی تلقی می‌کردند. پژوهشهای انجام گرفته در این زمینه حاکی از آن است که ساختار سازمانی نقش مهمی در آسیب شناسی سازمانی دارد. بطوری که با واحدهای تخصصی در این زمینه می تواند در کاهش آسیب های سازمانی نقش بسزایی داشته باشد. یافته های پژوهش جلالی فراهانی و علیدوست قهفرخی (1392)، 21 مانع مهم را در راستای اجرای سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی نشان دادند که می توان این موانع را در دو دسته کلی با عنوان "موانع اقتصادی و مالی و موانع سرمایه گذاری و حمایت مالی" طبقه بندی کرد که با نتایج این بخش از تحقیق همخوان می باشد.
شرایط مداخله‌گر، اثر شرایط علی بر پدیده‌ی مورد مطالعه را تحت تأثیر قرار میدهد و اجرای راهبردها را یا تسهیل و تسریع میکند و یا به‌عنوان یک مانع دچار تأخیر میکند. همانطور که در نتایج مشاهده گردید، کدهای نهایی تحت شرایط مداخله‌گر در 2 مقوله عوامل محیطی، سازمانی و مدیریتی طبقه‌بندی شدند. در حیطه محیطی عواملی همچون قوانین و مقررات وزارت ورزش و جوانان، گرانی های زمین، ساخت و اجاره بها، عدم ثبات اقتصادی در بازار ارز داخلی، عدم علاقه و رخوت نیروی کار، عدم توجه دولت به باشگاه داران به صورت واقعی، عدم شناخت و تشخیص مناسب مشتریان در زمینه باشگاه های ورزشی، کمبود باشگاه های پیشرفته در داخل کشور، گرانی و تورم بالا، دلالان و واسطههای غیر حرفهای، کاهش فعالیت های بدنی و افزایش استفاده از فضاهای مجازی در آسیب شناسی سازمانی آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی دخیل هستند که با یافته های علی دوست قهفرخی (1398)، فتاحی و کاشف (1395)، جوادی پور و سهرابی (1392) همسو بود. نتایج این پژوهش تا حدودی با نتایج پژوهش طیبی و فلاح (1396) همخوانی دارد. یافته های تحقیق آن ها نشان داد که آسیب های آموزشی هر سه حوزه ساختاری، رفتاری، محیطی در ادارات ورزش و جوانان استان گلستان بیش از حد متوسط است. آسیب های حوزه محیطی نیز نسبت به دو حوزه رفتاری و ساختاری شرایط بحرانی تر را از خود نشان داد. در این پژوهش هم از لحاظ تعداد کدهای اختصاص یافته به عوامل محیطی بیشتر از سایر عوامل می باشد که این گویای این مطلب که وزارت ورزش و جوانان بهتر است که نسبت به تغییرات محیطی حساس تر باشد و نسبت به آن واکنش های مناسب و سریعی اتخاذ نماید. بعنوان مثال گرانی های حاضر در بعد مسکن را با تدابیری مانند تسهیلات بلند مدت، وام های با بهره پایین و غیره انجام دهد و در حوزه قانون گذاری شرایط را برای ایجاد و توسعه فضاهای ورزشی بهتر نماید. یافته‌های تحقیق حسینی و همکاران (1395) نیز نشان داد که اولویت موانع سرمایه گذاری بخش خصوصی در توسعه فضاها و اماکن ورزشی شهر تهران به ترتیب اولویت عبارت اند از قانونی و حقوقی، مالی، مدیریتی، نیروی انسانی، اجتماعی و شناختی، اطلاعاتی و رسانه‌ای و انگیزشی که با تحقیق حاضر همخوان بودند.
همچنین یافته های پژوهش نشان داد که در حیطه سازمانی عواملی همچون عدم وجود خدمات مشاوره‌ای و تخصصی از سوی وزارت ورزش و جوانان، عدم واحد تخصصی در خصوص باشگاه داران، عدم وجود نیروهای متخصص در خصوص باشگاه داری، عدم بکارگیری نیروی های تخصصی رشته های ورزشی و غیرورزشی و عدم تسهیلات بلند مدت برای باشگاه ها در آسیب شناسی سازمانی آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی دخیل هستند. نتایج این پژوهش تا حدودی با نتایج پژوهش سجادی و همکاران (1397) تحت عنوان تدوین مدل آسیب شناسی ساختار ورزش ایران انجام دادند. یافته های آن ها نشان داد عواملی که موجب پیدایش پدیده نبود انسجام و یکپارچگی در ساختار ورزش ایران می شوند، ساختار بوروکراتیک، ابهام در وظایف، تداخل وظایف و پراکندگی وظایف هستند. دراین راستا، مجریان با توجه به محیط خرد، شامل ضعف تشکیلات دولت، ضعف منابع سازمانی و ضعف فرایندها و با توجه به محیط کلان شامل محیط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، حقوقی و بین المللی، راهبردهای تدوین قوانین، تعامل نهادی و تغییرات ساختاری را با هدف مقابله با نبود انسجام و یکپارچگی در ساختار ورزش کشور تشخیص می دهند. پیامد توسل به این راهبردها، مغایرت در اجرا، اتلاف منابع، تشدید بوروکراسی و تعارض ساختاری است که با عنوان فرایند آسیب شناسی ساختار ورزش ایران تبیین می شود؛ بنابراین، پرهیز از بوروکراسی، حذف وظایف موازی، توزیع متوازن قدرت، تقویت بخش خصوصی، تبیین شرح وظایف و ارتباطات روشن برای تمام نهادها و برقراری هماهنگی بین آنها از مهمترین اصولی هستند که برای انسجام و یکپارچگی ساختار تشکیلات ورزش ایران باید رعایت شوند. همچنین نتایج پژوهش کشاورز و همکاران (1393) تحت عنوان مقایسه مؤلفه های آسیب شناسی سازمانی در فدراسیون های ورزشی موفق و ناموفق، نشان داد که مؤلفه ساختار سازمانی در فدراسیون های موفق میانگین بالاتری نسبت به فدراسیونهای ناموفق داشت. از طرف دیگر در فدراسیونهای ناموفق وضعیت ارتباطات سازمانی و سیستم پاداش دهی نسبت به فدراسیونهای موفق، مطلوبتر بود. با وجود شرایط بهتر فدراسیونهای موفق در سایر مؤلفه های مورد بررسی، تفاوت معناداری بین فدراسیون ها مشاهده نشد. در این پژوهش هم از لحاظ ساختاری، عوامل زیادی برای آیین نامه تأسیس فضاهای ورزشی بهتر است مد نظر قرار گیرد، بطوریکه با ایجاد واحدهای تخصصی و استفاده از متخصصین رشته تربیت بدنی (مربیان، قهرمانان، داوران و ورزشکاران) و غیر تربیت بدنی (عمران، برق و تأسیسات، بهداشت، شیمی، بیمه، حقوق و غیره) جزئیات هر کدام از فضاهای ورزشی بصورت تخصصی بررسی گردند. البته قابل ذکر است که می بایست در عین این آسیب شناسی، مشروعیت وزارت ورزش و جوانان حفظ شود بطوریکه نتایج پژوهش آناستاسیادیس و اسپنس (2019) که به بررسی تاثیر آسیب شناسی سازمانی در حفظ مشروعیت سازمان در سازمانهای ورزشی پرداختند، به این نتیجه رسیدند که سازمانهای خصوصی به طور فزاینده ای از قدرتهای دولتی برخوردار هستند که تأثیر قابل توجهی در زندگی فردی افراد دارند. این اقتدار اغلب با مرور دقیقتر مردم و کاهش اعتماد به سازمان مربوطه همراه است، و منجر به از دست رفتن مشروعیت میشود.
دیگر یافته های پژوهش نشان داد که در حیطه مدیریتی عواملی همچون عدم انعطاف پذیری در رویه ها و روش ها، عدم واکنش نسبت به تغییرات محیطی، رابطه‌گرایی در میان برخی از کارمندان، نادیده انگاشتن تخصص و شایستگی در انتخاب کارمندان و به طور کلی در ورزش در آسیب شناسی سازمانی آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی دخیل هستند. نتایج این پژوهش تا حدودی با نتایج پژوهش نوری و همکاران (1397) تحت عنوان ساخت مقیاس آسیب شناسی سازمانی بر اساس مدل سه شاخگی و بررسی آسیب های سازمانی در شرکت های صنایع غذایی همخوان دارد. آن ها به این نتیجه رسیدند که مولفه های مربوط به عامل رفتاری بیشترین درصد فراوانی آسیب و مربوط به مولفه انگیزش و هدفمندی بود. در همین راستا قابل ذکر است که شایسته است مدیران مربوطه، مدیریت رفتار سازمانی خود را در قبال تأسیس فضاهای ورزشی تغییر دهند و با ایجاد شایسته سالاری، زمینه ای برای توسعه فضاهای ورزشی فراهم نمایند. در همین زمینه کین (2009) نیز، ضمن اشاره به مشکلات عدیده مالی باشگاهها و افزایش روزافزون بدهیها در لیگ فوتبال انگلستان، برای رفع این مشکلات پیشنهادهایی را ارائه میکند که مهمترین آنها انتخاب فرد یا افراد مناسب و شایسته به عنوان مالک باشگاه است. وی حتی دقت در انتخاب مدیر باشگاه را به عنوان راه حلی برای رفع این مشکلات پیشنهاد می کند. همچنین ارزیابی انجام شده توسط کوروزیا و پوزتا (2019) نیز نشان داد تلاش مقامات شهری برای فعالیت حرفه ای باشگاه های ورزشی پوزنان کمترین امتیاز و فاکتور اجتماعی آماده سازی زیرساخت ها برای ساکنان شهر بیشترین امتیاز را در میان عوامل موثر برای توسعه زیرساخت های مربوط به اماکن ورزشی از نظر دریافت کنندگان خدمات ورزشی و تفریحی به خود اختصاص داد که این تحقیق نیز با نتایج این بخش از پژوهش حاضر همراستا بود.
از جمله محدودیت های پژوهش حاضر این بود که این پژوهش در سطح آئین نامه تأسیس فضاهای ورزشی انجام شد و در تعمیم نتایج به سایر آئین نامه ها باید احتیاط لازم صورت گیرد. همچنین با توجه به نتایج تحقیق پیشنهادهایی در دو بخش کاربردی و پژوهشی ارائه می گردد:
در پایان پیشنهاد می شود حمایت جدی تر در قالب ارائه تسهیلات بانکی به باشگاههای خصوصی خصوصاً ساخت باشگاه ورزشی ارائه شود. همچنین از فعالیت باشگاه های زیرزمینی و بدون مجوز جلوگیری شده و در جهت ارتقاء کیفی و استاندارد سازی باشگاه ها اهتمام لازم صورت گیرد.
در زمینه پیشنهادات پژوهشی نیز هنوز موضوعات مختلفی در این زمینه وجود دارد که برای انجام پژوهش های آینده می تواند حائز اهمیت باشد. پیشنهاد میشود موضوع این تحقیق در سایر آئین نامه ها بصورت تخصصی انجام گیرد. همچنین پیشنهاد میشود طی تحقیقی به بررسی نقش مجلس شورای اسلامی در حیطه توسعه فضاهای ورزشی و یا به بررسی طرح توجیهی در سرمایه گذاری فضاهای ورزشی پرداخته شود.
منابع
)