اکتشاف کیفی عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‎گذار در مقاصد گردشگری ورزشی(مطالعه موردی:استان اردبیل)

مجید جاوید^[2]

 قدرت الله باقری راغب[3]

 علی مقدم زاده[4]

حسن اسدی[5]

 حسن الماسی[6]

10.22034/SSYS.2022.1143.1785

تاریخ دریافت مقاله: 21/10/1398

                                                                                 تاریخ پذیرش مقاله:18/3/1399

مقدمه

دغدغه‌ وضعیت نابسامان توسعه نیافتگی در سال‎های گذشته به یکی از مهم‌ترین اهداف و آرمان‎های جامعه در حوزه‎های سیاسی و اقتصادی تبدیل شده است. یکی از سناریوهای برون رفت از این وضعیت که توان جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی و به پیروی از آن، توسعه‌ را در پی دارد، گردشگری است (جاوید، 1398: 8). در سال‌های اخیر، بسیاری از کشورها از گردشگری به عنوان ابزاری برای درآمدزایی، ایجاد اشتغال، ترویج تنوع اقتصادی و افزایش عملکرد بخش خدمات (راوین‌تراکوماران و همکاران[7]، 2019: 249)، مقابله با زندگی ماشینی قرن 21 (باقری و همکاران، 2018: 417)، تقویت ارز کشور (ال‌حالاق و همکاران[8]، 2019: 1)، منبع برای رشد و توسعه اقتصادی (نونکو و همکاران[9]، 2019: 404). مقابله با معضلاتی همچون میزان بیکاری، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک محصولی (شربتی، 1394: 2)، بهبود سطح معیارهای زندگی (ما و همکاران ؛ 2019: 2) استفاده می‏کنند. با توجه به اهمیت و نقش گردشگری در توسعه، امروزه اغلب کشورها به ویژه کشورهایی که به لحاظ موقعیت مکانی از این مزیت برخوردارند، از آن در برنامه­های توسعه ملی و منطقه‌ای خود بهره  می برند و از این طریق فرآیند توسعه ملی خود را سرعت می‌بخشند(شاه‌آبادی و سیاح، 1392: 26). یکی از مهم‌ترین حوزه‌های گردشگری که در شرایط مختلف می‌تواند به عنوان یک منبع عظیم درآمد و به تبع آن توسعه را در پی داشته باشد، گردشگری ورزشی است که دو حوزه جداگانه، اما بسیار با اهمیت توسعه اجتماعی- اقتصادی را به هم متصل می‌کند؛ یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های اقتصادی در جهان (گردشگری) و دیگری یکی از تاثیرگذارترین فعالیت‌ در سطح جهان (رویدادها و فعالیت‌های ورزشی). این نوع از گردشگری به طور خاص مشارکت و توجه بین‌المللی را به خود جلب کرده و به دلیل سازماندهی رویدادهای بزرگ به عنوان راهبرد برای ایجاد برند تجاری با ورزش به عنوان یک کانال دیپلماسی عمومی ‎مورد توجه قرار گرفته ‌است (اووینها و همکاران[10]، 2018: 181).

گردشگری در مقاصد گردشگری اتفاق می‌افتد. در نتیجه یک مقصد به عنوان واحد پایه‌ای در تحلیل به حساب می‌آید (شاپووال و همکاران[11]، 2018: 312). مقاصد گردشگری به مکانی اشاره دارد که گردشگران تمایل دارند زمان خود را در خارج از خانه در آن سپری کنند. این واحد جغرافیایی می‌تواند یک مرکز مستقل مانند تفرجگاه ساحلی یا یک پیست اسکی، یک روستا یا یک شهر، یک منطقه یا یک کشور باشد (جاوید، 1398: 86). شناسایی عوامل موثر بر توسعه مولفه‎های مقاصد گردشگری اهمیت فراوانی در رشد و توسعه این صنعت ایفا می‌کند. یکی از مهم‌ترین عوامل در سیاست‌گذاری و توسعه مقاصد گردشگری، جذب سرمایه‌گذار برای پیشبرد برنامه‎های این صنعت است.

اغلب کشورهای در حال توسعه برای رونق‎دهی به اوضاع اقتصادی، ایجاد اشتغال و دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی پایدار با مشکل کمبود منابع سرمایه‌گذاری روبه‎رو هستند. کمبود سرمایه در مباحث اقتصادی به عنوان یکی از مهم‎ترین عوامل توسعه نیافتگی مطرح شده است؛ به گونه‌ای که بسیاری از متفکران دلیل توسعه‌نیافتگی بسیاری از کشورها را کمبود درآمد و پس‌انداز و در نتیجه سرمایه‌گذاری ناکافی می‌دانند. سرمایه‎گذاری به عنوان موتور محرکه رشد اقتصادی، لازمه نیل به توسعه اقتصادی و اجتماعی است. افزایش سرمایه‎گذاری منجر به افزایش تولید، افزایش ارزش افزوده، افزایش درآمد، افزایش رفاه، افزایش اشتغال، کاهش نرخ بیکاری و کاهش فقر می‌شود (دودانگی، 1395: 131). از این رو، سیاست‎های اقتصادی در سطح منطقه‌ای معمولا تلاش می‌کنند تا با بهبود و ارتقای جذابیت نسبی مناطق، زمینه را برای سرمایه‌گذاری فراهم نمایند (مک‌کین، 1394: 478).

تقریباً بیشتر اقتصاددانان، بی‌توجه به مکتب و دیدگاه فکری خود، بر تمرکز و تشکیل سرمایه به مثابه مهم‎ترین عامل تعیین‎کننده رشد و توسعه اقتصادی تأکید زیادی داشته‌اند( دودانگی، 1395: 132). در این راستا آدام اسمیت در کتاب «سرمایه ملل» معتقد است: «با افزایش بی‎عدالتی و فساد، سرمایه‎های در گردش از فعالیت باز مانده و به صورت گنجینه نمود می‎یابد که این امر نشانه اضمحلال اقتصاد و ضعف مدیریت بوده و اقتصاد کشور را دچار بحران می‎کند»(عینالی و همکاران، 1395: 115). «پروژه هزاره سازمان ملل متحد» تأکید می‎کند که برای رهایی از دام فقر و دستیابی به اهداف توسعه، کشورها نیازمند یک راهبرد فشار حداکثری در سرمایه‌گذاری هستند. این گزارش استدلال می‎کند برای آنکه همه کشورها بتوانند به اهداف توسعه هزاره برسند، باید اولویت‎های سرمایه‌گذاری را شناسایی کنند (ترکمانی، فوطروس[12]، 2019: 58). گردشگری به علت خاصیت بازدهی زود هنگام آن، بستر مناسبی برای سرمایه‌گذاری است (محنت فر، 1395: 80). سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری نقش کلیدی در توسعه و گسترش بخش‌های مختلف آن ایفا می کند (فاوزل وهمکاران[13]، 2017: 1043) و به نوعی از نیازهای اساسی این صنعت به شمار می‎رود، زیرا توسعه این صنعت مستلزم ساخت استراحتگاه‎ها، هتل‌ها، متل‎ها، رستوران‎ها، مراکز خرید، اماکن تفریحی، مهمانخانه‎ها و تجهیزات می‎باشد (راوین تراکوماران و همکاران ، 2019: 249). سرمایه‌گذاری نه تنها برای حفظ و گسترش ظرفیت مقاصد گردشگری ضروری است، بلکه امکان افزایش کیفیت و رقابت‌پذیری و بهره‌وری بیشتر را نیز فراهم می کند و پایداری آن در آینده از نظر تعداد بازدیدکننده و سودآوری طولانی مدت و رشد و نوآوری در بخش‌های مختلف آن را تضمین‌ می‏کند (ندیوو، مانیارا[14]، 2018: 400).

سرمایه‌گذاری به عوامل مختلفی بستگی دارد. به عقیده نظریه‌پردازان کلاسیک‎ عامل اصلی سرمایه‎گذاری‌ها، انگیزه سودجویی است و هر چه نرخ سود بالاتر باشد، میزان تمرکز سرمایه و در نتیجه سود بیشتر خواهد بود (دودانگی، 1395: 132). براساس دیدگاه سهیلی و همکاران (1397) میزان درآمد، نرخ بهره، امنیت، فضای کسب و کار مناسب، حضور دولت و نهادهای عمومی ‎غیردولتی در اقتصاد و حاکمیت مهم‎ترین عوامل موثر بر سرمایه‌گذاری هستند (سهیلی و همکاران، 1397: 126). سانتوس[15] (2017) عوامل مقررات بازار کار، مالیات، کارایی و فساد اداری، سیستم حقوقی و حمایت از حق مالکیت معنوی، مقررات مربوط به محصولات و پذیرش سرمایه‎گذاران خارجی را در جذب سرمایه‎گذاران تاثیرگذار می‌داند (سانتوس، 2017: 14). فاوزل و همکاران (2017) نیز ثبات سیاسی، سطح توسعه اقتصادی، محیط تجاری، خصوصی‌سازی صنعت، مالیات، انگیزه‌های سرمایه‌گذاری، قابلیت دسترسی و کیفیت زیرساخت‌ها، راهبرد‌ها و ویژگی‎های خاص شرکت در میان شرکت‎های دیگر را از عوامل اثرگذار در سرمایه‌گذاری بیان کرده‌اند (فاوزل و همکاران، 2017: 1043).

با توجه به اهمیت سرمایه‎گذاری و بالا بودن نرخ بیکاری در ایران، دولت و قانون‌گذاران، طرح‎ها و قوانین زیادی را با هدف حمایت از سرمایه‎گذاران داخلی و خارجی به تصویب رسانده‌اند. در این راستا در برنامه چهارم توسعه، قانون‌گذار دولت را به تهیه و تصویب ضوابط حمایتی اداری و بانکی برای مؤسسات بخش غیردولتی و جذب سرمایه‎گذاران گردشگری مکلف کرده بود. همچنین در این ارتباط، دولت باید زمینه‎های لازم برای توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، اقامتی و پذیرایی توسط سرمایه‎گذاران داخلی و خارجی را فراهم نماید. در برنامه ششم توسعه نیز قانون‎گذار گردشگری را جزو موضوعات محوری برنامه توسعه برشمرده و دولت را مکلف کرده که علاوه بر اختصاص بودجه سالانه به طرح‎ها و پروژه‎های مرتبط با آن، سازکارهایی را به منظور جذب سرمایه‎گذار به اجرا درآورد. علاوه‎‎بر آن، طبق ماده ۴ آیین نامه اجرایی ماده 132 اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم موضوع ماده 31 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، درآمدهای خدماتی هتل‌ها و مراکز اقامتی گردشگری اشخاص حقوقی غیردولتی از ابتدای سال ۱۳۹۵ به مدت 5 تا 13 سال بسته به نوع منطقه از مالیات معاف می‌شوند. در این ارتباط در بند (ب) ماده 22، وزارت امور اقتصادی و دارایی موظف است با هدف تضمین امنیت سرمایه‌گذاری و کاهش‌ریسک اجتماعی در محیط کسب و کار، با همکاری برخی از سازمان‌های دیگر، الزامات ارتقای امنیت فضای کسب و کار را تهیه و به تصویب شورای عالی امنیت ملی برساند.

استان اردبیل از جمله مقاصد گردشگری و گردشگری ورزشی در ایران است که به دلیل موقعیت کوهستانی و آب و هوای مساعد، پتانسیل و ظرفیت‎های زیادی در گردشگری ورزشی و بخصوص در گردشگری ورزش‌های زمستانی و ماجراجویانه دارد و با توسعه زیرساخت‌های مربوط به فعالیت‌های این صنعت، می‌توان آن را به عنوان یکی از اهرم‎های توسعه اقتصادی استان قلمداد کرد. اما تبدیل این پتانسیل‌ها و مواهب طبیعی به ظرفیت‎های بالفعل گردشگری ورزشی و توسعه‌ هرچه بیشتر این نوع گردشگری بدون حمایت مالی و هرگونه سرمایه‌گذاری بخش دولتی و خصوصی به دلیل حساس و پرهزینه بودن این مناطق امکان‌پذیر نمی‌باشد. سرمایه‌گذاری در مقاصد گردشگری ورزشی می‎تواند بخش‌هایی نظیر هتل‌ها و مراکز اقامتی و بهداشتی و درمانی، تورهای ماجراجویی، گردشگری زمستانی و پیست‎های اسکی، موزه‌ها و پارک‌ها موضوعی ورزشی، نوسازی فرودگاه‌ها و جاده‌ها و... را شامل شود و نتیجه افزایش سرمایه‎گذاری رشد و توسعه اقتصادی است که در صورت بهبود توزیع درآمد می‌تواند منجر به افزایش رفاه اقتصادی آحاد جامعه شود. بررسی تحقیقات و پژوهش‎های انجام شده و همین طور اظهارنظر متخصصان و گردشگران نشان می‎دهد که استان اردبیل با وجود پتانسیل‎ها و ظرفیت‎های مناسب در زمینه گردشگری ورزشی همواره با مشکلاتی در زمینه زیرساخت‌های ارتباطی، اقامتی، ورزشی و ... روبه روست و کلید حل بیشتر این مشکلات نیز در سرمایه‎گذاری مناسب نهفته است. با نگاه به پتانسیل‌های استان و وضعیت سرمایه‌گذاری‎های انجام شده در سال‎های اخیر در این زمینه مشخص می‌شود که همخوانی زیادی بین این دو عامل وجود ندارد. به عبارت دیگر، مدیریت مقاصد و سازمان‎های متولی گردشگری و گردشگری ورزشی استان هنوز نتوانسته اند در جذب سرمایه‎گذار موفق عمل نمایند. علاوه بر آن، با نگاه به تحقیقات انجام شده مشخص می‌‎شود که علی‌رغم اهمیت سرمایه‌گذاری و همبستگی قوی بین سرمایه‌گذاری مرتبط با گردشگری و توسعه اقتصادی مناطق، تنها چند مطالعه به موازات این موضوع مورد بررسی قرار گرفته‌اند. بنابراین تحقیق حاضر با در نظر گرفتن جمیع جهات فوق به دنبال شناسایی عوامل موثر بر جذب سرمایه‌گذار در مقاصد گردشگری ورزشی استان می‌باشد.

روش شناسی پژوهش

باتوجه به اینکه هدف از انجام این پژوهش و نتایج آن رفع نیازها و حل مشکلات خاص جامعه است، بنابراین پژوهش حاضر از لحاظ جهت‌‌گیری‌ پژوهشی در زمره‌ پژوهش‌های کاربردی‌ قرار‌ دارد‌. همچنین با توجه به اینکه این پژوهش در حوزه‌ای جدید بوده و پیش از این مطالعه‌ای جامع که نمایی کلی از سرمایه‌گذاری در مقاصد گردشگری ورزشی را در برگیرد، صورت نگرفته است، این پژوهش با رویکردی کیفی به دنبال پاسخگویی به مسئله است. این تحقیق مبتنی بر روش سیستماتیک داده‎بنیاد است. الگوهای متعددی برای انجام پژوهش با روش داده بنیاد ارائه شده است، اما همه این الگوها علی‌رغم تفاوت‌های ظریف با یکدیگر در جنبه‌های اساسی اشتراک دارند: گردآوری و تحلیل همزمان داده‌ها، استفاده از روش نمونه‌گیری نظری، حساسیت نظری در گردآوری و تحلیل داده‌ها، استفاده از یک فرایند کدگذاری منظم و در عین حال منعطف، تطبیق پیوسته مشاهدات و برداشت‌ها در کل فرایند گردآوری و تحلیل داده‌ها و ترسیم روابط منطقی و سازگار بین عناصر استخراج شده. با توجه به موضوع و اهداف تحقیق، روش تجزیه و تحلیل، روش تحلیل مضمون می باشد. روش تحلیل مضمون یا تم ضمن اینکه خود یک روش مستقل تحلیلی است، می‌تواند در روش‌های تحلیلی دیگر نیز به کار رود. این نوع تحلیل در درجه اول به دنبال الگویابی است؛ زمانی که الگویی از داده‌ها به دست آید باید حمایت تمی یا موضوعی از آن صورت گیرد. به عبارتی، تم‌ها از داده‌ها سرچشمه می‌گیرند (رضایی و همکاران، 2013: 186). کدگذاری داده‌ها در تحلیل مضمون مشابه نظریه داده بنیاد می‌باشد، اما تحلیل مضمون به اصول نظریه داده بنیاد که مستلزم تحلیل جهت رسیدن به نظریه است، پایبند نیست. به عقیده براون و کلارک(2006) در تحلیل مضمون، در صورتی که پژوهشگر نخواهد به نظریه کامل برسد، نیازی ندارد به اصول نظریه داده بنیاد پایبند باشد.

در بررسی و تعریف جامعه پژوهش، دو دسته هدف کلی دنبال شد: 1.چه کسی می‌تواند اطلاعات وسیع و مناسبی در مورد عنوان مطالعه در اختیار ما قرار دهد؟ ۲. آیا زیر گروه‌های متفاوتی وجود دارند که بتوانند چشم‎اندازهای متفاوتی درباره موضوع پژوهش ارائه دهند؟ با در نظر گرفتن این سوالات، در این مطالعه محقق به دنبال اشخاصی بود که در عین برخورداری از اطلاعات زیادی درباره موضوع پژوهش، شناختی نیز از ویژگی‌های و پتانسیل استان و جو حاکم در ادارات و سازمان‌های آن داشته باشند. بنابراین جامعه آماری این تحقیق شامل متخصصان مدیریت ورزشی، گردشگری و اقتصاد، مدیران اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری، مدیران اداره کل ورزش و جوانان، مدیران استانداری، شهرداری، نمایندگان ادوار مجلس و مدیران آژانس‌های گردشگری در استان اردبیل بودند. برای نمونه‌گیری از چند روش نمونه‌گیری نظری[16] استفاده شد. با توجه به اینکه عقیده اساسی پشت سر راهبردهای نمونه‌گیری، اهداف و سوال‌های پژوهشی مرتبط با آنها بودند، بنابراین با توجه به اهداف و سوالات پژوهش و با درنظر گرفتن راهبردهای نمونه‌گیری از ترکیب چند نوع نمونه‌گیری مانند گلوله برفی[17]، افراد سیاسی مهم[18]، موارد بحرانی[19]، نمونه‌گیری ملاکی[20] و نظری بهره گرفته شد. با در نظر داشتن معیار اشباع نظری، 21 نفر مورد مصاحبه قرار گرفتند و به هر یک از مصاحبه‌شوندگان یک کد اختصاص داده شد.

در این پژوهش برای جمع‌آوری اطلاعات از دو روش کتابخانه‌ای و میدانی استفاده گردید. در روش کتابخانه‌ای جهت بررسی ادبیات نظری و بررسی پیشینه تحقیقات گذشته از کتاب‌ها و مقالات، سایت‌ها و پورتال‌های اطلاعاتی اینترنتی استفاده شد. در روش میدانی نیز محقق برای پاسخ به سوالات خود مستقیماً با نمونه‌های تحقیق مراجعه و با استفاده از مصاحبه اطلاعات مورد نیاز را جمع‌آوری کرد. در این پژوهش برای گردآوری اطلاعات از ابزار مصاحبه باز و بدون ساختار استفاده شد. در مصاحبه‌ها از صاحبنظران خواسته شد به صورت کلی درباره موضوع تحقیق و مهم‌ترین عوامل و راهکارهای جذب سرمایه‎گذار در مقاصد گردشگری ورزشی استان نظراتشان را ارائه نمایند. بیشتر مصاحبه‌ها در دفتر کار افراد ترتیب داده شد. محقق پیش از اجرای هر مصاحبه با تماس تلفنی یا ارسال ایمیل که حاوی اطلاعات و شرح مختصری از موضوع بود، پیش‌آگاهی را برای مصاحبه شوندگان فراهم می‌آورد. به منظور ثبت‌ داده‌ها، برخی مصاحبه‌ها- در مواردی که مصاحبه شوندگان اجازه‌ دادند- به‌ شکل صوتی ضبط شد و برخی دیگر توسط پژوهشگر یادداشت برداری گردید. در برخی موارد نیز متخصصان مطالب مربوط به تحقیق را یاداداشت برداری کردند و در اختیار محقق قرار دادند. پس از ‌‌انجام‌ هر مصاحبه، داده‌های گردآوری شده مرتب و در قالب فایل Excel وارد‌ نرم‌افزار‌ Nvivo 12 Plus گردید و برای انجام تحلیل کدگذاری شد. داده‌های جمع آوری شده در این قسمت با استفاده از تحلیل مضمون مورد بررسی قرار گرفتند. فرایند شناسایی کدها به صورت رفت و برگشتی بود؛ به این معنا که ابتدا با بررسی ادبیات موضوع، مفاهیم اولیه و کلی‌ پیرامون‌ سرمایه‎گذاری در مقاصد گردشگری ورزشی استخراج شد. سپس با انجام مصاحبه‌ها و مطرح شدن مفاهیم جدید و جزئی‌تر، مجددا به ادبیات مراجعه شد تا معادل بحث‌های مطرح شده در مصاحبه‌‌ها‌، در ادبیات نیز جست‌وجو گردد. برای دستیابی به روایی و پایایی این تحقیق علاوه بر استفاده از روش‌های تایید روایی کیفی مانند مقبولیت[21]، همسانی[22]، تعیین[23] و انتقال‌پذیری، یافته‌های حاصل در اختیار سه تن از مصاحبه‌شوندگان قرار گرفت و با ارزیابی توسط آن‌ها تایید شد.

یافته‌های پژوهش

در این پژوهش، بعد از پیاده‎سازی مصاحبه‏های انجام شده، تعداد 248 کدگذاری صورت گرفت (مجموع تعداد گره‌ها یا مراجع[24]) که به تفصیل تعداد منبع، تعداد کدها و میزان ارجاع داده شده به هریک از کدها در جدول 1 ارائه گردیده است:

جدول 1: تعداد کدها و ارجاعات به دست آمده حاصل از مصاحبه‌ها

بعد از انجام کدگذاری و فرایند رفت و برگشت از ادبیات به مصاحبه و از مصاحبه به ادبیات، درنهایت 48 کد منحصر به فرد درباره عوامل موثر بر جذب سرمایه‎گذار شناسایی گردید. گفتنی است که در متن‌ مصاحبه‌‌ها برخی از کدهای شناسایی شده دارای چندین فراوانی بودند که در نرم‎افزار در قالب مراجع نشان داده شده‌اند. همچنین با توجه به جدول 2 و تقسیم‌بندی کدهای به دست آمده، به جهت اهمیت و فراوانی این طبقات مشتمل بر 4 طبقه یا مضمون اصلی است. جدول کدهای اولیه‌ استخراجی از مصاحبه‌ها و طبقه‌های استخراج شده از مفاهیم به همراه کدهای ثانویه‌ آنها در جدول 2 نشان داده شده است:

جدول 2: عامل موثر بر سرمایه‌گذاری در مقاصد گردشگری ورزشی

بحث و نتیجه‎گیری

جذب سرمایه، یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های هر کشوری برای رونق بخشیدن به چرخه‌های اقتصادی مختلف محسوب می‌شود. مقاصد گردشگری برای توسعه زیرساخت‌های خود نیازمند سرمایه‌گذار هستند، اما برای جذب سرمایه‌گذار عوامل مختلفی تاثیرگذار است که در صورت عدم رعایت این عوامل سرمایه‌گذاری اتفاق نمی‌افتد. هدف از پژوهش حاضر تعیین شاخص‌ها و ارائه‌ الگوی جامع در زمینه سرمایه‎گذاری در مقاصد گردشگری ورزشی استان اردبیل بود. تجزیه و تحلیل داده‌ها، 48 کد منحصر به فرد در زمینه سرمایه‎گذاری شناسایی کرد که با توجه به اهمیت و فراوانی در 4 طبقه اصلی دسته‌بندی شدند: عوامل نهادی و سیاسی، عوامل قانونی و سیاست‌گذاری، عوامل مدیریتی و سازمانی و عوامل فرهنگی و اجتماعی.

یکی از عوامل موثر در جذب سرمایه‎گذار به مقاصد گردشگری ورزشی، عوامل نهادی و سیاسی بود. این عامل متغیرهایی را شامل می‌شد که در سطح کلان و حاکمیت کشور بر سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری تاثیر می‌گذارند. عواملی مانند ثبات سیاسی و اقتصادی کشور، اقتصاد مبتنی بر رقابت آزاد و سرمایه‎گذاری خود دولت و حاکمیت از مهم‎ترین متغیرهای این عامل بودند. در واقع در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، نقش حاکمیت و بخش دولتی در توسعه صنعت گردشگری بسیار مهم است. در این کشورها، دولت‌ها علاوه بر تدوین سیاست‌ها و چارچوب‌های قانونی گردشگری و توسعه طرح‌های ملی گردشگری، به صورت فعال در زمینه سرمایه‌گذاری و مدیریت گردشگری مشارکت دارند. ناواز[25] و حسن (2016) سرمایه‌گذاری‌های دولتی در گردشگری را برای توسعه بخش گردشگری ضروری و سودمند دانسته اند که می‌تواند نتایج اقتصادی زیادی در قالب بهبود درآمدهای ارزی، افزایش درآمد ملی و رشد و توسعه اقتصادی، ایجاد اشتغال و بهبود تراز پرداخت‌ها به همراه داشته باشد (ناواز و حسن، 2016: 583). اما به عقیده برخی از صاحبنظران، دخالت دولت در سرمایه‎گذاری گردشگری همیشه مفید نیست، زیرا مداخله دولت در این زمینه منجر به بزرگتر شدن اندازه دولت و کاهش کارایی و تضعیف سیاست‌های اقتصادی دولت می‌شود (مشیری، 1389: 141). در این راستا محنت‎فر(1395) یکی از مهم‌ترین آثار منفی مداخله گسترده دولت در اقتصاد را کاهش سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی و تضعیف سرمایه‌گذاری خارجی برشمرده است (محنت فر، 1395: 85). اقتصاددانان کلاسیک و متخصصان توسعه نیز به مشارکت حداقلی دولت در فعالیت‌های سرمایه‌گذاری تاکید دارند (ناواز و حسن، 2016: 583)، زیرا اگر دولت و حاکمیت، در تولید کالا و خدماتی با بخش خصوصی رقابت کند، به دلیل عدم توان رقابت بخش خصوصی با دولت و نهادهای دولتی به مرور از سرمایه‎گذاری بخش خصوصی کاسته می‎شود. بنابراین دولت نباید در سرمایه‌گذاری گردشگری رقیب بخش خصوصی شود و سرمایه‌گذاری دولت باید محدود به حمایت و پشتیبانی از بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اساسی گردشگری مانند راه‎های ارتباطی، فرودگاه‌ها و غیره که یک رابطه مکمل با سرمایه‌گذاری خصوصی می‌باشد، صورت گیرد. نتیجه این‎گونه سرمایه‎گذاری به طور کلی افزایش بازدهی و بهره‎وری سرمایه‌گذاری خصوصی است و آنها را به سرمایه‌گذاری بیشتر تشویق می‌کند. پیرو سرمایه‎گذاری دولت،‎گذاری وایاس[26] (2019) نیز معتقد است دولت علاوه بر تدوین چارچوبی برای جذب سرمایه‌گذاری، باید برای ارتقای فعالیت‌های گردشگری روی زیرساخت‌ها، توسعه مهارت‌ها، توسعه فناوری و بازاریابی سرمایه‌گذاری نماید (وایاس، 2019: 64). «اتحادیه بین‌المللی سازمان‌های گردشگری»[27] (IUTO)، پنج حوزه را به عنوان نقش‌های بخش دولتی در سرمایه‌گذاری معرفی کرده است: هماهنگی، برنامه‎ریزی، قانونگذاری و مقررات، کارآفرین و تحریک کننده (ندیوو، مانیارا، 2018: 401). در قوانین ایران نیز به توسعه زیرساخت‎های گردشگری توسط دولت تاکید شده است. در این راستا کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات و شرکت‌های دولتی مکلف اند پس از تاسیس مراکز گردشگری، خدمات خود را تا ورودی منطقه با شرایط و نرخ‌های مصوب به سرمایه‌گذاران و بهره‌برداران ارائه نمایند.

یکی دیگر از یافته‌های تحقیق که در سطح کلان می‎تواند بر سرمایه‌گذاری در مقاصد گردشگری ورزشی تاثیرگذار باشد، ثبات سیاسی و اقتصادی بود. هرچه عدم ثبات سیاسی بیشتر باشد، گردشگران احساس ناامنی بیشتری خواهند داشت و این امر باعث تاثیر منفی روی تقاضا برای گردشگری شده و تعداد گردشگران را کاهش می‌دهد و به تبع آن سرمایه‌گذاران نیز رغبتی برای سرمایه‎گذاری نخواهند داشت. بی‌ثباتی سیاسی از جمله عواملی است که بیشتر طرف عرضه را در اقتصاد گردشگری تحت تاثیر قرار می‌دهد و از این جهت مانع توسعه اقتصاد گردشگری می‌شود. بی‌ثباتی سیاسی موجب می‌شود جهت‌گیری‌های کلان اقتصادی در یک کشور مشخص نباشد و سرمایه‌گذاران در این اوضاع دچار سردرگمی‌شوند و اقدام به سرمایه‌گذاری نکنند. متخصصی درباره اهمیت ثبات سیاسی در سرمایه‎گذاری گردشگری اظهار داشت: «مهم‌ترین راهکار توسعه مقاصد گردشگری و تنها راه خروج از بحران عدم توسعه یافتگی، جذب سرمایه‌گذار خارجی است. جذب سرمایه‎گذار خارجی نیز در شرایط عدم ثبات سیاسی و اقتصادی اتفاق نخواهد افتاد. بنابراین در سیاست باید به یک ثبات سیاسی برسیم. این ثبات سیاسی باعث خواهد شد که ما سرمایه‎گذار خارجی جذب کنیم» (U10). به عقیده برخی از محققان، دولت‌ها نقش اساسی در تسهیل یک محیط مناسب برای سرمایه‌گذاری گردشگری ایفا می‌کنند. ندیوو و مانیارا (2018) اظهار می‌دارند: «فقط دولت‌ها هستند که قدرت تأمین ثبات سیاسی، امنیت و چارچوب قانونی و مالی مورد نیاز گردشگری را برعهده دارند» (ندیوو، مانیارا، 2018: 406). بنابراین هرچند ایران کشوری است که در مقایسه با برخی دیگر از اقتصادهای منطقه، دارای ثبات نسبی سیاسی است، اما همواره توسط رسانه‌های قدرت‌های جهانی به عنوان یک کشور بی‌ثبات و نا امن نمایش داده می‌شود. بنابراین دولت و حاکمیت برای تغییر نگرش این دید منفی نسبت به کشور، نقش و اهمیت زیادی دارند.

یکی دیگر از عوامل موثر در سرمایه‌گذاری در مقاصد گردشگری ورزشی، اقتصاد مبتنی بر رقابت آزاد یا باز بودن اقتصاد بود. سیاست باز بودن اقتصاد به عنوان موتور رشد مطرح است که در آن افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی می‌تواند باعث رشد و توسعه کشورهای در حال توسعه شود، زیرا هرچه اقتصاد کشوری با اقتصاد سایر کشورها ارتباط بیشتری داشته باشد ضمن افزایش مبادلات اقتصادی، از کسب فناوری و خلاقیت سایر کشورها بهره‌مند می گردد و با افزایش بازدهی موجبات افزایش انگیزه و عامل تحرک برای سرمایه‌گذاری فراهم می‌آید (رحمانی و معتمدی، 1397: 118). نقش دولت در این زمینه بسیار مهم و اساسی است و دولت باید با اصلاح ساختار مناسب در این بخش، زمینه‏های جذب سرمایه‎گذاری را مهیا نماید. در این راستا فرزین و همکاران (1391) در مطالعه‌ای درجه باز بودن اقتصاد را از جمله عوامل مؤثر بر میزان سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی بیان کرده‌اند (فرزین و همکاران، 1391: 53). بنابراین با توجه مطالب یاد شده، می‌توان نتیجه گرفت که برای جذب سرمایه‎گذاران بیشتر باید در جهت ارتقای سیاست گشودگی سیاسی- اقتصادی با کشورهای بازار هدف گردشگری ورزشی از طریق تسهیل و لغو روادید و ...  گام برداریم.

 در این تحقیق چند متغیر شناسایی شده مربوط به نحوه اعطای تسهیلات و الگوی مناسب وام دهی به سرمایه‎گذاران بود. سطح‌بندی مقاصد و اختصاص وام با بهره پایین به سرمایه‎گذاران مناطق توسعه نیافته، افزایش فرجه و زمان استراحت برای وام و اعطای تسهیلات تضمین شده به سرمایه‎گذاران از عواملی بودند که تاکید زیادی روی آنها شده بود. یکی دیگر از عوامل مهم شناسایی شده، معافیت‌های مالیاتی برای سرمایه‎گذاران و فعالان گردشگری ورزشی بود. مشوق‌های سرمایه‌گذاری و معافیت مالیاتی در صنعت گردشگری ایران در قانون نیز مورد توجه قرار گرفته است. براساس تبصره ۳ ماده ۱۳۲ قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی‌تاسیسات گردشگری دارای پروانه بهره‌برداری هر سال از پرداخت ۵۰ درصد از مالیات مشمول معاف هستند. همچنین هتل‌هایی که هم اکنون ساخته می‌شوند، از ۵ تا ۱۳ سال معافیت دائم برخوردار خواهند بود که این سقف زمانی بسته به مناطقی است که این هتل‌ها در آنجا ساخته می‌شوند. نتایج این قسمت از تحقیق با یافته کریمی ‌و زاهدی (2011) که یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه صنعت گردشگری را اعطای تسهیلات و کمک‌های مالی دولت به سرمایه‌گذاران دانسته‌اند، همسو می‌باشد (کریمی و زاهدی، 2011: 151).

یکی دیگر از عوامل موثر در سرمایه‎گذاری در مقاصد گردشگری ورزشی، تسریع فرآیند سرمایه‎گذاری بود. در این تحقیق مصاحبه‌ شوندگان عواملی مانند تاسیس مرکز خدمات سرمایه‌گذاری گردشگری، انجام کارهای سرمایه‌گذاری به شکل دولت الکترونیک با حداکثر شفافیت، تفویض اختیار برخی مجوزها به اداره کل استان و اداره شهرستان‌ها و تسهیل صدور پروانه ساخت و بهره‎برداری را جزو عواملی برشمردند که می‌توانند فرآیند سرمایه‌گذاری را تسریع نماید. تفویض اختیار برخی مجوزها به اداره کل استان و اداره شهرستان‌ها و برقراری وضعیت مناسبی که در آن شرکت‌های داخلی بتوانند به‌صورت مستقیم وارد مذاکره با سرمایه‌گذاران خارجی شوند، با تسریع فرآیند سرمایه‎گذاری، جذب سرمایه‎گذاری بیشتری را در پی خواهد داشت. در این راستا معیادی و سعیدی (1390) پیشنهاد می‌کنند برای رفع مشکلات سرمایه‎گذاران خارجی و جذب بیشتر سرمایه‎گذاران باید اقداماتی از جمله: ساده‌سازی کلیه مراحل شروع کسب و کار، الکترونیکی کردن امور، انجام اصلاحات قانونی و رفع دیوان سالاری اداری در فرایند ثبت شرکت‌ها، را‌ه‌اندازی دفاتر خدمات الکترونیکی، اصلاح قانون کار، کاهش هزینه‌های مربوط به ثبت اموال، شفافیت معاملات، اصلاح نظام پرداخت مالیات، تخفیف در پرداخت مالیات، اصلاح قوانین گمرکی، کاهش زمان و فرایند بررسی دعاوی حقوقی، تجدید نظر در قوانین ورشکستگی و ... صورت پذیرد(سعیدی و میعادی، 1390: 194).

تعدادی از عومل موثر بر سرمایه‎گذاری در گردشگری در ارتباط مستقیم با قوانین و مقررات سرمایه‎گذاری بود. رفع موانع و حذف و اصلاح قوانین دست و پاگیر در زمینه سرمایه‎گذاری، تصویب قوانین حمایتی از سرمایه‎گذار و اقدامات مربوط به کاهش ریسک سرمایه‎گذاری از جمله این عوامل بودند. نتایج تحقیق مورالس و همکاران (2011) در زمینه وجود قوانین و سیاست‌گذاری مناسب برای جذب سرمایه‎گذار نشان می‌دهد که تدوین و اجرای سیاست‌های صحیح، همراه با مقررات، توسعه مشارکت بخش خصوصی و سرمایه‎گذاران را در پی‌خواهد داشت (ریوس‌مورالس، 2011: 279). یکی دیگر از عوامل مهم در این زمینه، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و تضمین اصل سرمایه بود. وقتی سرمایه‎گذاران به دریافت بازده سرمایه‌گذاری خود مطمئن نباشند، سرمایه‌گذاری نخواهند کرد. سرمایه‎گذار احتیاج به امنیت دارد و باید برای وی این اطمینان ایجاد شود که سرمایه اش از بین نخواهد رفت. در این زمینه در شروع کار باید با توجه به شواهد و قرائن و آمارها موجود سرمایه‎گذاران را از دریافت سود کافی مطلع کرد و به گونه‌ای به آنها تضمین داده شود که هزینه‌های آنها طی یک دوره مشخص جبران خواهد شد.

یکی دیگر از عوامل شناسایی شده، عوامل مدیریتی و سازمانی بود و مواردی را شامل می‌شد که در ارتباط مستقیم با سازمان‌های متولی گردشگری ورزشی و مدیریت مستقیم مقاصد گردشگری ورزشی بود. با توجه به نتایج پژوهش، مدیریت مقاصد و سازمان‌های متولی گردشگری ورزشی برای جذب سرمایه‎گذار، وظایفی مانند برنامه‌ریزی و تدوین سند سرمایه‎گذاری، اطلاع رسانی و جذب سرمایه‎گذار، کاهش بروکراسی و تسریع در صدور مجوز، انجام کار با حداکثر شفافیت برای جلب اعتماد و افزایش مشارکت حداکثری و در نهایت تشویق و قدردانی از سرمایه‎گذار را برعهده دارند. جذب سرمایه‎گذار در فرآیند توسعه مقاصد گردشگری، یکی از مهم‌ترین وظایف مدیریت مقاصد می‌باشد. این عامل آنقدر مهم است که براساس دیدگاه برخی از صاحبنظران در صورت موفقیت در جذب سرمایه‎گذار توسعه مقصد تقریبا قطعی خواهد بود. بنابر نظر متخصصان، مدیریت مقاصد برای جذب سرمایه‎گذار باید بیشتر به دنبال سرمایه‎گذارانی باشد که دارای اصالت بومی ‌منطقه و علاقه‌مند به مقصد  باشند. تعداد زیاد سرمایه‏گذاران داخلی در گردشگری ترکیه نیز خود شاهد این مدعاست. مطالعه صنعت گردشگری ترکیه نشان می‌دهد حدود ۷۰ درصد از سرمایه‌گذاری بخش گردشگری این کشور توسط بخش خصوصی داخلی انجام می شده و سرمایه‌گذاران خارجی تنها ۱۵ درصد از سرمایه لازم این بخش را تامین کرده‌ و بقیه آن از سوی دولت تامین گردیده است. در ایران با توجه به تصویر ارائه ‌شده از کشور در رسانه‌های خارجی طی سه دهه گذشته، انتظار هجوم سرمایه‌گذاران خارجی به صنعت گردشگری ایران و اردبیل در کوتاه‌مدت، تصوری منطقی به نظر نمی‌رسد و لازم است اتکای سرمایه‌گذاری در این بخش حداقل در کوتاه‌مدت بر سرمایه‌گذاران داخلی باشد. هرچند در شرایط کنونی بهترین و عقلانی‎ترین راه، جذب سرمایه‎گذار داخلی و بومی است، اما مقاصد گردشگری برای موفقیت و توسعه پایدار خود باید بتوانند سرمایه‎گذاران بین‌المللی بخصوص سرمایه‎گذاران کشورهای همسایه را جذب نمایند. سرمایه‌گذاری خارجی مهم‌ترین منبع پویایی در صنعت گردشگری است. در فرآیند جهانی شدن، سرمایه‎گذاران به دنبال کسب سود بیشتر و مکانی امن برای سرمایه‌گذاری هستند. با اشباع سرمایه‎گذاری در کشورهای پیشرفته صنعتی، نرخ بازده سرمایه‌گذاری در این کشورها رو به نزول رفته و سرمایه‌گذاران در صدد بهره‌جویی از فرصت‌های با بازده بیشتر هستند. چنانچه امنیت سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای در حال گذار تضمین و بستر قانونی لازم فراهم شود، سرمایه‌گذاران بین‌المللی میل و رغبت بیشتری برای حضور در این گونه بازارها خواهند داشت. همچنین با توجه به اینکه در شرایط کنونی که وضعیت پس‌انداز داخلی به گونه‌ای است که تکاپوی سرمایه مورد نیاز را نمی‌دهد، جذب سرمایه‌های خارجی می‌تواند اثر مؤثری بر تأمین مالی داشته یاشد. علاوه براین، همکاری و جذب سرمایه‌گذاران خارجی این امکان را به کشورهای میزبان می‌دهد تا در شبکه‌های بین‌المللی گردشگری ادغام شوند که خود در نهایت منجر به افزایش جریان گردشگران و ایجاد درآمد بیشتر از طریق فعالیت‌های مرتبط با گردشگری می‌گردد (فاوزل و همکاران، 2017: 1043). شو و همکاران (2019) در مورد اهمیت شرکت‌های خارجی اظهار داشتند که شرکت‌های خارجی ممکن است در مقایسه با شرکت‌های داخلی ویژگی‌های کاملا متفاوتی داشته و معمولا دارای سطح فناوری بالاتر، دارایی ملموس و ناملموس بیشتر، مهارت‌های مدیریتی بهتر، انعطاف‎پذیری و قدرت چانه زنی بالاتری ‌باشند (شو و همکاران[28]، 2019: 1). از طرفی جذب سرمایه‎گذاران و صاحبان برندهای معتبر در زمینه گردشگری برای تصویر بین‌المللی یک مقصد نیز بسیار مهم است و می‌تواند در توسعه شرکت‌های محلی برای دستیابی به استانداردهای جهانی از طریق انتقال دانش و رقابت سالم نقش مهمی ایفا نماید.

یکی دیگر از عوامل موثر در جذب سرمایه‎گذار به مقاصد گردشگری ورزشی، کاهش بروکراسی اداری بود. در واقع بروکرسی زیاد و طولانی مدت بودن فرآیند راه‎اندازی کسب و کار، یکی از بزرگترین موانع و چالش‌های پیش روی سرمایه‎گذاری می‌باشد که باعث دلسردی سرمایه‎گذار و انصراف او از ادامه کار می‌شود. بنابراین مدیریت سازمان‌های متولی باید همراه با تلاش برای جذب سرمایه‎گذار، فرآیند ارائه مجوز را تسریع نمایند و در کمترین زمان ممکن به انجام برسانند. متخصصان کدهای U10 وU12 در اظهار نظری مشابه، سخت‎گیری در فرآیند صدور مجوز و زمان‎بر بودن شروع کسب و کار را از موانع مهم سرمایه‎گذاری در مقاصد بیان نموده و برای کاهش بروکراسی پیچیده اداری، پنجره واحد سرمایه‌گذاری را پیشنهاد کرده بودند؛ به این معنی که مرکزی تخصصی برای سرمایه‎گذاری ایجاد شود تا سرمایه‎گذار درخواست خود را در این مرکز مطرح کند و مرکز کلیه فرآیندهای لازم برای کسب مجوز و هماهنگی با سایر سازمان‌های متولی را تا مرحله شروع کسب و کار پیش ببرد. استفاده از فناوری‌های نوین در کاهش مراتب بروکراتیک و کاهش روندهای اداری و پورتابل شدن امور مربوطه از موارد دیگری است که جهت تسریع در فرآیند سرمایه‎گذاری می‎تواند اثرگذار باشد.

آخرین دسته از عوامل موثر در سرمایه‌گذاری مقاصد گردشگری ورزشی، عوامل فرهنگی و اجتماعی بود. در بین عوامل فرهنگی و اجتماعی، مهم‌ترین عاملی که تاکید زیادی روی آن شده بود، تامین امنیت و اطمینان خاطر به سرمایه‎گذار بود. منظور از امنیت در این بخش امنیت جانی و مالی سرمایه‎گذاران می‌باشد. امنیت از یک جهت بخش عرضه اقتصاد گردشگری را تحت تاثیر قرار می دهد و میزان سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری نظیر هتلداری، حمل و نقل هوایی و ... را متاثر می‌سازد و از طرف دیگر، بر میزان تقاضای ورود گردشگران به کشور اثر می گذارد. امنیت اقتصادی و مالی سرمایه‎گذاران و سرمایه‌گذاری‌های آنان از مهم‌ترین عوامل موثر بر اقتصاد گردشگری می‌باشد. عدم وجود امنیت اقتصادی در هر کشوری مانع از شکل‌گیری سرمایه‌گذاری می شود و این امر رکود در صنعت گردشگری را به دنبال خواهد داشت. در واقع سرمایه‌گذاری در هر کشوری مستلزم فراهم بودن محیط نهادی مناسب در آن کشور است. پیرو این موضوع متخصصی اظهار داشت: «سرمایه‎گذار خارجی امنیت را نگاه می‌کند آن هم نه شاخص‌های داخلی، بلکه شاخص‌های بین‌المللی موجود را. رتبه‌بندی شاخص‌های امنیت توسط برخی نهاد‌های بین المللی ارائه می‌شود. به عنوان مثال، «مؤسسه لگاتوم» هر ساله به رتبه‌بندی مؤلفه‌های رفاهی ۱۴۲ کشور جهان می‌پردازد که یکی از این مولفه‌ها، امنیت و ایمنی است. ایران با در نظر گرفتن شاخص‌های ۱۰ گانه امنیت ملی و ایمنی شخصی، در رده ۱۲۵ جهان قرار دارد. آیا وقتی سرمایه‎گذار رتبه امنیت ما را در جهان می‌بیند به سرمایه‌گذاری در ایران فکر می‌کند؟» (U15). طبق گفته قبادی و همکاران (1398) صاحبان سرمایه، سرمایه‌های خود را در کشوری به کار خواهند انداخت که علائم و نشانه‌های امنیت اقتصادی به خوبی در آن قابل مشاهده باشد (قبادی و همکاران، 1398: 14). آنتوناکاکیس و همکاران (2017) نیز اظهار داشتند که سرمایه‎گذاران گردشگری زمانی بیشتر سرمایه‌گذاری می‌کنند که پیش‌بینی چشم‌انداز صنعت، حداقل عدم قطعیت یا ریسک را نشان دهد. آنها همچنین رویدادهایی مانند تروریسم و ناآرامی ‌سیاسی را از عواملی دانستند که می‎تواند به شدت سرمایه‎گذاری در گردشگری را تحت تاثیر قرار دهد (آنتوناکاکیس و همکاران[29]، 2017: 166). علاوه بر آن، حساسیت‌های سیاسی، تنش‌ها یا حتی حوادثی مانند انتخابات باعث ایجاد نوسانات یا عدم قطعیت‌های در صحنه‌های سیاسی می شود و می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی در ورود گردشگران، مدت اقامت و دیگر شاخص‌های توسعه گردشگری داشته باشد و به تبع آن سرمایه‌گذاری در این صنعت را تحت تاثیر قرار دهد (لانور و گوائید[30]، 2019: 405). ‎ در این راستا ‎بالکیلار[31] و همکاران (2018) اظهار می‌دارند که ریسک سیاسی تعیین‌کننده اصلی تصمیمات سرمایه‌گذاری است (آکادیری و همکاران[32]، 2020: 273).

نتایج این مطالعه و بسیاری از مطالعات دیگر به وضوح نشان می‌دهند که جذب سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری و گردشگری ورزشی فرآیند پیچیده‌ای است که به عوامل زیادی وابسته است. در این پژوهش عوامل زیادی شناسایی شدند و با در نظر گرفتن این موارد بهتر می‌توانیم عواملی را که بر سرمایه‌گذاری‌های آتی تاثیر می‌گذارند، درک کنیم. این مطالعه پایه‌ای برای تحقیقات بیشتر ایجاد کرده و نشان می‌دهد که بررسی عمیق‌تر عوامل موثر در جذب سرمایه‌گذاری در مقاصد گردشگری ممکن و مورد نیاز است. سرانجام، این تحقیق به لزوم تحقیقات بیشتر در مورد راهکارهای جذب و حفظ سرمایه‎گذاران در گردشگری ورزشی اشاره می‌کند. مطالعه عوامل موثر بر سرمایه‌گذاری و اصول مدیریت پرتوان می‌تواند باعث مدیریت بهتر و افزایش سرمایه‌گذاری‎ها شود. به علاوه انتظار می‌رود مدیران و مسئولان با مطالعه عوامل موثر بر سرمایه‌گذاری تا آنجایی که ممکن است موانع و چالش‎های موجود در این زمینه را برطرف کنند و با جذب بیشتر سرمایه‎گذارن به مقاصد گردشگری ورزشی استان اردبیل زمینه توسعه اقتصادی این منطقه ‌را فراهم آورند.