تحلیل جامعه­شناختی رویکردهای نوین ورزش های المپیکی در توسعه صلح و دوستی بین­الملل

کیکاوس سعیدی ^[1] 

بهرام قدیمی^[2]

کاوه خبیری[3]

محمدعلی اصلانخانی^[4]

تاریخ دریافت مقاله: 23/6/1398

                                                                                 تاریخ پذیرش مقاله:4/10/1398

مقدمه

امر ورزش امروزه محدوده وسیعی را متوجه خود نموده است.  ورزش به عنوان یک صنعت بزرگ با پتانسیل بالا حوزه­های گسترده­تری را شامل فرهنگ، اقتصاد و سیاست در خود جای داده که همین امر موجب شده تا توجهات بسیاری را به خود جلب نماید. صلح، یک آرمان جهانی و یکی از مهمترین ضرورت های زمانـه مـا اسـت و بنیـاد زنـدگی انسانی را تشکیل می دهد. تحقق پیشرفت جامعه و حاکمیت آرامش و خوشبختی نیازمند برقراری صلح است. صلح فقط ارتباط نیست، بلکه عبارت است از: تبـادل افکـار و ذهنیـات، محبت متقابل و پذیرفتن یک دیگر. یکی از اهداف جنبش المپیک، مؤثر بودن در پایان بخشیدن به مناقشات بین­المللی و سیاسی و توسعه صلح است. روابط سیاسی بین کشورها همواره یکی از نکات مهم و قابل ذکر در مسـابقات ورزشـی بـوده و نقـش آن انکارناپـذیر است(بریمانی، 1396: 109). تحلیل ورزش به ما چیزهای زیادی درباره روابط بین­الملل می آموزد؛  از توسعه صـلح و جنـگ گرفتـه تـا هـمگرایـی قومیـت­هـا و ناسیونالیسم ورزش که یکی از ملزومات اساسی زندگی اجتماعی امروز و از عرصه­های بسیار مهمی است که حکومت­ها، افراد و سازمان های بین­المللی با آگاهی کامل از ابعاد سیاسی و اجتماعی آن، همواره تمایل داشته­اند تا از آن برای دستیـابی بـه اهـداف مـورد نظر خـود بهره برداری کنند. ازآن جایی که ورزش بر افکار عمومی تأثیر می‌گذارد، از این طریق قـادر به تأثیرگذاری بر دیپلماسی عمومی نیز هست. ورزش نماد صلح و همزیسـتی، تحمـل و یکدیگرپذیری و زمینه ساز و سازماندهی کننده ارتباطات اقوام در سطح جهان زیر چتـر صلح پذیری و امنیت است (جاوید، 1390 : 65).

هنگامی که بارون دو کوبرتین بیش از یک قرن پیش بازی های المپیک را احیا کرد، چیزی بیش از بازی کردن  و مسابقه دادن در ذهن داشت. وی امیدوار بود که این بازی ها مثالی را ارائه دهند که چگونه گروهی از مردم، برای رسیدن به یک هدف مشترک، مانند تبدیل شدن به بهترین ورزشکاران جهان، دنیا را به مکانی بهتر برای زندگی تبدیل می­کنند. با این حال استفاده از بازی های المپیک به عنوان بستری برای درک و صلح بین­المللی مفهوم اصلی نبود. بازی های المپیک باستان در قالب یک آتش بس المپیک در طول مسابقات صلح را تقویت می­کردند. امروزه، کمیته بین المللی المپیک هنوز هم برای پیروی جهانی از آتش بس المپیک در طول بازی ها مبارزه می­کند و متعهد به ارتقای صلح از طریق ورزش و فراتر از آن است (کمیته بین­المللی المپیک^[5])

عقاید و باورهای مندرج در این جنبش در مورد ظرفیت ورزش برای ارتقای همزیستی مسالمت آمیز ریشه تاریخی طولانی دارد. شاید اولین نشانه ارتباط گفتمانی بین ورزش و صلح، به آتش بس المپیک برمی­گردد که در قلب بازی های المپیک باستان قرار داشت. برای تقریباً دوازده قرن، از سال 776 قبل از میلاد تا 393 میلادی، بازی های المپیک و آتش بس المپیک دست به دست هم دادند و در پس زمینه جنگ تقریباً دائمی بین شهرهای درگیر یونان قرار گرفتند (جیالیانوتی^[6]، 2011)

در دوران مدرن، بازی المپیک یک رویداد ورزشی صرف نیست، بلکه یک رویداد فرهنگی است که تأثیر قابل توجهی در سیاست و جامعه بین المللی دارد. در منشور المپیک،  هدف المپیسم این است که همه جا ورزش را در خدمت رشد هماهنگ انسان، با هدف ارتقای جامعه­ای صلح آمیز با حفظ کرامت انسانی قرار دهد(منشور المپیک^[7]، 2006).

از زمان پیر دو کوبرتین (1925- 1896) نقش المپیسم تغییری نکرده است. صلح یکی از اهداف اصلی آن است. در نوشتار کوبرتین، المپیسم مفهوم اصلی است و ما هنوز نتوانسته­ایم دامنه امکانات آن را کشف کنیم. همان طور که ابعاد دانش خود را پیش می­بریم، سعی می­کنیم در ادامه مسیر خود با تغییر سریع شرایط انسانی و پدیده­های اجتماعی، اصول اساسی المپیسم را در ذهن خود حفظ نماییم. با حمایت خوان آنتونیو سامارانچ (هفتمین رئیس IOC) و ادامه مسیر وی توسط سایر روسا، استراتژی استفاده از ورزش و المپیک به عنوان ابزاری برای تقویت گفتگوها و سازش برای صلح، نیرو گرفته است. کمیته بین المللی المپیک با همکاری سازمان ملل متحد یک پروژه پایدار را برای ارتقای صلح از طریق ورزش آغاز کرده است (لی^[8]، 2018)

توجه به ارتباطات بین ورزش، صلح و حل تعارض در سال­های اخیر افزایش یافته است. جنبش «ورزش برای توسعه و صلح»[9] به عنوان عنصری مهم در جامعه مدنی جهانی ظاهر شده و از اواخر دهه 1990، این جنبش  گسترشی ناگهانی و هماهنگی فزاینده­ای را تجربه کرده است (رامون اسپایج^[10]، 2012).

برجسته ساختن ابعاد مثبت ورزش در سطح بین المللی، همان ایجاد روابط دوستانه است؛ چنان که می توان با راهکارهای مناسب و اتخاذ سیاست های مناسب باعث ایجاد شرایطی شد که ورزش، پاکی خود را حفظ و در حل کشمکش های بین المللی وایجاد صلح نقش مؤثری را ایفا کند. ورزش بخش مهمی از نظام  بین­الملل است و همزمان از آن شکل می­گیرد و در آن تأثیر می­گذارد. درک این مفهوم، راهی به سوی این فهم می­گشاید که از ورزش می­توان در ایجاد صلح، روابط دوستانه بـین کشورها، توسعه و مبارزه با فقر و جنایت استفاده کرد. تحقق پیشرفت جامعه و حاکمیت آرامش و خوشبختی نیاز به صلح دارد. یکی از اهداف جنبش المپیک، مؤثر بودن در پایان بخشیدن به مناقشات بین‌المللی و سیاسی و توسعه صلح است. (بریمانی، 1396: 108). وسایل ارتباطی شنیداری و دیداری، عرصه ورزش را به صحنه‌ نمایش جهانی تبدیل کرده است؛ به طوری که گرایش فزاینده به ورزش باعث پیدایش مسائل و موضوعاتی شده است که ذاتاً ماهیت سیاسی و اجتماعی دارند(التیامی­نیا، عزیزآبادی، 1394). تحلیل ورزش به ما چیزهای زیادی درباره‌ روابط بین الملل یاد می آموزد؛ از توسعه صلح و جنگ گرفته تا هم گرایی قومیت ها و ناسیونالیسم. ورزش، یکی از ملزومات اساسی زندگی اجتماعی امروز و از عرصه‌های بسیار مهمی است که حکومت ها، افراد و سازمان های بین‌المللی با آگاهی کامل از ابعاد سیاسی و اجتماعی آن، همواره تمایل داشته‌اند تا از آن برای دست‌یابی به اهداف موردنظر خود‌ بهره‌برداری کنند. ازآنجا ‌که ورزش بر افکار عمومی تأثیر می‌گذارد، از این طریق قادر به تأثیرگذاری بر دیپلماسی عمومی نیز هست. ورزش نماد صلح و هم‌زیستی، تحمل و یکدیگرپذیری، زمینه‌ساز و سازمان‌دهی کننده‌ ارتباطات اقوام در سطح جهان زیر چتر صلح پذیری و امنیت است. نلسون ماندلا  می­گوید: «ورزش می‌تواند دنیا را عوض کند، قدرت الهام خلق کند و انسان­ها را به گونه‌ای که تا به حال تصور آن نمی رفته، متحد کند. ورزش می­تواند خالق امید و ابزاری برای صلح باشد»(جاوید، 1390: 80). یکی از پدیده­های مهم ورزشی که نمایانگر رابطه صلح جهانی و ورزش بوده و همواره یک ارتباط تنگاتنگ با مفهوم صلح داشته، المپیک بوده است. پنج حلقه­ المپیک با هدف همبستگی قاره­های جهان طراحی شده است؛ همان گونه که رنگ­های این حلقه ها مختلف­اند، ورزشکاران جهان از رنگ ها و نژادهای مختلف با شرایط سیاسی و اجتماعی گوناگون، هر چهار سال یک بار در بزرگ ترین رویداد ورزشی جهان گرد هم می­آیند تا جنگ و رقابت آن­ها هم صلح و دوستی را با خود بیاورد. اصول اساسی المپیزم بیان می‌کند که المپیک به دور از هر گو نه تبعیض نژادی، سیاسی و جنسیتی و در فضایی کاملا صلح آمیز در حال انجام است.

با افزایش سریع و رو به گسترش آثار و نوشته هایی کـه بـه بررسـی جامعـ ه شناسـی ورزش می پردازند، تحلیل علمی تأثیر متقابل ورزش و جامعـه  نسـبتا تثبیـت شـده و عناوین موجود در مجموعه ورزش در جامعه جهانی گواه این امر است. این مطالعـات نشان می دهد که تحلیل ورزش به ما چیزهای زیادی درباره صلح و روابط بین الملل یاد می دهد؛ از اقتصاد جهانی نئولیبرال و دیپلماسی و جنگ گرفته تا جهانی سازی فرهنگی، شکل گیـری هویت ملی و رسانه ها. با وجود این، نمونـه هـای یادشـده از روابـط میـان ورزش و محـیط بین الملل تا حد زیاد در نوشته های کارشناسان تاریخ، حقوق، مطالعات ورزشـی و بـه ویـژه جامعه شناسی آمده است و متون بسیار کمی از رشته علمی روابط بـین الملـل بـه ورزش اختصاص یافته است. بوردیو امر ورزشی را که ظاهراً غیرسیاسی است، پهنه و میدانی برای رقابت بر سر قدرت می داند. به گفته وی، مردم داوطلبانه وارد سازمان های ورزشی شـده انـد و از طریـق رقابت، خشونت خود را تخلیه می کنند. حکومت ها نیز سازمان های ورزشی را به رسـمیت می شناسند تا از آن طریق به بسیج توده ها و فتح آنان بپردازنـد. پتانسـیل قـدرت در ورزش باعث می شود احزاب سیاسی، اتحادیه ها، کلیساها و مراکز سرمایه وارد ایـن عرصـه شـوند. مارسـل مـوس، جامعـه شـناس شـهیر فرانسـوی ورزش را کنشـی فرهنگی دانسته و بر آن است که رفتارهای ورزشی از سنخ رفتارهای طبیعی نیسـتند، بلکـه فرهنگی اند و مجموعه ای از رفتارهای نمادی وابسته به حیثیت و موقعیتی را که هر فـرد در سلسله مراتب اجتماعی احراز کرده است، در برمی گیرد. تحلیل مـوس از ورزش بـه تـدریج زمینــه تحلیــل هــای سیاســی و اجتمــاعی گســتردهای از ورزش را فــراهم کــرد (نوع پرست، 1388: 7) . در دهه 60، نوربرت الیاس در تحلیل و تعبیری شگفت انگیز و جدیـدی اعـلام کرد: «ورزش کلید شناخت جامعه است». به اعتقاد الیاس، تمدن­هـا و جوامـع از سـده­هـای گذشته تاکنون با درونی کردن تدریجی فشارهای اجتماعی سخت گیرانه به صلح آمیز شـدن رسوم اخلاقی کمک کردند تا آن جا که در این فرآیند خودکنترلی، بدن در خط مقدم جای گرفته است. (شهابی، 1393: 20-21). به لحاظ منطقی، کشوری که حدود یک درصد از جمعیت جهان را داراست، باید حداقل سهمی معادل 1درصد ارزش افزوده فوق را داشته باشد؛ ولی سهم این صنعت در تولید ناخالص داخلی ما بسیار کمتر از یک درصد تولید ناخالص جهانی در شاخه ورزش است (صباغیان، 1393: 139). بازی های المپیک یا المپیاد ورزشی به جشنواره ورزشی‌ گفته می‌شود که به عقیده باستان‌شناسان و تاریخ‌نویسان در یونان باستان به انجام می‌رسیده و در اواخر قرن ۱۹ میلادی از نو احیا شد. در دوره باستان، جشن ها ابتدا جنبه مذهبی داشته و برای ادای احترام به زئوس (پادشاه خدایان یونان) در صحن مربوط به او در المپیا برگزار می‌شد. در یونان باستان، شرکت کنندگان متشکل از مردانی بودند که ثروت و وقت کافی پرداختن به تمرین ورزشی را داشتند. پس از احیای مسابقات در دوران مدرن، تا دهه هفتاد قرن بیستم میلادی شرکت کنندگان حتماً باید ورزشکاران غیر حرفه‌ای می‌بودند، ولی طی دهه هشتاد قرن بیستم، درها به روی ورزشکاران حرفه‌ای هم باز شد. بعد از گذشت سال‌ها از احیا شدن، المپیک تبدیل به معتبرترین و بزرگترین رویداد ورزشی در سراسر جهان شد. امروزه بسیاری از ورزشکاران آرزوی شرکت و مدال آوردن در المپیک را دارند( التیامی، 1394: 150). افراد در این مسابقات به صورت شخصی شرکت می‌کردند نه به عنوان نمایندگان شهر یا ناحیه‌ای خاص. تمرکز اصلی این مسابقات بر روی ویژگی‌های مردانه مانند قدرت و ورزیدگی که فرهنگ یونانی آن زمان ارج می‌نهاد، پایه‌گذاری شده بود. بر خلاف سنت جاری در ناحیه مدیترانه که بر پوشیدگی تأکید داشت، شرکت کنندگان برهنه در مسابقات شرکت می‌کردند- به عنوان مثال، کلمه «ژیمناستیک» از کلمه یونانی به معنی «برهنه» می‌آید (بهرامی، 1393: 10). مورخین نظریات متفاوتی جهت توضیح این موضوع ارائه کرده‌اند: حضور برهنه در بین عموم مردم بدون اینکه شخص تحریک جنسی بشود، نشانگر کنترل شخص بر خودش یا به عنوان بخشی از مراسم مذهبی بود که بر مفهوم گذرا بودن تأکید می‌کرد یا عقیده به اینکه برهنگی قدرت جادویی به آن‌ها در مقابل صدمات می‌داد یا اینکه برهنگی لباس مخصوص افراد از طبقه بالا بود… بدین ترتیب، یونانی‌ها برهنگی را خجالت‌آور نمی‌دانستند. در فراز و نشیب تاریخ یونان و آثار کشف شده در سال ۷۶۶ پیش از میلاد مسیح در می یابیم که «تیمائوس» نخستین مورخ یونانی در نوشته‌های خود از مردی بنام «کره ابوس» یاد کرده ‌است که در راه رفتن از همه سریعتر بوده ‌است. این جشن ها بیشتر از آن جهت که عاملی برای ورزیده شدن و آماده کردن جوانان برای مقابله با هر نوع تجاوز به خاک یونان بود، رونق گرفت. رشته‌های ورزشی برگزار شده در ادوار مختلف این مسابقات شامل ماده‌های مختلف مسابقات دو، پرش، پرتاب دیسک، پنجگانه باستانی، مشتزنی، کشتی، پانکریشن، اسب‌دوانی و ارابه رانی می‌شد( التیامی، 1394: 152). در المپیک مسکو در سال ۱۹۸۰ و المپیک لس‌آنجلس در سال ۱۹۸۴ طرفین درگیر در جنگ سرد بازی های یکدیگر را تحریم کردند. ایالات متحده به همراه ۶۴ کشور دیگر از جمله ایران، المپیک مسکو در سال ۱۹۸۰ را به‌دلیل حمله شوروی به افغانستان تحریم کردند و تنها ۱۶ کشور غربی و در مجموع،۸۰  کشور در بازی های المپیک مسکو حضور یافتند. از سال ۱۹۵۶ تاکنون این کمترین تعداد کشور حاضر در المپیک بوده‌است. اتحاد جماهیر شوروی و ۱۴ عضو بلوک شرق (بجز رومانی) هم در دوره بعدی المپیک با بیان این مطلب که امنیت ورزشکارانشان تأمین نیست، در المپیک لس‌آنجلس در سال ۱۹۸۴حضور نیافتند. تحریم کنندگان بازی های المپیک سال ۱۹۸۴ هم‌زمان با المپیک لس‌آنجلس در سال ۱۹۸۴در ماه‌های ژوئیه-اوت در مسکو بین خودشان بازی هایی موسوم به جام دوستی را انجام دادند. جمهوری اسلامی ایران به دلیل تغییر مکان مسابقات از تهران به لس‌آنجلس به دلیل شکل گیری انقلاب اسلامی، المپیک لس‌آنجلس در سال ۱۹۸۴ را تحریم کرد- جمهوری‌اسلامی‌ایران تنها کشوری ا‌ست که هر دو المپیک (۱۹۸۰ و ۱۹۸۴) را تحریم کرده‌است (بهرامی، 1393: 12). در سال ۱۹۸۸ کره شمالی در اعتراض به اینکه با کره جنوبی میزبان مشترک نشده‌ است، در المپیک سئول شرکت نکرد. سه کشور کوبا، اتیوپی و نیکاراگوئه  هم به دلیل مشکلات اقتصادی و عدم توانایی فرستادن ورزشکاران خود همگی از حضور در بازی ها انصراف دادند، اما برای اینکه توسط IOC تحریم نشوند، رسماً اعلام کردند که این بازی ها را تحریم کرده‌اند. ایران بعد از انقلاب اسلامی، همواره مسابقات خود را با اسرائیل بایکوت کرده‌ است- ایران این‌کار را به‌طور واضح انجام نمی‌دهد و از راه‌های مشابه استفاده می‌کند تا از تحریم توسط کشورهای دیگر خود را برهاند. در المپیک ۲۰۰۴ در آتن، جودوکار ایرانی آرش میر اسماعیلی به عمد با پرخوری زیاد و افزایش وزن بیش‌از حد مجاز از مسابقه با حریف اسرائیلیِ خود (ایهود واکس) محروم شد. چنین اتفاقی در تاریخ برگزاری مسابقات المپیک بی‌سابقه بوده ‌است (صابوچی، 1389: 76). چندین سازمان در برقراری بازی های المپیک نقش دارند. آن‌ها در کنار هم نهضت المپیک را شکل می‌دهند. قوانین و راهکارهایی که این سازمان ها بر اساس آن فعالیت می‌کنند در بخش المپیک  بیان شده ‌است. کمیته بین‌المللی المپیک (IOC) که اکنون توماس باخ ریاست آن را بر عهده دارد، قلب نهضت المپیک را تشکیل می‌دهد. از این کمیته به عنوان دولت المپیک یاد می‌شود، زیرا کار حل و فصل مشکلات، تصمیم گیری های حیاتی مانند انتخاب میزبان مسابقات و برنامه‌ریزی برای المپیک بر عهده این کمیته ‌است. سه سازمان در سطحی تخصصی کمیته المپیک را تشکیل می‌دهند:

فدراسیون بین‌المللی (IFs)، هیئت‌های کنترل‌کننده هر ورزش (برای مثال، فیفا یا فدراسیون بین‌المللی فوتبال و فدراسیون بین‌المللی والیبال) و کمیته ملی المپیک (NOCs) که نهضت‌های المپیک در هر کشور را هدایت و کنترل می‌کنند- برای مثال، کمیته المپیک ایالات متحده یا کمیته ملی المپیک در ایالات متحده. کمیته برنامه‌ریزی برای بازی های المپیک (OCOGs) مسئول کنترل رویدادهای خاص در المپیک است. در حال حاضر نهضت المپیک ۲۰۲ عضو NOC و ۳۵ عضو IF دارد و OCOGها قبل از هر المپیک تشکیل می‌شوند و پس از خاتمه آن و کامل شدن گزارش‌های کتبی منحل می‌گردند. به بیان دیگر، نهضت المپیک متشکل از هر شخص و ارگانی است که در المپیک نقش دارند، مثل هیئت‌های داوری ورزش ملی، ورزشکاران، رسانه‌ها و حمایت کنندگان بازی های المپیک. اغلب بازی های المپیک در شهرهای اروپایی و آمریکای شمالی برگزار شده‌اند و تنها چند دوره معدود از بازی ها در مکان‌های دیگر بوده که این مکان‌ها نیز محدود به شهرهای آسیای شرقی می‌شود. تمامی پیشنهادهای برگزاری المپیک از سوی آفریقا و آمریکای جنوبی رد شده‌اند. بسیاری بر این باورند که بازی های المپیک باید در مناطق فقیرتر دنیا نیز برگزار شود. اقتصاددانان به این نکته اشاره می‌کنند که سرمایه‌گذاری های عظیم زیربنایی می‌تواند شهرهای فقیر تر را پس از برگزاری بازی ها به شهرهایی با تولید ناخالص داخلی بیشتر تبدیل کند(التیامی، 1394: 101). جدای از عناصر سنتی، کشور میزبان هم نمایش‌های هنری از رقص و تئاتر مرسوم در آن کشور را اجرا می‌کند. عناصر سنتی بسیاری در مراسم افتتاحیه بازی های المپیک حضور دارند. مراسم معمولاً با برافراشته شدن پرچم کشور میزبان و اجرای سرود ملی آن آغاز می‌شود. بخش سنتی جشن با رژه ملت‌ها شروع می‌شود که در آن ورزشکاران هر کشور به ترتیب در ورزشگاه رژه می‌روند. ورزشکار برجسته هر کشور پرچم آن کشور را در جلوی گروه ورزشکاران آن کشور حمل می‌کند. به‌طور سنتی (که از المپیک تابستانی ۱۹۲۸ شروع شد) یونان به دلیل موقعیت تاریخی خود به عنوان مبدأ بازی های المپیک، اولین کشور و کشور میزبان، آخرین کشوری هستند که رژه می‌روند- استثنائاً در سال ۲۰۰۴ که المپیک در آتن برگزار شد، یونان آخرین کشوری بود که رژه رفت، ولی پرچم آن جلوتر از بقیه حمل شد. دیگر کشورهای شرکت‌کننده بر اساس حروف الفبای زبان اصلی کشور میزبان و اگر زبان آن کشور به حروف لاتین نباشد، بر اساس حروف الفبای انگلیسی رژه می‌روند. در المپیک تابستانی ۱۹۹۲ در بارسلونا، هر دو زبان اسپانیایی و زبان کاتالان زبان رسمی بازی ها بودند، اما به دلیل عوامل سیاسی در حاشیه استفاده از زبان کاتالان، کشورها به ترتیب بر اساس حروف الفبای زبان فرانسوی وارد شدند(شیرازیان، 1396:  235). از زمان المپیک تابستانی ۱۹۲۰ پس از جنگ جهانی اول، ۶۸ سال است که پس از روشن شدن شعله المپیک کبوترها را به نشانه صلح رها می‌کنند، اما پس از اینکه چند کبوتر در آتش المپیک در زمان افتتاح المپیک تابستانی ۱۹۸۸ سوختند، این کار متوقف شد. مراسم افتتاحیه در فضای باز اجرا می‌شود. از سوی دیگر، نشانه‌های تاریخی بسیاری نیز در زمان برگزاری مراسم اختتامیه، یعنی پس از اتمام تمامی مسابقات ورزشی، به اجرا گذاشته می‌شود. در ابتدا حمل کنندگان پرچم از هر یک از کشورهای شرکت‌کننده در یک ردیف وارد ورزشگاه می‌شوند، اما در پشت آن‌ها دیگر ورزشکاران بدون هیچ نشانه یا دسته‌بندی خاصی رژه می‌روند. این سنت از بازی های تابستانی ۱۹۵۶ و به پیشنهاد دانش‌آموزی از ملبورن اجرا می‌شود. به پیشنهاد او با این کار ورزشکاران جهان در کنار یکدیگر «یک ملت» خواهند بود- در المپیک ۲۰۰۶، ورزشکاران با هموطنان خود وارد ورزشگاه شدند و در ادامه جشن همه با هم مخلوط شدند ( التیامی، 1389: 173). پس از سخنرانی رئیس کمیته برگزاری مسابقات المپیک کشور میزبان، رئیس کمیته ملی المپیک به ایراد سخنرانی می‌پردازد و در پایان سخنرانی خود رسماً مسابقات را خاتمه می‌بخشد. مشعل المپیک خاموش می‌شود و در حالی که سرود المپیک نواخته می‌شود، پرچم المپیک که در مراسم افتتاحیه به اهتزاز درآمده بود، از میله پرچم پایین کشیده می‌شود و به بیرون از ورزشگاه برده می‌شود. به علاوه، نهضت المپیک نمادهای بسیاری دارد که بیشتر آن‌ها نشان دهنده ایده‌ها و ایده‌آل‌های کوبرتین هستند. معروفترین نماد در این میان، حلقه‌های المپیک است. این پنج حلقه در هم بافته شده، نمادی از اتحاد میان پنج قاره ‌است- آمریکا یک قاره محسوب شده ‌است. این پنج حلقه در پنج رنگ روی زمینه سفید در پرچم المپیک کشیده شده‌اند. رنگ‌های سفید (رنگ زمینه)، قرمز، آبی، سبز، زرد و سیاه بگونه‌ای انتخاب شده‌است که هر کشوری حداقل یکی از این رنگ‌ها را در پرچم ملی خود دارد. پرچم المپیک در سال ۱۹۱۴ انتخاب شد، اما اولین بار در آنتورپ، ۱۹۲۰ برافراشته شد. این پرچم برای هر یک از جشن های بازی ها برافراشته می‌شود. شعار رسمی المپیک (Citius, Altius, Fortius) عبارتی لاتین به معنی «سریعتر، قوی تر، بالاتر» است. ایده‌های کوبرتین بیش از همه در آیین المپیک نمود دارد. مهمترین مسئله در بازی های المپیک، حضور در آن است، نه برنده شدن. همان گونه که در زندگی مهم‌ترین اصل تلاش است نه پیروزی؛ اصل مهم فتح کردن نیست، بلکه خوب جنگیدن است. آتش المپیک در جایگاه مخصوص المپیک روشن می‌شود و مشعل آن را دوندگان به صورت امدادی حمل می‌کنند. این آتش نقش مهمی در مراسم افتتاحیه بازی می‌کند. با اینکه مشعل از قبل در تاریخ بوده ‌است، اما حمل امدادی آن از ۱۹۳۶ آغاز شد(صابونچی، 1389:  76).

ا ورزش و مسابقات ورزشی علاوه بر اینکه باعث نزدیک تر شدن دشمنان می گردد، در موارد زیادی سبب تعمیق و تقویت روابط خوب با دوستان و همسایگان نیز می شود. هنری کیسینجر مشاور امنیت ملی دولت ریچارد نیکسون در ژوئیه سال 1971 سفری پنهانی به پکن کرد. یک سال بعد، ریچارد نیکسون، رئیس جمهور آمریکا در سفری رسمی به چین با مائوتسه تونگ دیدار نمود. اینان دیپلمات های غیرمعمول بودند که برای بازی پینگ پنگ رفتند و در ضمن آن تاریخ را تغییر دادند؛ این برنامه هشت روزه نمایشگر تمایل دو جانبه برای آرام کردن مشکلات قدیمی میان پکن و واشنگتن بود. نخست وزیر چین چوئن لای در یک میهمانی برای میهمانان آمریکایی در «تالار بزرگ خلق» در پکن گفت: «شما فصل جدیدی در روابط بین آمریکا و خلق چین گشودید، ... من مطمئن هستم که این آغاز دورة دوستی ما، قطعاً مورد حمایت مردم دو کشور خواهد بود.» در همان روز (14 آوریل) ایالات متحده یک تحریم تجاری 20 ساله علیه چین را برداشت. در مثالی دیگر، می توان به اظهار نظر هاردینگ رئیس جمهور وقت آمریکا اشاره کرد که امیدوار بود که ادامه ارتباطات ورزشی بین ژاپن و آمریکا به بهبود روابط دو کشور کمک کند و یا  دربازی های آسیایی 2014 م اینچئون کره جنوبی، مردم و مسئولان این کشور با احترام خاصی با ورزشکاران کره شمالی رفتار کردند به شکلی که زمان رژه ورزشکاران در افتتاحیه این بازی ها تمام تماشاگرانی که در ورزشگاه حضور داشتند با بلند شدن از جای خود و در دست گرفتن پرچم کره شمالی به تشویق آنان پرداختند(شیرازیان، 1396: 209). نقش اولیه ورزش در روابط بین الملل، نقش یـک دیپلماسـی عمـومی اسـت؛ یعنـی ورزش به حفظ منافع ملی ثانویه نظیر قابلیت رؤیت، تجلی ایـدئولوژی، رشـد جایگاه و مشروعیت، آزمون پیشقدمی ها در روابـط خـارجی، رشـد و بهبـود مبادلات تفـاهم فرهنگـی و کـاهش پتانسـیل بـرای کشـمکش عملـی از طریـق بـروز خصومت ها در زمین های محصور و کنتـرل شـده، کمـک مـی کنـد. نقـش ورزش در روابـط بین الملل و توسعه ملی نشان دهنده معنا و اهمیت سیاسـی ورزش در بسـیاری از جوامـع است(کارلوس،2018 :162). شمارش مدال های طلا در المپیک‌ها دقیقاً بدین علت مهم است که این شـمارش بـه سنجش مشروعیت سیاسی، مدرنیزاسیون یا عزم راسخ افـراد تبـدیل می شود. تمایل افکار عمومی جهـان بـه کسـب اخبـار و اطلاعـات مربوط به رویدادهای ورزشی، از یک سـو و انعکـاس گسـترده وقـایع ورزشـی از طریـق رسانه های ارتباط جمعی جهانی، از سوی دیگر باعث شده است کـه قلمـرو ورزش و روابـط بین الملل روزبه روز به هم نزدیکتر شوند. یکی از نقش های مهم ورزش در روابط بین الملل، نقش دیپلماسی عمومی است (ولفگانگ، 2018 : 122). بدین سان ورزش فعالیتی برای همکاری و تعامل بین المللی است و کشورها از آن برای اشاعه ارزش ها و باورهای  فرهنگی خود در قالب ورزش استفاده می نمایند. از این رو،  شایسته است که کشور مان تمامی امکانات مادی و معنوی خود را در این زمینه بسیج نماید، چرا که اشاعه اهداف سیاسی و نمایش قدرت ملی کشور با قدرت نرم ورزش به خصوص منش پهلوانی که همواره به عنوان یک باور ورزشی ریشه در تاریخ ایران زمین دارد می تواند منزلتی والا در عرصه بین المللی برای جمهوری اسلامی ایران به همراه داشته باشد. شاهد این مدعا، آورد گاه  جام جهانی کشتی 2017 در کرمانشاه بود که چند روز پس از فرمان رئیس جمهور جدید امریکا دونالد ترامپ مبنی بر عدم صدور اجازه ورود هفت کشور مسلمان از جمله ایران اتفاق افتاد که واکنش نظام جمهوری اسلامی ایران در مورد پذیرش کشتی گیران آمریکایی و مطابق با آن میهمان نوازی مردم شریف کرمانشاه از ایشان، توانست تا ضمن نشان دادن ارزش های والای فرهنگ ایرانی- اسلامی باعث اشاعه قدرت نرم  جمهوری اسلامی گردد و واکنش های متعددی از ورزشکاران  تیم ملی کشتی ایالات متحده را در فضای رسانه ای در پی داشته باشد؛ چنان که هر یک به بیان احساسات خود در این زمینه پرداختند و به عنوان سفیران فرهنگی جمهوری اسلامی نوعی شرمندگی سیاسی را علیه اهداف ضد ایرانی دولت متبوع خود به نمایش گذاشتند. مسئولان باید از پناسیل‌های موجود در این عرصه نهایت استفاده را جهت نیل به اهداف نظام اسلامی بنمایند. مدارس خصوصی انگلیس در نیمه دوم قرن نوزدهم تأثیر و نفوذ زیادی بر بسیاری از ورزش ها داشت. این مدارس به شکل‌گیری قوانین کمک کردند و تأثیر فوق‌العاده زیادی بر هیئت‌های حاکمه این ورزش ها داشتند(رونی، 2012: 65).

کمیته بین‌المللی المپیک از نماینده مجمع مدیران مدارس خصوصی انگلیس دعوت کرد تا در جلسات اولیه آن‌ها حضور یابد. اعضای مجمع مدیران مدارس، رابرت لافان- مدیر مدرسه چلتنهام- را به عنوان نماینده خود برای حضور در جلسات کمیته بین‌المللی المپیک انتخاب کردند. در سال ۱۸۹۷ او یکی از اعضای کمیته بین‌المللی المپیک شد و پس از اولین حضور کمیته در لندن که به سال ۱۹۰۴ اتفاق افتاد، نقش بسیار حیاتی و سرنوشت‌سازی در شکل‌گیری انجمن المپیک بریتانیا داشت که یک سال پس از آن تأسیس شد. به نظر کوبرتن، ورزشکاران باید نجیب زاده باشند(ملکوتیان، 1388: 111). در ابتدا این گونه تصور می‌شد که تنها ورزشکاران آماتور دارای این خصلت هستند و ورزشکاران حرفه‌ای اجازه نداشتند در بازی های المپیک حضور یابند. مربیان شمشیر بازی که انتظار می‌رفت خود نجیب زاده باشند، از این قاعده مستثنی بودند. استثنا قائل شدن در مورد حرفه‌ای‌ها باعث به وجود آمدن منازعه و جنجال بسیاری در سراسر تاریخ معاصر المپیک شده ‌است. جاوبد محمد و همکاران (1390) به بررسی عدالت طبیعی بنیان صلح طبیعی از قوانین طبیعی تا حقوق طبیعی پرداختند و اظهار کردند که نظریه عدالت طبیعی علی رغم کارآیی بی نظیر و کارکرد بسیار قدیمی اش در زمینه صلح، هنوز در میان آرای رایج در سطح بین الملل عجیب غریب مانده است. سیطره اندیشه قدرت محورانه مکتب حقوق تحققی و همطرازان آن باعث شده تا اندیشه نوعی درمان طبیعی برای وضعیت بیمارگونه نظام بین الملل معاصر نیز همواره ابتر بمانند و روش های ارائه شده، تصنعی جلوه کنند. التیامی و همکاران (1394) به بررسی نقش تبعی و تسریع کننده ورزش در فراهم کردن شرایط صلح در بین دولت ها پرداختند و بیان کردند که در دنیای امروزی ورزش مدرن تعامل زیادی را با سیاست داخلی و بین المللی پیداکرده و این باور ایجاد شده است که ورزش می تواند در ارتقای سطح توسعه، ایجاد صلح و حل کشمکش ها نقش داشته باشد. ورزش بین المللی - که ترکیبی از عاملان دولتی و غیردولتی است - در برخی مواقع به عنوان موضوع مناسب بحث های دیپلماتیک در نظر گرفته می شود. اجتماعات بزرگ ورزشی مثل المپیک و جام های جهانی می تواند کشورها را در کنار یکدیگر جمع کند و منجر به شکل گیری روابط نزدیک و صمیمانه تر بین کشورها شود. در این صورت دیپلماسی ورزشی بهترین کارایی خود را بروز می دهد و ملت ها می توانند صلح، دوستی و تعاون خود را نشان بدهند. موسوی (1396) بر آن است که صلح مصدر است و به معنی آشتی و تسالم و توافق می باشد. اصطلاح صلح عبارت است از: «تراضی و تسالم بر امری، خواه تملک عین باشد با منفعت و یا اسقاط دین و یا حق و یا غیر آن. صلح ممکن است یا در مورد رفع تنازع موجود و یا جلوگیری از تنازع احتمالی یا در مورد معامله و غیر آن واقع شود؛ یعنی در هر مورد که حقی بین دو نفر مشتبه است، یا مورد نزاع قرار گرفته است یا هدف این است که از تنازع احتمالی پرهیز شود. عقدی که بر این مبنا و گذشت های متقابل طرفین واقع می شود صلح است، هرچند که نتیجه آن ایجاد حق یا انتقال یا اسقاط آن حق باشد. صلح بدوی، معامله مستقلی است که مبتنی بر تسالم می باشد و در ردیف بیع و هبه و اجاره یکی از عقود معینه است. صلح در مقام معاملات هر چند نتیجه معامله ای را که به جای آن واقع شده است می دهد، لیکن شرایط و احکام خاصه آن معامله را ندارد. بنابراین اگر مورد صلح عین باشد در مقابل عوض، نتیجه آن همان نتیجه بیع خواهد بود بدون اینکه شرایط و احکام خاصه بیع در آن مجری شود. اثر صلح در روابط طرفین و نسبت به اشخاص ثالث می تواند هم به سود و هم به ضرر آنان واقع شود».

 مرزوقی و همکارن (1396) معتقدند که برقراری عدالت و عدم تبعیض از راه تعلیم و ترویج مفاهیم صلح آمیز می تواند نویدبخش استفاده از این آموزه ها در زندگی آینده افراد باشد. به همین سبب هدف پژوهش پیش رو، تدوین برنامه درسی صلح در آموزش عالی جمهوری اسلامی ایران بوده است. بر اساس نتایج به دست آمده، برنامه درسی صلح (مضمون فراگیر) دارای ابعادی چون: محتوا، منطق، اهداف، روش ها و محیط یادگیری به عنوان مضامین سازمان دهنده است و هر کدام از این مضامین نیز دارای سطوح و مضامین پایه متنوعی هستند که می توانند برای تدوین برنامه درسی صلح به کار آیند. نتیجه آن که آموزش صلح    می تواند به دانشجویان کمک کند تا دانش و مهارت های لازم را برای یک زندگی صلح آمیز بیاموزند و این دانش و مهارت را در خانواده، تعاملات اجتماعی و در سطوح ملی و    بین المللی به کار گیرند. بنابراین لازم است که برای آموزش و ترویج صلح نه تنها به عنوان یک مفهوم وسیع، بلکه به عنوان یک واقعیت ملموس، از همه منابع و امکانات استفاده شود.

کاظم پور و همکارن (1396) به بررسی تاثیر آموزش صلح بر مسئولیت پذیری دانش آموزان پرداختند. یافته های حاصل از اجرای آزمون آنکوا نشان داد که بین دو گروه از لحاظ متغیر وابسته تفاوت معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر، برنامه های آموزش صلح باعث افزایش مسئولیت پذیری دانش آموزان می شود. شیرازیان و همکاران (1396) به بررسی صلح و دیپلماسی محیط زیست در نظام آموزش عالی پرداختند و بیان نمودند که آموزش روزافزون مسائل زیست محیطی و گسترش فعالیت های مختلف در این عرصه، اختلافات بسیاری را در این زمینه به وجود آورده است. این اختلافات به عنوان یک منبع بالقوه عدم ثبات بین المللی و تهدیدی برای صلح و امنیت بین المللی محسوب می شوند. همواره حل و فصل اختلافات  بین المللی محیط زیستی در پرتو دیپلماسی و تعاملات بین المللی نمود داشته است. در این راستا مناسبات کشورها و تقویت روابط بین الملل و پایبندی به تعهدات مشترک بین المللی و لزوم تبعیت از قواعد، دو مبنای بسیار مهم در تبیین نقش دیپلماسی محیط زیست، توسعه پایدار و ایجاد صلح است. با این توصیف فرآیند ایجاد و توسعه صلح و آموزش آن در پرتو دیپلماسی محیط زیست در پرتو همکاری ها و تعاملات بین المللی باید مورد مداقه قرار گیرد.

بریمانی و همکاران (1396) به بررسی گردشگری، صلح و همگرایی منطقه ای (مورد مطالعه: کشورهای ساحلی خلیج فارس) پرداختند و اظهار داشتند که در شکل سنتی از روابط بین­الملل، دولت ها کنشگران اصلی عرصه بین الملل شناخته می شوند. آنان هستند که تصمیم به صلح و یا جنگ می­گیرند، اما با پیچیده شدن فرآیندهای اقتصادی، اجتماعی و تکنولوژیکی دولت­ها با به کارگیری متخصصان فن سالار در پوشش نهاد های فراملی گردهم می­آیند تا در پیوند با هم به عنوان بازیگران کنش ورز زمینه ساز تشکیل اتحادیه جدید و در نهایت تحکیم همگرایی و صلح منطقه ای شوند. بنابراین می­توان از چنین بستری از فعالیت (گردشگری) و گروه های سنی (جوانان) و با تکیه بر تجربیات جهانی از الگوی طرح دوستی (فرانکو- ژرمن) برای همگرایی و صلح منطقه ای در بین کشورهای ساحلی خلیج فارس بهره جست.

دلگادو^[11] (2003) در تحقیقی با عنوان «ترکیب ورزش و سیاست: پوشش رسانه­ای فوتبال جام جهانی 1998. م فرانسه؛ رقابت ایران در برابر آمریکا» به بررسی نقش سیاست در ورزش پرداخت. دلگادو بیان می­کند که رسانه­های آمریکا در زمان برگزاری مسابقات در فرانسه، تبلیغات زیادی برای برقراری ارتباط بین ایالات متحده آمریکا و ایران انجام دادند.

ولفگانگ و همکاران^[12] (2018) به بررسی این پرسش که  آیا صلح پارلمانی وجود دارد؟ (مطالعه موردی: قدرت وتوی پارلمانی و مداخلات نظامی از کوزوو به داعش) پرداختند. آنها اظهار کردند که این مقاله اثر تأثیر پارلمان در سیاست امنیتی را بررسی می­نماید. بر اساس نظریه صلح دموکراتیک، آیا دموکراسی­هایی با قدرت وتوی پارلمانی در مشاغل نظامی کم­تر از دموکراسی­های بدون قدرت وتوی قدرت به سر می­برند. با مطالعه الگوهای مشارکت در 25 تا 35 کشور در پنج مأموریت نظامی، این مقاله شواهد کافی برای چنین صلح پارلمانی را پیدا می کند و نشان می دهد که این بستگی به ماهیت مأموریت نظامی دارد. اگر یک ماموریت به عنوان یک نمونه آزمایشی همبستگی اتحاد- همان طور که در مورد OEF و جنگ عراق بود- محدودیت­های نهادی داخلی را می توان از طریق سیاست­های اتحادیه قطع کرد. با این حال، کشورها در تصمیم­گیری در مورد استفاده از نیرو بیشتر اختیار دارند، محدودیت­های داخلی مانند قدرت­های پارلمانی در جنگ تاثیری قابل ملاحظه­ای بر سیاست دولت دارد.

کارلوس و همکاران^[13] (2018) به بررسی دلایل صلح: تجزیه و تحلیل تلفات به بخش مراقبت های ویژه در طی مذاکره بر سر روند صلح جامع کلمبیا پرداختند و اعلام کردند که پس از 52 سال جنگ در سال 2012، دولت کلمبیا مذاکراتی را با پروسه صلح آغاز کرد و تا نوامبر 2012 توافقنامه آتش بس را به تصویب رساند. ما قصد داشتیم تلفاتی را که قبل و در طی دوره مذاکره بر سر روند صلح جامع کلمبیا به بخش مراقبت های ویژه (ICU) بستری شده بود، تحلیل کنیم. یک سری از تلفات جنگی را که در یک دوره مذاکره صلح مورد نیاز مراقبت های ICU بود توصیف کردیم. علیرغم محدودیت های ما، مطالعه ما کاهش وقوع، شدت و پیامدهای آسیب های جنگ را کاهش می دهد که احتمالا بخشی از مذاکره بر سر روند صلح است. البته این نتایج فقط باید در تفسیر روابط صلح و سلامتی به وسیله مفاهیم آنها تفسیر شود و نباید تفسیر و استفاده از آن برای هر گونه نتیجه سیاسی صورت گیرد. لذا این سوال مطرح است:

آیا نهادینه شدن آگاهی از صلح و روش های حصول به آن ارتباطی با توسعه صلح ودوستی بین الملل دارد؟

روش­شناسی پژوهش

روش پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش گردآوری اطلاعات، آمیخته (کیفی و کمی) است. در مرحله اول که مطالعه تطبیقی بود، پژوهش حاضر به صورت کتابخانه­ای به اجرا در آمد و به توصیف و تحلیلِ جامعه­شناختی رویکردهای نوین ورزش های المپیکی در توسعه صلح و دوستی بین­الملل پرداخته شد. در مرحله دوم که مصاحبه­های کیفی بود، از روش پارادایم با رویکردی پراگماتیسم استفاده شد. پس از انجام مرحله اول و گردآوری اطلاعات اولیه درباره عوامل مرتبط با توسعه صلح و دوستی بین­الملل  در ورزش، متن مصاحبه های نیمه ساختار یافته تهیه و اقدام به مصاحبه با خبرگان شد. پس از مصاحبه با 12 نفر از مدیران ورزشی در حوزه المپیک، اشباع نظری حاصل گردید و پرسشنامه اولیه تحقیق به دست آمد. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه به تایید 10 نفر از اساتید مدیریت ورزشی رسید و روایی سازه آن نیز با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی مورد بررسی و تایید قرار گرفت. پس از تهیه پرسشنامه نهایی تحقیق، پایایی آن نیز در یک مطالعه مقدماتی بر روی 10 نفر از افراد جامعه مورد مطالعه با آزمون آلفای کرونباخ به میزان 799/0 به دست آمد که نشان از پایایی مناسب پرسشنامه دارد. در نهایت، پرسشنامه پس از تایید روایی و پایایی، بین جامعه تحقیق توزیع شد.

جامعه آماری تحقیق را متخصصان مدیریت ورزشی در حوزه المپیک (37 نفر) تشکیل می­دادند. در بخش کیفی از روش نمونه‌گیری گلوله برفی استفاده شد. نمونه‌گیری تا جایی ادامه یافت که محقق به این نتیجه رسید که اطلاعات جدید، همان تکرار اطلاعات قبلی است و دیگر  مفهومی جدیدی که نیاز به کد دهی جدید یا گسترش کدهای موجود داشته باشد، به دست نمی‌داد. در این زمان، نمونه‌گیری خاتمه یافت.  همچنین نمونه‌گیری در بخش کمی به صورت غیرتصادفی طبقه‌ای انجام شد. برای تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده، از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. جهت ارائه داده‌های توصیفی از شاخص‌های آماری فراوانی، درصد فراوانی و رسم نمودار و جداول استفاده گردید و در تجزیه و تحلیل داده‌ها در بخش آمار استنباطی، ابتدا در قسمت تطبیقی تحقیق از روش تحلیل محتوای کیفی بر اساس روش پارادایم با رویکردی پراگماتیسم و سپس در بخش کمی آن از آزمون کالموگروف- اسمیرنوف و ضریب برجستگی جهت بررسی توزیع طبیعی داده‌ها، تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی و نیز آزمون تی جهت تعیین تناسب مدل استفاده گردید. از نرم افزار آماری SPSS نسخه 22 نیز بهره­گیری به عمل آمد.

یافته­های پژوهش

نتایج توصیفی این پژوهش پس از جمع­آوری داده­ها در مورد جنسیت، تاهل، سن، سابقه کار و  سطح تحصیلات در جدول 1 آمده است:

جدول 1: ویژگی‌های جمعیت شناختی وضعیت نمونه آماری

جدول 2: نتیجه آزمون بارتلت و شاخص KMOپرسشنامه بررسی نهادینه شدن آگاهی از صلح و روش های حصول به آن

مقدار شاخص KMO‌ ‌ معادل 799/0 به دست آمد که چون شاخص به یک نزدیک است، نمونه‌های انتخاب شده برای تحلیل کفایت می‌کند. آزمون بارتلت در سطح 001/0 معنادار می‌باشد که حاکی از مناسب بودن ماتریس همبستگی برای تحلیل عاملی داده‌هاست. علاوه براین، با انجام تحلیل عاملی اکتشافی و دوران عمودی، نه عامل اصلی شناسایی گردید. البته معیار در نظرگرفتن بار هر عامل در هر پژوهش متفاوت می‌باشد؛ برخی از پژوهشگران از نقطۀ برش حداقل 30/0 و برخی دیگر از نقطۀ برش حداکثر 55/0 استفاده می‌کنند (کاظم نژاد و همکاران، 1390).

جدول3: آماره‌های توصیفی برای متغیر پژوهش

در قسمت کیفی، برای شناسایی نقش رویکردهای نوین ورزش های المپیکی در توسعه صلح و دوستی     بین الملل،  اقدام به مصاحبه با صاحب‌نظران، خبرگان و مدیران ارشد در این حوزه شد و سپس بر اساس ابعاد شناسایی شده و مورد تأیید افراد یاد شده و با بهره‌گیری از مبانی نظری پژوهش، به شناسایی مولفه‌ها و سپس شاخص ها (گویه‌ها) در بخش کمّی پژوهش همت گمارده شد. نتایج حاصل از تحلیل محتوای مصاحبه، در جدول 4 ارائه شده است:

جدول 4: نتایج تحلیل محتوای مصاحبه­ها

در جدول 4، مفاهیم اولیه‌ حاصل از تحلیل محتوا ارائه شده است. اطلاعات جدول فوق، بیانگر محور اساسی سؤال پژوهش است. در بخش مفاهیم استخراجی، پاسخ‌های ارائه شده توسط مصاحبه شوندگان نشان داده شده که از کدگذاری باز به دست آمده و در ستون سمت چپ یعنی کد، کد مربوط به مصاحبه شونده آورده شده است. در برخی از جداول تعدادی از مصاحبه شوندگان، به سؤال یا سوالاتی پاسخ نداده و یا در پاسخ به برخی سؤالات به چندین عامل اشاره کرده‌اند. شاخص‌های شناسایی شده، همان گزاره‌های کلامی هستند که از پاسخ به سؤالات به دست آمده اند و بعد از استخراج کلیه این گزاره‌های کلامی، برخی دارای اشتراک بودند که بر اساس ادبیات و مبانی نظری موجود دسته‌بندی شدندو براساس آن مفاهیم ثانویه شکل گرفتند. در نهایت ابعاد و مولفه­های رویکردهای نوین ورزش های المپیکی درتوسعه صلح و دوستی بین­الملل در چهار مولفه: نهادینه شدن آگاهی از صلح و روش های حصول به آن، مهارت در حل مسالمت آمیز تعارضات، احترام قائل شدن به تمامی اشکال زندگی و حیات و همچنین احساس همدردی با دیگران در سطوح مختلف از مصاحبه با خبرگان استخراج شد.

شکل 1، مدل اندازه گیری متغیرهای مکنون (آگاهی از صلح وروش های حصول به آن) را در حالت تخمین استاندارد نشان می‌دهد. بارهای عاملی مدل در حالت تخمین استاندارد میزان تأثیر هر کدام از متغیرها و یا گویه ها را در توضیح و تبیین واریانس نمرات متغیر یا عامل اصلی نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، بار عاملی نشان دهنده میزان همبستگی هر متغیر مشاهده گر (سؤال پرسشنامه) با متغیر مکنون (عامل‌ها) می‌باشد. با توجه به شکل 1 می‌توان بارهای عاملی هر یک از سؤالات تحقیق را مشاهده نمود. برای مثال، بار عاملی سؤال اول در بعد آگاهی از صلح وروش های حصول به آن،  76/0 و سؤال دوم در بعد آگاهی از صلح وروش های حصول به آن،  83/0 می‌باشد. به عبارت دیگر، سؤال اول تقریباً 83 درصد از واریانس متغیر شاخص‌های  آگاهی از صلح وروش های حصول به آن را تبیین می‌نماید و مقدار 41/0 نیز مقدار خطا می‌باشد- مقدار واریانسی که توسط سؤال اول قابل تبیین نیست- واضح است که هر چه مقدار خطا کمتر باشد، ضرایب تعیین بالاتر و همبستگی بیشتری بین سؤال و عامل مربوطه وجود دارد. مقدار ضریب تعیین عددی بین 0 و 1 است که هر چه به سمت 1 نزدیک شود، مقدار تبیین واریانس بیشتر می‌گردد. همان طور که بارهای عاملی نشان می‌دهد میزان کلیه بارهای عاملی بالاتر از 5/0 می‌باشد که بیانگر روایی همگراست.

شکل 1: مدل اندازه گیری متغیر مکنون بعد آگاهی از صلح وروش های حصول به آن در حالت تخمین استاندارد

شکل 2، معناداری ضرایب و پارامترهای به دست آمده مدل اندازه گیری متغیرهای مکنون بعد آگاهی از صلح وروش های حصول به آن (مولفه اول) را نشان می‌دهد.  تمامی ضرایب به دست آمده معنادار شده‌اند. مقادیر آزمون معناداری بزرگ‌تر از 96/1 یا کوچک‌تر از 96/1- نشان دهنده معناداری بودن روابط است. مبنای تائید یا رد شدن فرضیات (معناداری روابط) بررسی مدل در حالت ضرایب معناداری است. در سطح خطای 05/0 و آزمون دوطرفه (پیش فرض نرمال) مقادیر بحرانی اعداد 96/1 و 96/1-  می‌باشند. چنانچه ضرایب معناداری بیشتر از 96/1 و یا کوچک‌تر از 96/1- باشند، فرض صفر رد و فرض یک یعنی وجود ارتباط معناداری تایید می‌شود.

شکل2: مدل اندازه گیری‌های متغیرهای مکنون درون زا در حالت ضرایب معناداری

جدول 5: آماره‌های مربوط به ضرایب تحلیل عاملی تاییدی بعد آگاهی از صلح وروش های حصول به آن

جدول 6: شاخص‌های برازش مدل ساختاری بعد آگاهی از صلح

حاصل تقسیم شاخص مجذور کای بر درجه آزادی برابر با 70/2 است که در مقایسه با مقدار بحرانی 5 شاخص قابل قبولی است. شاخص ریشه میانگین مربعات خطای برآورد (RMSEA) در این مدل برابر با 070/0 است که حد مجاز حد مجاز ‌RMSEA‌، 08/0 می باشد. شاخص‌های GFI, AGFI و NFI به ترتیب برابر با 92/0، 92/0 و 93/0 می‌باشد که نشان دهنده برازش بسیار مناسبی می‌باشند. با توجه به این‌که مقادیر این شاخص‌ها بالای 9/0 است، درنتیجه نشانگر برازش خوب مدل هستند.‌

بحث و نتیجه گیری

هدف اصلی پژوهش حاضر، تحلیل جامعه­شناختی رویکردهای نوین ورزش های المپیکی در توسعه صلح و دوستی بین­الملل بود. در دنیای امروزی ورزش مدرن تعامل زیادی را با سیاست داخلی و بین­المللی پیداکرده و این باور ایجاد شده است که ورزش می­تواند نقش مهمی در ارتقای سطح توسعه، ایجاد صلح و حل کشمکش­ها بین کشورها داشته باشد. ورزش بین­المللی که شامل ترکیبی از عاملان دولتی و غیردولتی است، در برخی مواقع به عنوان موضوع مناسب بحث­های دیپلماتیک در نظر گرفته می­شود. اجتماعات بزرگ ورزشی مثل المپیک می­تواند کشورها را در کنار یکدیگر جمع کند و منجر به شکل گیری روابط نزدیک و صمیمانه تر بین کشورها شود. در این صورت ورزش های مسابقاتی بهترین کارایی خود را بروز می­دهند و ملت­ها می­توانند صلح، دوستی و تعاون خود را به نشان بگذارند. همچنین همکاری سازمان ملل با کمیته­ بین­المللی المپیک و فدراسیون­های ورزشی می­تواند نقش موثری را در این راستا ایفا کند. این امر در طبیعت ورزش ریشه دارد که مکانی طبیعی برای ملاقات بین­المللـی بـه شمار می­آید. توانایی ورزش در بسیج عمومی و تهییج احساسات، بهـره­گیـری ازآن جهـت توسعه­ اقتصادی، تبلیغات رسانه­ای، ایجاد مشروعیت و ملت­سازی، همگرایی ملی و نقش در توسعه صلح جذابیت­های ویژه­ای هستند که حکومت­ها را در توجه به ورزش نـاگزیر سـاخته است. خلق مفاهیم جدیدی چون دیپلماسی ورزشی بین قـدرت هـای درگیـر در عرصـه­ سیاست بین­الملل نشان از خلق عرصه­ای جدید برای تعاملات سیاسـی و تجلـی فرهنگـی است. ورزش به خودی خود نه سازنده است نه مخرب، بلکه در شمار ساخته­های دست بشر است. پس جهت استفاده از ورزش برای رسیدن به صلح جهانی باید همکـاری­هـایی بـین سازمان های دولتی و غیردولتی انجام بگیرد. ایجاد صلح و همکاری، دلایل عمدهای است که سبب می­شود تا ملت­ها مشارکت در رویدادهای ورزشی را آشکارا تشویق و ترغیب کنند.

هر چند در المپیک، ملت­های جهان با یکدیگر هم بازی می­شوند و از این طریق، آشنایی میان فرهنگ­ها صورت می­گیرد و صلح و دوستی تقویت می­شوند، اما مرزهای میان ملت­ها، در فضای مسالمت­آمیز و دوستانه به شکل بارزی برجسته می­گردد و تأکید بر تعلقات ملی و تمایزات بین ملت­ها پذیرفته شده و تأیید می­گردد. از ایـن منظـر، ورزش های پرطرفدار کارکردی آموزشی برای یاد دادن قواعد زندگی اجتماعی و شیوه­های سازگاری با جامعـه و مرزبنـدی­هـای مرسوم پیدا کرده است. المپیک توانسته است بیگانه­ستیزى در جهان را کاهش دهـد، موجـب آشـنایى مـردم کشورها با یکدیگر شود و پیام­آور صلح باشد. همچنین با ایجاد غرور ملى در مردم یک کشور موجب انسجام ملى می­شود و با ایجاد احساس علاقه به میهن، مردم یک کشور را به هم پیوند می­دهد.

رویکردهای نوین ورزش های المپیکی بویژه با تاکید بر مولفه های آگاهی از صلح و روش های حصول به آن، مهارت در حل مسالمت آمیز تعارضات، احترام قائل شدن به تمامی اشکال زندگی و حیات و احساس همدردی با دیگران در سطوح مختلف می‌تواند در راستای توسعه صلح و دوستی بین­الملل  به افراد و تصمیم سازان و تصمیم­گیرندگان بیاموزد تا دانش و مهارت­های لازم را برای یک زندگی صلح آمیز فراگیرند و این دانش و مهارت را در خانواده، تعاملات اجتماعی و در سطوح ملی و بین­المللی به کار گیرند.

بنابراین لازم است که برای آموزش و ترویج صلح نه تنها به عنوان یک مفهوم وسیع، بلکه به عنوان یک واقعیت ملموس، از همه منابع  در توسعه صلح و دوستی بین­الملل و امکانات مرتبط استفاده شود. با توجه به نتایج وتحلیل مستندات و تحقیقات پیشین، تاثیر  نهادینه شدن آگاهی از صلح و روش های حصول به آن  درتوسعه صلح ودوستی بین الملل امری اجتناب ناپذیر می باشد و ضرورت انجام تحقیقات بیشتر در این حوزه الزامی است.