نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی،کرمان، ایران
2 دکترای مدیریت ورزشی، گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه شمال، آمل، ایران Mohsenmanochehri28@gmail.com
3 استادیار، مدیریت ورزشی، گروه تربیت بدنی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
چکیده
هدف این تحقیق، تدوین چارچوب مدل ساخت و توسعه اماکن ورزشی با رویکرد طرح های ترکیبی بود. روش پژوهش، ترکیبی اکتشافی دو مرحله ای از نوع ابزار سازی بود. روش پژوهش کیفی، مطالعه موردی کیفی و مشارکت کنندگان بالقوه شامل23 نفر از متخصصان عضو هیئت علمی و مدیران اماکن ورزشی بودند. رویکرد نمونه گیری، هدفمند و روش نمونه گیری صاحب نظران کلیدی بودند. ابزار پژوهش مصاحبه نمیه ساختارمند بود. در تحلیل مضامین بر اساس مضامین پایه شناسایی شده در کل پژوهش، دسته بندی کلی تری انجام شد که منجر به شناسایی مضامین سازمان دهنده (عوامل مربوط به زیباشناسی، عوامل ایمنی، عوامل مربوط به توسعه پایدار شهری، عوامل مربوط به تجهیزات، عوامل مربوط به جغرافیای شهری، عوامل مربوط به فرهنگ، عوامل مربوط به مکان یابی، عوامل مربوط به آینده نگری، عوامل مربوط به انسجام و جامعیت و عوامل مربوط به نمادپردازی) و در واقع عوامل و چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی کشور شده است.
در بخش کمی، روش تحقیق توصیفی- پیمایشی و جامعه آماری شامل کلیه مدیران اماکن ورزشی کشور بود که با توجه به فرمول کوکران در جامعه های نامشخص، تعداد 384 نفر به عنوان نمونه آماری مشخص شدند. ابزار مورد استفاده در بخش کمی، مقیاس محقق ساخته بر اساس شبکه مضامین بخش کیفی بود. برای بررسی روایی صوری، از نظر ده تن از اساتید رشته مدیریت ورزشی بهره گرفته شد و برای آزمون روایی محتوایی سوال های پرسش نامه، از مدل لاشه استفاده شد(cvr= 0/76) که روایی محتوایی هم تایید شد. همچنین روایی همگرا، پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از آمار توصیفی و برای بررسی برازش مدل تحقیق، از معادلات ساختاری استفاده گردید.
نتایج تحقیق نشان داد که مقدار T مربوط به هر عامل تاثیر معناداری دارد و تمامی چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی روباز کشور مورد تایید قرار گرفت. همچنین، عوامل مکان یابی با تأثیر 612/0 مهمترین عامل در چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی روباز کشور میباشند. بنابراین با توجه به ضرورت الگوی چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی توصیه می گردد که مباحث مربوط به عوامل مکان یابی مورد توجه مسئولان قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A Model Framework for Construction and Development of Sports Facilities through Composite Design Approach
نویسندگان [English]
- Mojtaba VazifehdanMolla Shahi 1
- Mohsen ManoochehriNejad 2
- Mina Hakak Zadeh 3
1 Ph.D. Student in Sport Management, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran
2 Ph.D. inSport Management,Sport ManagementDepartment, ShomalUniversity, Amol, Iran
3 Ph.D., Assistant Professor in Sport Management, Physical EducationDepartment, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran
چکیده [English]
The study is to develop a framework for the construction and development of sports venues with a combined design approach. The research method was a two-step exploratory combination of instrument making. The qualitative research method was qualitative case study and potential participants included 23 faculty members and sports venue managers. The sampling approach was targeted and the sampling method was key. The research tool was not structured. In the analysis of themes based on the thematic themes identified in the whole research, a more general classification has been done which leads to the identification of organizational themes (factors related to aesthetics, safety factors, factors related to sustainable urban development, factors related to equipment, factors related to Urban geography, factors related to culture, factors related to location, factors related to foresight, factors related to coherence and comprehensiveness and factors related to symbolism) and in fact factors and frameworks have become a model for building and designing sports venues in the country.
In a quantitative part, the research method was descriptive-survey. The statistical population included all managers of sports venues in the country and according to Cochran's formula in unknown communities, 384 people were identified as statistical samples. The tool used in the quantitative section was the researcher-made scale based on the network of themes of the qualitative section. For the study of formal validity, ten professors of sports management were used and for the content validity of the questionnaire questions, the carcass model was used (cvr=0/76) and the content validity was confirmed. Convergent validity, hybrid reliability, and Cronbach's alpha were also confirmed. Descriptive statistics and structural equation modeling were used to analyze the suitability of the research model.
The results showed that the amount of T related to each factor has a significant effect and all the framework of the model of construction and design of open sports venues in the country was approved. Also, location factors with an effect of 0/612 are the most important factors in the framework of the model of construction and design of outdoor sports venues in the country. Therefore, due to the necessity of the model framework for the construction and design of sports venues, it is recommended that the issues related to location factors be considered by the authorities.
کلیدواژه‌ها [English]
- Key Words: Content Analysis
- Location Factors
- Design
- Construction
- Sports Facilities and Open
چارچوب مدل ساخت و توسعه اماکن ورزشی با رویکرد طرح های ترکیبی
مجتبی وظیفه دان ملاشاهی[1]
محسن منوچهری نژاد[2]
مینا حکاک زاده[3]
تاریخ دریافت مقاله: 10/5/1397
تاریخ پذیرش مقاله:6/6/1397
مقدمه
اماکن ورزشی، از اساسی ترین بخش سخت افزاری در حوزة تربیت بدنی و ورزش و جزء مهمی از تأسیسات سازمان های انسانی به شمار می روند و طراحی بهینه برای آنها از وظایف مهم برنامه ریزان و تصمیم گیرندگان شهری است. طراحی، فعالیتی است که استعدادهای فضایی و غیرفضایی یک سرزمین را شناسایی می کند و امکان انتخاب مکان مناسب برای کاربری های خاص را فراهم می آورد(سلیمی، 1391). طراحی اماکن ورزشی، تلاش اندیشمندانه و خلاقانه ای است که از تفکر شروع و به ارائه محصولی زیبا، کارآمد و اصیل ختم می شود. هنگامی که یک مهندس معمار، به ساختن مکانی می اندیشد و قبل از طراحی ابعاد و موقعیت زمین، شرایط بومی و اقلیمی و امکانات فنی را بررسی می کند، به نیازهای فردی و جمعی افراد استفاده کننده آن مکان توجه می کند، شرایط آسایش روحی و جسمی، فعالیت های فردی و نیازهای اجتماعی و فرهنگی آن ها را در نظر می گیرد و برای ایجاد یک فضای مانوس، زیبا، کارآمد و ایمن، راه حل و طرح مناسبی تصور، ترسیم و عرضه می کند، در واقع او اقدام به طراحی برای ساخت یک مکان می کند(ریزکی[4]، 2018). خلق زیبایی و آفرینش در هر زمینه ای میراث انسان های نو اندیش، خلاق و مبتکر است. یکی از زمینه هایی که بشر امروز توانسته است در آن هنر خود را نمایان کند، ساخت اماکن و فضاهای ورزشی هماهنگ با جلوه های طبیعت است؛ ورزشگاه هایی که در کنار زیبایی از همه قواعد مهندسی در بخش های متفاوتی همچون: مکان یابی، توسعه پایدار شهری، ایمنی، زیبایی شناسی و حتی محوطه سازی های بیرونی بهره مند هستند(دمپسی[5]، 2012). در سه دهه اخیر همگام با گسترش ورزش در عرصه های گوناگون همگانی، قهرمانی و حرفه ای، کشورهای میزبان مسابقات بزرگ ورزشی با هم رقابت می کنند تا با ایجاد فضاهای ورزشی نوین، ضمن برگزاری آن رویداد عظیم با بهترین کیفیت، با جذب توریست ورزشی به اقتصاد خود کمک کنند(زرگر، 2019). در همین زمینه می توان به کشور چین، به عنوان میزبان بازی های المپیک سال 2008 اشاره کرد که در ساخت زیباترین اماکن ورزشی از جمله آشیانه پرندگان توانسته است خالق یکی از عجایب روزگار خود شود(ژو[6]، 2019). جدای از ساخت مکان های ورزشی زیبا مانند سالن دوازده هزار نفری و استخر سرپوشیده که در مجموعه ورزشی آزادی تهران به مناسبت برگزاری بازی های آسیایی تهران در سال 1353 ساخته شده است، بیشتر اماکن ورزشی ایجاد شده در سی سال گذشته به شکل سوله یا انبارهای کوچک و بزرگ و بدون ظرافت های زیبایی تاسیس شده اند(رضوی، 1393). بهره گیری از هنر معماری در ساخت ورزشگاه ها که شبانه روز محل مراجعه اقشار مختلف مردم هستند، از ویژگی های جوامع مترقی و متمدن شمرده می شوند و بی توجهی به نیازهای عمومی در ساخت اماکن ورزشی، ضمن اینکه اتلاف سرمایه ی ملی محسوب می شود، موجب زیان جامعه است و جبران آن آسان نخواهد بود(مدقالچی، 1397). ژو(2019) بیان کرده که چین در 60 سال گذشته بیش از 1400 ساختمان در کشورهای در حال توسعه احداث کرده است که بسیاری از آنها استادیوم است. همچنین فراهم کردن مکان فیزیکی برای فعالیت‌های ورزشی و ایجاد شبکه برای توسعه اقتصادی و فرهنگی و سیاسی باعث افزایش روابط بین چین و کشورهای دریافت کننده این خدمات شده‌است(زو، 2019). امروزه محققان از طراحی و توسعه اماکن ورزشی به عنوان ابزاری قدرتمند در جهت توسعه شهری و مقوله های علمی استفاده می کنند. مدقالچی (1397) در تحقیقی با عنوان «معیارهای طراحی مجموعه آموزشی ورزشی» به این نتیجه رسید که عوامل در دو شاخه مکان یابی (مطلوبیت، ظرفیت، سازگاری، آسایش، وابستگی، کارایی، ایمنی و سلامتی) و طراحی مجموعه آموزشی ورزشی (انسجام و جامعیت، انعطاف پذیری، تنوع پذیری، نفوذپذیری، آینده نگری، ایمنی و سلامتی، پایداری، نمادپردازی و ارتباط با طبیعت) شناسایی گردید. آنت (1397) در تحقیقی با عنوان «توسعه نظام ساخت و بهره برداری پروژه های ورزشی استان» به این نتیجه رسید که با آگاهی از وضعیت توسعه شهرستان های استان از منظر بهره مندی از امکانات ورزشی اداره ورزش و جوانان و در راستای آمایش سرزمین و عدالت فضایی مورد نظر آن می توان تمرکز توزیع فضاهای ورزشی جدید را به مناطق کمتر توسعه یافته انتقال داد و در نهایت برای کارایی بهتر و بیشتر سیستم اطلاعات جغرافیایی در بحث انتخاب مکان بهینه فضاهای ورزشی از نتیجه حاصل از بررسی امکان سنجی اجرای پروژه سیستم اطلاعات جغرافیایی تحت درگاه اینترنتی وب بهره جست. رضوی(1393) در تحقیق خود به این نتیجه رسید که تمامی شاخص های محوطه سازی بیرونی که شامل ابعاد کالبدی، اجتماعی، فعالیتی و معنایی است، در محوطه سازی بیرونی اماکن و فضاهای ورزشی شهری مهم و تأثیر گذارند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که اگرچه دیدگاه های ارائه شده در زمینۀ این موضوع در بسیاری از موارد واجد جنبه هایی مشترک بوده اند، اما با تثبیت اهمیت نقش های کالبدی، اجتماعی، فعالیتی و معنایی محوطه های بیرونی اماکن و فضاهای ورزشی در قالب یک نوع فضای عمومی، تأکید بسیار بر رویکردهای تأمین امنیت، ایجاد فضاهای مناسب و کافی، امکان انجام فعالیت های متنوع و ایجاد سرزندگی و مفرح بودن در اینگونه فضاهاست. ریزکی و همکاران در سال (2018) به بررسی طراحی و توسعه و اندازه گیری میزان تابش نور و وضعیت تابش در استادیوم اصلی اندونزی پرداختند و عملکرد نورپردازی و تابش خیره کننده در اطراف زمین را تعیین کردند. آنها در این پژوهش دریافتند که نورپردازی زمین ورزشگاه، اثر مهمی در طراحی و توسعه زمین ورزشگاه فوتبال دارد و اندازه گیری‌ها با استفاده از دستورالعمل فیفا و تکنیک‌های جدید در فناوری روشنایی مانند استفاده از تصاویر عکسبرداری از دامنه دینامیکی بالا انجام شده‌است. زرگر (2019) در تحقیق خود بیان کرد که در طراحی اماکن ورزشی چندرشته ای ورزشی به یک تیم نیاز است تا از اولین مراحل طراحی همکاری کنند. همچنین در پروژه های بزرگ که دارای پیچیدگی عملکردی است، معماران به دنبال بهبود طراحی و دسترسی و ایمنی برای همه گروه‌های مردم در ورزشگاه هستند. پوگیو و ورسکیج[7](2009) در منتطقه گراگلیاسکو[8] شهر تورین با توجه به میزان آلودگی خاک منطقه، سعی در یافتن بهترین فضاها برای ساخت پارک ها و فضاهای تفریحی کردند. آن ها در تحقیق خود علاوه بر توجه به مسائل مربوط به ویژگی های خاک منطقه و توجه دقیق به آلودگی خاک با فلزات سنگین، معیار تراکم جمعیت را نیز در پژوهش خود مورد توجه قرار دادند و مکان یابی ساخت پارک های جدید را بر پایه میزان تراکم جمعیت موجود در منطقه و توجه به عدم آلودگی موجود در خاک به انجام رساندند. جاگودا[9](2008) در مقاله ای با عنوان «ساخت امکانات ورزشی به عنوان یک مدل طراحی شهری مثبت در شهرهای آنتاریو» فاصله اماکن ورزشی و دسترسی به آن ها را در بهره وری اماکن ورزشی با اهمیت تلقی می کند. آه[10] و جانگ[11](2007) برای مکان یابی فضاهای سبز و تفریحی در شهر سئول بر پراکنش مناسب فضاهای سبز تفریحی و عدالت در توزیع آن ها تاکید کردند .آن ها در این تحقیق معیارهای رعایت حریم (فاصله از کاربری های موجود فعلی)، توجه به وجود خدمات شهری در منطقه، توجه به نسبت جمعیت با ظرفیت پارک و توجه به نسبت مساحت منطقه به مساحت پارک را در اولویت مکان یابی خود قرار داده بودند؛ به طوری که در منطقه مورد مطالعه به شناخت فضاهای خالی پرداختند و بر طبق همین معیار، مکان های مناسب برای ساخت فضاهای سبز جدید را معرفی کردند. بنابراین برای تحقق این مسئله باید در هر پروژه عمرانی ورزشی، عوامل و متغیرهای اساسی تاثیر گذار در امر طراحی و ساخت مورد توجه سازندگان این نوع اماکن قرار گیرد. از آنجا که نقش ساخت محیط های مناسب برای فعالیت های بدنی و نیز اماکن و مجموعه ها ی ورزشی دیدگاهی بین رشته ای است، همکاری متخصصان سلامت عمومی، تربیت بدنی، برنامه ریزان شهری و سیستم حمل و نقل لازم است. با توجه به جدید بودن این حیطة تحقیقاتی، نیاز است که تحقیقات در این زمینه حمایت شود،به ویژه تحقیقات طولی که می تواند باعث ایجاد روابط علّی شود و به کامل تر کردن مدل های مفهومی کمک کند. بنابراین، پژوهش حاضر سعی بر آن دارد که مدل ساخت و توسعه اماکن ورزشی روباز در ایران را مورد سنجش قرار دهد و به واسطه نتایج حاصله و ارائه آمار دقیق به مدیران و مسئولان مربوطه، اثرات قابل ملاحظه این نوع از کاربری های مهم بر محیط شهری و شهروندان را انمودار سازد.
روش شناسی پژوهش
با توجه اینکه هدف پژوهش حاضر مطالعه عمیق چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی روباز کشور است، طرح آن از طرح های ترکیبی است و روش آن، با توجه به اینکه از قبل الگویی وجود نداشته و پژوهشگر درصدد کشف این الگو بوده است، از مدل های ترکیبی اکتشافی متوالی(کیفی – کمی) می باشد و چون در پی ساخت ابزاری (کرسول و پلانکلارک[12]، 2007) برای سنجش چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی بر اساس داده های بخش کیفی است، در زمره پژوهش های اکتشافی - ابزار سازی به شمار می رود. از این رو، ابتدا روش شناسی و تحلیل بخش کیفی و سپس روش شناسی و تحلیل بخش کمی تحقیق به تفکیک ارائه می شود و در بخش نتیجه گیری، نتایج به دست آمده در هر دو بخش با هم ادغام و ارائه خواهد شد.
شکل 1: فرآیندتحقیقترکیبیاکتشافیمتوالیازنوعابزارسازی(اقتباس از کرسول و پلانکلارک، 2007)
الف) روش شناسی بخش کیفی
روش پژوهش در بخش کیفی، مطالعه موردی است و مشارکت کنندگان پژوهش اساتید رشته مدیریت ورزشی و مدیران اماکن ورزشی هستند. با بهره گیری از روش نمونه گیری هدفمند و تکنیک اشباع نظری، آگاهی دهندگان کلیدی شامل 23 نفر از اساتید رشته مدیریت ورزشی و مدیران اماکن ورزشی برای شناسایی چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی انتخاب شدند و با آنها مصاحبه به عمل آمد. ابزار مورد استفاده برای شناسایی عوامل مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی و ارائه و تدوین چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی، مصاحبه نیمه ساختمند(با گروه های کانونی) و مطالعه اسناد بوده است. برای تامین روایی و پایایی مطالعه از روش ارزیابی لینوکلن و گوبا استفاده شد. بدین منظور چهار معیار اعتبار (باورپذیری)، انتقال پذیری، اطمینان پذیری و تأییدپذیری برای ارزیابی در نظر گرفته شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات با روش تحلیل مضمون و تشکیل شبکة مضامین انجام گرفت. برای اعتباریابی داده های به دست آمده از روش همسوسازی داده ها (بررسی میزان تناسب اطلاعات مستخرج از 1. مبانی نظری و اصول زیر بنایی مربوط به چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی؛ 2. پژوهش های انجام شده در مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی؛ 3. مضامین مستخرج از مصاحبه با افراد کانونی یا به عبارت دیگر آگاهی دهندگان کلیدی) استفاده شده است.
برای اخذ مجوز مورد نیاز برای انجام دادن مصاحبه با افراد کانونی، اقداماتی صورت گرفت که در این بخش پس از جلب همکاری صاحب نظران کلیدی برای مصاحبه و جلب اعتماد آنان برای دادن اطلاعات لازم، در زمان مقرر مراجعه و اطلاعات لازم گردآوری شده است. تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده از مصاحبه های انجام شده، با روش تحلیل مضمون انجام گرفته است.
یافته های بخش کیفی
با استفاده از روش تحلیل مضمون ابتدا مصاحبه های ضبط شده به صورت مکتوب درآمد. سپس با یادداشت های برداشته شده طی جلسات مصاحبه ها تکمیل شد. پس از آن با مطالعه دقیق متون، ابتدا برای هر یک از مصاحبه های تهیه شده، همه ایده های مستقل در قالب مضامین پایه شناسایی شد و به هر کدام یک کد اختصاص داده شد. این کار برای هر کدام از مصاحبه ها، انجام شد و در صورت وجود بخش هایی با مضامین مشابه در متن مصاحبه های قبلی، از همان کدهای قبلی،به عنوان نشانگر آنها استفاده گردید. سپس بر اساس مضامین پایه شناسایی شده در کل پژوهش، دسته بندی کلی تری انجام شد که منجر به شناسایی مضامین سازمان دهنده (عوامل مربوط به زیباشناسی، عوامل ایمنی، عوامل مربوط به توسعه پایدار شهری، عوامل مربوط به تجهیزات، عوامل مربوط به جغرافیای شهری، عوامل مربوط به فرهنگ، عوامل مربوط به مکان یابی، عوامل مربوط به آینده نگری، عوامل مربوط به انسجام و جامعیت و عوامل مربوط به نمادپردازی) و در واقع عوامل و چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی کشور گردید. در پایان مضامین فراگیر چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی با طبقه بندی مضامین سازمان دهنده ایجاد شد(جدول 1).
جدول 1: مظامین مربوط به چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی
|
مضامین فراگیر |
مضامین سازمان دهنده |
مضامین پایه |
|
طراحی و ساخت اماکن ورزشی |
عوامل مربوط به زیباشناسی |
بعد مربوط به محیط بعد مربوط به فضا بعد مربوط به شکل بعد مربوط به هارمونی بعد مربوط به نور و رنگ |
|
عوامل مربوط به ایمنی |
کنترل محیط مدیریت خطر سیستم های پشتیبانی ارزیابی تاسیسات ارتباطات |
|
|
عوامل مربوط به توسعه پایدار شهری |
اهداف بوم شناختی اهداف زیست محیطی گرایشات اقتصادی گرایشات اجتماعی گرایشات کالبدی و فضایی |
|
|
عوامل مربوط به تجهیزات |
ارزش کیفیت راحتی امنیت اعتماد |
|
|
عوامل مربوط به جغرافیای شهری |
مشخصه های جمعیتی مجاورت ها پارکینگ و نظام ترافیک رقبا ضوابط و قوانین و مقررات |
|
|
عوامل مربوط به فرهنگ در طراحی |
شاخص های مرتبط به تقاضا شاخص های محلی و منطقه ای شاخص های غیر اقتصادی |
|
|
عوامل مربوط به مکان یابی |
موقعیت و مشخصات زمین آب و هوا سازگاری و ناسازگاری تراکم و شعاع عملکردی امکانات موجود |
|
|
عوامل مربوط به آینده نگری |
حوزه سیاست حوزه سیاستگذاری حوزه برنامه ریزی حوزه طراحی و توسعه |
|
|
عوامل مربوط به انسجام و جامعیت |
هویت اجتماعی نظم اجتماعی استفاده از فضا ها آسایش |
|
|
عوامل مربوط به نمادپردازی |
کالبدی اجتماعی فعالیتی معنایی |
بر اساس تحلیل های انجام شده، شبکه مضامین چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی بر اساس عوامل وچارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی در شکل 2 نمایش داده شده است.
شکل 2: شبکه های مضامین
به منظور ارائه و تدوین الگو چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی، در گام نخست مبانی نظری ارائه شده در حوزه اماکن ورزشی بررسی شد و اطلاعات لازم برای تدوین چارچوب مورد نظر، گردآوری گردید. سپس پژوهش های انجام شده در حوزه طراحی اماکن ورزشی مطالعه و در نهایت با آگاهی دهندگان کلیدی مصاحبه ای انجام شد. پس از تدوین الگوی چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی به منظور اعتباریابی چارچوب کیفی تدوین شده در مرحله کمی، چارچوب تدوین شده در قالب یک مقیاس طراحی شد. این مقیاس شامل 55 گویه و 10 زیر مقیاس بود. پرسش نامه بر اساس مقیاس 5 ارزشی لیکرت تنظیم گردیده و شامل 5 طیف (خیلی کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی زیاد) بود.
ب) روش شناسی بخش کمی پژوهش
در بخش کمی از روش پژوهش توصیفی، از نوع همبستگی استفاده شد و روش اجرا به صورت میدانی بود. هدف از انجام این مرحله، تدوین الگو چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی در مرحله کیفی بوده است. جامعه آماری این بخش شامل کلیه مدیران اماکن ورزشی کشور بود که با توجه به مشخص نبودن جامعه آماری و با توجه به فرمول کوکران در جامعه های نامشخص، تعداد 384 نفر نمونه آماری با روش خوشه ای تصادفی از پنج استان- از بین 31 استان- کشور انتخاب شدند. در هر استان انتخاب شده براساس منطقه جغرافیایی، تعداد 77 پرسش نامه به شکل تصادفی بین مدیران اماکن ورزشی توزیع گردید. برای بررسی روایی صوری، از نظر ده تن از اساتید مدیریت ورزشی بهره گرفته شد و برای آزمون روایی محتوایی، از سوال های پرسش نامه مدل لاشه استفاده شد(cvr= 0/76) که روایی محتوایی تایید گردید. همچنین روایی همگرا در جدول 2 ارائه شده است. برقراری روایی همگرا و مطلوب مدل حاکی از اعتبار مناسب ابزار اندازهگیری در جامعه مورد مطالعه دارد. تحلیل نتایج این مطالعه به روش معادلات ساختاری با استفاده از نرمافزار Amos 20 و SPSS20 انجام شده است.
همان طور که در جدول 2 مشخص است، همه متغیرها از پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ بالای 7/0 و میانگین واریانس استخراج شده بالای 5/0 برخوردار بوده اند. لذا می توان پایایی و روایی همگرای پژوهش حاضر را تایید نمود. پایایی ترکیبی و میانگین واریانس استخراج شده الگوی چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی با توجه به اینکه به صورت مدل سلسله مراتبی آورده شده است، به صورت دستی محاسبه گردیده است.
جدول2: پایایی و روایی همگرایی
|
آلفای کرونباخ |
پایایی ترکیبی |
میانگین واریانس استخراج شده |
متغیرهای تحقیق |
|
836/0 |
901/0 |
753/0 |
عوامل مربوط به زیباشناسی |
|
857/0 |
913/0 |
779/0 |
عوامل مربوط به ایمنی |
|
822/0 |
894/0 |
738/0 |
عوامل مربوط به توسعه پایدار شهری |
|
944/0 |
964/0 |
899/0 |
عوامل مربوط به تجهیزات |
|
861/0 |
877/0 |
592/0 |
عوامل مربوط به جغرافیای شهری |
|
749/0 |
857/0 |
668/0 |
عوامل مربوط به فرهنگ در طراحی |
|
759/0 |
892/0 |
806/0 |
عوامل مربوط به مکان یابی |
|
874/0 |
941/0 |
888/0 |
عوامل مربوط به آینده نگری |
|
743/0 |
866/0 |
795/0 |
عوامل مربوط به انسجام و جامعیت |
|
766/0 |
895/0 |
810/0 |
عوامل مربوط به نمادپردازی |
یافته های بخش کمی پژوهش
جهت بررسی ساختار عاملی چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی روباز کشور از روش تحلیل مسیر استفاده گردید. پس از محاسبه مقدار T مربوطه هر عامل مشخص گردید که تمامی چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی روباز کشور تاثیر معناداری را دارند. شکل 3 مدل آماری تحقیق حاضر را به نمایش گذاشته است.
|
متغیرها |
مقدار آماره تی |
سطح معنا داری |
اثر مستقیم |
اثر غیر مستقیم |
اثر کلی |
|
عوامل مربوط به زیباشناسی |
187/18 |
001/0 |
532/0 |
ندارد |
532/0 |
|
عوامل مربوط به ایمنی |
876/15 |
001/0 |
505/0 |
ندارد |
505/0 |
|
عوامل مربوط به توسعه پایدار شهری |
654/12 |
001/0 |
435/0 |
ندارد |
435/0 |
|
عوامل مربوط به تجهیزات |
124/11 |
001/0 |
382/0 |
ندارد |
380/0 |
|
عوامل مربوط به جغرافیای شهری |
768/9 |
001/0 |
234/0 |
ندارد |
234/0 |
|
عوامل مربوط به فرهنگ در طراحی |
345/10 |
001/0 |
431/0 |
ندارد |
431/0 |
|
عوامل مربوط به مکان یابی |
231/16 |
001/0 |
612/0 |
ندارد |
612/0 |
|
عوامل مربوط به آینده نگری |
453/14 |
001/0 |
521/0 |
ندارد |
520/0 |
|
عوامل مربوط به انسجام و جامعیت |
654/13 |
001/0 |
487/0 |
ندارد |
487/0 |
|
عوامل مربوط به نمادپردازی |
879/4 |
001/0 |
312/0 |
ندارد |
312/0 |
جدول 3: اثرات متغیرها بر مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی روباز کشور
همان طور که جدول 3 نشان میدهد عوامل مکان یابی با تأثیر 612/0 مهمترین عامل در چارچوب مدل
ساخت و طراحی اماکن ورزشی روباز کشور میباشد. نتایج همچنین نشان داد که براساس شاخصهای برازندگی (جدول 5 و نمودار شماره یک) نیز مشخص گردید که مدل پژوهش مدل مناسبی میباشد.
|
|
Chi-square(X2) |
Df |
X2/df |
RSMEA |
CFI |
GFI |
AGFI |
NFL |
|
میزان |
854/215 |
84 |
569/2 |
042/0 |
921/0 |
925/0 |
928/0 |
929/0 |
|
ملاک |
.......................... |
کوچکتر از صفر نباشد |
کمتر از 3 |
کمتر از 05/0 |
بیشتر از 90/0 |
بیشتر از 90/0 |
بیشتر از 90/0 |
بیشتر از 90/0 |
|
تفسیر |
برازش مطلوب |
برازش مطلوب |
برازش مطلوب |
برازش مطلوب |
برازش مطلوب |
برازش مطلوب |
برازش مطلوب |
برازش مطلوب |
جدول 4: شاخصهای برازش مدل
شکل3: مدل نهایی استخراج شده از نرم افزار AMOS
بحث و نتیجه گیری
بهره گیری از هنر معماری در ساخت ورزشگاه ها که شبانه روز محل مراجعه اقشار مختلف مردم هستند، از ویژگی های جوامع مترقی و متمدن شمرده می شود و بی توجهی به نیازهای عمومی در ساخت اماکن ورزشی، ضمن اینکه اتلاف سرمایه ملی است، موجب زیان جامعه می گردد و جبران آن آسان نخواهد بود. بنابراین برای تحقق این مسئله باید در هر پروژه عمرانی ورزشی، عوامل و متغیرهای اساسی تاثیر گذار در امر طراحی و ساخت مورد توجه سازندگان این نوع اماکن قرار گیرد.
پژوهش حاضر در صدد است که مدل ساخت و توسعه اماکن ورزشی روباز در ایران را مورد سنجش قرار دهد و به واسطه نتایج حاصله و ارائه آمار دقیق به مدیران و مسئولان مربوطه، اثرات قابل ملاحظه این نوع از کاربری های مهم بر محیط شهری و شهروندان را نشان دهد. بررسی مدل مضامین نشان داد که دسته بندی کلی تری منجر به شناسایی مضامین سازمان دهنده (عوامل مربوط به زیباشناسی، عوامل ایمنی، عوامل مربوط به توسعه پایدار شهری، عوامل مربوط به تجهیزات، عوامل مربوط به جغرافیای شهری، عوامل مربوط به فرهنگ، عوامل مربوط به مکان یابی، عوامل مربوط به آینده نگری، عوامل مربوط به انسجام و جامعیت و عوامل مربوط به نمادپردازی) و در واقع عوامل و چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی کشور شده است. همچنین یافته های توصیفی پژوهش نشان داد که عوامل مربوط به زیباشناسی برطراحی اماکن ورزشی کشور تاثیر گذار است که با یافته های رضوی(1391)، رضوی(1393) و بنتلی[13](2010) همخوان می باشد. رضوی(1393) در تحقیق خود به این نتیجه رسید که عوامل زیباشناسی و متغییرهای آن بر طراحی اماکن ورزشی کشور تاثیر گذار است. زیباشناختی، یکی از مولفه های اصلی یک مکان واجد کیفیت می باشد. برای اینکه محیط هـای طراحـی شـده سـرزندگی را رواج دهند، باید بتوانند نیازهای اساسی انسان ها را برآورده سازند. در واقع، عواملی مانند محیط، شکل، فضا، هارمونی، نور و رنگ انجام یک فعالیت ورزشی را لذت بخش می کنند و از تشویش و استرس می کاهند؛ چنان که بسیاری از افراد با این هدف در یک مکان ورزشی حاضر می شوند. همچنین یافته های تحقیق نشان داد که عوامل مربوط به ایمنی بر طراحی اماکن ورزشی کشور تاثیر گذار است که با یافته های منتی (1397) و مدقالچی (1397) همخوان می باشد. افزایش تلاش برای ایمن سازی در طراحی اماکن ورزشی ممکن است در برخی کارها اثر مخالف داشته باشد. سازمان های ورزشی برای بهبود ایمنی در اماکن ورزشی باید هزینه های زیادی خرج کنند، اما برخی مدیران در این مورد تردید دارند. تجزیه وتحلیل آثار اقتصادی ناشی از یک حادثه و نتیجة زیان بار آن در اماکن ورزشی آینده این شک را از بین می برد. تحلیل گران ورزشی باید اطلاعات مستند از موارد ایمنی و شاخص های علمی و معتبر استاندارد سازی برای اماکن ورزشی تهیه کنند تا توجه آنها را به سرمایه گذاری در ایمنی و استانداردسازی اماکن و فضاهای ورزشی معطوف دارند، زیرا احساس امنیت و رضایت تماشاچیان به عنوان مهم- ترین و اصلی ترین منبع درآمد باشگاه ها و تیم های ورزشی با ایجاد محیط آرام و ایمن محقق می شود و در نتیجه افزایش تعداد آنان را به دنبال خواهد داشت.
یافته های پژوهش نشان می دهد که عوامل مربوط به توسعه پایدار شهری بر طراحی اماکن ورزشی کشور تاثیر گذار می باشد که با یافته های خدادادی(1397)، اسکولنکرف[14] (2016) و آبسالیامو[15](2015) همخوان است. اماکن ورزشی می توانند روح وحدت را در کشور گسترش دهند و به ترویج توسعه پایدار در کشور بینجامند. همچنین سازندگان اماکن ورزشی باید با همکاری مسئولان محلی و جوامع، برنامه ریزی خود را با پروژه ها و اهداف گسترده تر مانند مناطق نو ظهور، تقویت و ترویج کنند. از سوی دیگر، عوامل مکان یابی با میزان تأثیر 612/0 مهمترین عامل در چارچوب مدل ساخت و طراحی اماکن ورزشی روباز کشور میباشند. براساس شاخصهای برازندگی نیز مشخص گردید که مدل پژوهش مدل مناسبی میباشد و ضرورت ساماندهی مکانی کاربری های ورزشی، امری مسلم و غیر قابل اجتناب به نظر می رسد. این یافته همسو با تحقیقات آه و چانگ(2007)، سلیمی(1391)، پاول(2004) و عظیمی(1395) می باشد.
همچینن یافته های تحقیق نشان می دهد که عوامل مربوط به تجهیزات، عوامل مربوط به جغرافیای شهری، عوامل مربوط به فرهنگ، عوامل مربوط به آینده نگری، عوامل مربوط به انسجام و جامعیت و عوامل مربوط به نمادپردازی بر طراحی اماکن ورزشی کشور تاثیر گذارند که با یافته های مدقالچی (1397)، رضوی(1393)، زرگر (2019) و خدادادی(1397) همخوان می باشد
بنابراین اگر بخواهیم با امکانات محدود و مشخص، بهترین و هماهنگ ترین نتیجه را حاصل کنیم باید برای رسیدن به هدف خود طرح جامع داشته باشیم. طرح جامع، یک نگرش کلان به مسائل است که خطوط اصلی را مشخص می کند و تقریبا به جزییات امور وارد نمی شود. در طرح جامع مشخص می شود که هر قسمت از طرح چقدر اهمیت دارد و چه سهمی از امکانات باید به آن اختصاص داده شود. به عنوان مثال، برای ساخت یک مجموعه ساختمانی مانند مجموعه های فرهنگی، آموزشی یا ورزشی، اولین قدم تهیه طرح جامع است. با داشتن طرح جامع به روشنی مشخص می گردد که اگر بخواهیم فضایی را وسیع تر انتخاب کنیم، ناچاریم فضاهای دیگر را محدودتر کنیم و اگر این امر هماهنگی فضاها را بر هم زند از انجام آن منصرف می شویم. لذا طرح جامع به ما کمک می کند تا با آگاهی هر چه بیشتر، از بسیاری زیاده خواهی ها چشم پوشی کنیم. چنانچه برای ساخت و ساز خود طرح جامعی نداشته باشیم، معمولا برای هر قسمت بیشترین و بهترین منابع را در نظر خواهیم گرفت،اما چون امکانات محدود است مجموعه ای ناهمگون حاصل خواهد شد که چون معمولا ابتدا به رو بناها توجه می شود، وقتی که به امور اساسی و زیر بنایی می رسیم متوجه می شویم که امکانات کافی باقی نمانده است. بدون طرح جامع ممکن است نتوان از تخصیص منابع به امور کم اهمیت خودداری کرد؛ اما داشتن طرح جامع این آگاهی را ایجاد می کند که در ازای چشم پوشی از بعضی موارد به موارد مهم تر پرداخته شود و لذا قبول محدودیت ها قابل تحمل تر خواهد بود. طراحی خوب می تواند به خلق مکان های زنده و پر شور، با شخصیت شاخص و متمایز، محیط ها و فضاهای عمومی امن و دسترس پذیر که استفاده از آن ها مطبوع و دارای مقیاس انسانی باشند و مکان هایی که به علت قوه تخیل و حساسیت طراحان شان الهام بخش هستند، کمک کند. عوامل بسیاری حاصل فرایند طراحی و نوع مکان هایی را که به وجود می آوریم، تعیین می کنند و بر آن ها تاثیر دارند. طراحی موفق نیازمند درک کامل شرایطی است که تحت آن شرایط تصمیمات لازم اخذ می شوند و کار توسعه فضاها انجام می گیرد. بنابراین مکان یابی بهینه، کارایی فضاهای ورزشی را به حداکثر می رساند و خدمات بهتری را برای استفاده کنندگان با هزینه های ممکن ارائه می نماید.
بدین ترتیب، پیشنهاد می شود که در مرحله مکان گزینی، به مسئله امکانات موجود در زمینه خدمات شهری و در راس آن توجه به وجود تسهیلات و شبکه های ارتباطی مانند راه ها، خیابان ها و وسایل حمل و نقل عمومی جهت دسترسی آسان اقشار مختلف مردم توجه خاص مبذول گردد.
همچنین با توجه به آنکه اماکن و فضاهای ورزشی به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر روی بستری به نام زمین بنا می شود، داشتن شناخت مناسب از این بستر و اطلاع از ویژگی های آن، در زمان مکان گزینی اینگونه فضاها ضروری به نظر می رسد. بنابراین پیشنهاد می شود در راستای بهره گیری از نقاط مثبت ویژگی های خاص زمین و همچنین چاره اندیشی در مورد نقاط منفی موجود در بستر فیزیکی طرح، مطالعات جامعی صورت پذیرد. به علاوه در مرحله مکان گزینی اماکن ورزشی، فضاهایی که با توجه به جمعیت تحت پوشش و ظرفیت اماکن ورزشی قادر به پوشش کامل و متناسب با جمعیت و ظرفیت هستند در مقابل فضاهایی که از پوشش عملکردی محدودی برخوردارند و یا دارای همپوشی هستند، با اولویت بیشتری بررسی گردند. باید توجه داشت که ارزیابی سازگاری و ناسازگاری کاربری ها، مسئله پیچیده ای است که نیاز به بهره گیری از نظرات کارشناسان مختلف دارد.
منابع
- آنت، زینب. (1397). «توسعه نظام ساخت و بهره برداری پروژه های ورزشی استان البرز از منظر امایش سرزمین با استفاده از GIS و امکان سنجی WebGIS بر مبنای WEB20». رساله دکتری، دانشگاه مازندران، گرایش مدیریت ورزشی.
- خدادادی، محمد رسول؛ عبودی، فاطمه و پاشایی، سجاد. (1397). «مدل ساری ساختاری در تبیین مولفه های توعه پایدار اماکن ورزشی بر محیط شهری». پژوهش های کاربردی در مدیریت ورزشی. شماره 3: صص 125-113.
- رضوی، سید محمد حسین و عظیمی دلارستانی، عادله. (1393). «بررسی معیارهای محوطه سازی بیرونی در طراحی و ساخت اماکن ورزشی شهری». نشریه مدیریت و توسعه ورزش، ش1(پیاپی 4): صص 15-34.
- رضوی، سید محمد حسین؛ حسینی، عماد و سلیمانی، معصومه. (1391). «بررسی ابعاد زیبایی شناختی در گرایش مشتریان به امکان ورزشی». پژوهش نامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی. شماره 16: صص 15-34.
- سلطان حسینی، محمد؛ سلیمی، مهدی و سلیمی، منصوره. (1392). «ارزیابیواولویتبندیاثراتاجتماعیواقتصادیاماکنورزشیبرمحیطشهری». مطالعات و پژوهش های شهری و منتطقه ای. سال چهارم، شماره : صص 66-88.
- سلیمی، مهدی؛ سلطان حسینی، محمد و تقوایی، مسعود. (1391). «انتخاب مکان بهینه به منظور ساخت اماکن ورزشی روباز با استفاده از GIS». نشریه مطالعات مدیریت ورزشی. شماره 16: صص 62-37.
- مدقالچی، لیلا و حسین پور فخاری نام، مهدیه. (1397). «معیارهای طراحی مجموعه آموزشی ورزشی (مکان یابی و طراحی مجموعه)». ششمین همایش ملی مطالعات و تحقیقات نوین در حوزه علوم جغرافیا، معماری و شهرسازی ایران، تهران، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.
- منتی، عزیز و شعبانی مقدم، کیوان. (1397). «تاثیر طراحی و عناصر آن بر رضایت مندی مشتریان و کیفیت ادراک شده اماکن ورزشی غرب کشور». فصلنامه علوم حرکتی و رفتاری. شماره : ص17.
- Absalyamov, Timor. (2015). “the influence of cultural and sport mega-events on sustainable development of the city”. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 188 (2015), pp. 197 – 201.
- Bentley, R. Jolley, D. and Kavanagh, A.M. (2010). “Local environments as determinants of walking in Melbourne, Australia”. Journal of social science and medicine, 70, pp: 1806- 1815.
- Billaudeau, N. (2011). “Investigating disparities in spatial accessibility to and characteristics of sport facilities: direction, strength and spatial scale of associations with area income”. Journal of the health & place, 17, pp:114-121.
- Chan, E. and Lee, G.K.L. (2010). “Critical factors for improving social sustainability of urban renewal projects”. Journal of social indicators research, 85, pp: 243-256.
- Dempsey, N. Brown, C. and Bramley, G. (2012). “The key to sustainable urban development in Uk cities? The influence of density on social sustainability”. Journal of progress in planning, pp: 89–141.
- Gagoda, L. (2008). “An exploration of sport facilities as a model of positive urban design in mid-sized on tario cities”. University of guelph, School of landscape architecture and graduate studies, pp: 1-228.
- Gregory, W., Heath, R., Brownson, C., Kruger, J., Miles, R., Powell, K.E., Ramsey, L.T., The Task Force on Community Preventive Services. (2006). “The Effectiveness of Urban Design and Land Use and Transport Policies and Practices to Increase Physical Activity: A Systematic Review”. Journal of Physical Activity and Health, 3, Suppl 1: S55-S76.
- Kim, E. H. Y. (2019). “Stadium City: A Modern Re-Imagination and the Sports Complex”. Doctoral dissertation, Carleton University.
- Larice, M., & Macdonald, E. (2007). The Urban Design Reader. Routledge, New York
- Mangkuto, R. A., Rachman, A. P., Aulia, A. G., Asri, A. D., & Rohmah, M. (2018). “Assessment of pitch floodlighting and glare condition in the Main Stadium of Gelora Bung Karno, Indonesia”. Measurement, 117, 186-199.
- McGillivray, D. (2019). “Sport events, space and the ‘Live City’”. Cities, 85, 196-202.
- Oh, K. and Jeong, S. (2007). “Assessing the spatial distribution of urban parks using GIS”. Department of urban planning, Hanyang university, Seoul, PP: 133-151.
- Poggio, L. and Vrscaj, B. (2009). “A GIS-based human health risk assessment for urban green space planning - an example from Grugliasco”. Journal of science of the total environment, 407, PP: 961-970.
- Schulenkorf, N. (2016). “Sustainable community development through sport and events: A conceptual framework for Sport-forDevelopment projects”. Sport Management Review, vol 15, pp 1-12.
- Xue, Charlie QL, et al. (2019). “Architecture of “Stadium diplomacy”-China-aid sport buildings in Africa”. Habitat International, 90, 101985.
- Zargar, S. H., & Alaghmandan, M. (2019). “CORAL: introducing a fully computational plug-in for stadium design and optimization; a case study of finding optimal spectators’ viewing angle”. Architectural Science Review, 62(2), 160-170.
)