نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
2 استاد گروه مدیریت ورزشی،دانشگاه پیام نور
3 استاد گروه مدیریت ورزشی، دانشگاه پیام نور
چکیده
هدف پژوهش حاضر آیندهنگاری ورزش قهرمانی ایران با روش سناریوپردازی و تحلیل اثرات متقابل است. این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ روش اجرا پیمایشی است. از نظر ماهیت بر اساس روشهای آیندهنگاری، در دسته روشهای کمی و کیفی قرار میگیرد. ابزار جمعآوری اطلاعات شامل مرور منابع، مصاحبه، پرسشنامه، تکنیکهای تحلیل اثرات متقابل و سناریوپردازی است. جامعه آماری پژوهش، مدیران فدراسیونهای ورزش قهرمانی، وزارت ورزشوجوانان، کمیته ملی المپیک و اساتید مدیریتورزشی، حدود 200 نفر، که از بین آنها 32 خبره ورزشی و دانشگاهی برای نمونه آماری به طور هدفمند انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از دو پرسشنامهی میزان تاثیرگذاری و میزان قطعیت و دو ماتریس استفاده شد. این پرسشنامهها پس از مرور منابع و مصاحبه با کارشناسان طراحی، توسط 11 تن از خبرگان روایی آنها تایید و پایایی آنها با استفاده از آلفایکرونباخ بهترتیب 967/0 و970/0 به دست آمد. پرسشنامهها هر یک شامل 64 عامل اولیه که از میان آنها با استفاده از آزمون تیتک نمونهای 21 عامل مهمتر شناسایی شدند. این عوامل در ماتریسی بهابعاد 21×21 توسط خبرگان تکمیل، با نرمافزار میکمک تحلیل و 7 عامل برنامهریزی جامع، سیستم حمایتی مداوم، نظام جامع استعدادیابی، اماکن ورزشی مدرن، بازآموزی مربیان، تمریناتعلمی و ارزیابیعملکرد به عنوان عوامل کلیدی شناسایی شدند. درنهایت با استفاده از نرمافزار سناریوویزارد،2 سناریو محتمل و 8 سناریو باورکردنی استخراج و مورد تحلیل قرارگرفتند و پیشنهادشد برای آمادگی مقابله با وضعیتهایی که ممکن است در آینده اتفاق بیفتد کارشناسان در برنامهریزیهای بلندمدت خود از تکنیکهای آیندهنگاری استفادهکنند.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Foresight of Iranian Championship Sports Through Scenario writing and Cross-Impact Analysis
نویسندگان [English]
- javad mohammadkhani 1
- loghman keshavarz 2
- Abolfazl Farahani 3
1 asistant professor Department of physical Education and Sport Sciences, Mashhad Branch,, islamic azad university, mashhad, iran
2 professor, sport management department. payame noot university
3 professor sport management department. payame noot university
چکیده [English]
The purpose of the present study is to foresight of Iranian championship sports through scenario writing and cross impact analysis. This research is applied in terms of purpose and survey in terms of implementation method. In terms of nature, according to foresight methods, it is in the category of quantitative and qualitative methods. Data collection tools include resource review, interview, questionnaire, cross impact analysis techniques, and scenario writing. The statistical population of the study, the directors of the championship sports federations, the ministry of sports and youth, the national olympic committee and the professors of sports management, about 200 people, Of these, 32 sports and academic experts were purposive selected for statistical sample. Two questionnaires of effectiveness and certainty and two matrices were used to collect data. These questionnaires after reviewing resources and interviewing design experts, their validity were confirmed by 11 experts and their reliability using Cronbach's alpha was 0.967 and 0.970, respectively. The questionnaires each consisted of 64 primary factors, among which 21 more important factors were identified using one sample T-test. These factors are completed in a 21 × 21 matrix by experts and analyzed with Micmac software and 7 Comprehensive Planning Factors, Continuous Support System, Comprehensive Talent System, Modern Sports Facilities, Coach Retraining, Scientific Exercises and Performance Assessment were identified as key factors. Finally, using Scenariowizard software, 2 probable scenarios and 8 plausible scenarios were extracted and analyzed and it was suggested that experts use foresight techniques in their long-term planning to prepare for future situations.
کلیدواژهها [English]
- Championship Sport
- Iran
- Foresight
- Scenario
- Cross-Impact Analysis
آینده نگاری ورزش قهرمانی ایران با روش سناریوپردازی و تحلیل اثرات متقابل
جواد محمدخانی[1]
لقمان کشاورز[2]
ابوالفضل فراهانی[3]
تاریخ دریافت مقاله: 23/1/1399
تاریخ پذیرش مقاله:30/6/1399
مقدمه
انسان همواره بر اساس کشش درونی، شیفته کشف آینده و رمزگشایی از آن بوده است. این سوالها که آینده چگونه قابل پیشبینی است و آیا آینده تداوم حال و گذشته خواهد بود، تاکنون چالش عمده فکری برای برنامهریزان و مدیران بوده و متناسب با شرایط زمانی و مکانی، رویکردهای مختلفی جهت برخورد با مسائل آینده به کار برده شده که عمدتا بر پایه تحلیل روندهای گذشته و ادامه روند وضع موجود بودهاست؛ اما امروزه علم آیندهپژوهی، ادبیات پراکنده در مورد برنامهریزی برای آینده را به علمی مدون تبدیل کرده که وظیفه آن علاوه بر تحلیل روندهای گذشته، کشف، ابداع و ارزیابی آیندههای ممکن، محتمل و مطلوب است (ناظمی، 1385).
در ایران سابقه آیندهپژوهی به برنامههای پنجساله کشور بر میگردد و «سند چشمانداز توسعه کشور در افق » اولین سند تفکر راهبردی و آیندهپژوهی است که بر اساس آن محورهای توسعه کشور تدوین و هر کدام از بخشهای کشور عهدهدار مسئولیتهایی براساس قابلیتهای خود جهت تحقق آینده مطلوب کشور گشتهاند (زالی، 1392). یکی از این محورهای توسعه که به عنوان زمینهساز تأمین و تربیت نیروی انسانی سالم و تندرست بهشمار میآید، توسعه تربیت بدنی و ورزش است. به طورکلی، ورزش قهرمانی و همگانی و میزان اهمیت سرمایهگذاری در آنها، از چالشهای مهم دولتها در هزاره سوم است. منافع کلان ورزش قهرمانی موجب ترغیب سیاستگذاران به توسعه آن شده است و آن را به یکی از ارکان مهم توسعه ورزش در کشورها تبدیل کرده است (علیدوست قهفرخی، 1393). موفقیت کشورها در میادین بینالمللی ورزشی علاوه بر تأثیرات اجتماعی و اقتصادی، نمادی ازثبات و توانمندیهای همه جانبه آن کشورها محسوب میشود و یکی از علل سرمایهگذاری بالای کشورها در ورزشقهرمانی و حرفهای، از این مورد نشأت میگیرد (مظفری و همکاران، 1391). ورزشقهرمانی ایجاب میکند تا نظامی جامع، راهبردی و مدون بر آن حاکم باشد. با نگاهی اجمالی به بولتن مدالهای قهرمانی کشورهای مختلف میتوان مشاهده کرد که بیشترین افتخارات ملی نصیب کشورهایی شده است که امکانات ورزشی مناسب و استانداردتری دارند. در حال حاضر یکی از مهمترین دلایل عدمتوفیق در اخذ میزبانی مسابقات بینالمللی توسط ایران، کیفیت ضعیف اماکن ورزشی و استاندارد نبودن آنهاست (الهی و همکاران، 1383). دی بوچر[4] وهمکاران (2006) عوامل کلیدی ورزش قهرمانی را در 9 بخش خلاصه کرده اند: حمایت مالی، رویکرد جامع و یکپارچه به توسعه ورزش قهرمانی، مشارکت ورزشی، استعدادیابی و توسعه سیستم، حمایت شغلی از ورزشکاران، تسهیلات وتاسیسات آموزشی، تدارک مربیگری و سیستم گزینش مربی، رقابت بینالمللی و تحقیقات علمی. ادیب (1394) دو عامل حمایت حامیان مالی و شناسایی و پرورش استعدادها را به عنوان عوامل کلیدی ورزش قهرمانی استان خراسان رضوی معرفی کرده است. تندنویس و همکاران (1386) در تحقیقی سطح دانش علمی و فنی مربیان، کنترل و نظارت برکار مربیان، استعدادیابی به روش علمی و تخصصی، افزایش سالنها و تجهیز کامل آنها و امکانات تخصصی و کمک آموزشی را مهمترین عوامل پیشرفت در بعد قهرمانی ورزش ژیمناستیک بیان کردند. یکی دیگر از عوامل کلیدی موفقیت در ورزش قهرمانی، گرفتن میزبانی مسابقات بینالمللی است. امروزه دولتها در جهان منابع بسیاری را هزینه میکنند تا بتوانند مجوز میزبانی رقابتهای بزرگ ورزشی را به دست آورند، چون معتقدند میزبانی یک رویداد ورزشی، سرمایهگذاری مناسبی برای رشد و توسعه ورزش قهرمانی یک کشور محسوب میشود (مظفری و همکاران، 1388). براساس تحقیقات آندروف[5] (2000) سالانه حدود 95 درصد میزبانی رویدادهای بزرگ ورزشی در 30 کشور پیشرفته و تنها 5 درصد باقیمانده در کشورهای درحالتوسعه انجام میگیرد. ژیمانسکی[6] (2002) اطلاعاتی را از 20 کشور اقتصادی اول جهان بر اساس تولید ناخالص داخلی آنها در سی سال گذشته جمعآوری کرد و با تحلیل آنها به این نتیجه رسید که بیشتر آنها حداقل یک بار میزبانی مسابقات جام جهانی فوتبال یا بازیهای المپیک را بر عهده داشته اند. پژوهش کریشنا و هاگلند[7] (2008) نشان میدهد که اندازه جمعیت و ثروت یک کشور از دیگر عوامل اصلی در کسب موفقیت و مدال هستند. ساتیرا و شیلبوری[8] (2009) در پژوهشی بر روی 35 سازمان مرتبط با ورزش در استرالیا در مورد چگونگی پرورش ورزشکار نخبه، بیان کردند که نقش اقتصادی، عوامل فرهنگی، کشف افراد با استعداد، تدوین راهبردهای بلندمدت و روشهای علمی میتواند در تربیت ورزشکاران نخبه موثر باشند. آسایش[9] و همکاران (2013) برخی عوامل اثرگذار بر ورزش قهرمانی را بودجه و حمایتهای مالی، استعدادیابی، مربیان با کیفیت و تخصص بالا، داشتن راهبرد و برگزاری مسابقات سطح بالا دانستند. همچنین نتایج تحقیقی مقایسهای بین 15 کشور از اروپا، آسیا، اقیانوسیه و آمریکا از نظر تعداد مدال کسبشده در ورزش قهرمانی نشان داد بیش از پنجاه درصد موفقیتهای بینالمللی در این کشورها به دلیل سه متغیر تولید ناخالص داخلی (ثروت)، جمعیت و مشارکت در ورزش است (دی بوچر و همکاران، 2015). جوادیپور (1394) در پژوهشی با عنوان «چالشهای مدیریت ورزش قهرمانی در ایران»، برخی چالشهای پیش روی ورزش قهرمانی کشور را، فقدان برنامه راهبردی و روشن نبودن سیاستها، فقدان منابع انسانی مناسب و جابجایی سریع مدیران، نبود نظارت وارزیابی، وابستگی به منابع مالی دولت و عدم سرمایهگذاری بخش خصوصی، وجود قوانین موازی، نامطلوب بودن نظام استعدادیابی و فرایند ورزش قهرمانی میداند. فراهانی و همکاران (1395) در پژوهشی با عنوان «تدوین راهبردهای توسعه ورزش قهرمانی ایران»، از جمله مهمترین راهبردهای توسعه ورزش قهرمانی ایران را بهبود اماکن و تجهیزات پایگاههای ورزشی کشور و استاندارد نمودن آنها، بهبود عملکرد فدراسیونها در ورزش قهرمانی، تهیه برنامه راهبردی ورزش قهرمانی در رشتههای مختلف ورزشی، بهبود وضعیت دورههای آموزشی ورزش قهرمانی، ارتقای سطح نظام استعدادیابی در ورزش قهرمانی و بهبود وضعیت معیشتی قهرمانان و مربیان تیمهای ملی بر میشمارند. گرین[10] (2007) در مقالهای با عنوان «اولویتهای سیاستگذاری در ورزش انگلستان»، عوامل اثرگذار بر ورزش قهرمانی را افزایش کمی و کیفی تسهیلات و امکانات ورزشی، مربیان سطح بالا، نقش مؤسسات آموزشی در پرورش ورزشکاران نخبه، تأسیس مدارس ورزش جوانان، استخدام مربیان تماموقت و تأسیس آکادمی ورزش قهرمانی و حرفهای میداند. از نظر شیبلی[11] و همکاران (2012) عواملی که باعث میشوند ملتها از توسعه ورزش قهرمانی و حرفهای و موفقیت ورزشی بینالمللی بهره مند گردند در نهرکن تقسیمبندی میشوند که این نهرکن در سه گروه جای میگیرند: گروه اول ورودی است که دربرگیرنده منابع انسانی و مالی هستند؛ گروه دوم پذیرش است که درحقیقت، راهبردها و سیاستهایی هستند که توسعه ورزش قهرمانی را تسهیل میکنند و دربرگیرنده تسهیلات تمرین، مربی، مسابقه و تحقیقات علمی هستند؛ گروه سوم خروجی است که نتیجه توسعه ورزش قهرمانی است و به وسیله مدالهای المپیک و دیگر مسابقات و رسیدن به جایگاه بالا در المپیک مشخص میگردد. در نهایت از نظر دی بوچر و همکاران (2017)، برای موفقیت در ورزش قهرمانی در یک کشور دلایل و شواهدی وجود دارد که لزوما آن شواهد نمیتوانند عینا در کشورهای دیگر کپی شوند و موجب موفقیت ورزش قهرمانی در آن کشورها گردند.
همانطوریکه مطالعه مبانی نظری وادبیات پیشینه نشان میدهد عوامل مختلفی بر توسعه ورزش قهرمانی اثرگذار هستند. نتایج پژوهشها نشان میدهد نسبت به چند دهه قبل سیستمهای برنامهریزی اغلب کشورها از همگنی بیشتری برخوردار شدهاند، اما طراحی مدلی یکسان برای همه کشورها به دلایلی غیرممکن است؛ از جمله: جمیت و وضعیت اقتصادی متفاوت کشورها، اولویتهای متفاوتی که هر کشوری برای خود قائل است و پیشزمینههای فرهنگی متفاوتی که کشورها دارند. در ایران هم با توجه به اهمیت ورزش قهرمانی و ارتباط آن با هویت ملی تاکنون طرحها و برنامههای مختلفی برای توسعه ورزش قهرمانی ارائه شده، اما بهنظر میرسد برنامهریزیهای صورت گرفته تاکنون موفق نبودهاند؛ بهطوریکه ایران از سی و یک دوره المپیک تابستانی برگزار شده از میان حدود30 رشته ورزشی زنان و مردان فقط توانسته در سه رشته ورزشی کشتی، وزنهبرداری و تکواندو صاحب مدال شود- بهاستثنای مدال نقره پرتاب دیسک احسان حدادی درالمپیک 2012 لندن. این درحالیاست که کشورهای دیگر از جمله ژاپن در المپیک 2016 ریو در تعداد زیادی رشتهورزشی مختلف صاحب41 مدال شده است. بنابراین رسیدن به آیندهای مطلوب در ورزش قهرمانی کشور نیازمند آیندهنگاری و برنامهریزی بلندمدت برای تحقق است و برای رسیدن به آینده مطلوب تغییرات اساسی در فرآیندهای برنامهریزی در سطح کشور ضروری بهنظر میرسد.
در این پژوهش تلاششده، با توجه به اهمیت ورزش قهرمانی کشور و ارتباط آن با هویت ملی، ضمن شناسایی عوامل کلیدی موثر بر توسعه ورزش قهرمانی، به بررسی روابط بین عوامل و بهکارگیری روشهای آیندهنگاری پرداخته، و با استفاده از رویکرد سناریونویسی و نظرات کارشناسان ورزش قهرمانی کشور به این سئوال پاسخ داده شود:
سناریوهای توسعه ورزش قهرمانی ایران در افق ده ساله چیست؟
روششناسی پژوهش
این پژوهش به لحاظ هدف از نوع پژوهشهای کاربردی و به لحاظ روش اجرا پیمایشی است. از نظر ماهیت بر اساس روشهای آیندهنگاری، در دسته روشهای کمی و کیفی قرار میگیرد (زالی، 1392). ابزار جمعآوری اطلاعات شامل مرور منابع، مصاحبه، پرسشنامه، تکنیکهای تحلیل اثرات متقابل و سناریوپردازی است- هدف از مرور منابع و مصاحبه، شناسایی عوامل اثرگذار بر ورزش قهرمانی کشور بود. جامعه آماری این پژوهش خبرگان آشنا به حوزه مدیریت راهبردی و ورزش قهرمانی شامل مدیران فدراسیونهای ورزش قهرمانی، وزارت ورزش وجوانان، کمیته ملی المپیک واساتید مدیریت ورزشی دانشگاههای کشور (حدود 200 نفر) بود که از بین آنها 32 خبره ورزشی و دانشگاهی بهعنوان نمونه آماری بهطور هدفمند انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از دو پرسشنامه و دو ماتریس استفاده شد: پرسشنامه میزان تاثیرگذاری و میزان قطعیت. این دو پرسشنامه پس از مرور منابع، استفاده از پرسشنامه اسپلس[12] (دیبوچر و همکاران، 2006) بهعنوان راهنمای اصلی و مصاحبه با کارشناسان طراحی شدند و توسط 11 تن از اساتید مدیریت ورزشی دانشگاههای کشور، اساتید آیندهپژوه و روسای فدراسیونهای ورزش قهرمانی روایی محتوایی و صوری آنها ارزیابی گردید و مورد تائید قرار گرفت. در این پژوهش به منظور تعیین پایایی از روش آلفایکرونباخ استفاده شد و به کمک نرمافزار SPSS، میزان آن برای پرسشنامههای میزان تاثیرگذاری و میزان قطعیت بهترتیب برابر با 967/0 و 970/0 محاسبه گردید. این پرسشنامهها هر یک شامل 9 رکن (حمایت مالی، رویکرد جامع و یکپارچه به توسعه ورزش قهرمانی، مشارکت ورزشی، استعدادیابی و توسعه سیستم، حمایت شغلی از ورزشکاران، تسهیلات وتاسیسات آموزشی، تدارک مربیگری و سیستم گزینش مربی، رقابت بین المللی و تحقیقات علمی) و64 عامل اولیه موثر در موفقیت ورزش قهرمانی کشور هستند. جمعآوری اطلاعات طی سه مرحله و با فاصلههای زمانی مختلف انجام شد. در مرحله اول، به منظور شناسایی عوامل مهمتر در ابتدا از روش مصاحبه و مرور منابع استفاده شد. سپس پرسشنامه میزان تاثیرگذاری و پرسشنامه میزان قطعیت، با استفاده از طیف لیکرت توسط خبرگان تکمیل شدند. برای بررسی فرض نرمال بودن متغیرهای پژوهش، از آزمون شاپیروویلک استفاده و با استفاده ازآزمون پارامتری تیتک نمونهای از میان 64 عامل اولیه، 21 عامل مهمتر دارای تاثیرگذاری و قطعیت بالا شناسایی شدند. در مرحله دوم، 21 عامل در ماتریسی بهابعاد 21×21 قرارگرفتند و توسط خبرگان تکمیل و سپس دادههای ماتریس توسط نرمافزار میکمک[13] تحلیل شدند. نرمافزار میکمک جهت انجام محاسبات سنگین ماتریس اثرات متقابل طراحیشده و در این پژوهش جهت تحلیل و شناسایی عوامل کلیدی و پیشرانهای توسعه ورزش قهرمانی استفاده گردیدهاند. در مرحله سوم، هر یک از عوامل کلیدی به وضعیتهای مختلف طبقهبندی شدتد و این وضعیتها برای تمام عوامل کلیدی بهصورت ماتریسی مجددا در اختیار خبرگان ورزش قهرمانی کشور قرار گرفتند- با این تفاوت که در این ماتریس وضعیتها میتوانستند تاثیرگذاری منفی را نیز نشان دهند و اعداد ماتریس از 3 تا 3- متغیر بود- و در نهایت در نرمافزار سناریوویزارد[14] تحلیل شدند.
یافتههای پژوهش
اطلاعات جمعیتشناسی نمونه آماری در متغیرهای سن، سابقه مدیریت و سطح تحصیلات در جدول1 بیان آمده است:
جدول1: اطلاعات جمعیت شناسی نمونه آماری (تعداد نفرات)
|
سن |
سابقه مدیریت |
تحصیلات |
||||||
|
تا 40 سال |
45 – 40 سال |
45 سال به بالا |
تا 10 سال |
15 – 10 سال |
15 سال به بالا |
لیسانس |
فوق لیسانس |
دکتری |
|
6 |
5 |
21 |
5 |
5 |
22 |
3 |
7 |
22 |
برای تعیین نرمالیته عوامل از آزمون شاپیروویلک استفاده شد. نتایج این آزمون نشان داد در تمامی عوامل سطح معنی داری بالاتر از 05/0 است و لذا فرض نرمال بودن دادهها تایید میشود. بنابراین برای شناسایی عوامل مهمتر توسعه ورزش قهرمانی کشور از میان 64 عامل اولیه از آزمون پارامتری تیتک نمونهای استفاده گردید که نتایج آن در جدول2 آمده است:
جدول2: نتایج آزمون تیتک نمونهای برای انتخاب عوامل مهمتر (میانگین فرضی= 5)
|
ردیف |
عامل |
df |
میانگین |
انحرافمعیار |
T |
Sig |
|
|
1 |
حمایت مالی از قهرمانان |
تاثیرگذاری |
31 |
8750/7 |
33803/1 |
981/1 |
047/0 |
|
قطعیت |
31 |
7097/5 |
10069/2 |
155/12 |
000/0 |
||
|
2 |
حق پخش تلویزیونی |
تاثیرگذاری |
31 |
6875/7 |
57475/1 |
114/2 |
014/0 |
|
قطعیت |
31 |
5161/5 |
58032/2 |
654/9 |
000/0 |
||
|
3 |
برنامهریزی جامع |
تاثیرگذاری |
31 |
1875/8 |
42416/1 |
257/2 |
031/0 |
|
قطعیت |
31 |
7742/5 |
90979/1 |
661/12 |
000/0 |
||
|
4 |
سیستم حمایتی مداوم |
تاثیرگذاری |
31 |
7500/7 |
50269/1 |
097/2 |
021/0 |
|
قطعیت |
31 |
5484/5 |
29258/2 |
352/10 |
000/0 |
||
|
5 |
نظام جامع استعدادیابی |
تاثیرگذاری |
31 |
1250/8 |
12880/1 |
354/3 |
000/0 |
|
قطعیت |
31 |
6452/5 |
65265/2 |
661/15 |
000/0 |
||
|
6 |
زیرساختهای استعدادیابی |
تاثیرگذاری |
31 |
9375/7 |
34254/1 |
530/2 |
017/0 |
|
قطعیت |
31 |
8387/5 |
84566/1 |
377/12 |
000/0 |
||
|
7 |
هماهنگی سازمانهای مرتبط در استعدادیابی |
تاثیرگذاری |
31 |
8750/7 |
43122/1 |
079/2 |
046/0 |
|
قطعیت |
31 |
7097/5 |
90076/1 |
363/11 |
000/0 |
||
|
8 |
تمرینات علمی |
تاثیرگذاری |
31 |
0000/8 |
43684/1 |
284/2 |
036/0 |
|
قطعیت |
31 |
8710/5 |
52642/2 |
811/11 |
000/0 |
||
|
9 |
تامین هزینه زندگی ورزشکاران |
تاثیرگذاری |
31 |
0000/8 |
34404/1 |
432/2 |
015/0 |
|
قطعیت |
31 |
8065/5 |
49559/2 |
627/12 |
000/0 |
||
|
10 |
بیمه قهرمانان |
تاثیرگذاری |
31 |
7500/7 |
31982/1 |
162/2 |
003/0 |
|
قطعیت |
31 |
0645/5 |
22014/2 |
787/11 |
000/0 |
||
|
11 |
حمایت از اشتغال قهرمانان |
تاثیرگذاری |
31 |
8750/7 |
23784/1 |
171/3 |
025/0 |
|
قطعیت |
31 |
0645/5 |
09659/2 |
139/13 |
000/0 |
||
|
12 |
نحوه عمل به تعهدات قهرمانان |
تاثیرگذاری |
31 |
6875/7 |
30600/1 |
144/3 |
001/0 |
|
قطعیت |
31 |
0645/5 |
50247/2 |
641/11 |
000/0 |
||
|
13 |
اماکن ورزشی مدرن |
تاثیرگذاری |
31 |
0000/8 |
34404/1 |
429/2 |
002/0 |
|
قطعیت |
31 |
5806/5 |
26236/2 |
627/12 |
000/0 |
||
|
14 |
امکانات آموزشی استاندارد |
تاثیرگذاری |
31 |
0000/8 |
24434/1 |
773/2 |
046/0 |
|
قطعیت |
31 |
6452/5 |
02564/2 |
638/13 |
000/0 |
||
|
15 |
بازآموزی مربیان |
تاثیرگذاری |
31 |
7500/7 |
10716/1 |
358/5 |
000/0 |
|
قطعیت |
31 |
5484/6 |
60911/1 |
051/14 |
000/0 |
||
|
16 |
درآمد ماهیانه مربیان |
تاثیرگذاری |
31 |
6250/7 |
93023/1 |
987/1 |
032/0 |
|
قطعیت |
31 |
9677/5 |
46189/5 |
693/7 |
000/0 |
||
|
17 |
تطابق برنامهها با فدراسیونهای بینالمللی |
تاثیرگذاری |
31 |
7500/7 |
10716/1 |
303/8 |
000/0 |
|
قطعیت |
31 |
3226/7 |
55750/1 |
051/14 |
000/0 |
||
|
18 |
میزبانی مسابقات بینالمللی |
تاثیرگذاری |
31 |
8125/7 |
42416/1 |
497/2 |
018/0 |
|
قطعیت |
31 |
0323/6 |
30194/2 |
171/11 |
000/0 |
||
|
19 |
هماهنگی در برکزاری مسابقات |
تاثیرگذاری |
31 |
0625/7 |
47970/1 |
230/3 |
003/0 |
|
قطعیت |
31 |
2903/6 |
22401/2 |
885/7 |
000/0 |
||
|
20 |
سطح برگزاری مسابقات بینالمللی |
تاثیرگذاری |
31 |
8125/7 |
33047/1 |
509/4 |
000/0 |
|
قطعیت |
31 |
5484/6 |
91204/1 |
958/11 |
000/0 |
||
|
21 |
ارزیابی عملکرد |
تاثیرگذاری |
31 |
5625/7 |
26841/1 |
985/1 |
046/0 |
|
قطعیت |
31 |
7742/5 |
17117/2 |
428/11 |
000/0 |
||
همانگونه که در جدول2 مشاهده میشود مقدار میانگین این 21 عامل بزرگتر از میانگین فرضی و سطح معنیداری همه آنها کمتر از 05/0 است. در نتیجه این 21 عامل به عنوان عوامل مهمتر دارای تاثیرگذاری و قطعیت بالا از بین 64 عامل اولیه شناسایی شدند.
در ادامه این 21 عامل مهم شناساییشده در ماتریسی بهابعاد 21×21 قرار گرفتند و پس تکمیل توسط خبرگان، با نرمافزار میکمک تحلیل شدند. در این ماتریس جمع اعداد سطرهای هر عامل به عنوان میزان تأثیرگذاری و جمع ستونی میزان تأثیرپذیری آن عامل را از عوامل دیگر نشان میدهد (جدول3):
جدول3: تاثیر مستقیم عوامل بر یکدیگر
|
ردیف |
عامل |
میزان تاثیرگذاری |
میزان تاثیرپذیری |
|
1 |
حمایت مالی از قهرمانان |
34 |
31 |
|
2 |
حق پخش تلویزیونی |
33 |
26 |
|
3 |
برنامهریزی جامع |
46 |
53 |
|
4 |
سیستم حمایتی مداوم |
41 |
45 |
|
5 |
نظام جامع استعدادیابی |
38 |
43 |
|
6 |
زیرساختهای استعدادیابی |
30 |
37 |
|
7 |
هماهنگی سازمانهای مرتبط در استعدادیابی |
34 |
30 |
|
8 |
تمرینات علمی |
35 |
44 |
|
9 |
تامین هزینه زندگی ورزشکار |
30 |
31 |
|
10 |
بیمه قهرمانان |
28 |
33 |
|
11 |
حمایت از اشتغال قهرمانان |
33 |
21 |
|
12 |
نحوه عمل به تعهدات قهرمانان |
34 |
31 |
|
13 |
اماکن و فضاهای ورزشی مدرن |
38 |
36 |
|
14 |
امکانات آموزشی استاندارد |
36 |
40 |
|
15 |
بازآموزی مربیان |
36 |
31 |
|
16 |
درآمد ماهیانه مربیان |
24 |
30 |
|
17 |
تطابق برنامهها با فدراسیونهای بینالمللی |
30 |
28 |
|
18 |
میزبانی مسابقات بینالمللی |
31 |
30 |
|
19 |
هماهنگی نهادهای ورزشی درگیر مسابقات |
28 |
16 |
|
20 |
سطح برگزاری مسابقات بینالمللی |
31 |
32 |
|
21 |
ارزیابی عملکرد |
35 |
37 |
|
|
کل |
705 |
705 |
بر اساس نتایج تحلیلی این ماتریس توسط نرمافزار میکمک، عوامل بازآموزی مربیان و اماکن ورزشی مدرن از جمله عواملی هستند که درجه تاثیرگذاری آنها بسیار بیشتر از درجه تاثیرپذیری آنهاست. عوامل برنامهریزی جامع، سیستم حمایتی مداوم، نظام جامع استعدادیابی، ارزیابی عملکرد و امکانات آموزشی استاندارد در بخش عوامل دو وجهی قرارگرفتهاند که نشان میدهد این عوامل در ورزش قهرمانی کشور دارای نقش دوگانه تاثیرگذاری- تاثیرپذیری بالا هستند- بر اساس خروجی نرمافزار میکمک، عوامل تاثیرگذار و دووجهی که در منطقه شمالی شکل1 واقع شدهاند، به عنوان عوامل کلیدی در ورزش قهرمانی کشور نقش حیاتی دارند و سیستم را تحت تاثیر قرار میدهند:
شکل1: پراکندگی عوامل مهم ورزش قهرمانی براساس تاثیرات مستقیم
همانطوریکه در شکل2 مشاهده میشود عوامل برنامهریزی جامع، سیستم حمایتی مداوم و نظام جامع استعدادیابی بیشترین تاثیرگذاری و تاثیرپذیری را نسبت به سایر عوامل داشتهاند.
شکل2: تاثیرگذاری و تاثیرپذیری هر عامل از عوامل دیگر
بدینترتیب و پس از استفاده از ماتریس تاثیرات متقابل و نرمافزار میکمک، 7 عامل برنامهریزی جامع، سیستم حمایتی مداوم، نظام جامع استعدادیابی، اماکن ورزشی مدرن، بازآموزی مربیان، تمریناتعلمی و ارزیابیعملکرد (عوامل تاثیرگذار و دووجهی) به عنوان عوامل کلیدی موثر بر توسعه ورزش قهرمانی کشور شناسایی شدند = دو عامل اماکن ورزشی مدرن و امکانات آموزشی استاندارد به دلیل نزدیکی با هم ادغام شدند.
در این مرحله برای هریک از 7 عامل کلیدی، سه وضعیت محتمل (خوشبینانه، بینابین و بدبینانه)، جمعا 21 وضعیت مشخص و در ماتریسی به ابعاد 21×21 مجددا در اختیار خبرگان قرار گرفت. در این ماتریس وضعیتها میتوانستند تاثیرگذاری منفی را نیز نشان دهند و اعداد از 3 تا 3- متغیر بود. پس از تکمیل ماتریسها، دادهها توسط نرمافزار سناریوویزارد تحلیل و سناریوهای زیر استخراج شد:
سناریوهای قوی (محتمل): 2 سناریو؛ سناریوهای با سازگاری بالا (باورکردنی): 8 سناریو و سناریوهای ضعیف (ممکن) 278 سناریو.
ماهیت نرمافزار سناریوویزارد به گونهای است که ابعاد احتمالی وقوع سناریوها را از میان تعداد زیادی سناریو به چند سناریو محدود و با احتمال وقوع بالا کاهش میدهد. نتایج حاکی است 2 سناریو با امتیاز بالا و احتمال وقوع بیشتر در شرایط پیش روی ورزش قهرمانی کشور متصور است که از میان آنها یک سناریو مطلوب و یک سناریو شرایط بحرانی را برای ورزش قهرمانی کشور نشان میدهند. نرمافزار همچنین تعداد 278 سناریو ضعیف را نشان میدهد که در پژوهشها به آنها پرداخته نمیشود- چون برنامهریزی برای آنها تقریبا غیرممکن است. آنچه که بهنظر منطقی میرسد سناریوهای مابین سناریوهای قوی و ضعیف است که به عنوان سناریوهای با سازگاری بالا (باورکردنی) شناخته میشوند (زالی، 1392). بر این اساس، امکان افزایش دامنه سناریوهای قوی میسر شد و تعداد سناریوهای قابل برنامهریزی و سیاستگذاری را به 8 سناریو افزایش داد که در ادامه درباره آنها بحث میشود.
جدول4 وضعیتهای هریک از عوامل به تفکیک هر سناریو براساس طیف سهگانه مطلوبیت (خوشبینانه)، بینابین (ایستا) و بحرانی (بدبینانه) را نشان میدهند. برای تسهیل درک شرایط صفحه سناریو و وزن شرایط مطلوب و بحرانی، این صفحه بر اساس وضعیتهای عوامل کلیدی به سه وضعیت تقسیم شدند)جدول5(:
جدول4: وضعیتهای عوامل کلیدی به تفکیک هر سناریو براساس طیف سهگانه مطلوب تا بحران
|
ارزیابی عملکرد |
بازآموزی مربیان |
تمرینات علمی |
نظام جامع استعدادیابی |
امکانات ورزشی مدرن |
سیستم حمایتی مداوم |
برنامهریزی جامع |
عوامل کلیدی // سناریو |
|
||||||||||
|
مطلوب |
مطلوب |
ایستا |
مطلوب |
مطلوب |
مطلوب |
مطلوب |
سناریوی 1 |
|||||||||||
|
بحران |
بحران |
بحران |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
بحران |
سناریوی 2 |
|||||||||||
|
بحران |
بحران |
بحران |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
سناریوی 3 |
|||||||||||
|
بحران |
ایستا |
بحران |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
سناریوی 4 |
|||||||||||
|
بحران |
بحران |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
بحران |
سناریوی 5 |
|
||||||||||
|
ایستا |
ایستا |
مطلوب |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
سناریوی 6 |
|
||||||||||
|
بحران |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
سناریوی 7 |
|
||||||||||
|
بحران |
بحران |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
ایستا |
سناریوی 8 |
|
||||||||||
جدول5: تعریف مفهوم اعداد و وضعیتها در صفحه سناریو
|
امتیاز |
وضعیت |
ویژگی |
|
3 |
مطلوب (خوشبینانه)
|
حاکم بودن بهترین شرایط ممکن برای توسعه ورزش قهرمانی |
|
1 |
ایستا (بینابین) |
بلاتکلیفی در ورزش قهرمانی و رشد تدریجی |
|
3- |
بحران (بدبینانه) |
فاصله گرفتن از ماموریتها، رشد ثابت و گاها منفی |
برای درک بهتر هر یک از وضعیتها، امتیازی بین 3 تا 3- داده شده است و نسبت به جایگزینی اعداد به جای وضعیتها اقدام گردید تا زمینه درک کمی از صفحه سناریوها نیز فراهم شود (زالی، 1392). این میتواند وضعیت و جایگاه ورزش قهرمانی کشور را به تفکیک سناریو و هرعامل کلیدی بهطور روشن و شفاف نشان دهد (جدول6):
جدول6: ضرایب، تعداد و درصد هر یک از وضعیتها به تفکیک هر سناریو بر اساس طیف سهگانه مطلوبیت تا بحران
|
سناریو |
تعداد وضعیتها به تفکیک |
ضرایب وضعیتها |
وضعیتهای مطلوب |
وضعیتهای بحرانی |
||||||||
|
مطلوب |
ایستا |
بحران |
3 |
1 |
3- |
میزان مطلوبیت |
امتیاز ایده آل |
درصد مطلوبیت |
میزان شرایط بحرانی |
حداکثر شرایط بحرانی |
درصد شرایط بحرانی |
|
|
سناریو1 |
6 |
1 |
- |
18 |
1 |
0 |
18 |
21 |
71/85 |
0 |
21- |
0 |
|
سناریو2 |
- |
3 |
4 |
0 |
3 |
12- |
0 |
21 |
0 |
12- |
21- |
1/57 |
|
سناریو3 |
- |
4 |
3 |
0 |
4 |
9- |
0 |
21 |
0 |
9- |
21- |
8/42 |
|
سناریو4 |
- |
5 |
2 |
0 |
5 |
6- |
0 |
21 |
0 |
6- |
21- |
5/28 |
|
سناریو5 |
- |
4 |
3 |
0 |
4 |
9- |
0 |
21 |
0 |
9- |
21- |
8/42 |
|
سناریو6 |
1 |
6 |
- |
3 |
6 |
0 |
3 |
21 |
28/14 |
0 |
21- |
0 |
|
سناریو7 |
- |
6 |
1 |
0 |
6 |
3- |
0 |
21 |
0 |
3- |
21- |
2/14 |
|
سناریو8 |
- |
5 |
2 |
0 |
5 |
6- |
0 |
21 |
0 |
6- |
21- |
5/28 |
با توجه به قرابت سناریوها، میتوان آنها را به چهار گروه تقسیم کرد که هر یک از گروهها شامل یک یا چند سناریو با ویژگیهای تقریباً مشترک با تفاوت کم در یک یا چند وضعیت از میان 7 عامل کلیدی هستند. گروه اول: سناریوی مطلوب (سناریو اول)، گروه دوم: سناریوی ایستا و وضع موجود (سناریو ششم)، گروه سوم: سناریوهای روند نا مطلوب (سناریوهای چهارم، هفتم و هشتم) و گروه چهارم: سناریوهای بحرانی (سناریوهای دوم، سوم و پنجم).
از میان 8 سناریوی باورکردنی، 2 سناریوی قوی وجود دارند (سناریوی اول و دوم) که احتمال وقوع آنها بیشتر از بقیه سناریوهاست؛ یکی وضعیت مطلوب و دیگری وضعیت نامطلوب را برای آینده ورزش قهرمانی کشور نشان میدهند و میتوان پیشبینی کرد با توجه به تاثیرپذیری همه این عوامل از یکدیگر احتمال تحقق تدریجی آنها وجود دارد. البته آنچه اهمیت بسیار زیادی مییابد نهتنها تحلیل سناریوها که تحلیل عوامل کلیدی از نظر وضعیت آنها در حال حاضر است. اگر شرایط مطلوب، ایستا و بحرانی را با امتیازهای 3 تا 3- در هر عامل کلیدی و برای کل سناریوهای 8 گانه جمع بزنیم، میانگین آنها نشاندهنده وضعیت هر عامل در آینده پیشروی ورزش قهرمانی کشور است (جدول7). بر اساس محاسبات انجام شده عوامل سیستم حمایتی مداوم، نظام جامع استعدادیابی و امکانات ورزشی مدرن با امتیاز مثبت مشابه و بعد از اینها عامل برنامهریزی جامع از عوامل کلیدی هستند که وضعیت مثبتی را نشان میدهند. از طرفدیگر، عامل ارزیابی عملکرد بحرانیترین عامل کلیدی و به عنوان مهمترین معضل در توسعه آینده ورزش قهرمانی کشور شناسایی شده است و به دنبال آن عوامل بازآموزی مربیان و تمرینات علمی قرار دارند که با بحران روبهرو هستند.
جدول7: رتبه بندی عوامل کلیدی براساس میزان مطلوبیت تا بحرانی
|
میانگین |
وضعیت عوامل کلیدی درسناریوها |
عامل کلیدی |
|
25/1 |
10 |
سیستم حمایتی مداوم |
|
25/1 |
10 |
نظام جامع استعدادیابی |
|
25/1 |
10 |
امکانات ورزشی مدرن |
|
25/. |
2 |
برنامهریزی جامع |
|
25/.- |
2- |
تمرینات علمی |
|
75/.- |
6- |
بازآموزی مربیان |
|
75/1- |
14- |
ارزیابی عملکرد |
هدف پژوهش حاضر، آیندهنگاری ورزش قهرمانی ایران با روش سناریوپردازی و تحلیل اثرات متقابل در افق دهساله بود. در این پژوهش سه عاملستم حمایتی مداوم، نظام جامع استعدادیابی و امکانات ورزشی مدرن با امتیاز مثبت مشابه و بعد از اینها عامل برنامهریزی جامع از عوامل کلیدی ورزش قهرمانی کشور بودند که وضعیت مثبتی را نشان میدادند. ازطرف دیگر، عامل ارزیابی عملکرد بحرانیترین عامل کلیدی ورزش قهرمانی کشور بود و به عنوان مهمترین معضل در توسعه آینده ورزش قهرمانی کشور شناسایی شد.
در این پژوهش عامل سیستم حمایتی مداوم در بررسی تاثیرات عوامل بر همدیگر به عنوان یکی از موثرترین عوامل با امتیاز بسیار بالا شناسایی شد که حاکی از نقش و اهمیت آن در آینده ورزش قهرمانی کشور است. نتیجه بهدست آمده با یافتههای پژوهش الهی و همکاران (1383)، دی بوچر و همکاران (2006)، حسینی و همکاران (1392)، آسایش و همکاران (2013) و ساتیرا و شیلبوری (2009) همخوانی دارد.نظر میرسد در ایران بنابه مندرجات طرح جامع ورزش کشور، طرحی جامع و اجرایی برای ورزش قهرمانی وجود ندارد و هماهنگی میان نهادهای متولی ورزشقهرمانی ضعیف است. باشگاهها، هیئتها، فدراسیونها و انجمنهای ورزشی، وزارت ورزش و جوانان و وزارت آموزش و پرورش، نهادهایی هستند که در زمینه ورزش قهرمانی در کشور فعالیت میکنند، اما این فعالیتها هر کدام مسیر جداگانهای را طی میکند و یک برنامه راهبردی و نظام جامع که مبنای عمل و برنامهریزی این نهادها باشد، وجود ندارد (فراهانی و عبدوی بافتانی، 1383). نتایج برخی پژوهشها نشان میدهد ورزشقهرمانی کشور با مسائلی همچون نداشتن برنامه جامع حمایت از ورزشکاران و مربیان مواجه است. این در حالیاست که کمیتههای ملی المپیک کانادا، آمریکا، استرالیا، بریتانیا، فنلاند و ژاپن، «ورزش قهرمانی و نخبگان» را از حوزههای کلیدی عملکرد خود بیان کرده و برنامههای ویژهای را برای آن تدارک دیده اند و معتقدند یکی از عوامل موثر بر موفقیت در سیستم ورزش قهرمانی، حمایت از ورزشکاران حتی در دوران بازنشستگی است (دیویس، 2010). در این پژوهش سعی شد وضعیتهای محتمل سیستم حمایتی مداوم در ورزش قهرمانی کشور شناسایی و مورد تحلیل قرار گیرد. در مجموع سهنگاه مختلف میتوان به وضعیت آینده ورزش قهرمانی کشور در عرصه سیستم حمایتی مداوم داشت. نگاه خوشبینانه (وضعیت مطلوب) که درآن نظام ورزش ساختارمند، تقسیم درست وظایف و حمایت کامل ازقهرمانان از قبل قهرمانی تا بازنشستگی است. نگاه بینابین (وضعیت ایستا) که در آن حمایت مقطعی، موازیکاری و تبعیض بین قهرمانان رشتههای ورزشی است. نگاه بدبینانه(وضعیت بحرانی) که درآن عدم حمایت ازقهرمانان و مربیان، ندادن پاداش مادی ومعنوی، بی انگیزگی و مهاجرت مربیان و قهرمانان است.
دراین پژوهش عامل نظام جامع استعدادیابی در بررسی تاثیرات عوامل بر همدیگر به عنوان یکی دیگر از موثرترین عوامل با امتیاز بسیار بالا شناسایی شده که حاکی از اهمیت آن در آینده ورزش قهرمانی کشور است. نتیجه بهدست آمده با یافتههای پژوهش آسایش و همکاران (2013)، دی بوچر و همکاران (2006)، ساتیرا و شیلبوری (2009)، سیف پناهی و حاجی حسنی (2017)، ادیب (1394) و پورکیانی و همکاران (1396) همخوانی دارد. در زمینه عامل نظام جامع استعدادیابی، جامعه ایران از لحاظ استعداد انسانی بسیار غنی است و از این حیث زمینه مناسبی وجود دارد، اما متاسفانه مشغول شدن جوانان دررشته ورزشی خاص بیشتر بر پایه سنتها، آرزوها و علایق فردی استوار است و به محبوبیت آن ورزش، فشار والدین، تخصص معلمان مدارس و فراهم بودن امکانات ورزش مورد نظر بستگی دارد (بارفروش، 1387). استعدادیابی ورزشی در کشور هنوز بهصورت سنتی و با استفاده از مشاهده میدانی انجام میگیرد و بهنظر میرسد طرحی جامع و اجرایی برای استعدادیابی وجود ندارد. هماهنگی میان نهادهای متولی ورزش قهرمانی در بحث استعدادیابی ضعیف است. پرورش ورزشکار در کشور نظام ساختارمند و یکپارچهای ندارد و نهادهای مختلف هریک بهصورت جداگانه به این امر میپردازند. مطالعه تطبیقی کشورهایی که در ورزش قهرمانی پیشرو هستند (استرالیا، کانادا، آمریکای، چین، روسیه، ژاپن، کره جنوبی، برزیل و ...) نشان میدهد که در آن کشورها فرایند استعدادیابی بهصورت نظاممند، یکپارچه و جامع اجرا می شود (چاپلت و همکاران، 2012). در این پژوهش سعی شد وضعیتهای محتمل نظام جامع استعدادیابی در ورزش قهرمانی کشور شناسایی و مورد تحلیل قرار گیرد. در مجموع سهنگاه مختلف میتوان به وضعیت آینده ورزش قهرمانی کشور در عرصه نظام جامع استعدادیابی داشت. نگاه خوشبینانه (وضعیت مطلوب) که درآن وجود طرح جامع و هدفمند برای کشف، پرورش و ارتقای استعدادهاست. نگاه بینابین (وضعیت ایستا) که در آن استعدادیابی سنتی، موازیکاری نهادهای مختلف و بی توجهی به استعدادهاست. نگاه بدبینانه (وضعیت بحرانی) که درآن فقدان برنامه حتی کوتاه مدت، بی توجهی به مربیان متخصص و عدم سرمایهگذاری است.
در این پژوهش عامل امکانات ورزشی مدرن در بررسی تاثیرات عوامل بر همدیگر به عنوان یکی دیگر از موثرترین عوامل با امتیاز بالا شناسایی شده که حاکی از اهمیت آن در آینده ورزش قهرمانی کشور است. نتیجه بهدست آمده با یافتههای پژوهش دی بوچرو همکاران (2006)، فراهانی و همکاران (1395)، ساتیرا و شیلبوری (2009)، سیف پناهی و حاجی حسنی (2017)، آندروف (2000) و پورکیانی و همکاران (1396) همخوانی دارد. در زمینه عامل امکانات ورزشی مدرن، تدوین نظام استانداردسازی اماکن و فضاهای ورزشی با تأکید بر استانداردهای بینالمللی، نبود یا کمبود امکانات و تسهیلات ورزشی استاندارد از عوالی هستند که موجب کندی پیشرفت ورزشکاران میشوند که اگر این کمبود برطرف نشود، بهنظر نمیرسد ورزشکاران بتوانند به بالاترین سطح توانمندی خود برسند. با نگاهی اجمالی به بولتن مدالهای قهرمانی کشورهای مختلف میتوان مشاهده کرد بیشترین افتخارات ملی نصیب کشورهایی شده است که امکانات ورزشی مناسبتری دارند. در ایران هر چند در سالهای اخیر روند ساخت فضاهای ورزشی رو به رشد بوده، اما این موضوع که در ساخت اماکن ورزشی مذکور تا چه حد استانداردهای بینالمللی رعایت شده یا تا چه حد به طور ویژه نیازهای نظام ورزشقهرمانی را تأمین کرده، قابل تأمل است. در حال حاضر یکی از مهمترین دلایل عدم توفیق در اخذ میزبانی مسابقات بینالمللی توسط ایران، کیفیت ضعیف اماکن ورزشی است (مظفری و همکاران، 1391). در این پژوهش سعی شد وضعیتهای محتمل امکانات ورشی مدرن در ورزش قهرمانی کشور شناسایی و مورد تحلیل قرار گیرد. در مجموع سه نگاه مختلف میتوان به وضعیت آینده ورزش قهرمانی کشور در عرصه امکانات ورزشی مدرن داشت. نگاه خوشبینانه (وضعیت مطلوب) که درآن وجود نظام استاندارد اماکن و احصای فناوری روز دنیا است. نگاه بینابین (وضعیت ایستا) که در آن کمبود امکانات استاندارد و عدم استفاده بهینه بهرهبرداران است. نگاه بدبینانه (وضعیت بحرانی) که درآن فقدان امکانات استاندارد، تجهیزات و تاسیسات مناسب است.
در پژوهش حاضر عامل برنامهریزی جامع در بررسی تاثیرات عوامل بر همدیگر به عنوان موثرترین عامل با امتیاز بسیار بالا شناسایی شده که حاکی از دغدغه خبرگان در مورد نقش و اهمیت آن در آینده ورزش قهرمانی کشور است. نتیجه بهدست آمده با یافتههای پژوهش الهی و همکاران (1383)، دی بوچر و همکاران (2006) و حسینی و همکاران (1392) همخوانی دارد. در این مورد بهنظر میرسد الویتبندی دقیقی در ورزشقهرمانی کشور وجود ندارد. فعالیتها وبرنامهها، بدون چشم انداز روشن و منطقی که در سطح ملی پذیرفته شده باشند، به اجرا گذاشته میشوند (حسینی و همکاران، 1392). سازمان تربیت بدنی موظف بود تا پایان سال اول برنامه سوم توسعه، طرح جامع ورزش کشور را با تأکید بر عمومی کردن ورزش، توسعه ورزشقهرمانی در رشتههای دارای اولویت و ....را به هیئت وزیران ارائه کند. سرانجام تدوین طرح جامع با تلاش فراوان در تاریخ 9/6/82 به تصویب هیئت محترم وزیران رسید. افق این برنامه دهساله بود، اما متاسفانه اجرایی نشد. دراین پژوهش سعی شد وضعیتهای محتمل برنامهریزی در ورزش قهرمانی کشور شناسایی و مورد تحلیل قرار گیرد. در مجموع سهنگاه مختلف میتوان به وضعیت آینده ورزش قهرمانی کشور در عرصه برنامهریزی جامع داشت. نگاه خوشبینانه (وضعیت مطلوب) که در آن برنامهریزی جامع با چشم انداز منطقی و توسعهگراست. نگاه بینابین (وضعیت ایستا) که در آن برنامهریزی کوتاه مدت و بدون چشم انداز روشن است. نگاه بدبینانه (وضعیت بحرانی) که در آن فاقد برنامه مشخص، لحظهای و فرد محور است.
در این پژوهش عامل ارزیابی عملکرد در بررسی تاثیرات عوامل بر همدیگر به عنوان یکی دیگر از موثرترین عوامل با امتیاز بالا شناسایی شده که حاکی از دغدغه خبرگان در مورد اهمیت آن در آینده ورزش قهرمانی کشور است. نتیجه بهدست آمده با یافتههای پژوهش تندنویس و همکاران (1386)، دی بوچر و همکاران (2006) و جوادی پور (1394) همخوانی دارد. سنجش و اندازهگیری عملکرد، یکی از مهمترین حلقههای زنجیره مدیریت در سازمان است و اهمیت آن بهحدی است که صاح نظران دانش مدیریت معتقدند آنچه را نتوان اندازهگیری کرد، نمی توان مدیریت کرد. امروزه ارزیابی عملکرد با نگاهی جامعتر به بحث عملکرد سازمان مینگرد؛ بهطوری که جای خود را به مفهوم «مدیریت عملکرد» داده است. همه سازمانها برای توسعه، رشد و پایداری در عرصه رقابت امروزی، به نوعی سیستم ارزیابی عملکرد نیاز دارند تا بتوانند در قالب آن کارآیی و اثربخشی خود را بسنجند (مدوری و استیپل، 2000). اهمیت این عامل باعث شده، تلاشهای زیادی جهت بازنگری و بهینهسازی شاخصهای ارزیابی عملکرد ورزش قهرمانی انجام شود (شعبانی بهار، پارساجو، 1392). محققان علوم ورزشی معتقدند یکی از مؤثرترین اعضای فدراسیونهای ورزشی، مربیان بهویژه مربیان تیمهای ملیاند که عملکرد آنها برآیند عملکرد سازمان و آینهای تمام نما از دستاوردهای کل فدراسیون است؛ بهطوریکه موفقیت یا شکست اهداف و راهبردهای سازمانهای ورزشی مذکور، در پیروزی یا شکست تیمهای ملی نمایان و ارزیابی میشود. در این پژوهش سعی گردید وضعیتهای محتمل ارزیابی عملکرد در ورزش قهرمانی کشور شناسایی و مورد تحلیل قرار گیرد. در مجموع سهنگاه مختلف میتوان به وضعیت آینده ورزش قهرمانی کشور در عرصه ارزیابی عملکرد داشت. نگاه خوشبینانه (وضعیت مطلوب) که درآن ارزیابی مداوم و توجه کامل به نتایج ارزیابی است. نگاه بینابین (وضعیت ایستا) که در آن ارزیابی مقطعی وعدم توجه به نتایج ارزیابی است. نگاه بدبینانه (وضعیت بحرانی) که درآن فقدان ارزیابی و عدم تاثیر نتایج ارزیابیهاست.
در زمینه سناریوهای باورکردنی توسعه ورزش قهرمانی ایران و طبقهبندی آنها، نتایج نشان داد 2 سناریو با امتیاز بالا و احتمال وقوع بیشتر در شرایط پیشروی ورزش قهرمانی کشور متصور است که از میان آنها یک سناریو مطلوب و یک سناریو شرایط بحرانی، همچنین نرمافزار 8 سناریو با سازگاری بالا (باورکردنی) را نشان میدهد. در ماتریس سناریو متاسفانه وضعیتهای مطلوب تنها بخش اندکی از ماتریس را شامل میشوند. از مجموع 56 وضعیت حاکم بر صفحه سناریو بر اساس تعداد، 7 وضعیت مطلوب تنها معادل 5/12 درصد، 34 وضعیت ایستا معادل 71/60 درصد و وضعیتهای بحرانی با 15 وضعیت 79/26 درصد از کل صفحه سناریوها را به خود اختصاص داده است. با احتساب جمع وضعیتهای بحرانی و ایستا 5/87 درصد از کل وضعیتها شرایط نه چندان مطلوب را گزارش میدهند، در مقایل شرایط مطلوب تنها 5/12 درصد از وضعیتها را شامل میشوند.
سناریوی گروه اول: سناریو مطلوب، این گروه شامل سناریوی اول است و بهترین و مطلوبترین شرایط ممکن برای ورزش قهرمانی کشور را شامل میشود. در این گروه حالت بحرانی وجود ندارد و بهلحاظ فراوانی بیشترین تعداد وضعیت مطلوب را بین سناریوهای دیگر گروهها بهخود اختصاص داده است؛ بهطوریکه 71/85 درصد میزان حالتها مطلوب، 29/14 درصد ایستا و صفر درصد حالت بحران را نشان میدهند. مقایسه درصد فراوانی حالت مطلوب و بحرانی این گروه با گروههای دیگر نشاندهنده وضعیت مناسب پیشروی ورزش قهرمانی کشور در این گروه است. ویژگی این سناریو انجام برنامهریزی جامع، حمایت مداوم از قهرمانان، توسعه کامل امکانات ورزشی مدرن، استقرار نظام جامع استعدادیابی، انجام تمرینات تا حدودی علمی، برگزاری مداوم دورههای بازآموزی و ارزیابی مستمر از عملکرد است. در این سناریو تمامی وضعیتها در مطلوبترین حالت قرار دارند و فقط تمرینات علمی است که وضعیت بینابین را دارد. امتیاز این سناریو از نظر برخورداری از وضعیتها 18 از حداکثر 21 و میانگین آن 57/2 از حداکثر 3 است. به طورکلی، این سناریو مشخصکننده حالات مثبت و مناسب پیشروی ورزش قهرمانی کشور است. ویژگی و رویکرد این سناریو توسعهای و در بالاترین سطح عملکرد است.
سناریوی گروه دوم: سناریو ایستا و ادامه وضع موجود، این گروه شامل سناریوی ششم است که از نظر فراوانی، بیشترین تعداد وضعیت ایستا را بین سناریوهای دیگر به خود اختصاص داده و نشاندهنده وضعیت تقریباً ایستا پیشروی ورزش قهرمانی کشور در این گروه است. میزان تفاوت اثرگذاریهای این گروه تفاوت زیادی با گروه اول و گروه سوم دارد. در این گروه وضعیت بحرانی وجود ندارد؛ بهطوریکه 71/85 درصد میزان حالتها ایستا و 29/14 درصد حالتها مطلوب است. در این سناریو هیچ مزیت مهمی مشاهده نمیشود، فقط عامل تمرینات علمی است که وضعیت مطلوبی دارد. امتیاز این سناریو از نظر برخورداری از وضعیتها 3 از حداکثر 21 و میانگین آن 43/. از حداکثر 3 است. بهطورکلی، در این سناریو توسعه بسیار کند، آرام و با حفظ وضع موجود است. ویژگی این سناریو بلاتکلیفی در ورزش قهرمانی و رشد تدریجی آن است.
سناریوهای گروه سوم: سناریوهای روند نامطلوب، این گروه شامل سه سناریوی چهارهم، هفتم و هشتم است. در این گروه حالت مطلوب وجود ندارد؛ بهطوریکه 76 درصد حالتها ایستا و 24 درصد حالتها بحرانی را نشان میدهند. از جمله ویژگیهای این گروه از سناریوها میتوان به انجام برنامهریزی پراکنده و مقطعی، حمایت محدود از قهرمانان، توسعه تدریجی امکانات ورزشی مدرن، انجام استعدادیابی بهصورت پراکنده و عدم انجام ارزیابی از عملکرد اشاره کرد. امتیاز سناریو هفتم از نظر برخورداری از وضعیتها 3- از حداکثر 21 و میانگین آن 43/.- از حداکثر 3 است، امتیاز سناریوهای چهارم و هشتم 6- از حداکثر 21 و میانگین آنها 86/.- از حداکثر 3 است. بهطورکلی در این گروه مدیریتها با طیف وسیعی از شرایط نامطلوب مواجه هستند. ویژگی سناریوهای این گروه فاصله گرفتن از ماموریتها، رشد ثابت و گاها منفی است.
سناریوهای گروه چهارم: سناریوهای بحرانی، این گروه شامل سه سناریوی دوم، سوم و پنجم است. این گروه از سناریوها که فقط وضعیتهای بحران کامل یا در آستانه بحران را شامل میشوند با عنوان «فاجعه برنامهریزی و مدیریتی» شناخته میگردند. در این گروه حالت مطلوب وجود ندارد و عوامل متمایزکننده، تفاوت در میزان حالتهای ایستا و بحرانی است؛بهطوریکه 52 درصد حالتها ایستا و 48 درصد حالتها بحرانی را نشان میدهند. امتیاز سناریو سوم و پنجم از نظر برخورداری از وضعیتها 9- از حداکثر 21 و میانگین آن 29/1- از حداکثر 3 است، امتیاز سناریوی دوم 12- از حداکثر 21 و میانگین آنها 71/1- از حداکثر 3 است. ویژگی سناریوهای این گروه، وضعیت بحرانی، ضد توسعه و فاجعه مدیریتی است.
همانطوریکه مشاهده شد در میان سناریوهای محتمل (قویترین) توسعه ورزش قهرمانی ایران، سناریوی اول، محتملترین حالت مطلوب است. این سناریو محتملترین سناریوی پیشروی ورزش قهرمانی کشور برای تحقق اهداف است که از وجود روندهای مثبت حکایت دارد. سناریوی دوم، محتملترین حالت نامطلوب است. در این سناریو از 7 عامل کلیدی 4 عامل در وضعیت بحرانی و 3 عامل در وضعیت ایستا قرار دارند.
در زمینه نقاط قوت و ضعف سناریوهای اول و دوم (محتملترین سناریوها)، در مورد عامل برنامهریزی جامع، وجود سرمایه انسانی متخصص در امر مدیریت ورزش قهرمانی از نقاط قوت محسوب میشود در مقابل تعدد مراکز سیاستگذاری و تصمیم گیری در ورزش قهرمانی، عدم نگاه راهبردی و نقش ضعیف کمیته ملی المپیک در راهبری و مدیریت ورزش قهرمانی از نقاط ضعف این عامل کلیدی محسوب میشوند. در مورد عامل حمایت مداوم، تهیه طرح جامع حمایت از ورزش قهرمانی از ضروریات است، عدم موازی کاری نهادهای درگیر در ورزش قهرمانی، یکپارچه سازی فعالیتهای ورزش قهرمانی، حمایت و پشتیبانی از ورزشکاران نخبه از الزامات اینعامل کلیدی است. در مورد عامل سیستم جامع استعدادیابی، وجود جمعیت جوان و وجود استعدادهای بالقوه در کشور از نقاط قوت این عاملکلیدی محسوب میشود و ازطرفی جذب نخبگان ورزشی توسط سایر کشورها در حال حاضر از نقاط ضعف بهشمار میآید. بهروز نبودن اماکن و تجهیزات ورزشی و ضعف در تولید تجهیزات استاندارد از دیگر ضعفهاست. تجهیزات مدرن باعث بهبود رکوردهای قهرمانان در مسابقات مختلف شده و امکان میزبانی کشور از مسابقات مهم بینالمللی را هم فراهم میآورد. نتایج نشان داد در سناریو اول (قویترین سناریو) تمامی عوامل کلیدی حالت مطلوب را نشان میدادند به استثنای عامل کلیدی تمرینات علمی که حالت ایستا داشت. متاسفانه هنوز در خیلی از رشتهها، ردهها و مناطق مختلف تمرینات ورزشی به شکل سنتی دنبال میشود، لذا دستیابی به یک الگوی نظاممند برای تمرینات ورزش قهرمانی از الزامات است. در مورد بازآموزی مربیان، بزرگترین سرمایه هر سازمانی نیروی انسانی متخصص است و باید جهت ارتقای آنها پیشبینی لازم از جمله برگزاری کلاسهای بازآموزی صورت گیرد. مطالعه پیشینه نشان داد در ورزش قهرمانی کشور ضعف نظام تربیت مربیان حرفهای به چشم میخورد. رعایت معیارها و ضوابط در بهکارگیری نیروی انسانی و ایجاد نظام جامع آموزش مربیان باید در دستور کار قرار گیرد. در رتبهبندی عوامل 7 گانه کلیدی ورزش قهرمانی کشور ارزیابی عملکرد بیشترین میزان وضعیت بحرانی را دارا بود که میطلبد توجه بیشتری به این عامل انجام شود به ویژه اینکه مربیان از عوامل مهم موفقیت یا شکست ورزشکاران محسوب میشوند.
نتیجهگیری کلی: عوامل مختلفی برتوسعه ورزش قهرمانی اثر گذار هستند و تاکنون طرحها و برنامههای مختلفی برای توسعه ورزش قهرمانی ارائه شده که بهنظر میرسد برنامهریزیهای صورت گرفته تاکنون موفق نبودهاند. شاهد مدعا، نبود ثبات در مدال آوری در ادوار مختلف رقابتهای ورزشی در سطوح بینالمللی و همچنین محدود بودن رشتههای صاحب مدال است؛ بهطوریکه سهم ایران از خیل عظیم مدالهای توزیع شده در تمامی ادوار المپیک تابستانی به جز سه رشته کشتی، تکواندو و وزنه برداری، تنها یک مدال نقره در رشته ورزشی دو و میدانی است و در بازیهای آسیایی نیز چندین دوره است که بین رتبههای چهارم تا ششم بازیها در نوسان هستیم- ایندرحالی است که ایران از لحاظ استعداد انسانی و منابع مالی بسیار غنی است. استعدادیابی ورزشی در کشور هنوز بهصورت سنتی و با استفاده از مشاهده میدانی انجام میگیرد. پرورش ورزشکار نظام ساختارمند و یکپارچهای ندارد و بهصورت گلخانهای انجام میشود. بدین نرنیب، ضروری است در نحوه اداره امور ورزش قهرمانی توجه جدی صورت گیرد تا بتوانیم از پتانسیل فراوان نیروی انسانی کشور جهت ارتقای هویت ملی از طریق ورزش بیش از گذشته موثر باشیم.
منابع
- ادیب، فرشته. (1394). «ترسیم فضای سناریویی ورزش قهرمانی استان خراسان رضوی در افق 1404». پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاداسلامی مشهد، گروه تربیت بدنی.
- الهی، علیرضا و پورآقایی، زهرا. (1383). «بررسی وضعیت استادیومهای فوتبال کشور در مقایسه با استانداردهای اروپایی». نشریه حرکت. شماره 19، صص 63-79 .
- بارفروش، احمد. (1387). تحلیل محتوای نشریات ورزشی، سه ماهه دوم دفتر مطالعات وتوسعه رسانهها، معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- پورکیانی، محمد؛ حمیدی، مهرزاد؛ گودرزی، محمود و همکاران. (1396). «تحلیل اثرگذاری ورزش حرفهای وقهرمانی برتوسعه ورزش». مطالعات مدیریت ورزشی، شماره 42، ص 55-72.
- تندنویس، فریدون و قاسمی، محمدهادی. (1386). «مقایسه دیدگاه ورزشکاران، مربیان و صاحبنظران در مورد راهکارهای پیشرفت ورزش قهرمانی ژیمناستیک کشور». فصلنامه المپیک، شماره 4، صص 17-29.
- جوادی پور، محمد. (1394). «چالشهای مدیریت ورزش قهرمانی در ایران». مطالعات مدیریت ورزشی. شماره30، صص 13-34.
- حسینی، شاهو؛ حمیدی، مهرزاد؛ قربانیان رجبی، آسیه و همکاران. (1392). «شناسایی قوتها، ضعفها، فرصتها و تهدیدهای استعدادیابی درورزش قهرمانی کشور و بررسی تنگناها و چالشهای فراروی آن». مدیریت ورزشی. شماره 17، صص 29-54.
- زالی، نادر. (1392). آیندهنگاری راهبردی در برنامهریزی و توسعه منطقهای. چاپ دوم، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
- شعبانی بهار، غلامرضا و پارساجو، علی. (1392). «بازنگری و بهینهسازی شاخصهای ارزیابی عملکرد هیئتهای ورزشی استان همدان». پژوهشهای معاصر در مدیریت ورزشی. دوره3، شماره6، صص 39-47.
- علیدوست قهفرخی، ابراهیم؛ سجادی، نصراالله؛ محمودی، احمد و همکاران. (1393). «بررسی اولویتها وراهکارهای پیشرفت ورزش قهرمانی جودو کشور». مدیریت ورزشی. دوره6، (2) ، صص 231-246.
- فراهانی، ابوالفضل وعبدوی بافتانی، فاطمه. (1383).«امکانات و تجهیزات پایگاههای ورزش قهرمانی و نقش آن در توسعه ورزش کشور». مجله حرکت. شماره 29، صص 69- 83.
- فراهانی، ابوالفضل؛ کشاورز، لقمان و صادقی، علی. (1395). «تدوین راهبردهای توسعه ورزش قهرمانی ایران». پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی. دوره5، شماره3،(19 پیاپی)، صص 125-140.
- مظفری، سیدامیراحمد و همکاران. (1388). «نظام جامع توسعه ورزش قهرمانی ایران». طرح پژوهشی، تهران، پژوهشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، صص 156-200.
- مظفری، سیدامیراحمد؛ الهی، علیرضا؛ عباسی، شهامت و همکاران. (1391). «راهبردهای توسعه نظام ورزش قهرمانی ایران». نشریه مطالعات مدیریت ورزشی. شماره13 ، صص 33-48 .
- ناظمی، امیر و قدیری، روح الله. (1385). آیندهنگاری: مفاهیم و کاربردها. مرکز صنایع نوین.
- Andreff, W. (2000). “Sport and economic development”. Play the Game, p: 12-16.
- Asayesh, L., Karkon, H., Karkon, M. (2013). “The challenges of athletics in Iran: A Delphi study”. Europen Journal of Experiment Biology, 3(6), p: 66-72.
- Chappelet, J.L., et al. (2012). Strategic and performance management of olympics sport organizations. Seconde Edition, Human Kinetics.
- Davies, B.J. (2010). “Talent management in academies”. Journal of Educational Emerald Publications, Vol.19, No.1. P:418-426.
- De Bosscher, V., Bottenburg, M., Shibli, S., et al. )2006(. “A conceptual framework for analyzing sports policy factors leading to international sporting success”. European Sport Management quarterly, 6 (2), p:185- 215.
- De Bosscher, V., Bingham, J., Shibli, S., et al. )2015(. “An international comparison of the sports policy factors leading to international sporting success (spliss2) in 15 nations”.ac.be. p:1- 24.
- De Bosscher, V., Shibli, S., Westerbeek, H., van Bottenburg, M. (2017). “Convergence and Divergence of Elite Sport Policies: Is There a One-Size-Fits?”ac.be.
- Green, M. (2007). “Olympic glory or grassroots development?. Sport policy priorities in Australia, Canada and the United Kingdom, 1960 2006”. The international journal of the history of sport, 24 (7), p: 921- 953.
- Krishna, A., Haglund, E. (2008). “Why do some contries win more Olympic madals? Lessons for social mobility and poverty reduction”. Economic and Political Weekly, P: 143-151.
- Medori, D., Steeple, D. (2000). “A Framework for Auditing and Enhancing performance Measurement systems”. International Journal of Operations & Production Management, Vol.20, No.5, p: 520-33.
- Seifpanahi Shabani, , Haji Hasani, M. (2017). “The Effective Factors in Promoting of Iranian Sport National Teams”. Annals of Applied Sport Science, vol. 5, No. 4, p: 77-84.
- Shibli, S., De Bosscher, V., Van Bottenburg M., Westerbeek, H. (2012). “Measuring performance and success in elite sports”. In: Managing High Performance Sport. Sotiriadou, p and De Bosscher, v (eds). Foundations of Sport Management. Routledge, Abingdon, Oxon, p: 30-44.
- Sotiriadou, K., Shilbury, D. )2009(. “Australian Elite Athlete Development: An organizational”. Sport Management Review, 12: p: 137-148.
- Szymanski, S. )( “The economic impact of the world cup”. World Economics, 3 (1), p: 169-177.
)