فراتحلیل مطالعات نقش رسانه ها و فضای مجازی در توسعه گردشگری ورزشی ایران

لاچین علیزاده[1]

محمد نصیری^[2]

تاریخ دریافت مقاله: 4/9/1399

                                                                                 تاریخ پذیرش مقاله:9/10/1399

10.22034/SSYS.2022.500

مقدمه

گردشگری امروزه یکی از اقتصادی ترین فعالیت ها در چرخه ملی کشورها محسوب می شود. صنعت گردشگری در سال های اخیر به یکی از بزرگترین صنایع جهان تبدیل شده است؛ به گونه ای که در سال ۲۰۱۵، بیش از ۱۱۸۶ میلیون گردشگر بین المللی در سطح جهان به سفر پرداخته اند که درآمدی در حدود ۱۲۶۰ میلیارد دلار را ایجاد نموده است (دلشاد و همکاران، 1396: ۷۴). تلفیقی از گردشگری به عنوان بزرگترین صنعت جهان و ورزش به عنوان یکی از صنایع بزرگ و با اهمیت در دنیای کنونی یکی از شگفت انگیزترین صنایع خدماتی مدرن را به نام «صنعت گردشگری ورزشی» به وجود آورده است (بیدیسکامب^[3]، 2004: 17). گردشگری ورزشی را مسافرت با مقاصد تجاری و غیر تجاری برای مشاهده یا شرکت در فعالیت های مختلف ورزشی تعریف کرده اند (حسین پور و همکاران، 1393: 68).

براساس پیش بینی سازمان جهانی گردشگری ورزشی درچند سال آینده صنعت گردشگری ورزشی در رأس همه صنایع قرار خواهد گرفت و بزرگترین بخش تجارت جهانی را به خود اختصاص خواهد داد. به همین دلیل امروزه کشورهایی که به مقاصد گردشگری ورزشی شناخته می شوند با تبلیغات گسترده مبنی بر ارائه خدمات فوق پیشرفته ورزشی در کنارگردشگری، جذابیت این مقاصد را افزایش داده اند، چرا که هر گردشگر ورزشی معادل سه گردشگر عادی ارز وارد کشورمیزبان خود می کند. ایران با داشتن فرهنگی کهن، آثار باستانی فراوان، طبیعتی بکر و جذاب و چشمه های آب گرم و آب معدنی سرآمد همسایگان خویش در منطقه است، اما با وجود داشتن چنین امکانات وپیشینه ای تاکنون نتوانسته ایم با برنامه ریزی وسیاست گذاری مناسب نسبت به توسعه زیرساخت های گردشگری ورزشی اقدام وسهم قابل قبولی در توسعه گردشگری ورزشی داشته باشیم (ارمغان، 1391: 3). در کشورهای صنعتی، گردشگری ۴ تا ۶ درصد و گردشگری ورزشی ۱ تا ۲ درصد از تولید ناخالص ملی را شامل می شود. بسیاری از کشورهای توسعه یافته، با سرمایه گذاری فراوان، این صنعت را به یکی از منابع درآمد اصلی خود تبدیل نموده اند. (اصفهانی و همکاران، 1388:۱۶۱).

بی شک جذب گردشگر و توسعه گردشگری ورزشی تنها در گرو داشتن جاذبه های گردشگری نیست، بلکه داشتن سیستم رسانه ای و تبلیغات مجازی گردشگری است که باعث توسعه گردشگری می شود. گردشگری ورزشی مدرن نقش گسترده ای در پویایی اقتصادی کشورها بازی می کند، اما لازمه بهره مندی از مزایای گردشگری ورزشی مدرن توجه ویژه به متغیرهای سیستمی رسانه ای و تبلیغات مجازی گردشگری است. رسانه ها با توجه به توانمندی هایی که دارند نقش مهمی را در زمینه سازی برای گسترش یا رکورد فعالیت های مربوط به این بخش ایفا می کنند. رسانه ها قادرند با برنامه ریزی های دقیق و کنترل شده، اندیشه های مردم یک جامعه را شکل دهند و رفتار آنان را به صورت دلخواه سمت و سو بخشند و دیدگاه مورد نظر خود را گسترش دهند. رسانه ها در جهان امروز با اشکال مدرن و مخاطب پسند خود بزرگترین و موثرترین ابزار تولید مفاهیم، تناسبات اجتماعی و به طور کلی پیام رسانان فرهنگ در جوامع هستند.

 رادیو، تلویزیون، نشریات و اینترنت و رسانه های مدرن وسایل ارتباطی غیر مستقیم هستند که قدرت جهت دهی، اعمال سلیقه، ذهنیت سازی را دارند و در زمینه گردشگری بسیار می توانند کارآمد ظاهر شوند. رسانه ها و پیشرفت های کمی و کیفی آن در کلیه ابعاد زندگی و توسعه ارتباطات از جوانب مختلف، طلایه داران جنبش اخیر هستند. نتایج تحقیق طولایی و نصرالهی پیرامون تأثیر منابع اطلاعاتی بر تصویر ذهنی از مقصد گردشگری نشان داد که منابع اطلاعاتی گردشگران تأثیر زیادی بر تصویر ذهنی شناختی و عاطفی گردشگران دارد ( طولایی و نصرالهی، 1396: 121). تقی زادگان در پژوهش خود به بررسی نقش شبکه های اجتماعی آنلاین بر صنعت گردشگری پرداخت. وی با مطالعه محتوای چهار نمونه از سایت های گردشگری آنلاین، سایت ها، وبلاگ ها و یادداشت های شبکه های اجتماعی مرتبط با گردشگری به نقش و نفوذ فناوری اطلاعات و ارتباطات بر گردشگری ایرانی پرداخت و یافته های وی حاکی از آن بود که استقبال کم کاربران، عدم جذابیت طراحی سایت ها، عدم به روزرسانی، موقتی بودن سایت ها به علت نقایص فنی و گاهی توقف موقتی فعالیت هایشان، نبود زبان های چندگانه و در موارد خوشبینانه کاربرد حداقل زبان انگلیسی در آنها، عدم دسترسی آسان به بخش های مختلف سایت، دامنه کم اطلاعات آنها، از مهمترین مشکلات کم کارآمدی فضای مجازی در گردشگری ایران است (تقی زادگان،1393: 6).

اکنون گردشگری ورزشی یکی از گونه های رو به رشد گردشگری است که در آن مسابقات و رویدادهای ورزشی تعداد زیادی از گردشگران را جلب می کند. مسابقات ورزشی که با شرکت تیم های مختلف ورزشی و از نقاط مختلف کشور برگزار می شود، یکی از رویدادهایی است که می تواند توجه گردشگران را به خود جلب کند (همتی نژاد و همکاران، 1394: ۲۲). تصویر سازی، نیازسنجی و ترغیب و اقناع، آگاه سازی، ارتباطات موثر و بهره گیری از فناوری نوین در حوره رسانه است که بسیاری از کشورها را در زمره برترین مقاصد جذب توریست در جهان قرار داده است (کروبی، 1390 :119).روز و اسپگل^[4]، توریست ها را از مهم ترین منبع در آمد و اشتغال برای ساکنان محلی می دانند. بیشتر مطالعاتی که در مورد رویدادهای ورزشی انجام گرفته به فواید دائمی و بلند مدت مثل توسعه تسهیلات و زیر بناها، بازسازی شهرها، اعتبار بین المللی، بهبود رفاه عمومی، رشد گردشگری و اشتغال زایی تأکید دارند (روز و اسپیگل، 2011: 659). بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۰۴ حدود  ۵۵ درصد مسافرت های خارج از کشور مردم آلمان و۵۲ درصد از مسافرت های مردم هلند ورزشی است. در آمریکا درآمد حاصل از رویدادهای گردشگری ورزشی ۲۷ میلیارد دلار در سال برآورده شده است و بیش از ۴۰ درصد مردم آمریکا بیان داشتند در پنج سال گذشته در یک رویداد ورزشی هنگام مسافرت به صورت تماشاگر یا شرکت کننده حضور داشته اند (حمیدی و همکاران،1389: ۵۲).

 امروزه بسیاری از شهرها از میزبانی رویدادهای ورزشی استقبال می کنند و باعث افزایش تعداد گردشگر به کشور میزبان بازی ها می شوند (گراتون و همکاران^[5]، ۲۰۱۲:۴۱). از این رو، بسیاری از کشورها با سرمایه گذاری فراوان اثرات و فوائد این گونه گردشگری را بخوبی جذب و از آن به عنوان منبعی مهم جهت افزایش اشتغال و درآمد، توسعه زیرساخت ها، افزایش وجه و برندسازی خود استفاده می کنند (ژنگ و همکاران^[6]، ۲۰۱۶: ۲۴۸). در عرصه ورزش هم در میان تمام ابزارهای مورد استفاده، رسانه ها به علت دامنه نفوذ و داشتن نقش هایی چون: فرهنگ سازی، آموزش، اطلاع رسانی و شگردهای تبلیغاتی نقش بسیار مهمی در شکل گیری واقعیت های اجتماعی، هنجارهای جامعه و توسعه صنعت گردشگری دارند (شهبازی و همکاران، 1397: ۳۴). نارانگایاوانا و همکاران (۲۰۱۷) در تحقیقی به بررسی تأثیر رسانه های اجتماعی در ایجاد انتظارات برای مقاصد توریستی پرداختند. نتایج تحقیق نشان داد رسانه های اجتماعی صنعت گردشگری را از الگوی سنتی خود به یک الگوی اطلاعات شدید تبدیل می کنند. گردشگران انتظارات خود را نسبت به مقصد ایجاد می کنند و اعتماد خود را به مطالب دریافت شده ایجاد می کنند(نارانگایاوانا و  همکاران^[7]، 2017 : 63)

بنابراین با شناخت عوامل موثر در گردشگری ورزشی، می توان از ظرفیت رسانه ها و فضای مجازی بیشترین بهره را برای توسعه گردشگری ورزشی برد. در این تحقیق فراتحلیلی با بررسی و تحلیل چندین مقاله که از سال های 1390 تا کنون درباره نقش رسانه ها و فضای مجازی در توسعه گردشگری ورزشی نوشته و بررسی شده است، به شناخت هر چه بیشتر و بهتر این عوامل می پردازیم. در فراتحلیل ابتدا اطلاعات از منابع اولیه استخراج می‌شود. سپس با استفاده از روش‌های آماری با یکدیگر ترکیب می‌گردد و بالاخره یک کل جدید به دست می‌آید. در روش‌های فراتحلیل، پژوهشگر، ویژگی‌ها و داده های پژوهش‌های قبلی را به شکل کمی ثبت می‌کند و بعد با ترکیب نتایج تحقیقات قبلی، به یک نتیجه کلی می‌رسد (هومن، 1392: 8).

 توسعه گردشگری ورزشی از موضوعات اساسی مطالعات جامعه شناسی و مدیریت ورزشی است. مشکل دیگر این است که نتایج برخی از پژوهش‌های انجام شده در زمینه توسعه گردشگری ورزشی، کاملا همسو نیستند. به این دلیل، بررسی آن ها و مقایسه نتایج با یکدیگر به دلایلی کاری دشوار و محال می باشد . تفاوت در روش‌های تحقیق گوناگون و ابزارهای اندازه‌گیری متفاوت، موجب می‌شوند که پژوهشگر نتواند یافته‌ها را به درستی مقایسه کند و در این حالت پژوهشگر ممکن است نیاز داشته باشد که فرایند بازنگری تصحیح شود، چرا که مطالعه‌ تحقیقات قبلی به شکل کیفی دارای اشکال‌هایی است. برای نمونه باید گفت که این روش ها ذهنی هستند و پژوهشگر به بررسی پژوهش های قبلی با توجه به ملاک‌های ذهنی خود می پردازد. دوم این که پژوهشگر در انتخاب نوع ویژگی‌ها و نکات دچار مشکل می‌گردد. لذا به یک روش منظم همچون روش فراتحلیل نیاز است تا با استفاده از نتایج پژوهش‌های قبلی انجام شده، آن‌ها را مورد تفسیر و ارزشیابی قرار دهد و یک نتیجه کلی به دست آید. فراتحلیل مجموعه‌ای از فنون نظام‌دار برای حل تناقض‌های یافته‌های به دست آمده از پژوهش‌های مختلف است. این روش نتایج بررسی‌های گوناگون را به مقیاس مشترک تبدیل می‌کند یا به عبارت دیگر با استفاده از روش‌های آماری، پژوهش‌های انجام شده را ترکیب می‌کند. بنابراین فرا تحلیل مجموعه‌ای از روش‌های آماری است که برای یکپارچه کردن نتایج حاصل ازپژوهش‌های آزمایشی و همبستگی که هر کدام به طور مستقل درباره‌ یک موضوع یکسان انجام‌گرفته‌اند، به کار می‌رود و پیش فرض این است که هر کدام از پژوهش‌ها برآورد متفاوتی از پارامترهای جامعه و روابط بین متغیرها را نشان می‌دهند که با تجزیه و تحلیل این یافته‌ها، برآورد دقیق‌تری از جامعه به دست می‌آید (هومن، 1392: 8). همچنین، میزان اندازه اثر هر یک از متغیرهای توسعه دهنده گردشگری ورزشی مشخص نیست. به همین جهت پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش مرور سیستماتیک و فراتحلیل، وضعیت کلی پژوهش در این زمینه و میزان اثر هر کدام از عوامل را مورد بررسی قرار دهد تا از طریق ترکیب و مقایسه مطالعات منفرد، نتایج کلی و مملوس تری در این زمینه حاصل شود. لذا با توجه به آمارهای موجود و گاهی نتایج غیرهمسو در تحقیقات و مطالعات قبلی و از همه مهم‌تر نبود فراتحلیل هایی در زمینه نقش رسانه ها و فضای مجازی در توسعه گردشگری ورزشی، اهمیت و ضرورت تحقیق در این زمینه آشکارتر می‌شود. این پژوهش با روش فراتحلیل و مقایسه چندین مقاله مرتبط در این حوزه، به بررسی نقش رسانه ها و فضای مجازی در توسعه گردشگری ورزشی ایران می پردازد.

روش شناسی پژوهش

جامعه آماری تحقیق شامل همه تحقیقات (پایان نامه‌ها، طرح‌های پژوهشی و مقالات) انجام شده پیرامون اثربخشی روش‌های جذب رسانه ای در زمینه گردشگران ورزشی از سال 90 تا زمان اجرای تحقیق حاضر یعنی سال 1398 بود. البته هم تحقیقات چاپ شده و هم چاپ نشده جزو جامعه آماری طرح محسوب می‌شوند. برای تعیین تحقیقات چاپ شده کلیه بانک های اطلاعات علمی ایران شامل ایران داک، سایت جهاد دانشگاهی، پرتال علوم انسانی، سایت مگ ایران، کتابخانه ملی و همچنین از طریق سایت گوگل و گوگل اسکولار به صورت جستجوی آزاد مورد مطالعه قرار گرفت. کلیدواژه‌های جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی اینترنتی شامل اصطلاحات «گردشگری ورزشی»، «توسعه گردشگری ورزشی»، «صنعت توریسم» و «رسانه ها و صنعت توریسم» بودند.

نتیجه جستجو از پایگاه‌های اطلاعاتی اینترنتی تا آذر ماه 98  بر اساس کلیدواژه‌های تحقیق به قرار زیر بود:

جدول 1: تعداد نتیجه جستجو از پایگاه‌های اینترنتی

همان‌گونه که در جدول 1 مشخص شده است نتیجه جستجو شامل 366 مورد است. پس از شناسایی تحقیقات، مرحله غربال‌گری انجام گردید و تحقیقاتی که شرایط ورود به فراتحلیل را نداشتند، کنار گذاشته شدند. در این مرحله نخست همه تحقیقات تکراری و غیر مرتبط کنار گذاشته شدند.

حجم نمونه و روش نمونه‌گیری

حجم نمونه تحقیق حاضر شامل 11 تحقیق است که از بین همه تحقیقات شناسایی شده و موجود انتخاب شدند. در انتخاب نمونه سعی  شد، از تحقیقاتی که دارای اعتبار کافی هستند، استفاده شود. داشتن شرایط لازم از نظر روش‌شناسی(برای مثال، فرضیه‌سازی، روش تحقیق مناسب، حجم نمونه، روش نمونه‌گیری، ابزار اندازه‌گیری، روایی و پایایی ابزار اندازه‌گیری، روش تحلیل آماری و صحیح بودن محاسبات آماری) از جمله ملاک‌های درون گنجی تحقیقات به فراتحلیل بود. علاوه بر این ها، سه ملاک اصلی زیر نیز جهت وارد کردن پژوهش‌ها به فراتحلیل مدنظر قرار گرفت:1 -پژوهش‌ها صرفا در مورد گردشگری ورزشی باشند؛2-پژوهش‌ها و فرضیه های آزمون شده از طریق روش آزمایشی یا شبه آزمایشی، نیمه تجربی و توصیفی انجام شده باشند؛3-اطلاعات لازم برای محاسبه اندازه اثر در هر پژوهشی موجود باشد.

برای تجزیه و تحلیل داده های جمع‌آوری شده به­صورت جداگانه از نرم افزارهای CMA2[8] و SPSS استفاده  شد. از نرم افزار CMA2 جهت محاسبه اندازه اثر و ترکیب احتمالات و از نرم افزار SPSS جهت به دست آوردن فراوانی و مقایسه میانگین‌های به دست آمده از اندازه اثر گروه­های ذکر شده در فرضیه‌ها و سؤالات پژوهش استفاده شد. با استفاده از روش فراتحلیل می توان نتیجه همه تحقیقات انجام شده را به یک شاخص استاندارد تبدیل کرد. معمولا دو شاخص پرکاربرد اندازه اثر شامل شاخص r (رابطه) و شاخص D  کوهن (تفاوت) است (قربانی زاده و نانگیر، 2014: 27). شاخص اندازه اثر r نسبت به شاخص D از انعطاف پذیری بیشتری برخوردار است و تفسیر آن نیز آسان تر می باشد. لذا در این تحقیق از این شاخص به عنوان اندازه اثر استفاده شد.

یافته های پژوهش

یافته های توصیفی

در این بخش نخست ویژگی‌های نمونه تحقیق که شامل تحقیقات انجام شده در زمینه نقش رسانه ها و فضای مجازی در توسعه گردشگری ورزشی ارائه شده است. به دلیل زیاد بودن مشخصات تحقیقات قبلی،  موارد لازم در قالب دو جدول نشان داده شده است. بعد از مطالعه دقیق 11 تحقیق مورد نظر برای این پژوهش فراتحلیل، در جدول 2 مشخصات توصیفی تحقیقات شامل کد تحقیق، عنوان و نام محققان، سال چاپ، نوع کار(مقاله)، حجم نمونه و روش انجام تحقیق ارائه شده است و در جدول 3 متغیرهای مستقل در تحقیقات مختلف دسته بندی گردید. همان‌گونه که از داده های جدول 2 مشخص است در کل تعداد 11 پژوهش، حائز ملاک‌های درون گنجی فراتحلیل حاضر بودند و در فرایند فراتحلیل قرار گرفتند. اغلب تحقیقات مستخرج از طرح های پژوهشی و پایان نامه های کارشناسی ارشد بودند که به شکل مقاله علمی پژوهشی چاپ شده اند. بازه زمانی تحقیقات از سال 1390 الی 1398 می باشد.

جدول 2: مشخصات توصیفی تحقیقات وارد شده در فراتحلیل

در این 11 تحقیق تعداد 103 فرضیه پژوهشی مورد آزمون قرار گرفته بود که نتایج همه آنها استخراج و مورد تحلیل قرار گرفتند. در 103 فرضیه استخراج شده متغیر وابسته شامل توسعه گردشگری و متغیر مستقل شامل انواع متغیرهای دیگر نظیر نقش رسانه ها و فضای مجازی، بازاریابی، فرهنگ سازی و ایجاد انگیزه، امنیت، نقش رسانه ها و فضای مجازی و غیره بود که همه این متغیرهای مستقل در تحقیقات مختلف همسان بودند. در مرحله بعد، به دسته بندی فرضیه ها پرداخته شد که سه دسته متغیرهای رسانه ای شامل رتبه بندی رادیو، تلویزیون، مطبوعات، اینترنت و رسانه های نوین،  متغیرهای اجتماعی شامل تاثیر رسانه در بازاریابی، ایجاد امنیت، فرهنگ سازی، آموزش نیروی انسانی در گردشگری ورزشی و متغیرهای گردشگری شامل مدیریت، هماهنگی، بستر سازی گردشگری، معرفی جاذبه ها و... می باشند.

جدول 3: دسته بندی متغیرهای مستقل در تحقیقات مختلف

همان گونه که مشاهده می شود متغیرهای اجتماعی با 39 مورد بیشترین فرضیه را دارد. در رده دوم متغیرهای گردشگری با 37 مورد و در رده سوم متغیرهای رسانه ای با 27 مورد قرار دارند.

طبق جدول 4، انواع مختلفی از آزمون های آماری جهت آزمون فرضیه ها مورد استفاده قرار گرفته اند. در جدول زیر فراوانی آزمون های آماری مورد استفاده نشان داده شده است:

جدول 4: فراوانی آزمون های آماری مورد استفاده در تحقیقات

همان گونه که مشاهده می شود از انواع آزمون های آماری مختلف استفاده شده است. در فراتحلیل همه آزمون های آماری اغلب به یک شاخص استاندارد r یا d تبدیل می شوند.

یافته‌های استنباطی

• سوال اول پژوهش: اندازه اثر کلی در زمینه تاثیر رسانه ها بر توسعه گردشگری ورزشی چقدر است؟

جدول 5: اندازه اثر کلی، فاصله اطمینان و معناداری تحقیقات وارد شده به فراتحلیل

نتایج جدول 5 نشان می دهد که اندازه اثر کلی تحت مدل ثابت  با شاخص r برابر 371/0 و تحت مدل اثرات تصادفی  برابر 277/0 و با شاخص d کوهن به ترتیب برابر 735/0 و 41/0 است. مقدار z متناظر با هر دو مدل به ترتیب برابر 924/92  و 222/9 که هر دو مقدار در سطح 001/0 معنادار هستند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که به طور کلی متغیرهای تعیین شده به طور معناداری بر توسعه گردشگری ورزشی موثر بوده اند و میزان تاثیر بر اساس طبقه‌بندی کوهن در حد متوسط ارزیابی می‌شود (جدول 6).                             

جدول 6: نتایج آزمون d کوهن جهت ارزیابی اثر

• سوال دوم پژوهش: میزان اندازه اثر هر کدام از متغیرهای موجود در تحقیقات چقدر است؟

ابتدا جهت بررسی همگنی تحقیقات وارد شده به فراتحلیل از نتایج جدول 7 (آزمون Q) استفاده می شود:

جدول7: نتایج آزمونQ  جهت بررسی همگنی

مقدار آزمون Q در سطح 000/0 معنادار است و این نتیجه نشان می‌دهد که تحقیقات وارد شده به فراتحلیل همگن نیستند و فرض همگونی بین تحقیقات رد می‌شود. لذا می‌توان نقش متغیرهای تعدیل‌کننده را مورد مطالعه قرار داد. با توجه به این که تعداد فرضیه های استخراج شده از 11 مطالعه اصلی تقریبا زیاد (103مورد) است، ناهمگن بودن نتایج طبیعی است. از سوی دیگر، تعدد عوامل مطالعه شده درباره تاثیر رسانه ها بر توسعه گردشگری ورزشی نیز از دلایل دیگر این ناهمگنی است.برای محاسبه اندازه اثر انواع متغیرهای مطالعه شده در 3 مقوله (طبق جدول8) دسته‌بندی شده و نتایج حاصل از محاسبه فراتحلیل با روش اثرات تصادفی در جدول زیر گزارش شده است:

جدول 8 : اندازه اثر انواع متغیرهای مستقل به تفکیک نوع متغیر

نتایج جدول 8 حاکی از آن است که متغیرهای اجتماعی با اندازه اثر 347/0 بیشترین اندازه اثر را در بین انواع متغیرهای مستقل گردشگری که باعث توسعه گردشگری ورزشی می شود، به خود اختصاص داده است. بنابراین می‌توان گفت که طبق نتایج فراتحلیل حاضر موثرترین متغیر در توسعه گردشگری ورزشی می باشد. متغیرهای رسانه ای با اندازه اثر 243/0 در ردیف دومین متغیرهای تاثیرگذار و متغیرهای گردشگری نیز با اندازه اثر 225/0 در ردیف سومین متغیرهای تاثیرگذار بر گردشگری ورزشی می باشند.

بحث و نتیجه گیری

نتایج تحقیق حاکی از آن است که به طور کلی عوامل مورد بررسی محققان به طور معناداری بر توسعه گردشگری ورزشی موثر بوده و اندازه اثر محاسبه شده با استفاده از مدل اثرات تصادفی برابر 277/0 و با شاخص d کوهن به ترتیب برابر 44/0 است که میزان تاثیر بر اساس طبقه‌بندی کوهن در حد متوسط ارزیابی می‌شود. کشور ایران به دلیل دارا بودن شرایط جغرافیایی، تاریخی و فرهنگی ویژه و همچنین داشتن پتانسیل‌های طبیعی لازم، از جمله غنی‌ترین کشورهای دنیاست که توان جذب گردشگران بسیاری را دارد. یکی از حوزه‌های مهم گردشگری در ایران که بنا به شرایط مختلف می‌تواند به عنوان یک منبع درآمد عظیم مورد توجه ویژه‌ای قرار گیرد، گردشگری ورزشی است. ایران از نظر آب و هوایی نسبت به تمامی کشورهای منطقه و بعضی دیگر از نقاط جهان مزیت کلی دارد. زمانی که در کشورهای عربی، گرمای طاقت‌فرسایی حاکم است و یا در اروپا برف سنگینی باریده، مناطقی در ایران وجود دارد که از لحاظ آب و هوایی بسیار مساعد و دلپذیر و آماده پذیرایی از تیم‌های ورزشی جهت برپایی اردوهای ورزشی می‌باشد.

 با اشاره به برنامه پنج ساله چهارم که مقرر گردیده باید سالانه 2 میلیون و 500 هزار نفر گردشگر جذب ایران شوند، با یک برنامه‌‌ریزی دقیق و اصولی توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین وزارت ورزش و جوانان و دیگر دستگاه‌های مسئول می‌توان بخش عظیمی از این گردشگران را از طریق گردشگری ورزشی جذب نمود (بختیاری و همکاران، 1394: 4).

در عصر حاضر نقش اینترنت در زندگی روزمره مردم و آسان سازی فعالیت های تجاری سازمان ها و کسب و کارها در حال افزایش است ودر این میان داشتن یک وب سایت برای کلیه فعالیت های سازمان های دولتی و خصوصی فعال در عرصه های گردشگری (بخش آژانس های خدمات مسافرتی، هوایی، جهانگردی و زیارتی، بخش اماکن اقامتی، مجتمع های گردشگری و تفریحی، شرکت های حمل و نقل گردشگر، شرکت های تورگردان، سازمان های دولتی و بین المللی و راهنمایان تور) امری کاملاً ضروری به نظر می رسد، زیرا این امر زمینه تعامل ساده و ارزان با مشتریان، کارگزاران و سایر متقاضیان خدمات گردشگری را فراهم می سازد (زمانی فراهانی،1392: 57).

صنعت گردشگری در زمینه فناوری اطلاعات در ایران بسیار بی برنامه و بی منطق عمل نموده و نتوانسته چرخ خود را در این مدار با سرعت لازم به گردش درآورد و از منافع این فناوری جهانی جهت بستر سازی آینده و توسعه و اصلاح خود چنان که شایسته است بهره جوید. تلفیق دو پدیده گردشگری و فن آوری اطلاعات که امروزه از فعالیت های مهم جهان در ایجاد درآمد به شمار می آید، به لحاظ خلق فرصت های شغلی در ایران رونق چندانی نداشته که این خود ضعف عمده ای به شمار می آید (بختیاری و همکاران، 1394: 5).

در بررسی متغیرهای مستقل تاثیرگذار بر توسعه گردشگری، نتایج نشان داد که متغیرهای گردشگری با اندازه اثر 225/0 کمترین تاثیر را بر توسعه گردشگری ورزشی در ایران دارند. متغیرهای گردشگری شامل مدیریت، هماهنگی، بستر سازی گردشگری، معرفی جاذبه های گردشگری و... می باشد. امروزه مدیریت صنعت پیچیده ای  چون صنعت توریسم˓ تنها محدود به یک ساختار متمرکز، یک سازمان، یک وزارت خانه یا یک هیئت مدیره نیست، بلکه کلیه اقشار جامعه به نوعی در مدیریت چنین سازمان هایی در گیر و سهیم می باشند و تنها با مشارکت این گروه و تمامی مصرف کنندگان و ارائه دهندگان خدمات است که می توان پویایی و هماهنگی این صنعت را در سطح کلان تضمین کرد. نظام های اطلاع رسانی نقش بارزی را در این زمینه ایفا می نمایند و اصولا اگر به جامعه، اطلاعات مورد نیاز داده نشود، آیا می توان انتظار داشت که در تحقق اهداف صنعت توریسم و گردشگری مشارکت لازم را داشته باشد؟

 هر صنعت و سازمانی که چون قلعه ای تسخیر ناپذیر، خود را در حصارها پیچیده باشد، دارای سیستم و مکانیسمی است که هر گونه مشارکتی را دفع می کند و هر نوع مداخله ای را غیر مجاز می شمارد، اما توریسم و گردشگری به عنوان یکی از بخش های جامعه که با تمامی اقشار تماس مستقیم دارد، دارای ساختاری کاملا انعطاف پذیر است و به دلیل مواجهه همه روزه با تغییر وتحولات گسترده ای که در سطح دنیا روی می دهد، نیاز به مشارکت تمامی گروه های ذینفع، در انطباق با شرایط جدید دارد تا به این ترتیب بتواند از هر نقطه ضعف یا نقطه قوت و از هر تهدید یا فرصتی به نفع خویش بهره ببرد (ارمغان،1391 : 14).

بر اساس مطالعاتی که در زمینه برگزاری رویدادهای ورزشی و گردشگری برخاسته از آن انجام گرفته است از رویدادهای ورزشی و گردشگری به عنوان عاملی برای بالابردن کیفیت زندگی ساکنان، بهبود اقتصاد و افزایش غرور و روحیه در جامعه نام برده شده است. برای ایران که در فکر خروج از مشکل اتکای بیش از حد به درآمدهای نفتی و مشکل اشتغال است، صنعت گردشگری می‌تواند به عنوان یکی از گزینه‌های مناسب مطرح باشد (ژنگ و همکاران، 2016: 248).

بررسی اثرات اقتصادی گردشگری ورزشی در جامعه میزبان، اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی ساکنان منطقه و مسئولان درباره این اثرات، می‌تواند هم موجب برنامه‌ریزی بهتر و دقیق‌تر از طرف مسئولان شود و هم حمایت های جامعه میزبان را در پی داشته باشد که این امر نیز به نوبه خود باعث افزایش گردشگر ورزشی در جامعه میزبان و توسعه اقتصادی جامعه میزبان می شود.

 لازم است که به برخی از راهبردهای توسعه گردشگری ورزشی اشاره شود که عبارت‌اند از: توسعه راهبرد برگزاری رویدادهای ورزشی ملی و بین‌المللی در مناطق دارای ظرفیت گردشگری ورزشی تفریحی، ایجاد سایت های مخصوص گردشگری ورزشی تفریحی در مناطق مختلف کشور، تدوین سایت های اینترنتی جهت تبلیغ و بازاریابی جاذبه‌های ورزشی تفریحی، تدوین نظامی جهت جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در گردشگری ورزشی تفریحی، تدوین و اجرای نظامی جامع جهت آنالیز و ارزیابی مداوم فوائد مختلف گردشگری ورزشی تفریحی برای کشور، معرفی صنعت گردشگری ورزشی تفریحی به جامعه با انجام تبلیغات و بازاریابی در این زمینه، ایجاد نظامی جهت معرفی جاذبه‌های گردشگری ورزشی تفریحی در حاشیه رویدادهای ورزشی، پرورش نیروهای متخصص مدیریتی در بخش‌ها، نهادها و سازمان‌های مرتبط با گردشگری ورزشی و تدوین نظام جامع خصوصی‌سازی گردشگری ورزشی با توجه به سیاست‌های اصل 44 (زمانی فراهانی، 1392)

در مجموع با توجه به اهمیت گردشگری ورزشی، مدیران و برنامه‌ریزان بخش گردشگری و ورزش کشور باید اهتمام لازم را در جهت توسعه و بالندگی این صنعت از خود نشان دهند. در این میان از تعامل آگاهانه و سازنده‌ای که باید میان بخش‌ها، نهادها و سازمان‌های مختلف موثر و ذینفع در توسعه گردشگری ورزشی وجود داشته باشد، نباید غافل ماند (ملک زاده، 1389: 38).

همچنین در بررسی متغیرهای مستقل تاثیرگذار بر توسعه گردشگری، نتایج نشان داد که متغیرهای اجتماعی با اندازه اثر 347/0 بیشترین تاثیر را بر توسعه گردشگری ورزشی تاثیر دارند. متغیرهای اجتماعی شامل تاثیر رسانه در بازاریابی، ایجاد امنیت، فرهنگ سازی، آموزش نیروی انسانی در گردشگری ورزشی و... می باشد. رامونا و همکاران^[9] (۲۰۰۸)، ایرانپور و همکاران (1398) و جاوید و اسدی (1396) نیز در یافته های خود اینترنت و رسانه های نوین را در دنیای مدرن امروزی به دلیل دسترسی سریع و آسان از همه جای دنیا پر اهمیت ترین ابزار بازاریابی گردشگری معرفی می کنند. هدف از بازاریابی گردشگری شناسایی و پیش بینی نیازهای گردشگران و فراهم آوردن امکانات و ایجاد انگیزه بازدید در آنهاست که این امر موجب تأمین رضایت گردشگران و مشتریان این صنعت خواهد شد (امین بیدختی و نظری، 1388: 3).

یکی از عوامل بسیار مؤثر در بازاریابی گردشگری، تبلیغ و اطلاع رسانی از طریق رسانه های جمعی می باشد. رسانه ها با داشتن نقش هایی چون: فرهنگ سازی، آموزش، اطلاع رسانی و ایجاد مشارکت اجتماعی در توسعه صنعت گردشگری و گردشگری ورزشی نقش تعیین کننده ای دارند. رسانه ها مسئول بخش اعظمی از مشاهدات و تجربه هایی اند که ما از طریق آن ها درک خود را نسبت به جهان پیرامون و نحوه عملکرد آن سامان می بخشیم. در واقع، بخش عمده ای از نگرش ما به دنیا، ریشه در پیام های رسانه ای دارد که از پیش ساخته شده اند (مهدویان مشهدی و همکاران ، 1391 : 47).

 یوهیوتو^[10] نیز مزایای صنعت گردشگری با استفاده از اینترنت را شامل مواردی از قبیل دسترسی جهانی به اطلاعات، سهولت بروز رسانی اطلاعات و قابلیت بیشتر در رسیدن اطلاعات به مخاطبان هدف می داند (یوهیوتو،2011).

 سازمان های فعال در زمینه بازاریابی گردشگری ورزشی باید خود را با تغییرات سریع این صنعت سازگار نمایند تا در بازار رقابتی بتوانند جایگاه  خود را حفظ کنند. این امر لزوم استفاده هرچه بیشتر از پایگاه های اطلاعاتی، سیستم های جامع مدیریت اطلاعات و اینترنت را برای سازمان های مورد نظر نشان می دهد. فناوری اطلاعات و ارتباطات به واسطه ایجاد محیط اطلاعاتی برای هریک از مؤسسات توریستی و ایجاد ساختار اطلاعاتی متمرکز در بازاریابی گردشگری تأثیرگذار بوده است (کریمی و همکاران،1390 : 7).

همچنین اینترنت به لحاظ سطح دسترسی جهانی، دسترسی ۲۴ ساعته و قابلیت تغییر زبان آن به زبان های مختلف می تواند در امنیت در گردشگری و گردشگری ورزشی نقش مهمی ایفا کند. گردشگران به راحتی می توانند درباره امنیت در مقصد گردشگری شان به وسیله اینترنت و رسانه های نوین اطلاعات زیادی را به دست آورند که می تواند تصمیم آنها را برای سفر کردن به آن مقصد تغییر دهد. براساس این یافته و همچنین با توجه به اینکه یکی از موانع بزرگ بر سر راه صنعت گردشگری در ایران، دیدگاه منفی برخی گردشگران خارجی در زمینه وضعیت امنیت عمومی در ایران است، به وسیله این رسانه می توان نسبت به آشنا کردن آنان با واقعیت امنیت در ایران اقدام کرد - متعاقب آن، تغییر نگرش گردشگران خارجی موجب توسعه این صنعت خواهد شد (جاوید و اسدی،1396: 37). محسنی (2009) نیز در یافته های خود اینترنت را از مهم ترین رسانه ها در بازنمایی امنیت از مقاصد گردشگری بیان کرده است.

همچنین نتایج تحقیق نشان داد که متغیرهای رسانه ای با اندازه اثر 243/0 بر توسعه گردشگری ورزشی تاثیر دارند. متغیرهای رسانه ای شامل رتبه بندی رادیو، تلویزیون، مطبوعات، اینترنت و رسانه های نوین می باشد. در پژوهش جاوید و اسدی (1396) اغلب پاسخ دهندگان به ترتیب تلویزیون و اینترنت و رسانه های نوین را نسبت به سایر رسانه ها برای توسعه گردشگری ورزشی ترجیح می دهند و به نظر می رسد هدف از استفاده از این رسانه ها  را کسب اطلاعات و ارتباط با جهان اطراف می دانند. تلویزیون، اینترنت و رسانه های نوین ازجمله ماهواره ها و شبکه های اجتماعی که به شکل بصری هستند، در ایجاد ذهنیت بسیار مؤثرتر از سایر رسانه ها عمل می کنند و جذابیت برنامه های ارائه شده از طریق این رسانه ها در توسعه گردشگری ورزشی بیشتر است. مستندات، اخبار، فیلم ها و... درباره جاذبه ها و رویدادهای ورزشی و به طور کلی ویژگی های مقصد گردشگری می تواند در ایجاد انگیزه سفر در گردشگری ورزشی مناسب باشد.

 با توجه به نتایج پژوهش محققان مختلف، به لحاظ دسترسی راحت تر و بیشتر قشرهای مختلف یک جامعه، می توان از تلویزیون برای بازاریابی و ایجاد انگیزه در گردشگران ورزشی داخلی بهره برد ( اسکندری و همکاران،1398) و از اینترنت و رسانه های نوین، به سبب دسترسی جهانی به آن و امکان استفاده از آن در زمان های دلخواه برای امنیت و شناساندن پتانسیل و جاذبه های ورزشی یک منطقه برای گردشگران خارجی بیشتر بهره گیری کرد. همچنین در پژوهش جاوید و اسدی، اغلب پاسخ دهندگان معتقدند رادیو در مقایسه با رسانه های دیگر کمترین نقش را در توسعه گردشگری ورزشی دارد و اذعان دارند با تهیه و پخش برنامه های رادیویی در زمینه های امکانات، توانمندی ها و جاذبه های گردشگری، رویدادهای ورزشی و ورزش های بومی محلی، ظرفیت هتل های کشور، مصاحبه با مسئولان، سرمایه گذاران و پرداختن به مشکلات گردشگری ورزشی، وضعیت مسیرهای حمل ونقل اعم از پروازها، خطوط زمینی و ریلی و... می توان به توسعه گردشگری ورزشی کمک کرد (جاوید و اسدی، 1396).

با توجه به نتایج به دست آﻣﺪه از این ﭘﮋوﻫﺶ می توان اظهار داشت که ﺑﺮاى ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﺮدﺷﮕﺮى ورزﺷﻲ، ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ؛ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت، ﺑﺎزارﻳﺎﺑﻲ، ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎ و ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺟﺎذﺑﻪ ﻫﺎ،  ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﮕﺮش در اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻘﻮﻳﺖ اﻗﺘﺼﺎد ورزﺷﻲ، ﺗﻮﺳﻌﻪ زﻳﺮﺳﺎﺧﺖ ﻫﺎ و اﻣﺎﻛﻦ و غیره.

 رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ در اراﺋﻪ ﺗﺼﺎوﻳﺮ واﻗﻌﻲ و ﻏﻴﺮواﻗﻌﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ، ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎى ﮔﺴﺘﺮده در ﺟﺬب ﻣﺨﺎﻃﺐ اﻧﺒﻮه و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺷﻜﻞ دﻫﻲ ﺑﻪ اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ، ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ را اﻳﻔﺎ ﻣﻲ کنند. ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻛﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﺎزى از ﻣﻜﺎن ﻫﺎ و ﻛﺸﻮرﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺷﻜﻞ دﻫﻲ ﺑﻪ ﺗﺼﻮرات ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ، ﺑﺮاى اﻓﺮاد اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدى دارﻧﺪ، ﺗﺼﻮراﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن از ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻳﺎ ﻛﺸﻮر ﺧﺎص دارﻧﺪ، ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ از ﻃﺮﻳﻖ اﺷﻜﺎل ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﻪ در رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎ، ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن، ﺷﻜﻞ داده ﺷﻮد. ﮔﺮدﺷﮕﺮان از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺧﺬ ﺷﺪه از ارﺗﺒﺎﻃﺎت رﺳﺎﻧﻪ اى و ﻣﻴﺎن ﻓﺮدى ﻛﻪ در زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه ﺑﺎ آن ﻣﻮاجه اند، ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ. ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل، ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﻴﻦ رﺳﺎﻧﻪ ها و فضای مجازی با ﮔﺮدﺷﮕﺮى ورزشی ﻓﺮﺻﺖ ﻫﺎﻳﻲ را ﺑﺮاى ﻛﺴﺐ آﮔﺎﻫﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﻋﻤﻴﻖ در مورد اﻟﮕﻮﻫﺎى ﻣﺼﺮف ﮔﺮدﺷﮕﺮان ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻧﺤﻮى ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب، ﺷﻴﻮه و ﺳﺎز وﻛﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﻮاع ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺮاى ﺟﻠﺐ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ آنان را ﺷﻜﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ. در ﻧﺘﻴﺠﻪ، رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ و فضای مجازی مربوط به ﮔﺮدﺷﮕﺮى ورزشی ﺣﻮزه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ طور ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺎ را از ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎ و ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎى ﮔﺮدﺷﮕﺮى ورزشی اﻓﺰاﻳﺶ می دﻫﻨﺪ.