نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی، گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 دانشیار، مدیریت ورزشی، گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول) E-mail: Dr_alizarei@yahoo.cam
3 استادیار، مدیریت ورزشی، گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
چکیده
هدف پژوهش حاضر، شناسایی عوامل موثر بر شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران بود. روش پژوهش کیفی (نظریه داده- بنیاد) بود. دادهها از طریق مصاحبه عمیق و نیمه ساختارمند با 19 نفر از صاحب نظران (اعضای هیئت علمی دانشگاه، مدیران باشگاه ورزشی، معاونان وزارت ورزش و جوانان، روسای فدراسیونهای ورزشی، ورزشکاران و اصحابرسانه) انجام و همزمان با جمع آوری دادهها و انجام فرایند کدگذاری (باز، محوری و انتخابی) تحلیل انجام گرفت. پس از اشباع نظری و با تکمیل یافتهها، مدلی با رویکرد سیستماتیک طراحی گردید. نتایج نشان داد بعد از کدگذاری مرحله به مرحله، تعداد 254 کد اولیه غیرتکراری به دست آمد که در قالب 40 مقوله طبقه‌بندی شدند. میتوان گفت که شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران بر مبنای عوامل مختلفی قرار دارد. لذا زمانی که مکانیسم اثر این عوامل بهدرستی شناسایی و تشخیص داده شود میتوان شاهد رشد علمی و پیشگیری از شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران بود. با توجه به نتایج به دست آمده پیشنهاد میشود که فدراسیونها و حتی باشگاههای ورزشی به ایجاد یک سیستم نظارتی مشخص بر عملکرد مربیان، داوران، ورزشکاران و مدیران بپردازند. همچنین با توجه به اینکه یکی از عوامل به وجود آمدن فساد در ورزش حرفهای ایران وجود بسترهای قانونی، مقررات پیچیده، قوانین مبهم و سایر موارد مشابه است، پیشنهاد میشود با تدوین قوانین و سیاستهای ورزش حرفهای بر اساس قوانین بینالمللی موجود در فدراسیونها و قوانین رسمی کشور در جهت کاهش فساد در ورزش حرفهای گام برداشت.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Factors Affecting the Formation of Corruption in Iran Professional Sports
نویسندگان [English]
- Mehdi Sadatolhosseini 1
- Ali Zarei 2
- Zahra Haji Anzehaee 3
1 Ph.D. Student in Sport Management, Sport Management Department, Faculty of Physical Education and Sports Science, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Ph.D., Associate Professor, Sport Management Department, Faculty of Physical Education and Sports Science, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Ph.D., Assistant Professor, Sport Management Department, Faculty of Physical Education and Sports Science, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]
The study is to identify the factors affecting the formation of corruption in Iran professional sports. The research method was qualitative (Grounded Theory). The data was collected and analyzed through in-depth and semi-structured interviews with 19 experts (university professors, sports club managers, deputies of the Ministry of Sports and Youth, presidents of sports federations, athletes and members of the media) and performed by coding process (Open coding, Axial and Selective). After theoretical saturation and completing the findings, the model was designed with a systematic approach. The results showed that after step-by-step coding, 254 non-duplicate initial codes were obtained which were classified into 40 categories. It can be said that the formation of corruption in Iranian professional sports is based on various factors. Therefore, when the mechanism of action of these factors is properly identified and diagnosed, we can reach to scientific growth and prevent the formation of corruption in professional sports in Iran. According to the results, it is suggested that federations and even sports clubs establish a clear monitoring system on the performance of coaches, referees, athletes and managers. Also, considering some causes of corruption in professional sports in Iran like existence of legal grounds, complex regulations, ambiguous laws and other similar cases, it is recommended to formulate professional sports laws and policies based on existing international laws.
کلیدواژه‌ها [English]
- Key Words: Professional Sports
- Corruption in Sports
- Corruption in Sports Teams
- Brokerage in Sports and Betting
شناسایی عوامل موثر بر شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران
مهدی سادات الحسینی[1]
علی زارعی[2]
زهرا حاجی انزهایی[3]
تاریخ دریافت مقاله: 20/10/1399
تاریخ پذیرش مقاله:11/11/1399
مقدمه
در دهه اخیر، با شکلگیری انواع سازمانها و ادارهها جهت ارضای نیاز افراد، شاهد بروز ناهنجاریهای سازمانی و در اصطلاح «فساد اداری» به مثابه شکل جدیدی از انحرافات اجتماعی بودهایم (کمپبل و گوریتز[4]، 2014؛ گروس[5]، 2011؛ لو[6] ، 2005). کالینز، اولنبرک و رودریگز[7] (2009) فساد را یک عمل انجام شده با هدف دریافت سود و مزایای شخصی نامیدند که هیچ گونه همخوانی و ارتباطی با وظیفه اصلی و حقوق افراد در سازمانها ندارد و به نوعی پایمال شدن حق دیگران است (کالینز و همکاران، 2009). همچنین، دن نئوونبوئر و کاپتین[8] (۲۰۰۸)، رابیوسی و سانتانگو[9] (۲۰۱۹)، رزآکرمن و پالیفکا[10] (۲۰۱۶)، گورسیرا، استگ، دنکرز و هوسمن[11] (2018) و مین[12] (2019) فساد را استفاده از قدرت شخصی در سازمان در جهت کسب منافع نامشروع تعریف نمودند (دن نئوونبوئر و کاپتین، 2008؛ رابیوسی و سانتانگو، 2019؛ رزآکرمن و پالیفکا، 2016؛ گورسیرا و همکاران، 2018 و مین، 2019). میتوان اذعان داشت که فساد یک پدیده ناهنجار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است که امروزه گریبان ورزش را گرفته است (ماینگ[13]، 2005). جهانی شدن صنعت ورزش منجر به یک فرایند تجاری به وسیله درآمدهای نهفته برای سهامداران، حامیان مالی، مسئولان دولتی (سیاسیون) و ورزشکاران شده است. این درآمد نهفته منجر به این شده که بسیاری از ورزشکاران و مسئولان به منظور کسب سود و منفعت بیشتر، دچار ارتکاب فساد شوند (مین، 2019).
در این زمینه نیکا و پتوکووارو[14] (2014) معتقد بودند که فساد در ورزش به ویژه ورزش حرفهای اشاره به نگرانی‌های اساسی و نیز پولهای کلانی دارد که میتواند مسئولیت اقتصادی و اجتماعی بزرگی را سبب‌ساز شود و امروزه، به یکی از مشکلات ورزش تبدیل شده است و باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرد. فساد میتواند به شکلهای مختلف، کل سیستم ورزش را نابود کند. فساد در ورزش را میتوان به هر نوع ناهنجاری در ورزش که طبق قانون ممنوع است، تعریف کرد (نیکا و پتوکووارو، 2014). جنیینگ[15] (2006) بیان کرد که فساد در سازمانهای ورزشی شامل موارد زیر است: 1) رشوه به مقامات، 2) تبانی با شرکتکنندگان در مسابقه و 3) استفاده ورزشکاران از داروهایی غیر مجاز (دوپینگ) که عملکردشان را بالا میبرد. این اشکال فساد توسط افرادی که مدیر نیستند، صورت میپذیرد و در دسته سازمانهای با افراد فاسد جای میگیرند (جنیینگ، 2006). همچنین مانیگ (2005) موارد فساد موجود در ورزش را تجزیه و تحلیل کرد و مفاسد ورزشی را به دو دسته تقسیم نمود: دسته اول مربوط به نتایج رقابت است که به موجب آن ارائهدهنده و دریافتکننده رشوه میتوانند ورزشکاران، مسئولان ورزش و غیرورزشکاران مانند داوران باشد. دسته دوم مربوط به فساد مربوط به انجمنهای ورزشی و مسئولان در زمینه محل برگزاری میزبان مسابقات مهم، تخصیص حقوق یا نامزدی در سمتها و غیره میباشد. همچنین گورس و چادویک[16] (2011) فساد در ورزش را به چهار گروه 1) رشوه، 2) تبانی ورزشی، 3) سوء استفاده از اطلاعات به منظور شرطبندی و 4) دوپینگ تقسیم کردند (گورس و چادویک، 2011). مسترز[17] (2015) مهمترین مصادیق فساد در ورزش را تبانی در نتیجه بازی، دوپینگ، رشوهخواری جهت کسب میزبانی رویدادهای بزرگ و شرطبندی بیان نمودند (مسترز، 2015). در زمینه پژوهشهای صورت گرفته پیرامون فساد در ورزش، لام[18] (2019) در پژوهشی با عنوان «فساد در ورزش» به این نتیجه رسید که فساد در ورزش شامل 5 بخش است: 1) مفهوم فساد، 2) علل فساد ورزشی، 3) عواقب فساد ورزشی، 4) اصلاحات و 5) چالشهای مبارزه با فساد. مانولی، آنتونوپولوس و بایرر[19] (2019) در پژوهشی با عنوان «اجتنابناپذیر بودن فساد در فوتبال یونان» بیان نمودند که تبانی، ترفندهای بلیط فروشی و گواهینامه جعلی مالیاتی از جمله مصادیق بروز فساد در فوتبال یونان هستند و عمده مشکل فوتبال در این کشور عوامل سیاسی، ساختاری، اقتصادی و مدیریتی است (مانولی و همکاران، 2019). یلماز، مانولی و آنتونوپولوس[20] (2018) در پژوهش خود با عنوان «آناتومی تبانی در فوتبال ترکیه» گزارش نمودند که تبانی در 17 مسابقه در فصل 2011-2010 اتفاق افتاده بود و منجر به تشکیل 4 پرونده جنایی، 7 کمیته انضباطی و 93 مظنون و منجر به حذف دو تیم از مسابقات اروپایی شده بود. همچنین در این تبانیها اثری از سیاسیون و شخص رئیس جمهور این کشور برای کسب نتیجه دلخواه باشگاه مورد علاقه خود نیز دیده میشد (یلماز و همکاران، 2018). هنری و محمودی (1398) در پژوهشی به تبیین الگوی کمّی عوامل بروز فساد در صنعت فوتبال ایران با رویکرد نظریه داده- بنیاد پرداختند. نتایج بررسی آنها نشان داد که کلیه عوامل علّی، زمینهای، مداخلهگر، راهبرد و پیامد از مُدل ساختاری، بر پدیده محوری (فساد) دارای تأثیر معنادار و در جهت مثبت بودند و تنها ارتباط بین مقوله‌های علّی، زمینهای، مداخلهگر و راهبرد بر پیامد اثر معنادار و در جهت معکوس (منفی) بود. محمودی، هنری، یونسی و شهلایی باقری (1397) در پژوهشی به کاوش عوامل زمینهای و مداخلهگر بروز فساد در صنعت فوتبال ایران پرداختند. پس از تحلیل یافتهها، عوامل زمینهای (بسترساز) و عوامل مداخلهگر (تأثیرگذار) شناسایی شدند. بر اساس همین یافتهها، بی‌اخلاقی، بی‌تعهدی، عدم تعامل و هم‌افزایی سازمانی و فراهم نبودن محیط حقوقی و قانونی بهعنوان مقوله محوری شناسایی شدند. یافتههای مربوط به عوامل زمینهای بیانگر 25 مقوله فرعی حاصل از کدگذاری محوری در 7 مفهوم کلی حاصل از کدگذاری گزینشی همچون شکاف قوانین، انگیزه مالی، کارکرد نامناسب رسانهها، تضعیف مجامع تصمیمگیری، ضعف قوانین نقل و انتقالات، فقدان معیارهای رفتاری و شفاف نبودن فرایندها دسته‌بندی شدند. یافتههای عوامل مداخلهگر (تأثیرگذار) نیز در 7 مقوله فرعی حاصل از کدگذاری محوری در 3 مفهوم کلی از کدگذاری گزینشی تداخل وظایف، عدم اراده فساد ستیزی و عدم هماهنگی طبقه‌بندی شدند. به‌طور کلی شناسایی عوامل زمینهای و تأثیرگذار بروز فساد میتواند به مسئولان در پیشگیری از وقوع فساد و بهبود سلامت سازمانی فوتبال کمک بسیاری کند. شفیعی و افروزه (1397) در پژوهشی به شناسایی و تبیین مولفههای موثر در بروز فساد در فوتبال ایران پرداختند. یافتهها نشان داد که مغیرهای مدیریتی- اداری و آموزشی- تربیتی بیشترین تاثیر را در همه ابعاد داشتند. همچنین، بالاترین رتبه شکلهای فساد از دیدگاه بازیکنان، مربیان، داوران، کادر فنی و مدیریتی و اصحاب رسانه، تبانی و از دیدگاه اعضای آکادمی فوتبال تحصیل مال از طریق نامشروع بود. یافتهها نشان داد که بعد کلان تبیینکننده بروز فساد در فوتبال است و سطوح میانی تاثیرگذاری ضعیفی بر فساد دارند- شاید تاثیرگذاری ضعیف به سبب قدرت تاثیر بعد کلان بر فساد در مقایسه با عوامل میانی و خرد باشد. همچنین زارع، حیدرینژاد و شتاب بوشهری (1395) در پژوهشی به بررسی عوامل موثر بر بروز فساد اداری و روشهای کنترل آن در وزارت ورزش و جوانان پرداختند. نتایج نشان داد که عوامل سازمانی با مقدار 88/5 بیشترین و عوامل آگاهی دهنده با مقدار 40/2 کمترین تاثیر را بر بروز فساد اداری دارند. در بخش کنترل فساد اداری نتایج پژوهش نشان داد که عوامل اثر بخشی قانونی با مقدار 63/3 بیشترین تاثیر و عوامل مدیریتی- اداری با مقدار 42/1 کمترین تاثیر را بر روشهای کنترل فساد اداری دارا هستند.
با توجه به مطالب ارائه شده میتوان گفت که نمونههایی از فساد را کم و بیش میتوان در هر سازمانی مشاهده کرد. سازمانهای ورزشی در ایران نیز از این امر مستثنی نیستند که با توجه به نقش و مسئولیت مهمی که در امر توسعه ورزش و تأمین سلامت مردم دارند، فساد در ورزش بخصوص ورزش حرفهای ایران میتواند تاثیرات مخرب زیادی را به بار آورد. با توجه به اینکه در ایران کمتر پژوهشی به فساد در ورزش پرداخته و اکثر پژوهشهای انجام شده در زمینه فساد در صنعت فوتبال ایران- نظیر هنری و محمودی (1398)، محمودی و همکاران (1397)، شفیعی و افروزه (1397) و محمودی و همکاران (1396)- بوده و تعداد اندک این پژوهشها موجب شده به رفع مشکل فساد کمک چندانی نشود،می توان گفت عدم نبود الگو و مدلی مناسب در این زمینه میتواند صدمات جبران ناپذیری برای ورزش حرفهای ایران در پی داشته باشد. بنابراین کنکاش درباره این موضوع از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار است. پس سوال اصلی این پژوهش آن است:
چه عواملی بر شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران موثر هستند؟
روش شناسی پژوهش
پژوهش حاضر کیفی، از نوع پژوهشهای اکتشافی میباشد و هدف کشف پدیدههایی است که چندان قابل درک نیستتند. این پژوهش به دنبال شناسایی عوامل موثر بر شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران بود. لذا پژوهش حاضر از نوع پژوهشهای کاربردی است. این پژوهش بر مبنای جستجوی داده، دارای ماهیت کیفی است که از روش نظریه داده- بنیاد استفاده می کند. سئوالات مصاحبه بر اساس مدل سیستماتیک و رهیافت نظامند اشتراوس و کوربین[21] (1997) طراحی شده است؛ بدین صورت که ابتدا از طریق مطالعات اسناد، فهرستی از عوامل مؤثر با موضوع پژوهش شناسایی شد. فهرست مقدماتی به عنوان سئوالات مصاحبه و ابزار اولیه گردآوری دادهها مد نظر قرار گرفت. سپس راهنمای مصاحبه تدوین و پژوهشگر قبل از انجام مصاحبه با هر یک از صاحب نظران آگاه، راهنمای مصاحبه را برای آنان ارسال کرد. همچنین سئوالهایی بر اساس پاسخ مشارکتکنندگان به منظور کشف جنبههای خاص و عمیقتر فساد در ورزش از طریق مصاحبه عمیق و نیمهساختارمند پرسیده شد. مصاحبه با برخی سئوالات توصیفی همچون: سن، سابقه فعالیت و همچنین شناخت دقیق از سمت یا جایگاه مصاحبهشوندگان آغاز میشد و در ادامه سئوالات اصلی پژوهش پرسیده و در پایان نیز از مصاحبهشوندگان با سئوال باز مانند فکر میکنید مطلبی هست که به آن در این حوزه نپرداختهاید؟ خاتمه مییافت. مدت زمان مصاحبه بین 70 الی 120 دقیقه بود که در پژوهش حاضر میانگین مصاحبه با نمونهها 90 دقیقه بود. ذکر این نکته ضروری است که به منظور ثبت اطلاعات حاصل از مصاحبهها، علاوه بر نکتهبرداری، از دستگاه ویژه ضبط صدا نیز استفاده گردید. به دلیل مسائل اخلاقی، قبل از شروع هر مصاحبه، برای ضبط گفتگو از مصاحبهشوندگان اجازه گرفته میشد. مصاحبه در مکان مورد توافق مصاحبهشونده و پژوهشگر بود. تعداد 7 نفر از مصاحبه شوندگان به شکل هدفمند و با توجه به شناخت تیم پژوهش و مطالعه و بررسی مقالات و پژوهشهای علمی و تعداد 12 نفر هم به شیوه گلوله برفی و با معرفی گروه اول انتخاب شدند. برای هر یک از مشارکتکنندگان بعد از هماهنگی زمان مصاحبه، به منظور حداکثر استفاده از اطلاعات صاحب نظران و آشنایی با کلیت موضوع و جوانب آن، نامهای همراه با جزئیات و اهداف اصلی پژوهش و سئوالات مرتبط با آن توسط پست الکترونیکی یا شبکههای اجتماعی به مصاحبهشوندگان ارسال شد تا با مطالعه و آمادگی ذهنی بیشتر در مصاحبه پاسخگوی سئوالات پژوهشگر باشند. البته تغییرات لازم در سئوالات برای هر یک از مصاحبه شوندگان قبل و حتی حین گفتگو و با توجه به شرایط مصاحبه انجام میشد. پس از انجام 19 مصاحبه، پژوهشگر به اشباع نظری رسید. مصاحبهشوندگان شامل 4 نفر عضو هیئت علمی دانشگاه که دارای مقاله علمی چاپ شده یا کتاب تالیفی یا ترجمهای بودند، 3 نفر از مدیران باشگاههای ورزشی، 3 نفر از روسای فدراسیونهای ورزشی، 2 نفر از مدیران رسانههای ورزشی، 3 نفر از مدیران عالی وزارت ورزش و جوانان، 2 نفر از مدیران آکادمی ملی المپیک و 2 نفر از ورزشکاران معروف در رشتههای مختلف بودند. انجام مصاحبهها تا حد کفایت یا اشباع نظری ادامه یافت. اشباع نظری مرحلهای است که در آن دادههای جدیدی در مورد مقوله پدید نیاید و روابط بین مقولهها برقرار و تأیید شده است (اشتراوس و کوربین، 1997). از آنجا که نظریههایی که در عرصه علوم انسانی و رفتاری ارائه میشوند در طول زمان قابل، اصلاح و تعدیل هستند، پژوهشگران کیفی به جای واژه اعتبار و روایی، از واژههای «مقبولیت» «انتقال پذیری» و «تأییدپذیری» استفاده میکنند که داده ها مورد تایید قرار گرفتند. همچنین از پایایی بازآزمون استفاده شد و پایایی معادل 88 درصد گزارش گردید. بدین شکل که 3 مصاحبه بهعنوان نمونه انتخاب و هر کدام از آنها توسط یک نفر متخصص مدیریت ورزشی آشنا به حیطه بازاریابی مجدد کُدگذاری شدند. سپس کُدهای مشخص شده برای هر کدام از مصاحبهها با هم مقایسه گردیدند. در هر کدام از مصاحبهها، کدهایی که بین دو کدگذار با هم مشابه بودند به عنوان "توافق" و کدهای غیر مشابه به عنوان "عدم توافق" مشخص شدند. با توجه به استفاده از روش کیفی نظریه داده-بنیاد در این پژوهش، گالدینک[22] (۲۰۰۲) بیان می دارد بیشتر مطالعات الگوی کدگذاری پارادایمی را برای تحلیل دادههای حاصل از روش داده- بنیاد معرفی میکنند که در قالب یک فرایند کدگذاری سیستماتیک[23] شامل سه مرحله اولیه[24]، محوری[25] و گزینشی[26] منجر به ایجاد این مدل میشود (گالدینک، 2002). در این تحقیق پژوهشگر سعی نموده است بر اساس نظرات صاحب نظران از پدیده مورد مطالعه (شناسایی عوامل موثر بر شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران) مقولاتی را استخراج کند و در بخش بحث و نتیجه گیری به بررسی گستردهتر هر یک از مقولهها بپردازد.
یافتههای پژوهش
جدول 1: کدهای اولیه و کدبندی متمرکز
|
ردیف |
کد اولیه |
کد محوری |
مقوله اصلی |
|
1 |
عدم شایسته سالاری در انتخاب مدیران |
ضعف مدیریتی |
شرایط علی |
|
2 |
ابهام در انتصابات مدیریتی |
||
|
3 |
عدم ثبات مدیریتی |
||
|
4 |
نتیجهگرا بودن مدیران |
||
|
5 |
وجود مدیران غیر ورزشی |
||
|
6 |
عدم استقلال کاری |
||
|
7 |
عدم مسئولیتپذیری |
||
|
8 |
چند شغله بودن مدیران |
||
|
9 |
تفویض اختیار خارج از مسئولیت |
||
|
10 |
آشنا نبودن با قوانین و مقررات |
||
|
11 |
عدم وجود چشمانداز |
||
|
12 |
عدم برنامهریزی |
||
|
13 |
عدم وجود برنامههای کاری |
بی عدالتی سازمانی
|
شرایط علی |
|
14 |
عدم توجه به نگرش و تفکرات |
||
|
15 |
تصمیمات غلط در سازمانهای ورزشی |
||
|
16 |
عدم توجه به پاداشها |
||
|
17 |
عدم وجود مزایا |
||
|
18 |
قضاوت در مورد ورزشکاران |
نبود اخلاق حرفهای |
شرایط زمینهای |
|
19 |
بی انضباطی از سوی مدیران |
||
|
20 |
بی انضباطی از سوی مربیان |
||
|
21 |
بی انضباطی از سوی ورزشکاران |
||
|
22 |
بی انضباطی از سوی عوامل اجرایی |
||
|
23 |
عدم وجود تعهد حرفهای |
||
|
24 |
عدم وجود ایدئولوژی اخلاقی |
||
|
25 |
در نظر گرفتن منافع شخصی |
||
|
26 |
عدم تعهد به تیم |
||
|
27 |
زیر پا گذاشتن اصول اخلاقی |
||
|
28 |
الگو و سرمشق از پیشکسوتان |
||
|
29 |
عدم وفاداری به تیم |
||
|
30 |
نهادینه کردن فرهنگ پهلوانی |
||
|
31 |
رفتار مناسب با شئون اسلامی |
||
|
32 |
فرهنگ سازی از طریق توسعه رفتارهای مطلوب |
فرهنگسازی |
راهبرد |
|
33 |
توجیه مسئولیتهای آگاهانه |
||
|
34 |
احیای حس مسئولیتپذیری |
||
|
35 |
وجود دلالان در ورزش |
باند بازی |
شرایط زمینهای |
|
36 |
وجود باندهای مافیایی در ورزش |
||
|
37 |
وجود خویشاوندی در ورزش |
||
|
38 |
وجود منافع ناعادلانه در ورزش |
فساد سیستمی |
شرایط علی |
|
39 |
عدم وجود نظام دموکراتیک در ورزش |
||
|
40 |
انحصارگرایی در قدرت |
||
|
41 |
عدم شفافیت |
||
|
42 |
عدم رعایت قانون |
||
|
43 |
سوء‌استفاده از قدرت |
||
|
44 |
انحصارطلبی |
||
|
45 |
فساد در سطح کلان ورزش |
||
|
46 |
ضعف در تشکیلات اداری |
عوامل ساختاری |
شرایط علی |
|
47 |
ضعف سیستمها و روشها |
||
|
48 |
استفاده نکردن از منشور اخلاقی |
عوامل سازمانی |
شرایط علی |
|
49 |
پنهانکاری |
||
|
50 |
نقض هنجارها |
||
|
51 |
استفاده نادرست از الگوها |
||
|
52 |
ضعف در قوانین و مقررات |
خلاء قوانین و مقررات |
شرایط مداخلهگر |
|
53 |
دور زدن قوانین |
||
|
54 |
اجرای سلیقهای قوانین |
||
|
55 |
تغییرات مداوم قوانین |
||
|
56 |
پیروی نکردن از قوانین فدراسیونهای ورزشی |
||
|
57 |
سوء استفاده از قوانین |
||
|
58 |
عدم به روز بودن قوانین |
||
|
59 |
کمبود نظارت بر قوانین و مقررات |
||
|
60 |
مقام پرستی |
نقش عوامل اجرایی در ورزش |
شرایط علی |
|
61 |
نفوذ و ارتباطات عوامل اجرایی |
||
|
62 |
سهم خواهی عوامل اجرایی |
||
|
63 |
عدم ثبات سیاسی |
سیاست سازمانی |
شرایط علی |
|
64 |
عدم تقسیم قدرت به صورت عادلانه |
||
|
65 |
ساختار سیاسی نادرست |
||
|
66 |
قدرت مسئولیت سیاستمداران در ورزش |
||
|
67 |
منفعت طلبی |
ویژگیهای فردی |
شرایط زمینهای |
|
68 |
خود شیفتگی |
||
|
69 |
میل به اختلاس |
||
|
70 |
رانت خواری |
||
|
71 |
جاه طلبی |
||
|
72 |
نفع شخصی |
منفعت و سود |
شرایط علی |
|
73 |
نفع مالی |
||
|
74 |
نفع تیمی |
||
|
75 |
بستن قراردادهای هنگفت |
||
|
76 |
فضای باز سیاسی |
فساد سیاسی |
شرایط زمینهای |
|
77 |
پیشنهاد رشوه از سوی سیاستمداران |
||
|
78 |
نبود آزادی رسانهای برای ارائه گزارشهای مربوط به فساد |
||
|
79 |
انتصابات رسانهای |
فساد رسانهای |
عوامل مداخلهگر |
|
80 |
گسترش شایعات فساد در رسانهها |
||
|
81 |
اعمال قدرت در رسانهها |
||
|
82 |
عدم انعکاس اخبار |
||
|
83 |
مشارکت رسانهها در فساد |
||
|
84 |
سوق دادن نگرش افکار عمومی به دیگر مسائل در ورزش |
||
|
85 |
مستند سازیهای مالی |
فساد مالی |
شرایط زمینهای |
|
86 |
عدم صداقت و پاک دستی مدیران |
||
|
87 |
ابهام در صورتهای مالی |
||
|
88 |
فقدان سیستم ارزیابی و نرخ گذاری بازیکنان |
||
|
89 |
عدم تفکیک بازرس قانونی از حسابرس |
||
|
90 |
کمبود آیین نامههای مالی |
||
|
91 |
عدم شفافیتهای مالی |
||
|
92 |
قراردادهای جعلی |
||
|
93 |
کاهش نظارت |
نبود نظارت |
شرایط علی |
|
94 |
کمبود بازرس |
||
|
95 |
نبود بازرس مستقل در ورزش حرفهای |
||
|
96 |
سوء استفاده مدیران خصوصی از مدیران دولتی |
فساد در بخش خصوصی |
شرایط مداخلهگر |
|
97 |
پیشنهاد رشوه دادن مدیران شرکتهای خصوصی به مدیران دولتی |
||
|
98 |
لابیگری |
||
|
99 |
پولشویی |
||
|
100 |
رانت خواری از قدرت |
فساد در بخش دولتی |
شرایط مداخلهگر |
|
101 |
اختلاس مدیران دولتی |
||
|
102 |
عقد قرار دادهای زیانآور |
||
|
103 |
ارتباط با |
||
|
104 |
چاپلوسی برای حفظ سمت |
||
|
105 |
وابستگیهای حزبی |
||
|
106 |
تبانی در نتیجه |
فساد در تیمهای ورزشی |
شرایط زمینهای |
|
107 |
تبانی در خرید بازیکن |
||
|
108 |
رعایت نکردن بازی جوانمردانه |
||
|
109 |
تخریب دیگر تیمها و باشگاههای ورزشی |
فساد در تیمهای ورزشی |
شرایط زمینهای |
|
110 |
عدم وازین اخلاقی در تیمهای ورزشی |
||
|
111 |
توجه به سطح درآمد خانوادهها |
||
|
112 |
عدم توجه به تیمهای پایه |
||
|
113 |
عدم توجه به بازیکنان با درآمد پایین |
فساد در بین مربیان |
شرایط مداخلگر |
|
114 |
تخریب مربیان |
||
|
115 |
ارتباط با دلالان ورزشی |
||
|
116 |
جذب بازیکنان سفارش شده |
||
|
117 |
انحصاری شده نیمکت مربیگری |
||
|
118 |
عدم مسئولیتپذیری در بین مربیان |
||
|
119 |
درآمدزاییهای نامتعارف از فروش بازیکنان |
||
|
120 |
عدم رعایت احراز شرایط حرفهای مربیان |
||
|
121 |
شهرت طلبی در بین بازیکنان |
فساد در بین ورزشکاران |
شرایط مداخلگر |
|
122 |
شرط بندی بازیکنان با عوامل خارج از ورزش |
||
|
123 |
دوپینگ بازیکنان |
||
|
124 |
میل به پولدار شدن در بین بازیکنان |
||
|
125 |
اعتماد به نفس کاذب در بین بازیکنان |
||
|
126 |
پایبند نبود بازیکنان به باشگاه |
||
|
127 |
بازیکن سالاری |
||
|
128 |
جذب بازیکنان پولی |
||
|
129 |
رابطه پنهان بازیکنان با دلالان |
||
|
130 |
وجود مافیا در نقل و انتقالات بازیکنان |
||
|
131 |
کم شدن تعصب در میان ورزشکاران |
||
|
132 |
استفاده از بیت المال |
عوامل برون سازمانی |
شرایط مداخلگر |
|
133 |
نبود نظام بانکی فعال |
||
|
134 |
نبود سیستم مالیاتی فعال |
||
|
135 |
خصوصی سازی بدون توجه به زیرساختها |
||
|
136 |
ساختار شکننده نظام مالی- اداری |
||
|
137 |
سهامدار نکردن هواداران |
||
|
138 |
عدم پرداخت حقوق داوران |
فساد در بین داوران |
شرایط مداخلگر |
|
139 |
چیدمان داوری بر اساس شهرت بدون توجه به زحمت داوران |
||
|
140 |
ضعف مالی داوران |
||
|
141 |
عدم آموزش داوران در مبارزه با فساد |
||
|
142 |
نبود انسجام در تشکیلات داوری |
|
143 |
سوء استفاده از مدیران ناموفق |
دلالی در ورزش |
شرایط مداخلگر |
|
144 |
نفوذ و قدرت در رسانهها ورزشی |
||
|
145 |
جابه جایی مداوم بازیکنان |
||
|
146 |
جابه جایی مداوم مربیان |
||
|
147 |
عدم توجه به سایتهای شرط بندی از سوی مراجع قضایی |
شرطبندی |
شرایط مداخلگر |
|
148 |
حضور مربیان، بازیکنان و داوران در سایتهای شرط بندی |
||
|
149 |
عضویت ارکانهای اصلی ورزش در سایتهای شرط بندی |
||
|
150 |
شرط بندی در لیگهای پایینتر |
||
|
151 |
سهم خواهی مدیران و مربیان از قرارداد بازیکنان |
منفعت طلبی |
شرایط علی |
|
152 |
سودجویی مدیران |
||
|
153 |
میل به ستاره سازی در ورزش |
||
|
154 |
نتیجهگرایی از سوی هواداران |
||
|
155 |
انتصابات حاکمیتی در ورزش |
عدم شایسته سالاری |
شرایط زمینهای |
|
156 |
انتصابات سیاسی در ورزش |
||
|
157 |
انتصابات نابجا در ورزش |
||
|
158 |
انتصابات پولی در ورزش |
||
|
159 |
لابیگری در انتصابات |
||
|
160 |
پایین بودن سطح سلامت اجتماعی افراد در جامعه |
عوامل اجتماعی تشکیل دهنده فساد |
شرایط زمینهای |
|
161 |
از بین رفتن سرمایههای اجتماعی |
||
|
162 |
از بین رفتن اعتماد اجتماعی |
||
|
163 |
افزایش فاصله طبقاتی |
||
|
164 |
از بین رفتن مشارکت اجتماعی |
||
|
165 |
بی بند و باری از سوی افراد مشهور |
||
|
166 |
نبود دموکراسی در ورزش |
||
|
167 |
پایین آمدن تقوای افراد |
کم رنگ شدن اعتقادات |
شرایط علی |
|
168 |
دور شدن از اهداف ورزش |
||
|
169 |
کم رنگ شدن ارزشهای دینی |
||
|
170 |
لوده سازی فضای ورزش |
||
|
171 |
نظارت و کنترل |
راهبردهای مبارزه بافساد |
راهبرد |
|
172 |
راهبردهای حقوقی |
||
|
173 |
کنترل مالی تیمهای حرفهای |
||
|
174 |
پرداخت به موقع حق و حقوق |
||
|
175 |
احزار شرایط حرفهای مدیران و مربیان |
||
|
176 |
حذف دلالان در ورزش |
||
|
177 |
ترویج بازی جوانمردانه |
||
|
178 |
گسترش بستر رقابت طلبی |
||
|
179 |
از بین بردن روابط خارج از عرف |
راهبردهای مبارزه بافساد |
راهبرد |
|
180 |
تشکیل بنگاههای اقتصادی در ورزش |
||
|
181 |
استفاده از تجارب کشورهای دیگر در مبارزه با فساد |
||
|
182 |
افزایش عوامل اجتماعی در ورزش |
||
|
183 |
صدور به موقه و سریح احکام انظباتی |
||
|
184 |
ورود نهادهای قضایی در ورزش |
||
|
185 |
برخورد قضایی با مافیا و دلالان ورزشی |
||
|
186 |
برخورد جدی با صاحبان سایتهای شرط بندی |
||
|
187 |
توجه به تیمهای پایه |
||
|
188 |
کاهش تهدیدات سازمانی و برون سازمانی |
||
|
189 |
کانال قانونی فروش و خرید بازیکن |
||
|
190 |
افزایش مجازاتها |
||
|
191 |
افزایش ارتباط با نهادهای بین المللی مبارزه با فساد |
||
|
192 |
گرفتن تستهای مکرر دوپینگ |
||
|
193 |
توسعه کمیتههای اخلاقی در ورزش |
||
|
194 |
جلوگیری از قانون کپی رایت |
||
|
195 |
افزایش بازرسان در سازمانهای ورزشی |
||
|
196 |
تشکیل کمیتههای فنی |
||
|
197 |
توجه به انتصابات |
||
|
198 |
افزایش نهادهای مبارزه با فساد |
||
|
199 |
ایجاد نهادهای مستقل برای مبارزه با فساد سازمانی |
||
|
200 |
جلوگیری از قدرت طلبی مدیران |
||
|
201 |
افزایش کمیتههای انظباتی در تیمها |
||
|
202 |
ایجاد کمیته مبارزه با فساد در تیمهای ورزشی |
||
|
203 |
توجه به آموزش ارزشهای اخلاقی به بازیکنان |
آموزش مبارزه با فساد |
راهبرد |
|
204 |
کسترش آموزش های اخلاقی در تیمهای پایه |
||
|
205 |
برگزاری دورههای آموزشی مبارزه با فساد |
||
|
206 |
آشنایی بازیکنان با قوانین و مقررات |
||
|
207 |
جلوگیری از فعالیتهای عام المنفعه و خریه افراد در عرصه ورزش |
افزایش عوامل فرهنگی |
راهبرد |
|
208 |
تقویت ارزشهای فرهنگی در جامعه ورزشی |
||
|
209 |
توسعه زیر ساختها |
پیامدهای پیشگیری از فساد |
پیامد |
|
210 |
از بین بردن بازیکن سالاری |
||
|
211 |
حذف دلالان ورزشی |
||
|
213 |
افزایش شایسته سالاری در انتصابات |
||
|
214 |
جلوگیری از افزایش جبابی قیمتهای بازیکنان و مربیان |
||
|
215 |
جلوگیری از قراردادهای نامتعارف |
||
|
216 |
کاهش استفاده نکردن از مدیران بازنشسته |
||
|
217 |
کاهش استفاده نکردن از مدیران دوشغله |
پیامدهای پیشگیری از فساد |
پیامد |
|
218 |
کاهش تخلفات |
||
|
219 |
جلوگیری از قطبی شدن ورزش |
||
|
220 |
افزایش تیمهای سازنده |
پیامدهای حرفهای |
پیامد |
|
221 |
افزایش حس جذابیت و کیفیت بازیها |
||
|
222 |
واقعی بودن نتایج |
||
|
223 |
توسعه و پیشرفت در ورزش |
||
|
224 |
توسعه ورزش حرفهای |
||
|
225 |
افزایش انگیزه |
پیامدهای اجتماعی |
پیامد |
|
226 |
کاهش پول پرستی |
||
|
227 |
افزایش هواداران |
||
|
228 |
آرامش اجتماعی |
||
|
229 |
ممانعت از رقابت سالم |
شیوع فساد |
شرایط مداخلگر |
|
230 |
دید منفی به ارکان ورزش |
||
|
231 |
فساد اداری در بدنه ورزش |
||
|
232 |
افزایش بی انگیزگی |
||
|
233 |
بدبینی هواداران به نتایج |
||
|
234 |
پارتی بازی در ورزش |
||
|
235 |
کپی رایت در ورزش |
||
|
236 |
شهرت طلبی افراد خاص |
||
|
237 |
توجه به شهرت طلبی از سوی مدیران |
||
|
238 |
حاکم بودن فساد پنهان بر محیط ورزش حرفهای |
ماهیت فساد |
شرایط علی |
|
239 |
ساختار ناسالم |
||
|
240 |
مشکلات سخت افزاری |
||
|
241 |
ورود پول هنگفت در ورزش |
||
|
242 |
فساد ریشهای |
||
|
243 |
تهدیدات سازمانی از سوی افراد با نفوذ |
||
|
244 |
نقش آفرینی سیاسیون در ورزش |
نقش سیاسیون در ورزش |
شرایط زمینهای |
|
245 |
استفاده ابزاری از ورزش در سیاست به عنوان عاملی برای رشد واسطهگری |
||
|
246 |
سهم خواهی جریانات سیاسی در ورزش |
||
|
247 |
نفوذ و دخالت سیاسیون در ورزش |
||
|
248 |
رانت سیاسی در ورزش حرفهای |
||
|
249 |
وجود ارتباطات سیاسی غیر متعارف |
||
|
250 |
سیاست زدگی ساختار ورزش جهت ترویج واسطهگری |
||
|
251 |
نبستن قرار دادهای حرفهای |
عوامل فنی و تخصصی |
شرایط زمینهای |
|
252 |
بی قاعده بودن دستمزدها |
||
|
253 |
ورود مالکان خصوصی گزینش نشده به ورزش |
||
|
254 |
نبود بنگاههای اقتصادی در بدنه ورزش |
بعد از کدگذاری مرحله به مرحله مفاهیم به دست آمده، تعداد 254 کد اولیه غیرتکراری به دست آمد که در قالب 40 مقوله طبقه‌بندی شدند.
شکل 1: مدل عوامل موثر بر شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران
بحث و نتیجه گیری
در سالهای اخیر، جهان شاهد رشد بی سابقه آگاهی نسبت به پیامدهای گسترش فساد بوده است. سازمانهای بینالمللی، دولتها و نهادهای جامعه مدنی، فساد را به عنوان مانعی جدی برای تحقق حقوق شهروندی، دموکراسی، رشد کیفی و ثبات ملی و بینالمللی مورد ارزیابی قرار میدهند. فساد، گذشته از آن که از نظر اخلاقی ناپسند است، بیشتر به آن علت که سبب بروز بسیاری از ناکارآمدیها و دشواریها برای تحول و توسعه اجتماعی و اقتصادی میشود، به کانون توجه بسیاری از اقتصاددانان، متخصصان علوم سیاسی و پژوهشگران علوم مدیریت تبدیل شده است (صادقی و همکاران، 1389). از این رو، پژوهش حاضر به دنبال شناسایی عوامل موثر بر شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران است. نتایج حاصل از کدگذاریها نشان داد که شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران بر مبنای عوامل مختلفی قرار دارد. لذا زمانی که مکانیسم اثر این عوامل بهدرستی شناسایی و تشخیص داده شود میتوان شاهد رشد علمی و پیشگیری از شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران بود. در ادامه این عوامل به صورت جداگانه مطرح و در موردآنها بحث میشود.
در این پژوهش یکی از عواملی که در خصوص شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران مورد بررسی قرار گرفت، شرایط علی بود. شرایط علی، مجموعهای از عوامل اصلی به وجود آورنده پدیده مورد مطالعه میباشند (اشتراوش و کوربین، 1990). در این پژوهش شرایط علی شامل دوازده عامل بود: 1) ضعف مدیریتی، 2) بی عدالتی سازمانی، 3) فساد سیستمی، 4) عوامل ساختاری، 5) عوامل سازمانی، 6) نقش عوامل اجرایی در ورزش، 7) سیاست سازمانی، 8) منفعت و سود، 9) نبود نظارت، 10) منفعت طلبی، 11) کم رنگ شدن اعتقادات و 12) ماهیت فساد. این یافتهها با نتایج مطالعات هنری و محمودی (1398)، محمودی و همکاران (1397)، لام (2019)، تیگو[27] (2016)، مسترز[28] (2015) و زویتر[29] (2014) همخوان بود. یکی از مهمترین این عوامل با عنوان «ضعف مدیریتی» بود شامل موارد زیر بود: عدم شایسته سالاری در انتخاب مدیران، ابهام در انتصابات مدیریتی، عدم ثبات مدیریتی، نتیجهگرا بودن مدیران، وجود مدیران غیر ورزشی، عدم استقلال کاری، عدم مسئولیتپذیری، چند شغله بودن مدیران، تفویض اختیار خارج از مسئولیت، آشنا نبودن با قوانین و مقررات، عدم وجود چشمانداز و عدم برنامهریزی. پینتو و همکاران[30] (2008) بیان کردند زمانی که در سازمان طرح وظایف و تفکیک فعالیتهای افراد یا بخشها وجود ندارد، زمینه برای بروز سوء استفاده در افراد سازمان ایجاد میشود (پینتو و همکاران، 2008). در تبیین این نتایج میتوان گفت برای جلوگیری از فساد در ورزش حرفهای ایران، مسئولان ارشد و در سطوح پایینتر مدیران تیمهای پایه و مدیران باشگاههای ورزشی باید مدیران شایستهای را انتخاب نمایند. باید این فرصت را برای مدیران فراهم کنند تا زیر بناهای مهم را ایجاد و بتوانند با چشمانداز دراز مدت فساد را از بدنه سیستم ورزش حذف کنند. همچنین برای مدیران جوانتر باید دورههای آموزشی در نظر گرفته شود و آنان را با قوانین و مقررات جدید آشنا کرد تا بتوانند در سازمان ورزشی خود راههای پیشگیری و مبارزه با فساد را شناسایی کنند و قدمهای مثبتی بردارند. از دیگر عوامل مهم شرایط علی، فقدان نظارت بود که شامل موارد زیر است: کاهش نظارت، کمبود بازرس و نبود بازرس مستقل در ورزش حرفهای. در تبیین این نتایج می توان گفت که نبود نظارت باعث میشود تا نظامها از کار بیفتند و فساد در ورزش حرفهای ایران شکل بگیرد. به نظر میرسد باید نگاه ویژهای به این بحث شود، چراکه با اعمال نظارتهای بیشتر و همچنین افزایش بازرسان مستقل در سازمانهای ورزشی میتوان از بروز فساد در ورزش حرفهای ایران جلوگیری کرد.
یکی دیگر از عوامل مهم در زمینه شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران، شرایط زمینهای بود. شرایط زمینهای، مجموعه خصوصیات ویژه است که به پدیدهای دلالت میکند (اشتراوش و کوربین، 1990). در این پژوهش شرایط زمینهای شامل 10 عامل بود: 1) نبود اخلاق در ورزش حرفهای، 2) باندبازی، 3) ویژگیهای فردی، 4) فساد سیاسی، 5) فساد مالی، 6) فساد در تیمهای ورزشی، 7) عدم شایسته سالاری، 8) عوامل اجتماعی تشکیلدهنده فساد، 9) نقش سیاسیون در ورزش و 10) عوامل فنی و تخصصی. این یافتهها با نتایج مطالعات شفیعی و افروزه (1397)، محمودی و همکاران (1397)، وو و تانگ[31] (2019) آنتونوپولوس و بایرر (2019)، مانولیو همکاران (2019)، یلماز و همکاران (2018) و مانیگ (2005) همخوان بود. یکی از مهمترین این عوامل فساد مالی بود. فساد مالی در این پژوهش شامل مستند سازیهای مالی، عدم صداقق و پاک دستی مدیران، ابهام در صورتهای مالی، فقدان سیستم ارزیابی و نرخ گذاری بازیکنان، عدم تفکیک بازرس قانونی از حسابرس، کمبود آیین نامههای مالی، عدم شفافیتهای مالی و قراردادهای جعلی بود. در تبیین این نتایج میتوان گفت که طی سالهای اخیر شاهد کشف و آشکار سازی موارد متعددی از مفاسد مالی کلان در ورزش حرفهای کشور بودهایم. از طرف دیگر، جایگاه ورزش کشور در شاخصهای فساد منتشر شده توسط سازمان شفافیت بینالملل، مطلوب نیست. بارها مقام معظم رهبری و سایر مسئولان عالی کشور بر تلاش در جهت پیشگیری و برخورد با مفاسد اقتصادی تاکید نموده و دستورالعملها و بخشنامههای متعددی در این زمینه تصویب و کمیسیونها و کارگروههای متعددی جهت پیگیری ایجاد شده است. در سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی توسط مقام معظم رهبری نیز بر نظارت و پیشگیری و مقابله با مفاسد اقتصادی در جهت ایجاد رونق اقتصادی تاکید شده است. به نظر میرسد عدم توجه به ریشههای بروز فساد در ورزش و عدم تدوین راهکارهای مناسب جهت تضعیف یا محدود کردن این ریشهها، از دلایل عدم کسب نتیجه مطلوب در مبارزه با فساد مالی میباشد. از دیگر موارد مهم شرایط زمینهای، فساد سیاسی بود. فساد سیاسی در این پژوهش شامل فضای باز سیاسی، پیشنهاد رشوه از سوی سیاستمداران و نبود آزادی رسانهای بود. آکتان[32] (1993) فساد سیاسی را به استفاده از قدرت از جانب مقامات دولتی در بالاترین سطوح و افراد منتخب شامل قانونگذاران یا شبکه مرتبط با ایشان به منظور کسب منافع نامشروع خصوصى (فردى یا گروهی) تعریف کرده است (آکتان، 1993). فساد سیاسی مشخصاتی را نشان میدهد که به تمامی بخشهای جامعه گسترش مییابد. فساد اقتصادی، فساد علمی و غیره همگی فسادهای سیاسی هستند که در نهادها و قوانین سیاسی ظاهر میشوند که به درستی شکل نگرفته است. فساد سیاسی در فرآیندهای سیاسی ظاهر میشود و در ارتباط بین بازیگران سیاسی رخ میدهد که در فرآیندهای سیاسی نقش دارند. بازیگر سیاسی که به دلیل فساد سیاسی، از حق تصمیمگیری برخوردار شده، از قدرت سیاسی و اختیاراتش برای نقض قوانین، قواعد و همچنین معیارهای اخلاقی استفاده میکند (آکتان، 1997). در تبین این نتایج میتوان گفت که یکی از مهمترین زمینههای اصلی ایجاد فساد سیاسی در جامعه، رواج رابطه سالاری است که در جامعه دو آفت مهم را دامن میزند: نخست آن که مردم به شدت نسبت به نخبگان سیاسی بدبین میشوند که چنین پدیدهای به ضرر نظام و حاکمیت تمام میشود. دومین اثر نیز بی اعتمادی به ساختار و ناامیدی از آن است که در روندی زمانی به تمایز، فاصله گذاری و انقطاع افراد جامعه از حکومت میانجامد. بنابراین مقابله با زمینههای شکل گیری فساد سیاسی در ورزش میتواند هم زمان با مقابله با فساد سیاسی، فساد اقتصادی را نیز کاهش دهد. از این رو، الزام به پاسخگویی، پذیرش مسئولیت، شفافیت و عمل به قانون در کنار اصلاح قوانین نظارتی و پیگیری و کنترل مستمر فعالیتهای سازمانها و نهادهای مختلف میتواند تا میزان بالایی زمینههای فساد سیاسی در ورزش را از بین ببرد.
یکی دیگر از عواملی که در زمینه شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران مورد بررسی قرار گرفت، شرایط مداخلهگر بود. شرایط مداخلهگر، عواملی هستند که بر راهبردها اثرگذار هستند (اشتراوش و کوربین، 1990). در این پژوهش شرایط مداخلهگر شامل 11 عامل بود: 1) خلاء قوانین و مقررات، 2) فساد رسانهای، 3) فساد در بخش خصوصی، 4) فساد در بخش دولتی، 5) فساد در بین مربیان، 6) فساد در بین ورزشکاران، 7) فساد در بین داوران، 8) عوامل برون سازمانی، 9) دلالی در ورزش، 10) شرطبندی و 11) شیوع فساد. این یافتهها با نتایج شفیعی و افروزه (1397)، محمودی و همکاران (1396)، مسترز (2015) و گورس، چادویک (2010) و راموس[33] (2009) همخوان بود. از مهمترین عوال مداخله گر میتوان به خلاء قوانین و مقررات اشاره کرد. خلاء قوانین و مقررات در این پژوهش شامل ضعف در قوانین و مقررات، دور زدن قوانین، اجرای سلیقهای قوانین، تغییرات مداوم قوانین، پیروی نکردن از قوانین فدراسیونهای ورزشی، سو استفاده از قوانین، عدم به روز بودن قوانین و کمبود نظارت بر قوانین و مقررات بود. به نظر میرسد که وجود قوانینی که از جامعیت کاملی برخوردار نیست، راه فرار از قانون و عدم اجرای آن را در کشور تشدید کرده است. از سوی دیگر، برخی مجریان قوانین خوب و بازدارنده را به درستی اجرا نمی‌کنند. لذا هسته فساد اداری و غیره شکل گرفته است. بنابراین باید در قوانین تجدید نظر کرد و قوانین سختی برای مبارزه با فساد در ورزش حرفهای کشور اتخاذ نمود و برای افراد خاطی نیز مجازاتهای سنگینی درنظر گرفت. از دیگر عوامل مهم میتوان به فساد در بین مربیان، ورزشکاران و داوران آشاره کرد.
یکی دیگر از عوامل شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران راهبردها بود. راهبردها، راهحلهایی هستند که برای مواجهه با پدیده ارائه میشوند (اشتراوش و کوربین، 1990). راهبردها در این پژوهش شامل 4 عامل بود:1) راهبردهای مبارزه با فساد، 2) آموزش مبارزه با فساد، 3) افزایش عوامل و 4) فرهنگسازی. از عوامل مهم راهبردها میتوان به راهبردهای مبارزه بافساد اشاره کرد. این یافتهها با نتایج محمودی و همکاران (1397) و حسنی و شمس (1391) همخوان است. حسنی و شمس (1391) بیان کردند شفافیتگرایی، ترویج فرهنگ وظیفهگرایی و احیای حس مسئولیتپذیری از عوامل مبارزه با فساد است. راهبردهای مبارزه بافساد در این پژوهش شامل موارد زیر بود: نظارت و کنترل، راهبردهای حقوقی، کنترل مالی تیمهای حرفهای، پرداخت به موقع حق و حقوق، احزار شرایط حرفهای مدیران و مربیان، حذف دلالان در ورزش، ترویج بازی جوانمردانه، گسترش بستر رقابت طلبی، از بین بردن روابط خارج از عرف، تشکیل بنگاههای اقتصادی در ورزش، استفاده از تجارب کشورهای دیگر در مبارزه با فساد، افزایش عوامل اجتماعی در ورزش، صدور به موقع و صریح احکام انظباتی، ورود نهادهای قضایی در ورزش، برخورد قضایی با مافیا و دلالان ورزشی، برخورد جدی با صاحبان سایتهای شرطبندی، توجه به تیمهای پایه، کاهش تهدیدات سازمانی و برون سازمانی، کانال قانونی فروش و خرید بازیکن، افزایش مجازاتها، افزایش ارتباط با نهادهای بین المللی مبارزه با فساد، گرفتن تستهای مکرر دوپینگ، توسعه کمیتههای اخلاقی در ورزش، جلوگیری از قانون کپی رایت، افزایش بازرسان در سازمانهای ورزشی، تشکیل کمیتههای فنی، توجه به انتصابات، افزایش نهادهای مبارزه با فساد، ایجاد نهادهای مستقل برای مبارزه با فساد سازمانی، جلوگیری از قدرت طلبی مدیران، افزایش کمیتههای انظباتی در تیمها و ایجاد کمیته مبارزه با فساد در تیمهای ورزشی. میتوان گفت برای اینکه فساد در ورزش حرفهای ایران ریشه کن شود باید به راهبردها توجه شایانی کرد. همچنین یکی دیگر از عوامل مهم در راهبردها، فرهنگسازی است. فرهنگ سازی در این پژوهش شامل فرهنگسازی از طریق توسعه رفتارهای مطلوب، توجیه مسئولیتهای آگاهانه و احیای حس مسئولیتپذیری بود. میتوان گفت که یکی از عوامل موثر با فساد فرهنگ سازی است. فرهنگ سازی در سنین پایه بنیانگذاری اصول اخلاقی در جامعه است، چرا که چنانچه افراد یک جامعه به اصول اخلاقی پایبند باشند، ناهنجاری آن جامعه به شدت کاهش خواهد یافت.
آخرین عاملی که در زمینه شکلگیری فساد در ورزش حرفهای ایران مورد بررسی قرار گرفت، پیامدها بود. پیامدها، شرایطی هستند که در صورت شکلگیری پدیده وجود میآیند (اشتراوش و کوربین، 1990). پیامدها در این پژوهش شامل سه عامل 1) پیامدهای پیشگیری از فساد، 2) پیامدهای حرفهای و 3) پیامدهای اجتماعی بود. با توجه به نظر صاحب نظران پیامدهای پیشگیری از فساد از مهمترین عوامل هستند. در این پژوهش پیامدهای پیشگیری از فساد شامل موارد زیر بود: توسعه زیر ساختها، از بین بردن بازیکن سالاری، حذف دلالان ورزشی، افزایش شایسته سالاری در انتصابات، جلوگیری از افزایش حبابی قیمتهای بازیکنان و مربیان، جلوگیری از قراردادهای نامتعارف، کاهش استفاده نکردن از مدیران بازنشسته، کاهش استفاده نکردن از مدیران دوشغله، کاهش تخلفات و جلوگیری از قطبی شدن ورزش.
امید است که مسئولان و مدیران ورزشی بتوانند از این پیامدهای به دست آمده نهایت بهرهوری را ببرند و شاهد بروز اتفاقات مثبتی در راستای مبارزه با فساد در ورزش حرفهای ایران بود.
با توجه به نتایج به دست آمده پیشنهاد میشود که فدراسیونها و حتی باشگاههای ورزشی به ایجاد یک سیستم نظارتی مشخص بر عملکرد مربیان، داوران، ورزشکاران و مدیران بپردازند. همچنین با توجه به اینکه یکی از عوامل به وجود آمدن فساد در ورزش حرفهای ایران وجود بسترهای قانونی، مقررات پیچیده، قوانین مبهم و سایر موارد مشابه است، پیشنهاد میشود با تدوین قوانین و سیاستهای ورزش حرفهای بر اساس قوانین بینالمللی موجود در فدراسیونها و قوانین رسمی کشور در جهت کاهش فساد در ورزش حرفهای گام برداشته شود.
منابع
- زارع، علیرضا؛ حیدری نژاد، صدیقه و شتاب بوشهری، سیده ناهید. (1395). «عوامل موثر بر بروز فساد اداری و روشهای کنترل آن در وزارت ورزش و جوانان». فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش. 3 (4)، صص 45-55.
- شفیعی، شهرام و حکیمه، افروزه. (1397). «شناسایی و تبیین مولفههای موثر در بروز فساد در فوتبال ایران». دوماهنامه مطالعات مدیریت ورزشی. 10 (47)، صص 39-66.
- محمودی، احمد؛ هنری، حبیب؛ یونسی، جلیل و شهلایی باقری، جواد. (1396). «تدوین الگوی عوامل بروز فساد در صنعت فوتبال». فصلنامه مطالعات راهبردی ورزش و جوانان. 38، صص 55-72.
- محمودی، احمد؛ هنری، حبیب؛ یونسی، جلیل و شهلایی باقری، جواد. (1397). «کاوش عوامل زمینهای و مداخلهگر بروز فساد در صنعت فوتبال ایران». نشریه مدیریت ورزشی. 10 (4)، صص 661-685.
- هنری، حبیب و محمودی، احمد. (1398). «تبیین الگوی کمّی عوامل بروز فساد در صنعت فوتبال ایران با رویکرد نظریۀ داده بنیاد». فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش. 6 (2)، صص 145-163.
- تفت، آرین. (1393). «مقایسه تطبیقی محدودیتهای حاکم بر آزادی مطبوعات در نظام حقوقی ایران و انگلستان». فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی.
- Aktan, C. (1997). “Siyasal Patoloji ve Siyasal Yozlaşma”. Yeni Türkiye: Siyasette Yozlaşma Özel Sayısı, 11(14), 66-75.
- Aktan, C. C. (1993). “Posta Ve Telekomünikasyon Hizmetlerinde Yeniden Yapılanma Ve Özelleştirme Uygulamaları (Abd İngiltere Örnekleri)”. Iktisat Isletme ve Finans, 8(92), 55-73.
- Andvig, J. C., Fjeldstad, O. H., Weltzien, Å., Amundsen, I., Sissener, T. K., & Soreide, T. (2001). A review of contemporary research.
- Ashforth, B. E., & Anand, V. (2003). “The normalization of corruption in organizations”. Research in organizational behavior, 25, 1-52.
- Bac, M. (1998). “The scope, timing, and type of corruption”. International Review of Law and Economics, 18(1), 101-120.
- Becker, G. S., & Stigler, G. J. (1974). “Law enforcement, malfeasance, and compensation of enforcers”. The Journal of Legal Studies, 3(1), 1-18.
- Brasz, H. A. (1970). The sociology of corruption. In A. J. Heidenheimer (Ed.), Political corruption: Readings in comparative analysis.Y.: Holt, Rinehart and Winston.
- Bricknell, S. (2015). “Corruption in Australian sport”. Trends and issues in crime and criminal justice, (490), 1.
- Brooks, G., Aleem, A., & Button, M. (2013). “Introduction: Fraud, Corruption and Sport”. In Fraud, Corruption and Sport (pp. 1-11). Palgrave Macmillan, London.
- Buraimo, B., Migali, G., & Simmons, R. (2016). “An analysis of consumer response to corruption: Italy's Calciopoli scandal”. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 78(1), 22-41.
- Campbell, J. L., & Göritz, A. S. (2014). “Culture corrupts! A qualitative study of organizational culture in corrupt organizations”. Journal of business ethics, 120(3), 291-311.
- Cashmore, Ellis, and Jamie Cleland. (2014). Football’s Dark Side: Corruption, Homo phobia, Violence and Racism in the Beautiful Game. Basingstoke: Palgrave
- Collins, J. D., Uhlenbruck, K., & Rodriguez, P. (2009). “Why firms engage in corruption: A top management perspective”. Journal of Business Ethics, 87(1), 89-108.
- Den Nieuwenboer, N. A., & Kaptein, M. (2008). “Spiraling down into corruption: A dynamic analysis of the social identity processes that cause corruption in organizations to grow”. Journal of Business Ethics, 83(2), 133-146.
- Dimant, E., & Deutscher, C. (2015). “The economics of corruption in sports: the special case of doping”. Edmond J. Safra Working Papers, (55).
- Gardiner, J. A (2002). “Defining Corruption”. In: A.J. Heidenheimer, and M. Johnston (Eds.), Political Corruption: Concepts and Contexts. New Brunswick and London: Transaction Publishers. pp: 25–40.
- Gorse S, Chadwick S. (2011). “The prevalence of corruption in international sport”. Report Gambling Association, 11: 1-41.
- Gorse, S., & Chadwick, S. (2010). “Conceptualizing corruption in sport: Implications for sponsorship programmers”. The European Business Review, 2010, 40-45.
- Gorsira, M., Steg, L., Denkers, A., & Huisman, W. (2018). “Corruption in organizations: Ethical climate and individual motives”. Administrative Sciences, 8(1), 4.
- Goulding, C. (2002). Grounded theory: A practical guide for management, business and market researchers.
- Gross, M. (2011). Organizations of corrupt individuals: a study of corruption in international cricket and the Catholic Church.
- Hacker, F. (1981). “Sozial psychologische Bedingungen der Korruption”. In C. Brnner (Ed.), Korruption und Kontrolle. Böhlau, Wien.
- Heidenheimer, A. J. (2002). “Perspectives on the perception of corruption”. In A. J. Heidenheimer, & M. Johnston (Eds.), Political corruption: Concepts and contexts. J.: Transaction Publisher, New Brunswick.
- Jennings, A. (2006). Foul! The secret world of FIFA: Bribes, vote rigging and ticket scandals. (p. 61). London: HarperSport.
- Johnston, M. (2005). Syndromes of corruption: wealth, power, and democracy. Cambridge University Press.
- Karapetian, S. (2001). “Russian law and the struggle against corruption, Russia on- Russia”. Corruption in Russia. March. Moscow: Moscow School of Political Studies. Centre for Post-Collectivist Studies, pp: 21-25.
- Khan, M. H. (1996). “A typology of corrupt transactions in developing countries”. Ids Bulletin, 27(2), 12-21.
- Lam, E. T. (2019). Corruption in Sport: Causes, Consequences, and Reform.
- Liu, J., & Lin, B. (2012). “Government auditing and corruption control: Evidence from China’s provincial panel data”. China Journal of Accounting Research, 5(2), 163-186.
- Luo, Y. (2005). “An organizational perspective of corruption”. Management and Organization Review, 1(1), 119-154.
- Maennig, W. (2005). “Corruption in international sports and sport management: Forms, tendencies, extent and countermeasures”. European Sport Management Quarterly, 5(2), 187-225.
- Maennig, W. (2005). “Corruption in international sports and sport management: Forms, tendencies, extent and countermeasures”. European Sport Management Quarterly, 5(2), 187-225.
- Maennig, W. (2008). “Corruption in international sports and how it may be combated”. International Association of Sports Economists & North American Association of Sports Economists, Working Paper Series, 08-13.
- Manoli, A. E., Antonopoulos, G. A., & Bairner, A. (2019). “The inevitability of corruption in Greek football”. Soccer & Society, 20(2), 199-215.
- Masters A. (2015). “Corruption in sport: From the playing field to the field of policy”. Policy and Society, 1;34(2):111-23.
- McKusker, R. (2006). “Review of Anti-Corruption Strategies”. Australian Institute of Criminology: Technical and Background Paper, 23, Canberra: Australian Institute of Criminology.
- McLaren, R. H. (2008). “Corruption: Its impact on fair play”. Sports L. Rev., 19, 15.
- Min, K. S. (2019). “The effectiveness of anti-corruption policies: measuring the impact of anti-corruption policies on integrity in the public organizations of South Korea”. Crime, Law and Social Change, 71(2), 217-239.
- Myint, U. (2000). “Corruption: Causes, consequences and cures”. Asia pacific development journal, 7(2), 33-58.
- Nica, E., & Potcovaru, A. M. (2014). “The social construction of organizational reality”. Psycho sociological Issues in Human Resource Management, 2(2), 56-61.
- Numerato, D. (2009). “The media and sports corruption: An outline of sociological understanding”. International Journal of Sport Communication, 2(3), 261-273.
- Nye, J. S. (1967). “Corruption and political development: A cost-benefit analysis”. American political science review, 61(2), 417-427.
- Pitt, L. F., & Abratt, R. (1986). “Corruption in business—are management attitudes right?” Journal of Business Ethics, 5(1), 39-44.
- Rabbiosi, L., & Santangelo, G. D. (2019). “Host country corruption and the organization of HQ–subsidiary relationships”. Journal of International Business Studies, 50(1), 111-124.
- Rabl, T., & Kühlmann, T. M. (2008). “Understanding corruption in organizations–development and empirical assessment of an action model”. Journal of business ethics, 82(2), 477.
- Ramos, M. A. (2009). Game, set, match-fixing: Will international anti-doping initiatives pave the way for similar reform for corrupt betting in tennis. J. Int'l L., 32, 201.
- Rose-Ackerman, S., & Palifka, B. J. (2016). Corruption and government: Causes, consequences, and reform. Cambridge university press.
- Strauss, A., & Corbin, J. (1997). Grounded theory in practice Sage. Thousand Oaks CA.
- Tanzi, V. (1998). “Corruption around the world: Causes, consequences, scope, and cures”. Staff Papers, 45(4), 559-594.
- Treisman, D. (2000). “The causes of corruption: a cross-national study”. Journal of public economics, 76(3), 399-457.
- Van Duyne, P. C. (2001). “Will caligula go transparent? Corruption in acts and attitudes”. Forum on Crime and Society, 1, 73-95.
- von Arnim, H. H. (2003). Korruption in Politik und VelWaltung.
- Yilmaz S, Manoli AE, Antonopoulos, G.A. (2018). “An anatomy of Turkish football match-fixing”. Trends in Organized Crime, 23:1-9.
- Zyglidopoulos, S. C., & Fleming, P. J. (2008). “Ethical distance in corrupt firms: How do innocent bystanders become guilty perpetrators?” Journal of Business Ethics, 78(1-2), 265-274.
)