Document Type : Original Article
Authors
1 Ph.D. Student in Sociology, Kharazmi University, Tehran, Iran
2 Ph.D., Faculty of Management, Kharazmi University, Tehran, Iran
Abstract
Given the importance of work in todays’ life and consequences of work like workaholism and on the other hand the lack of the lack of agreement among different researchers on the concept of workaholism in terms of the nature, affective and consequencies of this concept, the study is to present a systhematic review on researches about workaholism. In this regard, based on the Prism method, after identifying 122 articles and screening 67 articles, 55 papers were selected to be reviewed. Accourding to the results of this review through prizma method, theories such as spillover-cross-over theory, the mood as input approach, Passion, Self-determination theory and Regulatory focus theory were determined as the theories explaining the relationship between workaholism and other variables. Also the results demonstrated that the categoris such as the Scott et al (1997), Spence and Robbins (1992) and researchers such as burke and schoufeli are as the most prominent scholars and researchers of workaholism research area. Finally, a process model is presented based on the affective and consequence variables of workaholism.
Keywords
مرور سیستماتیک مطالعات اعتیاد به کار
برانوش نیک بین[1]
اکبر حسن پور[2]
سعید جعفری نیا[3]
حسین عباسیان[4]
تاریخ دریافت مقاله: 6/4/1397
تاریخ پذیرش مقاله:12/4/1397
مقدمه
در طول دهه 1970 و اوایل دهه ،1980 نگرانی هایی درباره افت ارزش کار و جایگزینی فعالیت های تفریحی با اخلاق کاری سنتی درجامعه غرب ایجاد شد و برای حل مسائل و مشکلات مطرح شده تلاش شد تا با ارائه تدابیری، درگیری و مشارکت کارکنان را در فعالیت های کاری افزایش داد. تا اینکه به دلیل افزایش علاقه افراطی به کار کردن در افراد، پدیده اعتیاد به کار شکل گرفت (هارپاز و اسنیر، 2003). پدیده یاد شده که از 40 سال پیش توجه عموم را به خود جلب نموده، نشانه عدم تعادلی بود که در زندگی کاری افراد ایجاد می شد و اغلب باعث ایجاد استرس و مشکلات جسمی و روانی برای آنان می شد (عزیز و ترونزو، 2011). به عبارت دیگر، می توان این گونه بیان نمود که در حال حاضر سازمان ها همه جنبه های مختلف زندگی انسان ها را در بر گرفته است؛ سازمانی که باید ابزاری برای نیل انسان به اهدافش باشد، انسان را به ابزاری برای مقاصدش تبدیل کرده است. انسان، سازمان را خلق می کند تا به وی خدمت کند، اما پس از مدتی چنان شیفته و غرق در آن می شود که گویی خادم سازمان است. شرایط کاری در سازمان های امروز به گونه ای است که موجب می شود که افراد بخش اعظمی از انرژی و اوقات خود را به کار اختصاص دهند. این وضعیت می تواند پیامدهای مثبتی داشته باشد، اما در عین حال عوارض و پیامدهای منفی نیز خواهد داشت. از این رو، اخیرا تحقیقاتی در زمینه موضوع صرف میزان فراوانی از وقت خود به کار و امورات مرتبط با کار تحت عنوان مفهوم "اعتیاد به کار" شکل گرفته است. از طرف دیگر، زندگی کاری در طول 100 سال گذشته دستخوش تغییرات شگرفی شده است. افزایش پیچیدگی کارها و رقابت جهانی، از هم پاشیدگی کلیت مفهوم کار به لحاظ زمانی و مکانی و در کنار همه این موارد، سرعت بالای نوآوری ها منجر به محیط های کاری شده که روز به روز تقاضاهای جدیدی در آن شکل گرفته و مطرح می شود (فرس 2008). علاوه بر این، پیشرفت فناوری به کارکنان این امکان را می دهد که با بهره گیری از ارتباطات با سرعت بالا از طریق تلفن های همراه یا لپ تاپ در هر زمان و هر مکانی قادر به انجام کارشان باشند (وان بیک و همکاران 2012). به طور کلی، چنین تغییرات تکنولوژیکی، زمینه ساز تشویق کارکنان به کار کردن سخت و شدید و در طی ساعت های طولانی تری خواهد بود (وان ویژه و همکاران 2011). در واقع، با وجود چنین شرایطی در محیط حاکم بر سازمان ها، امروزه کارکنان ساعات کاری زیادی را کار می کنند. همچنین، به نظر می رسد که فشارهای اقتصاد جهانی و رقابت فزاینده توام با آن، سازمان ها را تحریک به پاداش دهی به کارکنان در جهت سخت کار کردن به منظور عاملی در جهت موفقیت در مسیر شغلی شان می نماید (بلیر-لوی و جاکوبز، 2003؛ شابراک و کوپر، 2000). چنین پیشرفت ها و تغییراتی، کارکردن در ساعات طولانی را برای کارکنان فراهم تر می نماید.
در واقع، کار را می توان لازمه زندگی فردی قلمداد نمود که افراد مختلف به دلایل مختلفی انگیزه کار کردن می یابند- این انگیزه می تواند ناشی از عوامل درونی یا بیرونی باشد. اما مشکلی که در این زمینه وجود دارد این است که برخی از افراد وابستگی غیرمتعارفی به کارشان - نوعی دید مبتنی بر پرستش کارشان- پیدا می کنند و اعتقاد دارند این کار است که به آنها زندگی و یا مرگ را هدیه می دهد. در واقع، برخی اوقات اهمیت کار خیلی بالا رفته و به عنوان خدای فرد قرار می گیرد تا جایی که فرد بدون آن نمی تواند زندگی کند و به عبارتی، به کار ا عتیاد پیدا می کند. اعتیاد به کار، اعتیادی است که برای فرد می تواند لذت بخش یا خسته کننده و دردسرساز باشد. عده ای این حالت را یک بیماری وسواس گونه قلمداد می کنند که در دسته اختلالات وسواسی قرار می گیرد. مشکل این افراد این است که اعتقاد دارند اگر کار نکنند، دنیا بر سرشان خراب می شود. آنها لزوما عاشق کار خود نیستند، تعلق خاطر کاری ندارند و تلاشی برای رسیدن به مدارج بالاتر از خود نشان نمی دهند. اگر شخصی تصور کند که خودش تنها کسی است که می تواند این کار به خصوص را انجام دهد، به احتمال زیاد یک فرد معتاد به کار محسوب می شود (بورک، 2006). به عبارت دیگر، در فضای کاری سازمان های مختلف کشور می توان دو حالت عمده را تصور کرد: یکی اینکه دائما شنیده می شود که مقایسه هایی در مورد میزان ساعات کار مفید کارکنان سازمان های مختلف کشور با سایر کشورها می شود و از پایین بودن ساعت کار مفید در سطح سازمان ها و شرکت های بویژه دولتی کشور انتقاد می گردد. از طرف دیگر، برخی از مشاغل همچون مشاغل مدیریتی شرایطی را برای متصدیان آنها فراهم می کند که علاوه بر انگیزه های مادی و پاداش های بیرونی، انگیزه های درونی نیز برای متصدیان این قبیل مشاغل انگیزاننده است. براین اساس، این افراد تمایل زیادی به سپری کردن بخش زیادی از ساعات یک روز را در سر کار دارند و به تدریج شرایط علی و زمینه ای کاری نیز در سازمان ها، فضایی را ایجاد می کند که برخی از کارکنان به سختی حاضر به جدایی از محیط کار و رفتن به محیط زندگی خانوادگی شان هستند. از طرف دیگر، یکی از پرکاربردترین مضامینی که می توان در مقالات مختلف مرتبط با اعتیاد به کار به آن اشاره شده، عدم توافق محققان مختلف نسبت به ماهیت، پیشایندها و پیامدهای اعتیاد به کار است. براین اساس، انجام تحقیقی با رویکرد مرور سیستماتیک به منظور روشنی بخشی هرچه بیشتر به شرایط حاکم بر حوزه تحقیقاتی مرتبط با این مفهوم الزامی است. تحقیق حاضر با رویکرد مطالعه ای سیستماتیک و با تکیه بر رویکرد پریزما به تشریح مهم ترین محورهای مرتبط با اعتیاد به کار که در مقالات مختلف مورد تاکید بیشتر قرار گرفته، پرداخته است.
رویکرد مورد استفاده در بررسی ادبیات تحقیق
به طور کلی در اوایل دهه 1990میلادی، گروهی از متخصصان شامل اپیدمیولوژیست ها و سردبیران مجله های پزشکی، دستورالعمل هایی را برای بهبود کیفیت گزارش مقاله های پژوهشی بهداشتی تدوین کردند. این دستورالعمل ها معمولا در قالب یک چک لیست، نمودار جریانی و یا یک متن صریح می باشند. دستورالعمل های گزارش نویسی، شامل عنوان های ضروری است که برای انجام یک پژوهش روشن و شفاف مورد استفاده قرار می گیرند و بر مسائلی که ممکن است سبب تورش در پژوهش شوند، تمرکز دارند. این دستورالعمل ها می توانند به عنوان ابزار نگارش مقالات با کیفیت لازم به نویسندگان کمک کنند. شکل اولیه پریزما را می توان در دستورالعمل کیفیت گزارش مقاله های فراتحلیل مشاهده کرد و بعد از آن در سال 2009 دستورالعمل کواروم به منظور بهبود بیشتر در گزارش نویسی مقالات با هدف فراتحلیل و مرور های سیستماتیک، مورد بازبینی قرار گرفت و به پریزما تغییر نام یافت (آثار و همکاران، 1395؛ صدیقی و همکاران، 1394). در این تحقیق نیز جهت مرور پیشینه موضوع، از روش مرور سیستماتیک پیشنهادی هایگینز و اس جی (2011) استفاده شده است. در این راستا با انتخاب کلیدواژه های اعتیاد به کار و workaholism و work addiction ، جستجو در پایگاه های فارسی و لاتین شامل sid.ir، magiran، ensani.ir، noormags،Sciencedirect، emerald، sage، wiley انجام شد و با تکیه بر مراحل شناسایی منابع، غربال گری و انتخاب منابع مناسب در روش پریزما (صدیقی و همکاران، 1394؛ آثار و همکاران، 1395؛ هایگینز و اس جی 2011؛) در مجموع، 97 مقاله فارسی و لاتین شناسایی و پس از غربال گری 42 مقاله، در نهایت 55 مقاله بر مبنای نمودار پریزما که در شکل 1 نشان داده شده، انتخاب گردید. مهم ترین محورهای مقالات در جدول 1 آورده شده و در ادامه مورد بحث و نقد و تلخیص قرار گرفته است.
|
مقالات شناسایی شده از بانک های اطلاعاتی = 122 |
|
مقالات شناسایی شده از سایر منابع = صفر |
|
مقالات خارج شده از بررسی بنا به دلائلی همچون عدم ارتباط موضوعی و تکراری بودن =12 |
|
مقالات دارای عناوین مرتبط با موضوع مقاله= 110 |
|
مقالات دارای عناوین مرتبط پس از حذف موارد تکراری= 97 |
|
شناسایی |
|
مقالات دارای چکیده مناسب= 85 |
|
مقالات دارای متن کامل مناسب= 55 |
|
مقالات منتخب برای ورود به مطالعه بمنظور بررسی بیشتر و عمیق تر= 55 |
|
مقالات حذف شده بنا به دلائلی همچون عدم دسترسی به متن کامل و یا زبان غیر انگلیسی در پایگاه های انگلیسی و عدم احراز معیارهای اولیه با توجه به بررسی چکیده ها =30 |
|
واجد شرایط بودن مقالات بررسی شده |
|
انتخاب |
|
غربال گری |
شکل 1: نمودار جریانی پریزما برای مطالعه ادبیات موضوع
جدول 1: مقالات انتخاب شده برای بررسی
|
عنوان پژوهش |
پژوهشگر-سال-نوع تحقیق |
ابزار اندازه گیری |
جامعه آماری |
حجم نمونه و روش نمونه گیری |
روایی |
پایایی |
مولفه های اعتیاد به کار |
روش های تحلیل داده ها |
|
مقالات فارسی |
||||||||
|
نقش عوامل شخصیتی در شکل گیری اعتیاد به کار (مورد مطالعه: اعضای هیئت علمی دانشگاه تهران) |
پرویز احمدی،رضا طهماسبی، جبار باباشاهی،مهدی فتاحی (1389)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
اعضای هیات علمی دانشگاه تهران |
230 نفر- تصادفی- فرمول جامعه محدود |
روایی محتوا و روایی عاملی |
آلفای کرونباخ |
|
آزمون همبستگی اسپیرمن با اس پی اس اس و مدل معادلات ساختاری با لیزرل |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار ویژگی های شخصیتی همچون وظیفه شناسی ، برون گرایی و گشودگی، با اعتیاد به کار عدم تایید رابطه معنادار بین ابعاد شخصیتی روان رنجوری و سازگاری با اعتیاد به کار |
|||||||
|
مطالعه رابطه بین اعتیاد به کار و رفتار شهروندی سازمانی ( مورد مطالعه: پرستاران شهر تهران) |
احمدعلی خائف الهی، عباس نرگسیان، جبار باباشاهی (1391)- کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
پرستاران شاغل در بیمارستان های شهر تهران |
360نفر- تصادفی ساده – حدول مورگان |
روایی محتوا و روایی صوری |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن باکار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
آزمون همبستگی اسپیرمن با اس پی اس اس و مدل معادلات ساختاری با لیزرل |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار بین اعتیاد به کار و ابعاد آن یعنی عجین شدن با شغل، تمایل درونی به کار و لذت ازکار با رفتار شهروندی سازمانی |
|||||||
|
ارتباط بین مؤلفه های رهبری امنیت مدار و امنیت روانی با ابعاد اعتیاد به کار: دیدگاه کارکنان دانشگاه ارومیه |
محمد حسنی، مریم شهودی (1392)- کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
تمامی کارکنان دانشگاه ارومیه به استثنای کارکنان حراست و خدمات |
214نفر- جدول مورگان |
روایی محتوا و روایی صوری |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن باکار، احساس اشتیاق به کار، لذت از کار |
تحلیل مانوا، تحلیل رگرسیون چندگانه و رگرسیون خطی با اس |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار رهبری امنیت مدار و امنیت روانی با اعتیاد به کار |
|||||||
|
بررسی رابطه اعتیاد به کار با ابعاد سلامت عمومی در کارکنان یک شرکت صنعتی در اصفهان |
آزاده عسگری، ابوالقاسم نوری (1390)- کمی |
آزمون خطر اعتیاد به کار یا WART توسط رابینسون در سال 1996 |
کارکنان یک شرکت خدماتی در استان اصفهان |
100 نفر- فرمول کوکران |
روایی محتوا و روایی صوری |
آلفای کرونباخ |
|
همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه با اس پی اس اس |
|
نتیجه |
تایید رابطه مثبت اعتیاد به کار با افزایش اضطراب ، افسردگی، علایم جسمی و در مجموع کاهش سلامت عمومی |
|||||||
|
ارتباط بین اعتیاد به کار و کیفیت زندگی کاری استادان تربیت بدنی دانشگاه های ایران |
غلامرضا شعبانی بهار، علی تلخابی (1390)- کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
استادان تربیت بدنی دانشگاههای تحت نظارت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری |
163نفر- تصادفی ساده- کرجسی و مورگان |
روایی صوری |
آلفای کرونباخ |
|
همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه با اس پی اس اس |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار اعتیاد به کار با کیفیت زندگی کاری استادان |
|||||||
|
بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی افراد و اعتیاد به کار کارکنان یک سازمان دولتی |
ناصر پورصادق، اصغر جهانگیر، سعید بروشکی (1390)- کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
کارکنان یک سازمان دولتی |
88 نفر- جدول مورگان |
روایی محتوا و روایی صوری |
آلفای کرونباخ |
|
همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه با اس پی اس اس |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار بین بین ویژگی های شخصیتی (خود باوری، خود شیفتگی و کانون کنترل) کارکنان و اعتیاد به کار آنها |
|||||||
|
تاثیر اعتیاد به کار و کمال گرایی بر استرس زناشویی و مهارت های اجتماعی پرستاران |
مسلم عباسی، شهریار درگاهی، محمدرضا رحمتی، مریم محمدی، ذبیح پیرانی (1396)-کمی |
پرسشنامه خطر ابتلا به اعتیاد به کار توسطرابینسون در سال 1999 |
تمام پرستاران بیمارستان ها، کلینیک ها و مطب های شهر اراک |
220 نفر- نمونه گیری خوشه ای |
روایی محتوا و روایی صوری |
آلفای کرونباخ |
تمایل وسواسی به کار، کنترل، تخریب روابط و جذب در خود، ضعف در به عهده گرفتن نقش های خود، خود ارزشی |
همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه با اس پی اس اس |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار کمال گرایی خویشتن مدار، کمال گرایی دیگر مدار، کمال گرایی کلی، تمایل وسواسی به کار، کنترل، خودارزشی و متغیر اعتیاد به کار کلی با مهارت های اجتماعی پرستاران |
|||||||
|
اعتیاد به کار چالش جدید مدیریت منابع انسانی سازمان ها |
آرین قلی پور، عباس نرگسیان، رضا طهماسبی (1387)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
پرشکان زن و مرد شاغل در بیمارستان های تهران |
493نفر- تصادفی ساده- فرمول جامعه نامحدود |
اعتبار سازه با نظرات متخصصان و اعتبار عاملی با لیزرل |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
آزمون اسپیرمن برای آزمون همبستگی بین متغیرها و مدل معادلات ساختاری برای روابط علی |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار اعتیاد به کار با ویژگی های شخصیتی |
|||||||
|
بررسی رابطه بین اعتیاد به کار و تعهد سازمانی |
غلامرضا عنایتی، غلام عباس شکاری، رضا طهماسبی، حسن غفاری، مهدی شعبانی (1391)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
کارکنان و مدیران اداره آموزش و پرورش شهرستان کاشمر |
86نفر- فرمول جامعه محدود |
روایی محتوا و روایی صوری |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
آزمون رتبه ای اسپیرمن برای آزمون همبستگی بین متغیرها |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادر اعتیاد به کار و ابعاد آن با تعهد سازمانی |
|||||||
|
بررسی تاثیر اعتیاد به کار در بهره وری نیروی انسانی با تعدیل گری سرمایه فکری کارکنان دانشگاه لرستان |
سعید فرح بخش،طاهره محمدی (1394)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
تمامی کارکنان دانشگاه لرستان |
201 نفر- نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبی- جدول کرجسی و مورگان |
اشاره نشده |
اشاره نشده |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
آزمون همبستگی پیرسون با اس پی اس اس و مدل معادلات ساختاری با لیزرل |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار بین اعتیاد به کار و بهره وری منابع انسانی و نقش سرمایه فکری در تشدید این رابطه |
|||||||
|
بررسی رابطه بین معنویت سازمانی و اعتیاد به کار در پرستاران بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد |
روح الله عسگری، مرتضی دولتیان، راضیه منتظر الفرج، حسین فلاح زاده (1394)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
کلیه پرستاران بیمارستان های آموزشی شهر یزد |
170نفر- طبقه ای متناسب |
اشاره نشده |
اشاره نشده |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار بین اعتیاد به کار و معنویت سازمانی |
|||||||
|
بررسی تأثیر فرسودگی شغلی و اعتیاد به کار بر تعهد سازمانی |
عبدالعلی کشته گر، مهتا جود زاده، مرضیه فردین، مهین راشکی قلعه نو (1393)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
پرستاران بیمارستان شهرستان زهک |
131نفر- جدول مورگان |
اشاره به کاربرد در تحقیقات قبل |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
تحلیل مسیر با لیزرل |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار اعتیاد به کار با تعهد عاطفی و هنجاری و عدم رابطه معنادار با تعهد مستمر و عدم رابطه معنادار فرسودگی شغلی با تعهد سازمانی |
|||||||
|
تبیین رابطه اعتیاد به کار با کیفیت زندگی کاری معلمان ابتدایی کهنوج |
فرامرز سابقی، اسحاق رئیسی آهوان (1393)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
کلیه معلمان دوره ابتدایی شهر کهنوج |
300نفر- تصادفی- کوکران |
روایی روایی صوری با تایید اساتید دانشکده |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
ضریب همبستگی و رگرسیون چندگانه با اس پی اس اس |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار اعتیاد به کار با کیفیت زندگی کاری معلمان |
|||||||
|
رابطه اعتیاد به کار با تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی |
ناصر ناستی زایی، حسین جنا آبادی، فاطمه رخشانی مهر (1394)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
کلیه دبیران مدارس متوسطه شهر زاهدان |
300نفر- تصادفی خوشه ای و طبقه ای متناسب- فرمول کوکران |
اشاره نشده |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
ضریب همبستگی پیرسون ورگرسیون چندگانه |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار بین اعتیاد به کار و مولفه های آن هم با تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی |
|||||||
|
الگویابی تاثیر کیفیت زندگی کاری بر اعتیاد به کار اعضای هیات علمی دانشگاه |
حسین جنا آبادی، بهاره عزیزی نژاد (1387)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
اعضای هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان |
350نفر-تصادفی ساده و جدول مورگان |
اشاره نشده |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
مدل معادلات ساختاری با لیزرل |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار بین کیفیت زندگی کاری و اعتیاد به کار |
|||||||
|
تأثیر حمایت اجتماعی بر رفاه کارکنان با میانجی گری اعتیاد به کار و تعلق خاطر کاری |
احمد عیسی خانی و لاله برازنده (1395)-کمی |
پرسشنامه 10 گویه ای دی لیبانو و همکاران(2010) |
سازمان ملی استاندرد |
200نفر- با فرمول حجم نمونه بین پنج برایر تعداد سوالات و پانزده برابر تعداد سوالات |
روایی محتوا با تحلیل عاملی تاییدی و روایی همگرا با AVE |
آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی |
|
ضریب همبستگی پیرسون با اس پی و معادلات ساختاری با لیزرل |
|
نتیجه |
تایید تاثیر منفی اعتیاد به کار بر رضایت شغلی و تاثیر مثبت آن بر استرس درک شده و اختلالات خواب و تاثیر مثبت تعلق خاطر کاری بر رضایت شغلی و تاثیر منفی آن بر استرس درک شده و اختلالات خواب |
|||||||
|
بررسی رابطه رضایت از زندگی و فرسودگی شغلی با توجه به نقش تعدیل گر رهبری تحول آفرین و اعتیاد به کار |
امین زارع، سعید سپهری، سید عبدالرسول حسینی (1395)-کمی |
|
زنان شاغل فرهنگی در آموزش و پرورش منطقه 3 شهر شیراز |
122نفر- فرمول جامعه محدود کوکران |
روایی همگرا و روایی تشخیصی |
پایایی ترکیبی |
|
مدل معادلات ساختاری با پی ال اس |
|
نتیجه |
تایید تاثیر مثبت اعتیاد به کار بر رابطه بین رضایت از زندگی و فرسودگی شغلی |
|||||||
|
اعتیاد به کار: بستری برای تقویت رفتارهای شهروند سازمانی یا پدیده ای منفی برای سازمان های دولتی |
علی رضائیان، مجتبی غریبی، الهام عرفانی آداب (1392)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
کلیه کادر درمانی بیمارستان شهید بهشتی کاشان |
230نفر- تصادفی ساده |
روایی محتوا و صوری با نظرات متخصصان |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
آزمون همبستگی رتبه ای اسپیرمن و مدل معادلات ساختاری با لیزرل |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار اعتیاد به کار با رفتار شهروندی سازمانی |
|||||||
|
همبستگی اعتیاد به کار با تنش شغلی و فرسودگی شغلی پرستاران |
حسین جنا آبادی، محمودرضا امیری، پرویز رضا میر لطفی (1396)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
پرستاران شاغل در بیمارستانهای آموزشی شهر زاهدان |
350نفر-فرمول کوکران- تصادفی طبقه ای |
روایی محتوا با تکیه به تحقیقات قبلی |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
آزمون همبستگی و رگرسیون |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار اعتیاد به کار با تنش شغلی و فرسودگی شغلی |
|||||||
|
بررسی رابطه اعتیاد به کار و مولفه های بهره وری نیروی انسانی در بین کارکنان ستادی ادارات آموزش و پرورش شهر اصفهان |
عالیه شفیعی، سعید رجائی پور، حمیدرضا عریضی (1394)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
کلیه کارکنان ستادی ادارات آموزش و پرورش شهر اصفهان |
2020نفر- جدول مورگان- تصادفی طبقه ای متناسب |
اشاره نشده |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
ضریب همبستگی پیرسون |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار بین اعتیاد به کار با مولفه های بهره وری منابع انسانی به جز مولفه سازگاری محیطی |
|||||||
|
بررسی رابطه بین اعتیاد به کار با ویژگی های رفتاری قضاوت و وکلای دادگستری استان تهران |
غلامرضا طالقانی،عباس نرگسیان، محمد جعفر زرین نگار، جواد نرگسیان (1391)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
وگلا و قضات شاغل در دادگستری استان تهران |
360نفر- تصادفی ساده |
روایی محتوا و روایی صوری |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
آزمون همبستگی رتبه ای اسپیرمن و تحلیل رگرسیون |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار بین اعتیاد به کار قضات و وکلا با ویژگی های رفتاری آنها و رابطه معنادار تحلیل رفتگی و تعهد سازمانی با اعتیاد به کار |
|||||||
|
تعیین رابطه بین اعتیاد به کار وتحلیل رفتگی شغلی دبیران تربی تبدنی شهر کرمانشاه |
غلامرضا شعبانی بهار و زینب محمودیان (1391)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
دبیران تربیت بدنی شهر کرمانشاه |
90نفر- جدول مورگان- تصادفی ساده |
روایی محتوا و روایی صوری |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون ساده |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار اعتیاد به کار با تحلیل رفتگی شغلی دبیران تربیت بدنی |
|||||||
|
رابطه بین اعتیاد به کار و تعهد سازمانی در بین کارکنان دانشگاه علوم انتظامی امین |
مریم پسنده، رضوان نوری علویجه، فاطمه نوری علویجه(1392) |
|
کلیه کارکنان دانشگاه علوم انتظامی امین |
181نفر- جدول مورگان- تصادفی ساده |
روایی عاملی با آزمون KMO و بارتلت |
آلفای کرونباخ |
|
ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار اعتیاد به کار و تعهد سازمانی در بین کار کنان دانشگاه علوم انتظامی |
|||||||
|
تعیین رابطه بین اعتیاد به کار و کیفیت زندگی دبیران زن تربیت بدنی شهر کرمانشاه : با تاکید بر مدل مفهومی وار و شربورن |
غلامرضا شعبانی بهار، ابوالفضل فراهانی، حمیده لطفی (1391)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
معلمان زن تربیت بدنی دوره متوسطه شهر کرمانشاه |
80نفر- جدول مورگان- تصادفی ساده |
روایی محتوا و روایی صوری |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
آزمون های ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن |
|
نتیجه |
تایید رابطه معکوس معنی داری قوی بین اعتیاد به کار و کیفیت زندگی دبیران |
|||||||
|
تأثیر کارشیفتگی (اعتیاد به کار) بر اخلاق حرفه ای |
علی بابائیان، حسین علیزاده، کوروش عزیزی (1395)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
کارکنان فرماندهی انتظامی استان قزوین |
151نفر- فرمول کوکران- تصادفی ساده |
روایی سازه و روایی تشخیصی |
پایایی ترکیبی |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
مدل معادلات ساختاری با پی ال اس |
|
نتیجه |
تایید تاثیر کارشیفتگی بر اخلاق حرفه ای |
|||||||
|
بررسی رابطه اعتیاد به کار و سکوت سازمانی با فرسودگی شغلی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی مازندران |
فاطمه عرب، مجتبی رضایی راد، کامبیز اسماعیل نیا (1394)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
کارکنان دانشگاه علوم پزشکی مازندران |
302نفر- جدول کرجسی ومورگان- تصادفی طبقه ای |
روایی محتوا و روایی صوری |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
آزمون ضریب هبستگی پیرسون و رگرسیون |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار منفی بین اعتیاد به کار و فرسودگی شغلی کارکنان |
|||||||
|
طراحی و آزمون الگویی از پیشایندها و پیامدهای مهم اعتیاد به کار در کارکنان شرکت گاز |
عبدالزهرا نعامی، نسرین ارشدی، زهرا خادم دزفولی، مهدی رضایی منش (1392)- کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
تمامی کارکنان رسمی شرکت گاز اهواز |
220نفر- تصادفی ساده |
اشاره به اعتبار در تحقیقات قبل |
اشاره به اعتبار در تحقیقات قبل |
دلبستگی به کار، احساس کشش و اجبار در کار، لذت در کار |
مدل معادلات ساختاری با آموس |
|
نتیجه |
تایید رابطه مثبت بین برون گرایی و بعد مثبت اعتیاد به کار، رابطه مثبت بین وجدانی بودن و بعد مثبت اعتیاد به کار، رابطه مثبت و معنادار بین وجدانی بودن و بعد منفی اعتباد به کار، رابطه منفی و معنادار بین فشار کار و بعد مثبت اعتیاد به کار، رابطه مثبت و معنادار بین فشار کار و بعد منفی اعتباد به کار، رابطه مثبت و معنی دار بین حمایت سرپرست و بعد مثبت اعتیاد به کار، رابطه مثبت و معنی دار بین خشنودی شغلی و بعد مثبت اعتیاد به کار، |
|||||||
|
مقالات خارجی |
||||||||
|
تاثیر تعلق خاطر و اعتیاد به کار بر رفاه کارکنان |
جیسنس و همکاران(2014)-کمی |
پرسشنامه دل لیبانو و همکاران (2010) |
دانشجویان دکترای یک دانشگاه در بلژیک |
425 نفر- روش اشاره نشده |
روایی محتوا و روایی عاملی |
آلفای کرونباخ |
شامل ابعاد کار اجباری و کاربیش از حد و وسواسی |
مدل معادلات ساختاری |
|
نتیجه |
تایید تاثیر واسطه ای اعتیاد به کار بر رابطه بین حمایت ادراک شده از سوی همکار و رضایت شغلی، استرس ادراک شده و مشکلات خواب |
|||||||
|
اعتیاد به کار در سازمان ها: نقش ارزش های سازمانی |
بورک (2001)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
فارغ التحصیلان رشته ام بی ای در کاناد |
530 نفر- تصادفی از روی لیست فارغ التحصیلان– |
اشاره نشده |
اشاره نشده |
عجین شدن باکار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
آزمون همبستگی |
|
نتیجه |
تایید بیشتر بودن ارزش های سازمانی حمایت کننده از عدم تعادل کار-زندگی در بین افراد معتاد به کار نسبت به افراد غیر معتاد به کار |
|||||||
|
تاثیر اعتیاد به کار بر رضایت در بین مدیران در آمریکا |
لوی (2015)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
فارغ التحصیلان زن رشته ام بی ای شاغل در آمریکا |
350 نفر- روش اشاره نشده |
اشاره نشده |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن باکار، احساس اشتیاق به کار، لذت از کار |
تحلیل رگرسیون چندگانه |
|
نتیجه |
تایید تبین بخش معناداری از واریانس رضایت شغلی و حرفه ای توسط اعتیاد به کار، تایید تعدیلگری حمایت اجتماعی در رابطه بین رضایت شغلی و اعتیاد به کار |
|||||||
|
رابطه کار و سلامتی |
شهناز عزیز و همکاران (2017)-کمی |
آزمون ریسک اعتیاد به کار یا WART توسط رابینسون در سال 1996 |
کارکنان شاغل در مشاغل سازمانی منطقه چنوب شرق آمریکا |
194 نفر- روش اشاره نشده |
اشاره نشده |
اشاره نشده |
تمایل وسواسی به کار، کنترل، تخریب روابط و جذب در خود، ضعف در به عهده گرفتن نقش های خود، خود ارزشی |
همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه با اس پی اس اس |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار اعتیاد به کار با سابقه بیماری های متابولیسم خانواده |
|||||||
|
از اعتیاد به کار تا فرسودگی: سرمایه روانشناختی به عنوان میانجی |
مویر و همکاران(2017)-کمی |
پرسشنامه عزیز و همکاران (2013) |
کارکنان و اعضای هیات علمی دانشگاه جنوب شرقی آمریکا |
400نفر- ارسال ایمیل با نرم افزار listserve |
اشاره شنده |
آلفای کرونباخ |
|
همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه با اس پی اس اس |
|
نتیجه |
تایید رابطه منفی اعتیاد به کار با سرمایه روانشناختی و رابطه مثبت اعتیاد به کار با فرسودگی |
|||||||
|
تعلق خاطر در برابر اعتیاد به کار: تست مدل گسترش- تقاطع |
باکر و همکاران (2013)-کمی |
پرسشنامه DUWAS شوفلی و همکاران (2009) |
زوج های ژاپنی داری فرزند پیش دبستان |
398 نفر- اشاره نشده |
اشاره نشده |
آلفای کرونباخ |
|
مدل معادلات ساختاری با آموس |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار تعلق خاطر کاری با تسهیل رابطه کار- خانواده و رابطه معنادار اعتیاد به کار با تضاد رابطه کار – خانواده |
|||||||
|
رابطه اعتیاد به کار و تعلق خاطر کاری با عمکلرد کارآفرینی |
گرجیوسکی و همکاران (2014)-کمی |
پرسشنامه DUWAS لیبانو و همکاران (2010) |
کارآفرینان اسپانیا |
180 نفر- روش گلوله برفی |
روایی واگرا همگرا با AVE |
پایایی ترکیبی |
|
مدل معادلات ساختاری با پی ال اس |
|
نتیجه |
تایید بر وجود دو راه متفاوت برای اثرگذاری بر عملکرد از طریق تعلق خاطر کاری و اعتیاد به کار بصورت مثبت و منفی |
|||||||
|
اعتیاد به کار و سلامت: پیشنهاداتی برای سازمان ها |
مک میلان و همکاران (2004)-کمی |
پرسشنامه WorkBAT مک میلان و همکاران (2002) |
کارکنان پنج سازمان در نیوزلند |
421 نفر- اشاره نشده |
اشاره نشده |
آلفای کرونباخ |
دوبعدشامل : تمایل درونی در کار، لذت از کار |
آزمون همبستگی |
|
نتیجه |
تاکید بر عدم تاثیر آن چنان مضر اعتیاد به کار بر روی سلامتی و رفاه کارکنان در مقایسه با دیدگاه موجود مبنی بر مضر بودن مطلق اعتیاد به کار |
|||||||
|
اعتیاد به کار، زندگی سازمانی و رفاه سازمانی در بین پرستاران نروژی |
بورک و همکاران(2006)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
پرستاران پنج مرکز در نروژ |
496نفر- روش اشاره نشده |
اشاره نشده |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار ابعاد پنج گانه شخصیتی، اعتیاد به کار با رضایت شغلی و فرسودگی |
|||||||
|
اعتیاد به کار، استرس، عدم تعادل کار و زندگی؛ نقش جنسیت
|
شهناز عزیز و جانینگام (2008)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992) |
کارکنان حرفه ای تمام وقت شاغل در شرکت های مشاوره ای، بیمارستان ها و دانشگاه های چنوب شرقی آمریکا |
199 نفر- به طور مشخص اشاره نشده و لی هدفمند می باشد |
اشاره به تایید روایی در تحقیقات قبلی |
اشاره نشده |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
آزمون همبستگی |
|
نتیجه |
تایید رابطه تنش شغلی و عدم تعادل کار و زندگی با اعتیاد به کار بدون توجه به متغیر جنسیت |
|||||||
|
خودکارآمدی و اعتیاد به کار به عنوان پیشایندهای مدل تقاضاها و منابع شغلی |
جاگلیلمی و همکاران(2012)-کمی |
پرسشنامه DUWAS شوفلی و همکاران (2009) |
مدیران مدارس |
224 نفر- اشاره نشده |
اشاره نشده |
آلفای کر.نباخ |
|
مدل معادلات ساختاری با آموس |
|
نتیجه |
تاکبد بر نقش واسطه ای تقاضاهای شغلی در رابطه بین اعتیاد به کار و فرسودگی و نقش واسطه ای منابع شغلی در رابطه بین تعلق خودکارآمدی و تعلق خاطر کاری و فرسودگی |
|||||||
|
اعتیاد به کار و تعلق خاطر کاری با تاکید بر نقش وضعیت خلقی و قوانین متوقف کننده |
وایژ و همکاران(2011)-کمی |
پرسشنامه DUWAS شوفلی و همکاران (2008) |
کارکنانی از چند سازمان و شرکت |
173 نفر- اشاره نشده |
اشاره به کاربرد در تحقیقات قبل |
آلفای کرونباخ |
شامل ابعاد کار اجباری و کاربیش از حد و وسواسی |
مدل معادلات ساختاری با آموس |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار اعتیاد به کار با وضعیت خلقی منفی و استفاده افراد معتاد به کار از قانون توقف کافی بودن برای توقف فعالیت و کار |
|||||||
|
اعتیادبه کار، کار و رضایت شغلی بیش از حد و رفاه روانشناختی در بین اساتید ترکیه ای |
بورک و همکاران (2008)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992)
|
اعضای هیات علمی در هفت منظقه ترکیه |
406 نفر- اشاره نشده |
اشاره به کاربرد در تحقیقات قبل |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی با اس پی اس اس |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار دو جزء اعتیاد به کار یعنی تمایل درونی به کار و لذت از کار با رفتارهای شغلی و رابطه معنادار لذت از کار با رفاه روانی |
|||||||
|
رابطه بین اعتیاد به کار و رفتارهای پرخاشگرانه کاری |
بالدوک و همکاران (2012)-کمی |
پرسشنامه DUWAS شوفلی و همکاران (2008) |
دو موردشامل: یک سازمان بهداشتی در شمال ایتالیا و یک سازمان حفاظت از محیط زیست در مرکز ایتالیا |
574 نفر و 282 نفر- روش اشاره نشده |
اشاره نشده |
آلفای کرونباخ |
شامل ابعاد کار اجباری و کاربیش از حد و وسواسی |
تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار اعتیاد به کار با رفتارهای پرخاشگرانه و حالت عاطفی مرتبط با شغل |
|||||||
|
همبسته های شخصیتی با اعتیاد به کار |
بورک و همکاران (2006)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992)
|
پنج مرکز مراقبت پرستاری |
496 نفر-نمونه ناهمگن از پنج بخش ولی روش نمونه گیری اشاره نشده و ارسال 1022 پرسشنامه از طریق ایمیل شرکتی |
اشاره نشده |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار خودکارآمدی کلی با هر سه مولفه اعتیاد به کار، رابطه معنادار برون گرایی با عجین شدن با کار و لذت از کار |
|||||||
|
شخصیت و اعتیاد به کار
|
جکسون و همکاران (2016)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992)
|
سازمان ملی استاندرد |
464 نفر برای مطالعه اول و 105 نفر از آمریکا – گردآوری اینترنتی داده ها |
اشاره نشده |
آلفای کرونباخ |
|
ضریب همبستگی و تحلیل رگرسیون |
|
نتیجه |
تاکید بر عدم ارتباط اعتیاد به کار با شخصیت توام با اعتیاد و ارتباط رویکرد دستیابی با لذت از کار و ارتباط رویکرد اجتناب با تمایل درونی به کار در کارکنان تمام وقت |
|||||||
|
محیط رقابتی و اعتیاد به کار؛ ابعاد منفی آینده محوری
|
کلر و همکاران (2016)-کمی |
پرسشنامه DUWAS شوفلی و همکاران (2008) |
کارکنانی از بخش خصوصی آلمان |
812 نفر- توزیع اینترنتی پرسشنامه ها
|
اشاره نشده |
آلفای کرونباخ |
|
تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی |
|
نتیجه |
تایید تاثیر معنادار فضای رقابتی بر اعتیاد به کار و تشدید این رابطه با لحاظ کردن عامل آینده نگری |
|||||||
|
فرسودگی، تعلق خاطر کاری و اعتیاد به کار |
اینانن و همکاران (2014)-کمی |
چهار سوال از پرسشنامه ریسک اعتیاد به کار(WART) رابینسون 1999 |
دانشجویان فنلاندی |
292 نفر- روش اشاره نشده |
روایی سازه، روایی همگرا و روایی واگرا |
آلفای کرونباخ |
|
تحلیل رگرسیون لجستیک |
|
نتیجه |
تاکید بر سطح تجربه بالای انرژی و مجذوب شدن در کار در افراد دارای سطح بالای تعلق خاطر کاری و سطح تجربه بالای بدبینی و خستگی در افراد دارای سطح بالای اعتیاد به کار |
|||||||
|
کافی، کافی است؛ پیشایندهای شناختی اعتیاد به کار |
وایژ و همکاران (2014)-کمی |
پرسشنامه DUWAS شوفلی و همکاران (2009) |
کارکنان یک دانشگاه در هلند |
191 نفر-توزیع اینترنتی در دو مرحله به فاصله شش ماه- روش اشاره نشده |
روایی سازه با تحلیل عاملی |
آلفای کرونباخ |
شامل ابعاد کار اجباری و کاربیش از حد و وسواسی |
مدل معادلات ساختاری با آموس |
|
نتیجه |
تاکید بر نقش قابل اهمیت پیشایندهای شناختی در جلوگیری از اعتیاد به کار و خستگی |
|||||||
|
اعتیاد به کار، سلامتی و پذیرش خویشتن |
چمبرلن و ژانگ (2009)-کمی |
پرسشنامه ریسک اعتیاد به کار رابینسون (1999) |
دانشجویان دانشگاه midwestern |
279 نفر- نمونه گیری تصادفی |
روایی همگرا و اشاره به اثبات روایی در تحقیقات قبلی |
آلفای کرونباخ |
|
ضریب همبستگی پیرسون |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار بین اعتیاد به کار والدین و دانشجویان و تایید رابطه اعتیاد به کار، پذیرش خویشتن و رفاه روانشناختی |
|||||||
|
اعتیاد به کار، تعلق خاطر کاری و پیامدهای کار-خانواده |
کلارک و همکاران (2013)-کمی |
پرسشنامه ریسک اعتیاد به کار رابینسون (1999) |
دانشجویان مدیریت و روانشناسی یک دانشگاه در جنوب شرقی آمریکا |
340 نفر- گلوله برفی |
اشاره اثبات روایی در تحقیقات قبلی |
اشاره اثبات پایایی در تحقیقات قبلی و آلفای کرونباخ |
|
تحلیل مسیر با ام پلاس ورژن 6 |
|
نتیجه |
تاکیر بر نقش واسطه ای احساسات منفی در رابطه بین اعتیاد به کار و تضاد کار و زندگی و نقش واسطه ای احساسات مثبت در رابطه بین تعلق خاطر کاری و تسهیل کار و زندگی |
|||||||
|
اعتیاد به کار، فرسودگی و تعلق خاطر کاری |
شوفلی و همکاران (2008)-کمی |
بعد کار اجباری از پرسشنامه ریسک اعتیاد به کار رابینسون 1999 و تمایل درونی به کار از پرسشنامه اسپنس و رابینز 1992 |
مدیران میانی یک شرکت فناوری در هلند |
587 نفر- روش اشاره نشده |
روایی واگرا |
آلفای کرونباخ |
کار اجباری و تمایل درونی به کار |
مدل معادلات ساختاری با آموس |
|
نتیجه |
تاکید بر تمایز سه حوزه اعتیاد به کار، تعلق خاطر کاری و فرسودگی از همدیگر |
|||||||
|
اعتیاد به کار و پیامدهای بالقوه در رفاه و سلامت |
اندرسون و همکاران (2010)-کمی |
پرسشنامه اسپنس و رابینز (1992)
|
کارکنان نروژی از پنج صنعت مختلف |
661 نفر- توزیع اینترنتی – روش اشاره نشده |
اشاره به تحقیقات قبلی |
آلفای کرونباخ |
عجین شدن با کار، تمایل درونی در کار، لذت از کار |
تحلیل رگرسیون با نرم افزار استاتا |
|
نتیجه |
تایید رابطه مثبت لذت از کار با رضایت شغلی و رضایت از زندگی و رابطه منفی آن با علائم سلامتی ضعیف؛ و رابطه مثبت عجین شدن با کار و تمایل درونی به کار با رضایت شغلی |
|||||||
|
جهت گیری نظارتی و رفاه در سازمان؛ نقش اعتیاد به کار و تعلق خاطر کاری |
کارلو و همکاران (2104)-کمی |
پرسشنامه DUWAS شوفلی و همکاران (2009) |
کارکنان یک سازمان ایتالیایی |
233 نفر- اشاره نشده |
روایی واگرا با تحلیل عاملی تاییدی |
آلفای کرونباخ |
کار اجباری و کار بیش از حد |
تحلیل رگرسیون و مدل معادلات ساختاری |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار جهت گیری نظارتی با فرسودگی و فشار روانشناختی و نقش واسطه ای اعتیاد به کار و تعلق خاطر کاری در این رابطه |
|||||||
|
مدل دو وجهی از اشتیاق به کار، روایی اعتیاد به کار و تعلق خاطر کاری |
کاترین و بوچ (2014)-کمی |
پرسشنامه DUWAS |
کارکنان دو سازمان متفاوت در نروژ |
385 نفر- اشاره نشده |
روایی سازه با تحلیل عاملی تاییدی روایی واگرا و همگرا |
آلفای کرونباخ |
کار اجباری و کار بیش از حد |
تحلیل رگرسیون و مدل معادلات ساختاری |
|
نتیجه |
تایید رابطه به ترتیب مثبت و منفی اشتیاق سازگار با رضایت از زندگی و فرسودگی و رابطه به ترتیب منفی و مثبت اشتیاق اجباری با رضایت از زندگی و فرسودگی با کنترل متغیرهای تعلق خاطر کاری و اعتیاد به کار؛ |
|||||||
|
همبسته های شغلی و جمعیت شناختی اعتیاد به کار |
تاریس و همکاران (2012)-کمی |
پرسشنامه DUWAS |
کارکنان هلندی |
9160 نفر در 9 مرحله- اشاره نشده |
اشاره نشده |
اشاره نشده |
کار اجباری و کار بیش از حد |
تحلیل واریانس |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار اعتیاد به کار با نوع کار فرد و مشخص شدن میانگین اعتیاد به کار بالا برای کارکنان شاغل در بخش های کشاورزی، ساخت و ساز، ارتباطات، مشاوره و کسب و کار و میانگین اعتیاد به کار پایین برای کارکنان شاغل در بخش های بخش دولتی، شرکت های خدماتی، پرستاران و امداد رسانی |
|||||||
|
نحوه تاثیرگذاری اعتیاد به کار بر سلامت و عملکرد کارمند |
شیمیزو و همکاران (2010)-کمی |
پرسشنامه DUWAS |
کارکنان یک شرکت اتومبیل سازی در غرب ژاپن |
757 نفر- ارسال به تمامی کارکنان و بازگشت این تعداد |
اشاره به اعتبار در تحقیقات قبل |
آلفای کرونباخ |
کار اجباری و کار بیش از حد |
مدل معادلات ساختاری با آموس |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار اعتیاد به کار با مواجهه فعال، کاهش سلامتی و افزایش عملکرد شغلی |
|||||||
|
اعتیاد به کار و تعلق خاطر کاری؛ دو پیش بینی کننده متفاوت عمکلرد و رفاه آینده |
شیمیزو (2014)-کمی |
پرسشنامه DUWAS |
کارکنان یک شرکت اتومبیل سازی در توکیو |
1273نفر-دعوت از تمامی کارکنان و پاسخگویی این تعداد |
اشاره به تحقیقات قبلی+ |
آلفای کرونباخ+اشاره به تحقیقات قبلی |
کار اجباری و کار بیش از حد |
مدل معادلات ساختاری با آموس |
|
نتیجه |
تایید رابطه معنادار اعتیاد به کار با کاهش سلامتی و کاهش رضایت از رندگی و رابطه معنادار تعلق خاطر کاری با افزایش رضایت از زندگی و عملکرد شغلی و سلامتی. |
|||||||
به طور کلی، بعد از شناسایی و غربال گری و انتخاب 55 مقاله واجد شرایط برای بررسی در بین مقالات فارسی و لاتین بر مبنای روش پریزما، وضعیت موجود مقالات در جدول 1 آورده شده و در ادامه با رویکردی کل نگرانه به جمع بندی و تلخیص و نقد محورهای مهم مقالات مطالعه شده پرداخته شده است. با توجه به تحلیل همه مقالات بررسی شده بر مبنای روش شناسی کمی، تبیین روابط متغیرها با اعتیاد به باید مبتنی بر تئوری های مستحکمی باشد که براین اساس یکی از دغدغه های اصلی محقق بررسی عمیق این مساله در مقالات موجود و استخراج این تئوری ها بوده است. توجه به چارچوب های استفاده شده درجهت سنجش اعتیاد به کار در مقالات نیز یکی دیگر از محورهای مورد بررسی در مقالات بوده و در این راستا به ارائه مهم ترین چارچوب های استفاده شده در مقالات بررسی شده اقدام گردیده است. همچنین، مطابق با مرور سیستماتیک انجام شده در ادبیات تحقیق می توان ادعا داشت که بورک و شوفلی به عنوان مهم ترین نویسندگان مقالات، دارای بیشترین تعداد مقاله درباره اعتیاد به کار به صورت تک نویسنده و یا مشترک با سایر نویسندگان می باشند. شوفلی به منظور اندازه گیری اعتیاد به کار شاخص اعتیاد به کار هلندی را ارائه نمود که به اختصار با عنوان [5]duwas شناخته شده و دارای دو بعد کار اجباری و کار بیش از حد می باشد. در نهایت، به عنوان یکی از مهم ترین خروجی های تحقیق، برمبنای مقالات بررسی شده داخلی و خارجی، مدلی فرایندی از متغیرهای پیشایندی و پسایندی اعتیاد به کار ارائه شده است.
تئوری های زیربنایی تبیین گر اعتیاد به کار
به طور کلی، یکی از نقدهای وارده به تحقیقات مبتنی بر روش شناسی کمی، عدم بنای فرضیه های مفروض شده در تحقیق بر تئوری های زیر بنایی مربوطه و کمک نگرفتن از تئوری های مستحکم نظری در جهت تبیین فرضیه های طرح شده می باشد. به عبارت دیگر، در بیشتر تحقیقات مطالعه شده به ویژه درتحقیقات داخلی، در مرحله تبیین فرضیه های تحقیق صرفا اشاره ای اجمالی به تحقیقات انجام گرفته قبلی شده و به تئوری های زیر بنایی که می توان از آنها در جهت تبیین رابطه متغیرهای مفروض در مدل تحقیق بهره گرفت، اشاره ای نشده است. درحالی که توجه به این نکته ضروری است که در روش شناسی کمی و در بخش تبیین فرضیه های تحقیق حتی می توان با بهره گیری از تئوری های سایر حوزه های علمی در تبیین فرضیه های طراحی شده در یک حوزه علمی دیگر نظیر تحقیقات حوزه سازمان و مدیریت بهره جست. براین اساس و با توجه مشاهده چنین نقصی بویژه در تحقیقات داخلی، یکی از محورهای مورد توجه در این پژوهش، جستجوی تئوری های زیربنایی تبین گر رابطه اعتیاد به کار با مفاهیم نزدیک به اعتیاد به کار به لحاظ نظری همچون تعلق خاطر کاری، تعادل کار- زندگی، فرسودگی و تحلیل رفتگی و سایر متغیرهای بررسی شده در ادبیات تحقیق می باشد.
تئوری سرایت – توسعه
به طور کلی، دو روش برای توجیه چگونگی رابطه کار و خانواده وجود دارد. اثر گسترش و سرایت[6] را می توان مرتبط با سرایت و یا گسترش درون فردی یا بین حوزه ای تقاضاها و در نتیجه فشارهای ناشی از آن از حوزه کاری به حوزه های غیرکاری دانست (بایرون 2005). این حالت را می توان با تعارض کار- خانواده نیز مرتبط دانست که در طی آن، کار با زندگی شخصی تداخل و یا تعارض پیدا می کند و به عنوان مثال، فشارهای مرتبط با کار از حوزه کاری یک فرد به حوزه زندگی خصوصی و خانوادگی آن فرد منتقل می شود. از سوی دیگر، اثر تقاطعی[7] را می توان مرتبط با تقاطع بین افراد مختلف دانست که در طی آن، تقاضاهای شغلی و فشارهای برآمده از آن با تقاضاها و شرایط افراد نزدیک فرد مثل اعضای خانواده و یا دوستان فرد تقاطع پیدا می کند (باکر و همکاران 2009؛ وستمن و همکاران 2001). به طور کلی، مدل گسترش-تقاطع[8] با ترکیب ادبیات مرتبط با گسترش و تقاطع، بر این نکته تاکید دارد که در گام اول، استرس یا فشارهای محیط کار یک فرد از حوزه کاری کارکنان به حوزه خانوادگی همان فرد انتقال و یا سرایت می یابد و در گام بعدی با تقاضاهای شریکان آن کارمند در محیط خانوادگی تقاطع پیدا می کند. این امر نشان دهنده آن است که افرادی که تمایل به کار بیش از حد دارند، به همان میزان نیز تمایل به انتقال کار و الزامات مرتبط با کار به محیط خانه نشان می دهند و بی شک، باز هم به همان میزان تمایل کمتری در جهت کمک به شریک خود در محیط خانه خواهند داشت. مطالعات زیاد دیگری نیز با تاکید بر این نکته که مواردی همچون: اعتیاد به کار، فشارهای مرتبط با کار و فعالیت های کاری در گام اول به محیط خانه و خانواده سرایت وگسترش پیدا می کنند و درگام بعدی بر شریک یک کارمند در محیط خانه تاثیر می گذارند، شواهدی در تایید مدل گسترش- تقاطع ارائه نموده اند (باکر و همکاران 2008؛ شیمیزو و همکاران 2011).
تئوری "وضعیت خلقی به عنوان ورودی[9] و قوانین توقف"[10]
به طور کلی، این تئوری برآمده از حوزه روان شناسی می باشد و یکی از نکات مهم قابل توجه این است که می توان از مبانی نظری مرتبط با آن برای تبیین رفتارهای اجباری وسواسی شغلی نظیر اعتیاد به کار بهره گرفت. همچنین، با توجه به وجود ابهام در تداخل برخی از جنبه های اعتیاد به کار با مفهوم تعلق خاطر کاری، تا به حال در تحقیقات اندکی به بررسی تفاوت های پیامدهای شغلی مهمی همچون تعلق خاطر کاری و اعتیاد به کار پرداخته شده است. با این حال می توان به دنبال فراهم نمودن مدارکی دال بر روایی واگرای بین این دو مفهوم بود (شوفلی و همکاران 2006b و شوفلی و همکاران 2009b). براین اساس، تئوری وضعیت خلقی به عنوان ورودی (مارتین و دویویس، 1998) می تواند فراهم آورنده مکانیزم انگیزاننده زیربنایی متفاوت برای دو مفهوم اعتیاد به کار و تعلق خاطر کاری باشد. به عبارت دیگر، می توان چنین بیان نمود که با توجه به این تئوری، مردم تمایل به تفسیر وضعیت خلقی[11] خود به عنوان یک ورودی متناسب، به منظور ارزیابی میزان پیشرفت خود در جهت اهدافشان دارند. با این وجود، اینکه اثرات مثبت یا منفی چگونه تفسیر خواهند شد، بستگی به اهدافی دارند که با آن احساسات همراه خواهند بود(مارتین و استونر،1996) یا به طور ویژه بستگی به استفاده افراد از قوانین متوقف کننده[12] دارد. به عنوان مثال، کارکنان ممکن است تصمیم به توقف یک فعالیت بنمایند به این دلیل که دیگر از آن فعالیت لذت نمی برند که این وضعیت اشاره به قانون توقف لذت دارد. همچنین افراد ممکن است تصمیم به توقف یک فعالیت داشته باشند، به این دلیل که اعتقاد دارند که به اندازه کافی آن فعالیت انجام گرفته است- این وضعیت نیز اشاره به قانون توقف کافی بودن دارد. تئوری وضعیت خلقی به عنوان یک ورودی (مارتین 2001) فرض می کند که درصورت استفاده یک فرد از قانون توقف کافی بودن، افرادی که در یک وضعیت خلقی مثبت باشند، احساسات مثبت خود را به عنوان نشانه ای مبنی بر کافی بودن انجام آن فعالیت خواهند دانست. به عبارت دیگر، افراد به نتیجه خود رسیده و دیگر تمایلی به ادامه آن فعالیت نخواهند داشت. به همین ترتیب افرادی که در وضعیت خلقی منفی باشند، ممکن است این گونه تعبیر داشته باشند که احساساتشان نشانه ای بر عدم ارضای آنها از انجام آن کار بوده و این وضعیت نیز منجر به تقویت استمرارورزی آنها بر آن فعالیت شود. در این راستا نیز در صورت استفاده از قانون توقف لذت بردن، می توان گفت که افرادی که در وضعیت خلقی منفی باشند، انتظار می رود که احساسات منفی شان را به عنوان نشانه ای مبنی بر عدم لذت بردن از آن فعالیت بدانند و بر این اساس اقدام به دست کشیدن از آن فعالیت می نمایند. در حالی که در صورت انطباق قانون توقف لذت بردن برای شرایط فردی با یک وضعیت خلقی مثبت، این فرد وضعیت و احساسات مثبت خود را به عنوان نشانه ای مبنی بر لذت بردن از آن فعالیت می داند و تمایل به استمرار و تداوم انجام آن فعالیت خواهد داشت. در این راستا مطابق با کلارک و همکاران (2010) وضعیت خلقی مثبت را با تعلق خاطر کاری و وضعیت خلقی منفی را با اعتیاد به کار می توان مرتبط دانست. همچنین از سویی دیگر، می توان چنین انتظار داشت که قانون توقف کافی بودن دارای رابطه مثبت با اعتیاد به کار و قانون توقف لذت دارای رابطه مثبت با تعلق خاطر کاری می تواند باشد. در نهایت با تکیه بر خطوط زیربنایی تئوری وضعیت خلقی به عنوان ورودی می توان این گونه بیان داشت که نحوه تفسیر افراد معتاد به کار و دارای تعلق خاطر کاری از وضعیت خلقی مثبت یا منفی شان مبتنی بر قوانین توقف شان، می تواند تقویت کننده نوع تداوم آنها به کار از نوع اعتیاد به کار یا تعلق خاطر کاری باشد.
تئوری اشتیاق[13]
به طور کلی، با در پیش گرفتن رویکردی دو وجهی به بحث اشتیاق، می توان شاهد دو روی یک سکه در بحث اشتیاق بود (والراند، 2008) . براین اساس می توان گفت که اشتیاق می تواند بصورت وضعیتی سازگار و یا بصورت وضعیتی اجباری باشد و متناسب با نوع اشتیاق موجود در یک فرد از نوع سازگار و یا اجباری، می توان انتظار پیامدهای عملکردی متفاوتی نیز در سازمان داشت. اشتیاق به فعالیت ها، به عنوان یک تمایل قوی نسبت به یک فعالیتی که مردم آن را دوست دارند، برای آنان مهم است و براین اساس وقتشان را به طور مداوم صرف آن فعالیت می نمایند، تعریف شده است (والراند، 2008؛ والراند و همکاران 2003). به طور کلی، دو نوع از اشتیاق را می توان تعریف کرد که عبارت اند از: اشتیاق سازگار و اشتیاق اجباری[14]. در اشتیاق از نوع سازگار، فرد فعالیت را کنترل می کند و فعالیت موردنظر، بخشی معنادار و قابل توجه- اما نه بیش از حد- از زندگی فرد را به خود اختصاص می دهد. می توان گفت که افراد دارای اشتیاق از نوع سازگار به عنوان افرادی در نظر گرفته می شوند که دارای احساسی مثبت قبل، در حین و بعد از انجام فعالیت مورد نظر خواهند بود. تحقیقات تجربی نیز حمایت کننده چنین فرضیه ای می باشند (والراند و همکاران 2003). در مورد اشتیاق از نوع اجباری در افراد می توان گفت که فعالیت ها افراد را کنترل می کنند، چراکه این فعالیت ها بخشی نامتقارن و نامتناسب از هویت فرد را به خود اختصاص می دهند و منجر به ایجاد تعارض با سایر امور و حوزه های زندگی فرد می شوند. اشتیاق از نوع اجباری مرتبط با احساسات منفی ای است که نه تنها در هنگام عدم درگیری در یک فعالیت (مانند نا امیدی و آشفتگی) بلکه در هنگام درگیری در یک فعالیت (مانند احساس شرمندگی و گناه) نیز بروز می کند.
براساس طبقه بندی دو بعدی اشتیاق می توان این گونه ادعا داشت که تقارن و تشابه بسیار زیادی بین دو مفهوم اشتیاق از نوع وسواسی یا اجباری و اشتیاق از نوع سازگار به ترتیب با دو مفهوم روانشناسی کار و سازمانی یعنی اعتیاد به کار و تعلق خاطر کاری برقرار می باشد. اشتیاق از نوع وسواسی و سازگار را می توان به عنوان فرایندهایی مقدم بر دو بحث به ترتیب اعتیاد به کار و تعلق خاطر کاری در نظر گرفت (والراند و همکاران 2003). در واقع، اشتیاق از نوع سازگار را می توان دارای رابطه مثبتی با ویژگی های مرتبط با تعلق خاطر کاری همچون: تعهد عاطفی، سلامتی ذهنی، برآورده شدن نیازهای روانی، انعطاف پذیری و کنترل داشتن بر فعالیت های زندگی حرفه ای و لذت بردن از فعالیت های کاری در نظر داشت. در مقابل، اشتیاق از نوع اجباری یا وسواسی را می توان با ویژگی های مرتبط با اعتیاد به کار همچون: استرس و اضطراب و ناراحتی، بردن کار به منزل و فضای خانه و فکر کردن به فعالیت های کاری حتی در زمان عدم حضور فیزیکی در محیط کار قلمداد نمود. به عبارت دیگر، با الهام بخشی از ادبیات مرتبط با بحث اشتیاق می توان با دیدگاهی متفاوت تر نسبت به مطالعه در مورد دو مفهوم اعتیاد به کار و تعلق خاطر کاری اقدام نمود. در واقع، از سویی دیگر متناسب با دو مفهوم اعتیاد به کار و تعلق خاطر کاری می توان مسیر های عاطفی و مشتاقانه متفاوتی مبتنی بر اشتیاق اجباری و سازگار، به سمت نتایج و پیامدهای فردی و سازمانی از جمله عملکرد فردی و سازمانی ارائه نمود و انتظار ارائه راهکارهای متفاوتی را نیز داشت.
تئوری محافظت از منابع
به طور کلی مطابق با تئوری محافظت از منابع می توان توجیه بهتری در زمینه چرایی تاثیرگذاری منفی حمایت اجتماعی ادراک شده در محیط کار بر روی اعتیاد به کار ارائه داد. یکی از مفاهیم اصلی نهفته در تئوری محافظت از منابع را می توان این گونه بیان نمود که افراد دارای منابع بیشتر، آسیب پذیری کمتری در جهت از دست دادن منابع دارند و در عوض قادر به ایجاد فرصت هایی در جهت اکتساب منابع جدید خواهند بود (هاکانن و رود 2020). براین اساس، حمایت اجتماعی ادراک شده دارای قابلیت تاثیرگذاری هم بر روی مطابقت و سازگاری بهتر و منطقی تر کارکنان با شرایط استرس زا همچون وجود نقش های چندگانه (نیک لین و مک نال، 2013) و هم برروی مقابله و اجتناب کارکنان از کاهش و تقلیل منابع در اختیارشان (سومچ و دراچ-زهوی، 2013) می باشد. براین اساس، حمایت اجتماعی ادراک شده در محیط کار به عنوان یک منبع انرژی زا و فعال کننده د ر محیط کار می تواند زمینه ساز غلبه و یا مواجهه اصولی کارکنان با تمایلشان به سخت کار کردن یا اعتیاد به کار باشد. براین اساس، محققان قبلی نیز بر این نکته تاکید ویژه داشته اند که حمایت اجتماعی ادراک شده از سوی سرپرست و همکاران می تواند زمینه ساز سطوح پایین تری از اجبار یا وسواس در کار باشد(جان استون و جان استون، 2005).
مطابق با تئوری محافظت از منابع هاجینز 1997 برخلاف اعتیاد به کار که با تمرکز اجتناب[15] در ارتباط بود، تعلق خاطر کاری را می توان با تمرکز ترفیع[16] مرتبط دانست که به این معناست که برخلاف افراد دارای اعتیاد به کار که به وجود یا عدم وجود پیامدهای منفی حساس می باشند، افراد داری تعلق خاطر کاری نسبت به وجود یا عدم وجود پیامدهای مثبت حساسیت خواهند داشت. همچنین، در برداشت دیگری از این یافته می توان گفت که افراد دارای تعلق خاطر کاری بر خلاف افراد دارای اعتیاد به کار که تمایل به استفاده از استراتژی اجتناب دارند، تمایل به استفاده از استراتژی دستیابی[17] دارند و و براین اساس تمایل به استفاده از رویکردی خواهند داشت که متناسب با اهداف معطوف به آرمان ها و آرزوها و امید های آنها باشد (وان بیک و همکاران 2014). در مجموع، افراد دارای تعلق خاطر کاری، دارای احساسی مبنی بر ارتباطی فعالانه و پر انرژی با کارشان هستند، با لذت زیادی مجذوب کارشان می باشند و در زمانی که در سر کارشان نیستند، احساس گناه نخواهند داشت (شوفلی و همکاران 2008).
تئوری خود تعیین گری[18]و تمرکز نظارتی[19]
افراد دارای اعتیاد به کار، بخش قابل توجهی از زمان خود را به کار اختصاص می دهند (وان بیک و همکاران 2011). این افراد دارای تجربه یک نیاز یا محرک درونی شدید و غیرقابل کنترل و یا نوعی اجبار به سخت و شدید کار کردن می باشند و این حالت لزوما به دلیل فاکتورهای بیرونی همچون دستیابی به موقعیت مالی بهتر و یا چشم اندازی بهتر در مسیر شغلی فرد نمی باشد (شوفلی و همکاران 2006). به طور ویژه و با تکیه برتئوری خود تعیین گری (دسی و رایان 1985) وان بیک و همکاران (2002) نشان داده اند که افراد داری اعتیاد به کار با نوعی از مقررات و استانداردهای درونی سازی شده[20] که در واقع نوعی از انگیزاننده های بیرونی می باشند، تحریک و برانگیخته می شود( وان بیک و همکاران 2012). اخیرا نیز وان بیک وهمکاران (2014) براساس تئوری تمرکز نظارتی هایچینز (1997) بیان داشته اند که افراد دارای اعتیاد به کار، دارای سطح بالای از تمرکز اجتناب[21] می باشند؛ به این معنا که این قبیل افراد نسبت به حضور و یا عدم حضور پیامدهای منفی حساس هستند و از استراتژی های اجتناب استفاده می کنند. از مجموع چنین گفته هایی، می توان این ایده را مورد حمایت قرار داد که افراد دارای اعتیاد به کار بنا به دلایلی همچون اجتناب از احساساتی همچون احساس گناه، شرم و اضطراب یا به منظور افزایش احساس غرور شان، سخت کار می کنند( وان بیک و همکاران 2012 و 2014).
دیدگاه ها نسبت به اعتیاد به کار
به طور کلی، در مورد اعتیاد به کار باید به این نکته توجه داشت که در حوزه مطالعاتی مرتبط با این مفهوم چارچوب هایی به منظور اندازه گیری اعتیاد به کار ارائه شده که مهم ترین آنها شامل ابزار اندازه گیری مبتنی بر دیدگاه اسکات و همکاران(1997) و ابزار اندازه گیری مبتنی بر دیدگاه اسپنس و رابینز(1992) می باشد. همچنین دیدگاه های دیگری که در مقالات بررسی شده با فراوانی بالاتری به آنها اشاره شده بود را می توان شامل دیدگاه های رابینسون و ناقتون در نظر گرفت.
دیدگاه اسپنس و رابینز
یکی از مشهورترین و شناخته شده ترین ابزارهای اندازه گیری اعتیاد به کار را می توان مبتنی بر دیدگاه اسپنس و رابینز (1992) نسبت به اعتیاد به کار در نظر گرفت که بر اساس میزان و درجه سه مولفه عجین شدن با کار[22] ، تمایل درونی به کار[23] و لذت از کار[24] مشخص می شود(بورک، 2006). در واقع، مطابق با دیدگاه اسپنس و رابینز (1992) اعتیاد به کار را می توان بر اساس میزان و درجه سه مولفه عجین شدن با کار شامل: تعهد فرد به کار و اختصاص دادن وقت آزاد خود به فعالیت ها و وظایف کاری مربوط دانست. میزان و وسعتی که افراد علیرغم مسئولیت های دیگرشان وقف کارشان می کنند و همچنین اشاره به اعتقادی اصولی و هنجاری درباره ارزش کار در زندگی فرد، مفهومی گسترده تر از دلبستگی شغلی دارد. تمایل درونی یا احساس کشش و اجبار به کار یعنی اینکه فشاری درونی نسبت به کار است حتی وقتی که کار لذت بخش نباشد و لذت از کار یعنی انجام کار بیش از حد مورد انتظار فقط به دلیل اینکه از آن لذت می برد. به عبارتی، شور و هیجان و لذتی است که یک فرد در کار خود تجربه می کند و همین امر منجر به کار کردن بیش از حد مورد انتظار می شود. (عزیز و همکاران، 2018؛ جکسون و همکاران، 2016؛ رضائیان و همکاران، 1392؛ طالقانی و همکاران، 1391؛ فرح بخش ومحمدی، 1394؛ بولنز و پولمنز، 2004؛ اسنیر و هارپاز، 2012، کلر و همکاران 2016؛ هارپاز و اسنیر 2003).
دیدگاه اسکات
اسکات و همکارانش (1997) با دیدگاهی انتقادی نسبت به سنخ شناسی اسپنس و رابینز، اعتیاد به کار را پدیده ای رفتاری می دانند تا نگرشی (بورک، 2007، ص 261). در وهله اول آنها استدلال می کنند که برای اینکه بتوان به یک فرد، معتاد به کار گفت باید وی در درجه اول زمان قابل توجهی را صرف فعالیت های کاری اش کند، در فکر کار و فعالیت های کاری اش باشد- حتی زمانی که کار نمی کند- و کار را در صدر اولویت ها و فراتر از احتیاجات اقتصادی و سازمانی قلمداد نماید (وایز و همکاران، 2011؛ گئورگیوسکی و همکاران، 2014؛ عزیز و همکاران، ؛ 2018؛ کلارک و همکاران، 2016).
مطابق با مرور انجام شده در ادبیات موضوع، طبقه بندی اسکات از اعتیاد به کار را می توان شامل سه الگوی رفتاری دانست: وسواسی افراطی؛ کمال گرا ؛ توفیق طلب و موفقیت طلب یا دستاورد گرا. در نظر آنها معتادان به کار وسواس، اضطراب و استرس زیادی دارند و کارشان موجب مشکلات جسمی و روانی زیادی برایشان می شود. رضایت پایینی از زندگی و شغل خودشان دارند و عملکرد شغلی آنها پایین است. معتادان به کار کمال گرایی، استرس و مشکلات جسمی و روانی بالایی دارند، روابط میان فردی خصمانه و غیر اثربخشی را پیدا می کنند، غیبت و ترک خدمت داوطلبانه زیادی دارند و رضایت شغلی و عملکرد شغلی پایین نیز دارند. در نهایت، معتادان به کار توفیق طلب، رضایت شغلی، رضایت از زندگی، سلامت جسمی و روانی، عملکرد شغلی و رفتارهای شهروندی سازمانی بالا و استرس و ترک خدمت داوطلبانه کمی دارند. اسکات و همکاران (1977) بیان کرده اند که اعتیاد به کار نمی تواند نوعی نگرش باشد و در واقع الگویی رفتاری است. این بدان معناست که فرد زمان زیادی را به فعالیت های کاری خود اختصاص می دهد- حتی زمانی که در محل کار خود حضور ندارد- و در خارج از سازمان نیز پیوسته به کار فکر می کند. (اسنیر و هارپاز، 2012؛ اندرسون و همکاران، 2007؛ برگیس و همکاران 2006؛ برادی و همکاران 2008؛ شوفلی وهمکاران 2008؛ رضائیان و همکاران، 1392؛ طالقانی و همکاران، 1391؛ عنایتی و همکاران، 1391؛ هارپاز و اسنیر، 2003).
دیدگاه های رابینسون و ناقتون
علاوه بر دیدگاه های اسکات و همکاران(1997) و اسپنس و رابینز (1992)، رابینسون و ناقتون دو تن از دیگر صاحبنظرانی بودند که در مقالات مرور شده به دیدگاه های آنها اشاره های زیادی شده بود. از دیدگاه رابینسون، اعتیاد به کار را با چهره ای اعتیادگونه می توان در نظر گرفت که دارای زیربنای تئوریکی مشابهی با انواع دیگر اعتیادها از قبیل اعتیاد به الکل است و دارای ماهیتی پیشرونده می باشد. آن را می توان تلاشی ناهوشیار در جهت رفع نیازهای روانی که ریشه خانوادگی دارند، دانست و می تواند منجر به زندگی های بدون سرپرست، اختلال در روابط خانوادگی، مشکلات شدید جسمی وحتی مرگ شود. (پتروسکی و ودانویچ، 2008)
ناقتون(1987) نیز سنخ شناسی اعتیاد به کار را براساس ابعاد تعهد شغلی و انگیزه وسواس و اجبار ارائه داده و براین اساس، چهار نوع اعتیاد به کار را تعریف کرده است که شامل افراد دارای اعتیاد به کار عجین شده در کار، افراد دارای اعتیاد به کار وسواسی، غیر معتادان به کار و غیر معتادان به کار وسواس به کار می باشد.
جمع بندی دیدگاه های مختلف
در جمع بندی نظرات متعدد در زمینه "اعتیاد به کار" می توان سه رویکرد را در نظر گرفت:
اول اینکه اعتیاد به کار را می توان نشات گرفته از عشق به کار دانست و آن را معادل با تمایل ذاتی به کار زیاد و سخت قلمداد نمود که می تواند زمینه ساز رفتارهای کاری مثبتی همچون: افزایش تعهد سازمانی و بروز رفتارهای شهروندی سازمانی باشد و به عنوان رویکرد مثبت به اعتیاد به کار طبقه بندی گردد.
در رویکرد منفی نیز اعتیاد به کار به عنوان تعهدی غیرمنطقی به کار بیش از حد و به عنوان یک نوع بیماری اعتیاد گونه قلمداد می شود.
در رویکرد سوم، می توان سنخ شناسی های مختلفی را که از دیدگاه های گوناگون اعتیاد به کار را طبقه بندی نموده اند، قرار داد؛ همچون: دیدگاه های اسپنس و رابینز(1992)، اسکات(1997) و ناقتون (1987). در جدول 2 جمع بندی نقطه نظرات پژوهشگران مختلف در مورد اعتیاد به کار ارائه شده است (هارپاز و اسنیر، 2003؛ کلارک و همکاران، 2016؛ طالقانی و همکاران، 1391).
جدول2: جمع بندی دیدگاه های ارائه شده در مورد اعتیاد به کار
|
اعتیاد به کار به عنوان پدیده ای مثبت |
اعتیاد به کار به عنوان پدیده ای منفی |
انواع متفاوت افراد معتاد به کار |
|
اعتیاد به کار به عنوان پدیده ای منبعث از عشق به کار (کانتارو، 1979) |
اعتیاد به کار به عنوان پدیده ای توام با تعهدی غیر منطقی به کار بیش از حد (چرینگتون، 1980) |
درگیری شغلی، وسواس گونه (ناگتن، 1987) |
|
اعتیاد به کار به عنوان تمایل درونی به کار کردن سخت و طولانی (ماچلویتز، 1980) |
اعتیاد به کار به عنوان نوعی اعتیاد دارای ویژگی هایی شبیه به سایر اعتیاد ها (کلینگر، 1991؛ اوتس 1971؛ پورتر 1996؛ رابینسون 1989 و 1997؛ شف و فاسل، 1988) |
معتاد به کار ، مشتاق به کار (اسپنس و رابینز، 1992) |
|
|
|
وسواسی، کمال گرا، موفقیت طلب (اسکات و همکاران،1997) |
در واقع، دیدگاه های افرادی که پدیده اعتیاد به کار را با دیدی مثبت در نظر می گیرند را می توان متمایل به ارتباط پدیده اعتیاد به کار با پیامدهای مثبت سازمانی همچون عملکرد سازمانی و از نظر فردی نیز متمایل به تعلق خاطر کاری در نظر گرفت. در حالی که در طرف مقابل محققان دارای دیدگاهی منفی نسبت به اعتیاد به کار، این مفهوم را هم از نظر فردی و هم از نظر سازمانی مرتبط با پیامدهای منفی همچون سطح عملکرد پایین و تعارض کار با زندگی تلقی می کنند. بر این اساس و با توجه به تاکید موجود در ادبیات تحقیق مبنی بر عدم وجود توافق کافی در رفتار یا نگرش و منفی یا مثبت بودن اعتیاد به کار، می توان انتظار شفافیت بخشی هرچه بیشتر نسبت به چنین ابهاماتی در اثر انجام تحقیقات بیشتر به لحاظ نظری و ارائه راهکارهایی علمی تر به لحاظ عملی داشت. در واقع، می توان نتیجه گرفت که اعتیاد به کار می تواند هم دارای پیامدهای مثبت و سازنده نظیر رفتارهای شهروندی سازمانی و هم دارای پیامدهای منفی نظیر تحلیل رفتگی برای کارکنان سازمان ها باشد. بنابر این مدیران سازمان ها باید این پدیده را در جهت بروز پیامدهای مثبتش مدیریت نمایند.
مدلی فرایندی از پیشایندها و پیامدهای اعتیاد به کار
بررسی انتقادی نتایج حاصل از روابط بررسی شده متغیرهای مختلف با اعتیاد به کار مطابق با مدل فرایندی آورده شده در جدول 3، بیانگر نوعی عدم نظم کافی در درک مفهوم اعتیاد به کار و پیشایندها و پیامدهای آن است. به عبارت دیگر، علیرغم بررسی روابط متغیرهای مختلف با مفهوم اعتیاد به کار هنوز در مورد برخی متغیرها همچون: تعلق خاطر کاری، فرسودگی شغلی و ...... توافق کافی صورت نگرفته است. نتایج پژوهش ها نیز گویای آن است که متغیرهایی همچون: فرسودگی شغلی، تعلق خاطر کاری، تعهد سازمانی، رفتار شهروندی سازمانی، کیفیت زندگی کاری و ... در برخی تحقیقات به عنوان متغیر مستقل و در برخی تحقیقات دیگر به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده اند. یکی از دلایل اولیه چنین وضعیتی را می توان در عدم توافق کافی محققان و جامعه علمی در درجه اول در ماهیت مفهوم متغیر اصلی یعنی اعتیاد به کار و در درجه بعدی چگونگی تاثیرپذیری آن از متغیرهای پیشایندی و تاثیر گذاری آن بر متغیرهای پسایندی قلمداد نمود.
|
متغیرهای پیشایندی |
|||
|
تعلق خاطر کاری |
تغییرات محیط اقتصادی |
مشخصات جمعیت شناختی |
فرسودگی شغلی |
|
ویژگی های شخصیتی |
فضای رقابتی در محیط کار |
خودکارآمدی |
حجم کار بالا |
|
باورها و ترس ها |
ارزش های سازمانی |
رفتارهای شغلی |
ویژگی های محیط کار |
|
امنیت روانی |
سبک رهبری مدیران |
معنویت در محیط کار |
تعهد سازمانی |
|
کیفیت زندگی کاری |
حمایت اجتماعی ادراک شده |
فرسودگی شغلی |
کانون کنترل بیرونی |
|
شرایط کاری |
تمایل به جهت گیری نظارتی |
رفتار شهروندی سازمانی |
شرایط زندگی سازمانی |
|
اعتیاد به کار |
|
متغیرهای پسایندی |
|||
|
فرسودگی شغلی |
تحلیل رفتگی شغلی |
تعهد سازمانی |
مهارت های اجتماعی |
|
رفتار شهروندی سازمانی |
رفاه روانی و جسمانی |
رضایت شغلی |
عدم تفویض اختیار |
|
استرس شغلی |
سلامت عمومی |
سلامت جسمانی |
انزوا و تعاملات کاری و خانوادگی پایین |
|
سلامت ذهنی و روانی |
پذیرش خویشتن |
وضعیت خلقی |
رفتارهای پرخاشگرانه کاری |
|
تعلق خاطر کاری |
کیفیت زندگی کاری |
بهره وری نیروی کار |
اضافه کار و ساعات کار بالا |
|
عملکرد شغلی |
عملکرد کارآفرینانه |
اخلاق حرفه ای |
کار گروهی پایین |
|
عدم رضایت خانوادگی، عدم رضایت دوستانگی، کمال گرایی |
تعارض کار به زندگی و تعارض زندگی به کار |
استرس زناشویی |
درگیری شغلی |
همچنین، در جمع بندی متغیرهای پیشایندی مرتبط با اعتیاد به کار می توان در مجموع این متغیرها را در دو دسته متغیرهای مرتبط با شرایط خود فرد یا متغیرهای فردی- همچون ویژگی های شخصیتی که دارای فراوانی بالایی در بین متغیرهای پیشایندی می باشد- و متغیرهای مرتبط با شرایط سازمانی یا متغیرهای سازمانی- همچون ارزش های سازمانی و یا وجود فضای رقابتی جهت کار در سازمان- طبقه بندی نمود. در مورد پیامدهای اعتیاد به کار نیز مطابق با دسته بندی های انجام شده پیرامون ماهیت خود مفهوم اعتیاد به کار و منفی یا مثبت و نگرشی یا رفتاری قلمداد نمودن ماهیت اعتیاد به کار، مطابق با نتایج حاصل از مدل فرایندی استخراج شده شامل نتایج منفی همچون سلامت روانی و جسمانی پایین و تعارض کار- خانواده و سرایت و تقاطع شرایط ناشی از کار توام با شرایط اعتیاد گونه به کار مطابق با تئوری سرایت – تقاطع، رضایت شغلی پایین و نتایج مثبت همچون عملکرد بالا می باشد. با این حال و با تکیه بر نتایج تحقیقات انجام شده می توان وزن نتایج منفی اعتیاد به کار را بیشتر از نتایج مثبت در نظر گرفت.
در بخش روش شناسی تحقیقات انجام شده، در رویکرد مورد استفاده در زمینه مدل سازی معادلات ساختاری سه روش مبتنی بر لیزرل، آموس و پی ال اس مورد استفاده قرار گرفته و برای توجیه چرایی استفاده از پی ال اس یا روش حداقل مربعات جزئی، کوچک بودن تعداد نمونه مطرح شده که برای این موضوع به طور کلی نمی توان مبنای درست علمی در نظر گرفت. همچنین در برخی موارد بدون اشاره به نرمال یا غیر نرمال بودن و پارامتریک یا ناپارامتریک بودن داده ها از ضریب همبستگی اسپیرمن و پیرسون استفاده شده است، در حالی که مبنای استفاده این دو ضریب همبستگی در تحلیل داده ها متفاوت می باشد. همچنین فرایند نمونه گیری و اینکه دقیقا از چه روش نمونه گیری استفاده شده در اغلب تحقیقات مشخص نیست و نمی توان برای شرایط مشابه از روش شناسی مقالات در زمینه روش نمونه گیری به عنوان راهنما استفاده کرد- یا در مواردی که جامعه آماری شامل کارکنان و مدیران است، از روش مناسب استفاده نشده است.
یکی دیگر از معیارهای ارزیابی مهم دیگر در تحقیقات مبتنی بر پارادایم، کمی اشاره به نحوه اطمینان از روایی و پایایی ابزارهای اندازه گیری مورد استفاده در تحقیقات می باشد. در 44 مورد از ضریب آلفای کرونباخ و در 4 مورد از پایایی ترکیبی برای اطمنیان از پایایی ابزار اندازه گیری مورد استفاده در تحقیقات استفاده شده است. همچنین برای اطمینان از روایی در 9 مورد از روایی همگرا و واگرا و در 6 مورد از روایی سازه و تحلیل عاملی تاییدی استفاده شده است. در برخی از تحقیقات نیز جهت اطمینان از پایایی یا روایی و یا هر دو صرفا به اثبات روایی و پایایی در تحقیقات قبلی اشاره شده است. در بسیاری از تحقیقات نیز علیرغم مهم بودن روایی نسبت به پایایی، صرفا به ضریب آلفای کرونباخ ابزارها اشاره شده و از روایی و نحوه بررسی آن در تحقیقات سخنی به میان نیامده است.
جمع بندی و نتیجه گیری
با توجه به شرایط کاری کارکنان در سازمان ها بویژه در سطوح میانی و عالی و زمنیه های ارتقای تمایل افراد به کار در ساعت های طولانی، به تدریج می توان شاهد بروز عواقب ناشی از آن همچون اعتیاد به کار بود. از طرف دیگر، نبود توافق لازم در بین محققان مختلف در مورد مفهوم اعتیاد به کار از نظر ماهیت، پیشایندها و پیامدهای آن، ضرورت بررسی عمیق این مفهوم در محیط های کاری رانمایان می سازد. در این تحقیق با تکیه بر اهمیت چنین خلا تحقیقاتی و به منظور آگاهی از شرایط موجود در حوزه پژوهش پیرامون اعتیاد به کار، اقدام به مرور سیستماتیک ادبیات موجود در مورد اعتیاد به کار شده و نقاط محوری مبتنی بر داده های نظری گردآوری شده مورد نقد و تلخیص قرار گرفت. علاوه بر ارائه تئوری های زیر بنایی تبیین گر رابطه اعتیاد به کار با سایر متغیرها همچون تئوری محافظت از منابع و بررسی دیدگاه های مرتبط با مفهوم اعتیاد به کار همچون دیدگاه اسپنس و رابینز، مدلی فرایندی مبتنی بر پیشایندها و پسایندهای اعتیاد به کار ارائه شده است. یکی از نتایج مهم برآمده از مرور انجام شده در مورد ادبیات موضوع اعتیاد به کار بویژه در تحقیقات داخلی بر مبنای روش شناسی کمی، عدم تبیین رابطه متغیرهای مختلف با اعتیاد به کار با تکیه بر تئوری های نظری بوده است. پس شناسایی و معرفی تئوری هایی همچون تئوری محافظت از منابع، تئوری وضعیت خلقی به عنوان یک ورودی و قوانین متوقف کننده، تئوری خود تعیین گری و تمرکز نظارتی به عنوان تئوری های زیربنایی تبیین گر رابطه اعتیاد به کار با سایر متغیرها، می تواند راهگشای تحقیقات آتی مبتنی بر روش شناسی کمی پیرامون اعتیاد به کار باشد.
یکی دیگر از موارد قابل توجه در این تحقیق، کاربرد با فراوانی بالای چند دیدگاه خاص از جمله دیدگاه اسپنس و رابینز در اندازه گیری اعتیاد به کار در تحقیقات مختلف است که با تکیه بر این نکته، از یک سو و توجه به محدودیت چارچوب های طراحی شده در جهت توجه به تمامی ابعاد یک مفهوم در تمامی محیط های کاری با شرایط مختلف از سویی دیگر، ضرورت انجام تحقیقاتی با تکیه بر روش شناسی کیفی در جهت مفهوم سازی بهبود یافته از اعتیاد به کار بویژه با لحاظ شرایط سازمان های ایرانی احساس می گردد. همچنین با توجه به مدل فرایندی مستخرج از بررسی بعمل آمده در زمینه متغیرهای پیشایندی و پسایندی اعتیاد به کار، بخشی از عوامل موثر بر بروز اعتیاد به کار را می توان مرتبط با عوامل و شرایط فردی کارکنان در نظر گرفت. پس اتخاذ تدابیری از سوی خود کارکنان در درجه اول و در درجه بعدی با تکیه بر مفهوم تعادل کار و زندگی از سوی سازمان ها در جهت کمک به کارکنان سازمان به منظور مدیریت هرچه بهتر شرایط زندگی فردی و سازمانی شان از جمله توجه بیش از پیش به آموزش های عمومی مرتبط با زندگی، ضرورتی است که بیش از پیش احساس می گردد. در واقع با توجه به نتایج حاصل از تحقیق، عدم توجه جدی سازمان ها به عوامل موثر بر اعتیاد به کار و عدم مدیریت درست فرایند شکل گیری اعتیاد به کار در کارکنان می تواند زمینه ساز گریبانگیر شدن آنها با پیامدهای منفی اعتیاد به کار از جمله کاهش سطح سلامت عمومی کارکنان گردد به عبارت دیگر، علیرغم در نظر داشتن این امر که مطابق با نتایج حاصل از تحقیق، اعتیاد به کار در کنار پیامدهای منفی نظیر تحلیل رفتگی برای کارکنان سازمان ها، دارای پیامدهای مثبت و سازنده ای نظیر رفتارهای شهروندی سازمانی هم می تواند باشد. با این حال، نکته نگران کننده در این خصوص بالا بودن وزن پیامدهای منفی اعتیاد به کار و قلمداد نمودن آن به عنوان نوعی رفتار و نگرش کاری نادرست در بیشتر تحقیقات انجام شده می باشد. بر این اساس، ضروری است مدیران سازمان ها نسبت به مدیریت این پدیده با در نظر داشتن فرایند شکل گیری اعتیاد به کار از پیشایندها تا پسایندهای اعتیاد به کار در جهت بهره برداری از پیامدهای مثبت آن و کاهش تبعات ناشی از پیامدهای منفی اش اقدام نمایند.
همچنین، با توجه به بستر فراهم شده در اثر مرور جامع این تحقیق پیرامون فرایند شکل گیری اعتیاد به کار و نیز عدم توافق کافی در مورد مفهوم اعتیاد به کار، مثبت یا منفی بودن آن برای سازمان ها، عوامل موثر بر اعتیاد به کار و عوامل سازمانی و فردی اثر پذیر از آن، می توان وضعیت تحقیقات انجام شده در مورد اعتیاد به کار را مستعد انجام تحقیق با رویکرد مبتنی بر دیدگاه های مشارکت کنندگان در تحقیق و با رویکردی مبتنی بر پارادایم کیفی به منظور ارائه نظریه ای مشتمل بر تمامی شرایط پیشایندی و پسایندی ناشی از اعتیاد به کار به منظور ارائه طریقی روشن برای سازمان ها در جهت مدیریت هرچه بهتر شرایط کارکنان در معرض ابتلا به اعتیاد به کار قلمداد نمود.
منابع
- احمدی، پرویز؛ طهماسبی، رضا؛ باباشاهی، جبار و فتاحی، مهدی. (1389). "نقش عوامل شخصیتی در شکل گیری اعتیاد به کار(مورد مطالعه: اعضای هیئت علمی دانشگاه تهران)".پژوهش نامه مدیریت تحول. دوره 2، شماره 3، صص. 46-67.
- بابائیان، علی؛ علیزاده، حسین و عزیزی، کوروش. (1395). "تأثیر کارشیفتگی (اعتیاد به کار) بر اخلاق حرفه ای".فصلنامة علمی - پژوهشی مدیریت منابع در نیروی انتظامی. شماره 16، صص.
- پورصادق، ناصر؛ جهانگیر، اصغر و بروشکی، سعید. (1390). "بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی افراد و اعتیاد به کار کارکنان یک سازمان دولتی".مدیریت دولتی. دوره2، شماره 1، 22. 53-73.
- پسنده، مریم؛ نوری علویجه، رضوان و نوری علویجه، فاطمه. (1392). "رابطه بین اعتیاد به کار و تعهد سازمانی در بین کارکنان دانشگاه علوم انتظامی امین".توسعه مدیریت منابع انسانی و پشتیبانی. شماره 27، صص. 7-32.
- حسنی، محمد و شهودی، مریم. (1392). "ارتباط بین مؤلفه های رهبری امنیت مدار و امنیت روانی با ابعاد اعتیاد به کار: دیدگاه کارکنان دانشگاه ارومیه". پژوهشنامه مدیریت تحول. دوره 5، شماره 10، صص. 85-106.
- خائف الهی، احمدعلی؛ نرگسیان، عباس و باباشاهی، جبار. (1391). "مطالعه رابطه بین اعتیاد به کار و رفتار شهروندی سازمانی ( مورد مطالعه: پرستاران شهر تهران)".پژوهشنامه مدیریت تحول. دوره 4، شماره 7، صص. 21-37.
- شعبانی بهار، غلامرضا و تلخابی، علی. (1390). "ارتباط بین اعتیاد به کار و کیفیت زندگی کاری استادان تربیت بدنی دانشگاه های ایران".مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان. دوره 1، شماره 2، صص. 57-67.
- عباسی، مسلم؛ درگاهی، شهریار؛ رحمتی، محمدرضا؛ محمدی، مریم و پیرانی، ذبیح. (1396). "تاثیر اعتیاد به کار و کمال گرایی بر استرس زناشویی و مهارت های اجتماعی پرستاران".سلامت و مراقبت. دوره 19، شماره 1، صص. 50-61.
- عسگری، روح الله؛ دولتیان، مرتضی؛ منتظر الفرج، راضیه و فلاح زاده، حسین. (1394). "بررسی رابطه بین معنویت سازمانی و اعتیاد به کار در پرستاران بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد". دوماهنامه دانشکده بهداشت یزد(طلوع بهداشت). شماره 6، صص.
- عسگری، آزاده و نوری، ابوالقاسم. (1390). "بررسی رابطه اعتیاد به کار با ابعاد سلامت عمومی در کارکنان یک شرکت صنعتی در اصفهان".سلامت کار ایران. دوره 8، شماره 2، صص. 31-38.
- عنایتی، غلامرضا؛ شکاری، غلام عباس؛ طهماسبی، رضا؛ غفاری، حسن و شعبانی، مهدی. (1391). "بررسی رابطه بین اعتیاد به کار و تعهد سازمانی". نشریه فرایند مدیریت و توسعه. دوره 25، شماره 1، صص. 93-114.
- عیدی، حسین؛ لقمانی، محسن و سرارودی، اکبر. (1394). "پیشبینی رضایت شغلی کارمندان بر اساس رفتار اخلاقی مدیران ادارات ورزش و امور جوانان استان کرمانشاه". پژوهش نامه مدیریت ورزشی ورفتار حرکتی. سال یازدهم، شماره بیست و دوم، صص. 201-210.
- فرح بخش، سعید و محمدی، طاهره. (1394). "بررسی تاثیر اعتیاد به کار در بهره وری نیروی انسانی با تعدیل گری سرمایه فکری کارکنان دانشگاه لرستان". مهندسی تصمیم. شماره 2، صص. 147-170.
- قلی پور، آرین؛ نرگسیان، عباس و طهماسبی، رضا. (1387). "اعتیاد به کار :چالش جدید مدیریت منابع انسانی سازمان ها".نشریه دانش مدیریت. دوره 21، شماره 81، صص. 91-110.
- کشته گر، عبدالعلی؛ جود زاده، مهتا؛ فردین، مرضیه و راشکی قلعه نو، مهین. (1393). "بررسی تأثیر فرسودگی شغلی و اعتیاد به کار بر تعهد سازمانی".پژوهش های مدیریت عمومی. دوره 7، شماره 25، صص. 167-188.
- سابقی، فرامرز و رئیسی آهوان، اسحاق. (1393). "تبیین رابطه اعتیاد به کار با کیفیت زندگی کاری معلمان ابتدایی کهنوج".مطالعات روانشناسی تربیتی. شماره 20، صص. 101-116.
- جنا آبادی، حسین و عزیزی نژاد، بهاره. (1395). "الگویابی تاثیر کیفیت زندگی کاری بر اعتیاد به کار اعضای هیات علمی دانشگاه".پژوهش در نظام های آموزشی. دوره 10، شماره 35، صص. 101-116.
- عیسی خانی، احمد و برازنده، لاله. (1395). "تأثیر حمایت اجتماعی بر رفاه کارکنان با میانجی گری اعتیاد به کار و تعلق خاطر کاری".پژوهش های مدیریت منابع انسانی. شماره 25، صص. 83-108.
- زارع، امین؛ سپهری، سعید و حسینی، سید عبدالرسول. (1395). "بررسی رابطه رضایت از زندگی و فرسودگی شغلی با توجه به نقش تعدیل گر رهبری تحول آفرین و اعتیاد به کار". فصلنامه علمی پژوهشی زن و جامعه. دوره 7، شماره 3، صص. 93-114.
- رضائیان، علی؛ غریبی، مجتبی و عرفانی آداب، الهام. (1392). "اعتیاد به کار: بستری برای تقویت رفتارهای شهروند سازمانی یا پدیده ای منفی برای سازمان های دولتی". فصلنامه مدیریت سازمان های دولتی. دوره 1، شماره 3، صص. 35-42.
- جنا آبادی، حسین؛ امیری، محمودرضا و میر لطفی، پرویز رضا. (1396). "همبستگی اعتیاد به کار با تنش شغلی و فرسودگی شغلی پرستاران".نشریه مدیریت ارتقای سلامت. دوره 6، شماره 4، صص. 20-25.
- شفیعی، عالیه؛ رجائی پور، سعیدو عریضی، حمیدرضا. (1394). "بررسی رابطه اعتیاد به کار و مولفه های بهره وری نیروی انسانی در بین کارکنان ستادی ادارات آموزش و پرورش شهر اصفهان". رهبری و مدیریت آموزشی. شماره 2، صص.
- طالقانی، غلامرضا؛ نرگسیان، عباس؛ زرین نگار، محمد جعفر و نرگسیان، جواد. (1391). "بررسی رابطه بین اعتیاد به کار با ویژگی های رفتاری قضاوت و وکلای دادگستری استان تهران".فصلنامه پژوهش های مدیریت منابع انسانی. دوره 2، شماره 2، صص. 87-102.
- شعبانی بهار، غلامرضا و محمودیان، زینب. (1391). "تعیین رابطه بین اعتیاد به کار وتحلیل رفتگی شغلی دبیران تربی تبدنی شهر کرمانشاه".مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی. دوره 8، شماره 16، صص. 129-147.
- شعبانی بهار، غلامرضا؛ فراهانی، ابوالفضل و لطفی، حمیده. (1391). "تعیین رابطه بین اعتیاد به کار و کیفیت زندگی دبیران زن تربیت بدنی شهر کرمانشاه: با تاکید بر مدل مفهومی وار و شربورن". پژوهش های کاربردی مدیریت و علوم زیستی در ورزش. دوره1، شماره 1، صص. 49-58.
- عرب، فاطمه؛ رضایی راد، مجتبی و اسماعیل نیا، کامبیز. (1394). "بررسی رابطه اعتیاد به کار و سکوت سازمانی با فرسودگی شغلی کارکنان دانشگاه علوم پزشکی مازندران". مجله تحقیقات سلامت در جامعه. دوره 1، شماره 4، صص. 21-27.
- ناستی زایی، ناصر؛ جنا آبادی، حسین و رخشانی مهر، فاطمه. (1394). "رابطه اعتیاد به کار با تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی".نوآوری های مدیریت آموزشی. دوره 10، شماره 2، صص.89-102.
- نعامی، عبدالزهرا؛ ارشدی، نسرین؛ خادم دزفولی، زهرا و رضایی منش، مهدی. (1392). "طراحی و آزمون الگویی از پیشایندها و پیامدهای مهم اعتیاد به کار در کارکنان شرکت گاز".مجله روانشناسی. دوره 17، شماره 65، صص. 67-82.
- Aziz Shahnaz, Zamary Shannon and Wuensch, Karl. (2018). "The endless pursuit for self-validation through attainment: An examination of self-esteem in relation to workaholism". Personality and Individual Differences 121 (2018) 74–79.
- Aziz, Shahnaz and Tronzo, Casie L. (2011). "Exploring the Relationship Between Workaholism Facets and Personality Traits: A Replication in American Workers". The Psychological Record: Vol. 61 : Iss. 2.
- Bakker, A.B., Demerouti, E. and Burke, R. (2009). "Workaholism and relationship quality: a spillover-crossover perspective". Journal of Occupational Health Psychology, Vol. 14, pp. 23-33.
- Bakker, A.B., Demerouti, E. and Dollard, M. (2008). "How job demands influence partners’ experience of exhaustion: integrating work-family conflict and crossover theory". Journal of Applied Psychology, Vol. 93, pp. 901-911.
- Brady, B. R., Vodanovich, S. J., & Rotunda, R. (2008). "The impact of workaholism of workfamily conflict, job satisfaction, & perception of leisure activities". The Psychologist- Manager Journal, 11, 241_263.
- Blair-Loy, M. (2003). Competing devotions: Career and family among women executives. Cambridge, MA: Harvard University Press.
- Burke, R. J., Matthiesen, S. B., & Pallesen, S. (2006). "Personality correlates of workaholism". Personality and Individual Differences, 40, 1223_1233.
- Byron, K. (2005). "A meta-analytic review of work-family conflict and its antecedents". Journal of Vocational Behavior, Vol. 67, pp. 169-198.
- Clark, M.A., Lelchook, A.M. and Taylor, M.L. (2010). "Beyond the Big Five: how narcissism, perfectionism, and dispositional affect relate to workaholism". Personality and Individual Differences, Vol. 48 No. 7, pp. 786-91.
- Clark Malissa A., Gregory W. Stevens, Jesse S. Michel, Lauren Zimmerman. (2016). "Workaholism among Leaders: Implications for Their Own and Their Followers’ Well-Being".In The Role of Leadership in Occupational Stress. 1-31.
- Frese, M. (2008). "The changing nature of work". In Chmiel, N. (Ed), An Introduction to Work and Organizational Psychology. Blackwell publishing, Oxford, pp. 397-414.
- Hakanen, J.J. and Roodt, G. (2010). "Using the job demands-resources model to predict engagement: analysing a conceptual model". In Bakker, A.B. and Leiter, M.P. (Eds), Work Engagement: A Handbook of Essential Theory and Research. Psychology Press, New York, NY, pp. 85-101.
- Harpaz Itzhak and Snir, Raphael. (2003). "Workaholism: Its definition and nature". Human Relations, 56(3): 291–319.
- Jackson Sandy S., Fung Man-Chung, Marie-Anne C.Moore, Jackson Chris J. (2016). "Personality and Workaholism". Personality and Individual Differences, 95 (2016) 114–120.
- Scott, K. S., Moore, K. S., & Miceli, M. P. (1997). "An exploration of the meaning and consequences of workaholism". Human Relations, 50, 287–314.
- Schaufeli, W.B., Shimazu, A. and Taris, T.W. (2009b). "Being driven to work excessively hard. The evaluation of a two-factor measure of workaholism in The Netherlands and Japan". Cross-Cultural Research, Vol. 43 No. 4, pp. 320-48.
- Schaufeli, W.B., Taris, T. and Bakker, A.B. (2006). "Dr. Jekyll or Mr. Hyde: on the differences between work engagement and workaholism". In Burke, R.J. (Ed), Research Companion to Working Time and Work Addiction, Edward Elgar Publishing, Cheltenham, pp. 193-217.
- Schaufeli, W.B., Taris, T.W. and van Rhenen, W. (2008b). "Workaholism, burnout, and work engagement: three of a kind or three different kinds of employee well-being?". Applied Psychology: An International Review, Vol. 57 No. 2, pp. 173-203.
- Shimazu, A., Demerouti, E., Bakker, A.B., Shimada, K. and Kawakami, N. (2011). "Workaholism and well-being among Japanese dual-earner couples: a spillover-crossover perspective". Social Science and Medicine, Vol. 73, pp. 399-409.
- Snir, R., & Harpaz, I. (2012). "Beyond workaholism: Towards a general model of heavy work investment". Human Resource Management Review, 22, 232_243.
- Somech, A. and Drach-Zahavy, A. (2013). "Organizational citizenship behaviour and employee’s strain: examining the buffering effects of leader support and participation in decision making". European Journal ofWork and Organizational Psychology, Vol. 22 No. 2, pp. 138-149.
- Spence, J.T. & Robbins, A.S. (1992). "Workaholism: Definition, measurement, and preliminary results". Journal of Personality Assessment, 58(1), 160–78.
- Machlowitz, M. (1980). Workaholics: Living with Them. Simon & Schuster, New York, NY.
- Martin, L.L. and Davies, B. (1998). "Beyond hedonism and associationism: a configural view of the role of affect in evaluation, processing and self-regulation". Motivation and Emotion, Vol. 22 No. 1, pp. 33-52.
- Martin, L.L. and Stoner, P. (1996). "Mood as input: what we think about how we feel determines how we think". In Martin, L.L. and Tesser, A. (Eds), Striving and Feeling: Interactions Among Goals, Affect and Self-Regulation.Lawrence Erlbaum Associates, Hillsdale, NJ, pp. 279-301.
- Martin, L.L. (2001). "Mood as input: a configural view of mood effects". In Martin, L.L. and Clore, G.L. (Eds), Theories of Mood.
- Nicklin, J.M. and McNall, L.A. (2013). "Work-family enrichment, support, and satisfaction: a test of mediation". European Journal and Cognition: A User’s Guidebook, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, NJ, pp. 135-57.
- Spence, J.T. and Robbins, A.S. (1992). "Workaholism: definition, measurement, and preliminary results". Journal of Personality Assessment, Vol. 58 No. 1, pp. 160-78.
- Westman, M., Etzion, D. and Danon, E. (2001). "Job insecurity and crossover of burnout in married couples". Journal of Organizational Behavior, Vol. 22, pp. 467-481.
- Vallerand, R.J. (2008). "On the psychology of passion: in search of what makes people’s lives most worth living". Canadian Psychology, Vol. 49, pp. 1-13.
- Vallerand, R.J., Blanchard, C., Mageau, G.A., Koestner, R., Ratelle, C., Le´onard, M. and Gagne´, M. (2003). "Les passions de l’aˆme: on obsessive and harmonious passion". Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 85, pp. 756-767.
- van Beek, I., Taris, T.W. and Schaufeli, W.B. (2011). "Workaholic and work engaged employees: dead ringers or worlds apart?". Journal of Occupational Health Psychology, Vol. 16 No. 3, pp. 468-482.
- van Beek, I., Taris, T.W., Schaufeli, W.B. and Brenninkmeijer, V. (2014). "Heavy work investment: its motivational make-up and outcomes". Journal of Managerial Psychology, Vol. 29 No. 1, pp. 46-62.
- van Beek, I., Hu, Q., Schaufeli, W.B., Taris, T.W. and Schreurs, B.H.J. (2012). "For fun, love, or money: what drives workaholic, engaged, and burned out employees at work?". Applied Psychology: An International Review, Vol. 61 No. 1, pp. 30-55.
- van Wijhe, C., Peeters, M., Schaufeli, W.B. and Van den Hout, M. (2011). "Understanding workaholism and work engagement: the role of mood".
)