نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی،دانشگاه بوعلی سینا،همدان، ایران
2 استاد گروه مدیریت ورزشی دانشگاه علامه طباطبائی(استاد سابق دانشگاه بوعلی سینا همدان)
3 استادیار مدیریت ورزشی، عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا
4 دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور
چکیده
هدف پژوهش حاضر، تدوین مدل معادلات ساختاری ارتباط بین جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی با گرایش کارآفرینی در وزارت ورزش و جوانان ایران بود. روش پژوهش همبستگی و با رویکرد مدلسازی معادلات ساختاری انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش تمامی کارکنان وزارت ورزش و جوانان کشور در سال 1398 به تعداد 890 نفر (569 مرد،321 زن) بود. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی 490 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمعآوری اطلاعات از 3 پرسشنامه استاندارد جهت گیری استراتژیک مورگان و استرانگ (2003)، پرسشنامه نوآوری سازمانی ناسوشن و همکاران (2011) و پرسشنامه گرایش کارآفرینانه مورگان و هاگس (2007) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل دادهها از مدل معادلات ساختاری استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد جهتگیری استراتژیک و نوآوری سازمانی بر گرایش کارآفرینانه تأثیر معناداری دارند. خروجی‌های نرم افزار AMOS نشان‌دهندۀ مناسب بودن مدل ساختاری بود (میزان شاخصهای 94/0=GFI،90/0= TLI ، 54/0= PNFI، 92/0= CFI و 078/0= RMSEA نشان‌دهندۀ برازش مدل ساختاری بودند). بر اساس نتایج پژوهش میتوان اذعان داشت که سازمانهایی که جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی را اتخاذ نمایند، بهتـر می-توانند فرصـت‌هـای کارآفرینانـه جـذاب را کشـف، ایجـاد، ارزیـابی و اسـتفاده کننـد، گرایش کارآفرینانه وزارت ورزش و جوانان و دیگر سازمانهای ورزشی را قـادر میسازد تا به طور مؤثر و کارآمـد مزیـت رقـابتی را ایجـاد و تجدید نمایند. همچنین در سازمانهای ورزشی به مانند سایر سازمانها، مـی‌تـوان فرآینـدهای جهتگیری راهبردی را به‌کار برد تا ارزش بـالاتری را بـرای مدیران و مشتریان سازمان ایجاد کرد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Development a model of communication Strategic Orientation and Organizational Innovation with Entrepreneurship Trend in the Ministry of Sports and Youth Affairs
نویسندگان [English]
- Majid Varmaghani 1
- GholamReza Shabanibahar 2
- Masoumeh majidi parast 3
- Nasrollah Erfani 4
1 Sport management group, physical education faculty, bu alisina university, hamedan, iran
2 Professor in Sport Management, Allameh Tabataba’i university(former professor of Bu Ali Sina of Hamedan)
3 Assistant Professor of Sport Management, Faculty Member of Bu Ali Sina University
4 associate Professor Department of Psychology, Payame Noor University
چکیده [English]
The purpose of this study was to investigate the role of strategic orientation and organizational innovation on entrepreneurial trend of Ministry of Sport and Youth Affairs. The present research method is correlation, which has been done with the structural equation modeling approach. The statistical population of this study was all 890 employees (569 men, 321 women) of the Ministry of Sport and Youth Affairs. Using the simple random sampling method, 490 individuals were selected as sample. Three standard questionnaires were used for data collection: strategic orientations of Morgan and Strong (2003), organizational innovation questionnaire of Nauschen et al (2011)and Morgan and Hughes entrepreneurial orientation questionnaire (2007).The structural equation modeling were used to analyze the data. The results showed that strategic orientation and organizational innovation have significant effect on entrepreneurial trend. AMOS software outputs indicated the suitability of the structural model (GFI = 0.94, TLI = 0.90, PNFI = 0.54, CFI = 0.92, and RMSEA = 0.078, respectively). Fitted the structural model). Based on the results of the research, it can be acknowledged that organizations that adopt strategic direction and organizational innovation can better discover, create, evaluate and use the opportunities of attractive entrepreneurs, which ultimately leads the Ministry of Entrepreneurship. Sports and youth and other sports organizations are able to effectively and efficiently create and renew competitive advantage. Also in sports organizations, like other organizations, it is possible to use strategic orientation processes to create higher value for managers and customers of the organization.
کلیدواژه‌ها [English]
- Strategic orientation
- Entrepreneurial trend
- Organizational innovation
- Ministry of Sport and Youth
تدوین مدل ارتباطی بین جهت گیری راهبردی و نوآوری سازمانی با گرایش کارآفرینی در وزارت ورزش و جوانان ایران
مجید ورمقانی[1]
غلامرضا شعبانی بهار[2]
معصومه مجیدی پرست[3]
نصراله عرفانی[4]
تاریخ دریافت مقاله: 22/3/1399
تاریخ پذیرش مقاله:17/4/1399
مقدمه
در دهه های اخیر، تغییر و تحولات در زمینه رقابت روزافزون و عدم اطمینان شرایط محیطی باعث شده است که سازمان های بزرگی که تغییرات اندکی در روش و ساختارهای خود میدهند، نتوانند با سازمانهای کوچک که از انعطاف پذیری[5]، سرعت و نوآوری[6] بالاتری برخوردار هستند، رقابت کنند. جامعه برای سازمانهایی که کارآفرینی[7] را ترغیب و استعدادهای افراد را شکوفا کند، اهمیت زیادی قائل است. امروزه سازمانها به طور فزایندهای در موقعیتهایی قرار میگیرند که گرایش به سمت فعالیت های کارآفرینانه برای آنها امری ضروری است (برنداستاتر[8]،2011: 225). سازمانهایی که میخواهند به طور موفق کارآفرینی سازمانی[9] را انجام دهند، نیاز به یک گرایش کارآفرینانه[10] دارند. نیاز سازمانها به عمل کارآفرینانه نشأت گرفته از این عامل است که آنها به طور فزایندهای در یک محیط پویا و پیچیده فعالیت میکنند که دارای ویژگیهای سریع، اساسی و ناپیوسته است که نشاندهنده تمایل کارکنان به عمل کارآفرینانه است (فینی [11]و همکاران،2012: 409).
گرایش کارآفرینانه در مورد روشهای راهبردی و سبک های اتخاذ شده سازمانها در فعالیت های کسب وکار و در کل درگیری سازمان در فعالیتهای کارآفرینانه است (کاتونن[12] و همکاران، 2015: 668). پژوهشگران نیز بر نقش کارآفرینی به عنوان عامل کلیدی بهبود عملکرد اقتصادی سازمانها تأکید کرده اند. با وجود این که بسیاری از محققان به بررسی اثر مستقیم متغیرهای محیط خارجی بر گرایش کارآفرینانه سازمانها اشاره کرده اند، همچنان عوامل بسیاری هستند که میتوان در این زمینه مورد بررسی قرار داد. متغیرهایی از قبیل جهتگیری راهبردی[13] و نوآوری سازمانی[14] ازجمله این عوامل میباشند.
در بین دارایی های نامحسوس و متفاوت که سازمانها مالک آنها هستند، جهت گیری راهبردی از مهمترین منابع به شمار می آید، زیرا بهطور عمیقی در فعالیتهای روزانه و یکنواخت سازمان عجین گردیده است و به همین دلیل برای رقبا کپی بردرای از آنها مشکل میباشد. در نتیجه جهت گیری های راهبردی سازمان میتواند باعث افزایش مزیت رقابتی پایدار و عملکرد و کارآفرینی برتر سازمان نیز گردد (راچ و فریز[15]،2007: 781). جهت گیری های راهبردی اصولی هستند، که بر بازاریابی و تدوین راهبرد سازمان تأثیر میگذارند. آنها دستورالعمل های راهبردی اجرا شده به وسیله یک سازمان را انعکاس میدهند که به رفتارهای صحیح برای عملکرد بهتر منجر میشود (تئودوسیو و همکاران[16]،2012). جهت گیری راهبردی به شیوهای که یک سازمان خود را با محیط بیرونی تطبیق میدهد، اشاره دارد (تان و سوسا[17]،2015: 423)
نوآوری به عنوان عامل مهم توانمندسازی سازمانها در ایجاد ارزش و حفظ مزیت رقابتی در محیط بسیار پیچیده و به سرعت در حال تغییر شناخته شده است. نوآوری عامل کلیدی موفقیت یا شکست سازمانها در عرصه رقابت و منبع اصلی مزیت رقابتی تلقی میشود. همچنین فرایندی است که از طریق توسعه روشهای جدید داد و ستد و ایجاد راهکارها، راهحلها، محصولات و خدمات، ارزش افزوده و درجهای از تازگی را برای سازمان، عرضهکنندگان و مشتریان فراهم میآورد. بنابراین سازمانها برای دستیابی به عملکرد بالا و رقابت با رقبا و زنده ماندن باید از نوآوری استفاده کنند و به نوآوری به عنوان یک راهبرد ضروری نگاه کنند و ضمن تغییر و تحولات محیطی شاخصهای سازمانی تاثیرپذیر از نوآوری سازمانی را شناسایی کنند و به این تغیرات مناسب ترین پاسخ را بدهند (جایانی و هوی[18]،2018: 51).
سازمانهای ورزشی عصر حاضر در معرض تغییرات ناپیوسته قرار دارند و ارتباط و تعامل این سازمانها با عوامل مختلفی چون دولت، بخش خصوصی، حامیان مالی و سایر سازمانهای ورزشی ملی و بینالمللی و مهمتر از همه عوامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، همگی دستبهدست هم دادهاند تا محیطی پرتلاطم را برای این سازمانها ایجاد نمایند (کلانی،1390). اخیراً مسائل مربوط به گرایش کارآفرینی و راهبردی در سازمانها از جمله نهادهای ورزشی از اهمیت خاصی برخودار شدهاند. از این رو، ضروری است تا این سازمانها با حفظ جایگاه و موفقیت در رسالت سازمانی خود از راه متغیرهای اثرگذار برکارآفرینی سبب ایجاد اشتغال و توسعه کارآفرینی در حوزه ورزش و سازمانهای ورزشی شوند. به عنوان مثال، نتایج پژوهشی با عنوان «نقش ابعاد کارآفرینی بر عملکرد مدیران ادارات ورزش و جوانان» نشان داد که بین کارآفرینی سازمانی و مؤلفههای آن با عملکرد سازمانی ارتباط معنادار وجود دارد. بنابراین میتوان گفت که با افزایش کارآفرینی سازمانی میزان عملکرد سازمانی نیز افزایش پیدا میکند (کلانی و همکاران، 1395: 222).
ورزش در کشور ما در حال تحول و رو به توسعه است که این امر میتواند زمینههای مناسبی را برای فعالیتهای کارآفرینانه ایجاد کند (یدالهی فارسی و همکاران، 1390: 119). حجم وسیع تبادلات مالی در صنعت ورزش، تغییر شیوه زندگی و وقتهای فراغت مردم، رویدادهای رو به گسترش ملی، منطقهای، قارهای، جهانی، ورزش حرفهای و قهرمانی و غیره همه فرصتهای بیشماری را در اختیار کارآفرینان ورزشی قرار میدهند (هیچمن و همکاران[19]، 2005: 151 ). هنگامی که کارآفرین به دنبال فرصتهای جدید با توجه به منابع محدود میباشد، باید از رویکرد نوآورانه در مواجهه با این عدم اطمینان محیط استفاده کند. با توجه به توسعه و گستردگی بازار ورزش و حجم بالای تبادلات در این حوزه، نیاز به بازاریابی و برنامه راهبردی در زمینه صنعت ورزش بیش از بیش خودنمایی میکند. گرایش راهبردی و کارآفرینی در سالهای گذشته اهمیت به سزایی برای سازمانها و مؤسسات پیدا کردهاند. این متغیرها در بحث راهبردی و آینده سازمان به حدی اهمیت یافتهاند که آنها را به عنوان یکی از اجزای مهم سازمانها و مؤسسات ورزشی میتوان به شمار آورد و این اهمیت به صورت فزایندهای در حال افزایش است. گرایش راهبردی و بهطور خاصتر گرایش کارآفرینی به عنوان عوامل مهم برای عملکرد کسب و کارها شناخته شده است. در واقع شواهد تجربی نشان میدهد که یک ارتباط قابل توجه بین کارآفرینی و جهتگیری راهبردی سازمان وجود دارد و هر دو به طور گستردهای مسئول موفقیت و بهبود عملکرد در سازمان هستند (اندرسون و ایشما[20]،2011: 425).
رحیمی (1397) در پژوهش خود نشان داد که بین مؤلفههای جهتگیری راهبردی و کارآفرینی رابطه معنادار وجود دارد؛ به این صورت که تمام ضرایب مسیر جهتگیری راهبردی و مؤلفههای آن بر کارآفرینی اثرگذار بودند. در پژوهشی دیگر با هدف بررسی رابطه نوآوری و خلاقیت سازمانی با عملکرد مالی فدراسیونهای ورزشی منتخب، نتایج نشان داد بین مؤلفههای نوآوری سازمانی، نوآوری محصول و نوآوری فرایندی و عملکرد مالی در فدراسیونهای ورزشی ارتباط معنادار وجود دارد. بنابراین با توجه نتایج پژوهش حاضر فرهنگ کلیه سازمانهای ورزشی باید طوری تغییر یابد که توانایی مقابله با ناکامی و ابهام در کارکنان بالا رود، چراکه در همین شرایط موجبات نوآوری و خلاقیت در کارکنان به وجود میآید (اسمعیلی و همکاران، 1397). نتایج پژوهشی که هدف آن طراحی مدلی به منظور ارتباط بین ویژگیهای کارآفرینی با عملکرد در باشگاههای ورزشی شـهر تهران بود، نشان داد که بین ویژگیهای کارآفرینی و کلیه ابعاد آن و عملکرد باشگاههای ورزشی، ارتباط معنـاداری وجـود دارد؛ بـه آن معنـا کـه هرچـه مـدیران باشـگاههـا ویژگیهای کارآفرینی قویتری داشته باشند و به نحو بهتری از این ویژگیها و اطلاعـات کـارآفرینی اسـتفاده کننـد، بـر بهبود عملکرد باشگاه تأثیر بیشتری خواهند گذاشت (تپه رشی و همکاران، 1396، 788).
ملکزاده و راهنما (1395) در پژوهشی بیان داشتند که بین مؤلفههای نوآوری با کارآفرینی سازمانی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. دهدشتی شاهرخ و همکاران (1395) در پژوهشی ابراز داشتند که جهتگیریهای کارآفرینی و برند بهطور مستقیم با عملکرد شرکت در ارتباط میباشند. گالبرث[21] و همکاران (2020) در پژوهشی بیان داشتند جهتگیری کارآفرینی با عملکرد شرکت رابطه معناداری دارد. همچنین نقش تعدیلکنندگی راهبرد رقابتی در این رابطه تأیید شد. اسموخا[22] و همکاران (2019) نشان دادند که بین نوآوری و گرایش کارآفرینی در کسب و کارهای کوچک و متوسط رابطه معناداری وجود دارد و نوآوری سبب عملکرد بهتر در این سازمانها میشود. رودریگز و فیرو[23] (2018) بیان میکنند که جهتگیری راهبردی بر سطح برون سپاری تأثیر معنادار دارد. همچنین جهتگیری و برون سپاری به طور همزمان بر عملکرد تأثیر معناداری دارند و سبب بهبود عملکرد میشوند. نزار[24] (2018) نشان داد که هر سه بعد گرایش کارآفرینی یعنی نوآوری، ریسکپذیری و پیشگامی بر عملکرد سازمان تأثیر قابلتوجهی دارند. دورا و همکاران[25] (2018) نشان دادند که ریسکپذیری، خودمختاری، پیشگامی و فناوری بر عملکرد تأثیر مثبت و معناداری دارند. نتایج پژوهش ابیدات[26] (2016) حاکی از این بود که جهتگیری راهبردی بهطور قابل توجهی بر نوآوری تأثیر دارد.
با توجه به اهمیت و جایگاه ورزش و مسائل اجتماعی در جامعه، وزارت ورزش و جوانان به مثابه متولی امر ورزش نقش اصلی را در توسعه، ترویج و رشد ورزش در بعد ورزش همگانی و قهرمانی به عهده دارد و لازمه رسیدن به اهداف یاد شده در سازمانهای ورزشی کشور این است که به طور مؤثر عمل نمایند و در صورت مؤثر عمل نمودن خواهند توانست سیستم ورزشی کشور را بهطور موفقیتآمیزی مدیریت کنند و به اثربخشی مطلوب نزدیک شوند (کلانی و همکاران، 1395). در فضای رقابتی سازمانها، دستاندرکاران مدیریت همواره در تلاش هستند تا با ایجاد راهبرد سازمانی و مزیت رقابتی پایدار از طریق ارتقای عملکرد سازمانی به رونق نهاد خود بیفزایند. لذا با توجه به اینکه مدیران وزارت ورزش و جوانان باید به مبحث کارآفرینی و اشتغالزایی در سازمان توجه نمایند، لازم است تا عملکرد سازمان در زمینه کارآفرینی مورد ارزشیابی قرار گیرد و متغیرها و معیارهای اثرگذار بر کارآفرینی شناسایی شوند. در بسیاری از سازمانها، پژوهشهایی در جهت شناسایی عوامل تأثیرگذار بر کارآفرینی انجام گرفته و سازمانها از نتایج ارزشمند اینگونه تحقیقات به منظور نیل به اشتغالزایی بهتر، بهرهمند شدهاند. بنابراین لازم است تا تحقیقات مشابهی در سازمانهای ورزشی نیز با توجه به ماهیت متفاوت شغلی با دیگر سازمانها در جهت تعیین معیارها و عوامل اثرگذار بر کارآفرینی و بهبود و توسعه آن انجام گیرد تا بتوان از قضاوتهای ذهنی و بدون پشتوانه علمی پرهیز و در مورد کارآفرینی و عوامل تأثیرگذار بر آن در سازمانهای ورزشی به نتایج عینی دست پیدا کرد که این نیز به نوبه خود تأکیدی بر ضرورت و اهمیت اجرای پژوهش حاضر است.
ضروری است در حوزه مدیریت ورزشی نیز به موازات عملکرد مشابه در سایر رشتههای علمی، فعالیتهای پژوهشی مورد نیاز به منظور آزمایش نظریههای جدید مدیریتی انجام گیرد. به همین سبب، محقق با اعتقاد به این اندیشه و در راستای اعتلای رشته مدیریت ورزشی به سهم خود بر آن است تا چگونگی ارتباط متغیرهای ارزشمند مدیریتی جهتگیری راهبردی، نوآوری سازمانی و گرایش کارآفرینانه را در وزارت ورزش و جوانان کشور مورد بررسی قرار دهد که این امر مستلزم اجرای تحقیق با روشهای علمی میباشد. در ضمن با توجه به اینکه موضوع مدیریت صرف نظر از ماهیت شغلی، یک ضرورت مهم در رفتار سازمانی[27] و مدیریت راهبردی در هر نهاد میباشد، برای اداره امور کلیه سازمانها، مدیریت صحیح میتواند به عنوان کلید موفقیت سازمانها مورد توجه قرار گیرد. بنابراین میتوان اهمیت و ضرورت تحقیق حاضر را مورد تأکید قرار داد. انتظار میرود انجام این تحقیق موجب گردد تا مدیران و کارکنان وزارت ورزش و جوانان و سایر سازمانها و نهادهای ورزشی دیگر، درک بهتری از موقعیت و عوامل راهبردی سازمان خود بهدست آورند و در نتیجه، عوامل مدیریت و جهتگیری راهبردی با کارایی بیشتری در این سازمانها نهادینه گردد و از میزان هزینهها و اتلاف منابع کاسته شود. همچنین گرایش به نوآوری به سازمان در انطباق با شرایط متحول محیطی کمک میکند و منجر به کارآفرینی و اشتغالزایی بهتر توسط این نهاد میگردد. به نظر میرسد موضوع گرایش کارآفرینانه و جهتگیری راهبردی در این وزارت تا حد بسیار زیادی ناشناخته است و مدیران و کارکنان اطلاعات اندکی در این زمینه دارند. با توجه به تأکید مدیران و مسئولان سطوح فوقانی ورزش کشور مبنی بر توسعه ورزش و اشتغالزایی ورزشی در کشور و بهینه نمودن عملکرد سازمانهای ورزشی کشور در زمینه کارآفرینی، پرسش اصلی این پژوهش که محقق به دنبال پاسخگویی به آنها میباشد، به قرار زیر است:
آیا بین جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی با گرایش کارآفرینی در وزارت ورزش و جوانان رابطه وجود دارد؟
شکل 1: مدل مفهومی پژوهش: منبع (نگارنده پژوهش)
روششناسی پژوهش
روش تحقیق پژوهش حاضر، از نوع توصیفی- همبستگی با رویکرد مدل معادلات ساختاری(SEM)[28] و با توجه به هدف از نوع کاربردی بود که جمعآوری اطلاعات آن به شکل میدانی انجام شد. جامعه آماری این تحقیق را تمامی کارکنان وزارت ورزش و جوانان کشور در سال 1398 به تعداد 890 نفر (569 مرد،321 زن) تشکیل میدادند. در این تحقیق به ازای هر پارامتر آزاد در مدل 10 نفر منظور گردید (قاسمی،1389: 53) که به این ترتیب حجم نمونه 490 نفر معین شد. برای نمونهگیری از روش تصادفی ساده استفاده گردید و برای گردآوری دادهها علاوه بر بررسی کتابخانهای جهت تکمیل بخش پیشینه، به منظور جمعآوری نظرات کارکنان از 3 پرسشنامه استاندارد استفاده شد: «پرسشنامه نوآوری سازمانی» که ناسوشن و همکاران[29] (2011) آن را معرفی کردند و براساس 3 مؤلفه نوآوری فرایندی[30] (گویههای 1، 2، 3 و 4)، نوآوری محصولی[31] (گویههای 5، 6، 7، 8 و 9) و نوآوری اداری[32] (گویههای 10، 11، 12، 13، 14 و 15) در قالب 15 سؤال تدوین شده است. نمرهگذاری این پرسشنامه بر اساس مقیاس لیکرت 5 گزینهای میباشد. «پرسشنامه جهتگیری راهبردی» که توسط مورگان و استرانگ[33] (2003) تدوین شده شامل 16 سؤال در قالب 4 مؤلفه آیندهنگری[34] (گویههای 1 تا 4)، تهاجمی بودن[35] (گویههای 5 تا 8)، ریسکپذیری[36] (گویههای 9 تا 12) و پیشگامی (گویههای 13 تا 16) میباشد. جهت ارزشگذاری این پرسشنامه از طیف 5 گزینهای لیکرت (کاملاً مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم، کاملاً موافقم) استفاده گردید. «پرسشنامه گرایش کارآفرینانه» که توسط مورگان و هاگس[37] (2007) تدوین گردید شامل 18 سؤال در قالب پنج مؤلفه خطرپذیری[38] (گویههای 1، 2 و 3)، نوآوری (گویههای 4، 5 و 6)، پیشگامی[39] (گویههای 7، 8 و 9)، رقابت تهاجمی[40] (گویههای 10، 11 و 12) و استقلالطلبی[41] (گویههای 13، 14، 15، 16، 17 و 18) میباشد. جهت ارزشگذاری این پرسشنامه از طیف 5 گزینهای لیکرت (کاملاً مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم، کاملاً موافقم) استفاده شد. برای اطمینان از روایی صوری پرسشنامههای پژوهش، پرسشنامه اولیه به 7 تن از اساتید رشته مدیریت ورزشی ارائه و با جمعبندی نظرات آنان پرسشنامه نهایی تنظیم شد. با توجه به نتایج ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامههای تحقیق از پایایی بالایی برخوردار بودند. فرض طبیعیبودن دادهها با مقادیر چولگی و کشیدگی بررسی شد. جهت سنجش طبیعیبودن دادهها با استفاده از این شاخصها باید نسبت ضریب به خطای چولگی و کشیدگی مقادیر بهدست آمده از قدر مطلق 2 کمتر باشد. تجزیه و تحلیل دادهها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی انجام شده است. در سطح آمار توصیفی، از شاخصهای آماری فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد و آمار استنباطی از روش مدلسازی معادلات ساختاری از نرم افزار SPSS و AMOS استفاده شد.
یافتههای پژوهش
تحلیل ویژگیهای جمعیتشناختی نشان داد که در بین نمونه آماری بیشترین درصد مربوط به سطح تحصیلات لیسانس با 3/50 درصد و کمترین درصد مربوط به سطح تحصیلات دکتری با 4/4 درصد میباشد. از مجموع 490 نمونه تحقیق، 1/21 درصد افراد مجرد و 9/78 درصد افراد متأهل بودند. 7/16 درصد از نمونه تحقیق بین 20 تا 30 سال، 5/19 درصد بین 31 تا 40 سال، 3/51 درصد افراد بین 41 تا 50 سال و 5/12 درصد افراد بالای 50 سال سن داشتند. از مجموع 490 نمونه تحقیق، 5/59 درصد افراد را مرد و 5/40 درصد افراد را زن تشکیل میدهد. 1/9 درصد نمونه تحقیق بین 1 تا 5 سال سابقه خدمت داشتند، 3/16 درصد بین 6 تا 10 سال، 9/23 درصد بین 11 تا 15 سال، 8/33 درصد افراد بین 16 تا 20 سال و 9/16 درصد افراد بالای 20 سال سابقه خدمت داشتند.
با توجه به نتایج جدول 1 ، نسبت ضریب به خطای چولگی و کشیدگی با توجه به مقادیر بهدست آمده از قدر مطلق 2 کمتر است. در نتیجه توزیع دادههای پژوهش از وضعیت نرمال برخوردار میباشد.
جدول 1: میانگین، انحراف استاندارد، نسبت چولگی به خطای استاندارد چولگی و نسبت کشیدگی به خطای استاندارد کشیدگی متغیرهای پژوهش
|
متغیرها |
نسبت ضریب به خطا در چولگی |
نسبت ضریب به خطا در کشیدگی |
میانگین و انحراف استاندارد |
|
جهتگیری راهبردی |
05/0- |
54/1 |
37/7 ± 40/55 |
|
آیندهنگری |
24/0- |
03/0- |
70/2 ± 76/13 |
|
تهاجمی بودن |
45/0- |
04/0 |
02/3 ± 95/13 |
|
ریسکپذیری |
03/0- |
39/0- |
58/2 ± 75/13 |
|
پیشگامی |
23/0- |
19/1 |
69/2 ± 94/13 |
|
نوآوری سازمانی |
38/0- |
97/1 |
38/7 ± 22/53 |
|
نوآوری فرایندی |
10/0- |
68/0 |
66/2 ± 12/14 |
|
نوآوری محصول |
37/0- |
50/0 |
42/3 ± 04/18 |
|
نوآوری اداری |
18/0- |
10/1 |
34/3 ± 05/21 |
|
گرایش کارآفرینی |
55/0- |
45/1 |
41/8 ± 73/62 |
همانگونه که در جدول فوق مشاهده میگردد، میانگین جهتگیری راهبردی 40/55، میانگین نوآوری سازمانی 22/53 و میانگین گرایش کارآفرینی 73/62 به دست آمده که نشانگر این مطلب است که متغیرهای پژوهش در وزارت ورزش و جوانان در حد متوسط به بالا قرار دارند.
شکل 2: مدل ساختاری ارتباط جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی با گرایش کارآفرینی
الگوی مربوط به مدل ساختاری ارتباط جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی با گرایش کارآفرینی در شکل 2 ارائه شده است. بر اساس نتایج بهدست آمده جهتگیری راهبردی با ضریب بتای 24/0 و نوآوری سازمانی با ضریب بتای 50/0 تأثیر معناداری بر روی گرایش کارآفرینی در وزارت ورزش و جوانان داشتهاند.
جدول 2: شاخصهای مدل ساختاری ارتباط جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی با گرایش کارآفرینی
|
شاخص برازش |
میزان |
ملاک |
تفسیر |
|
|
مطلق |
CMIN/DF |
36/4 |
کمتر از 5 |
برازش مطلوب |
|
p-value x2 |
001/0 |
بیشتر از 05/0 |
غیر قابل قبول |
|
|
شاخص نیکویی برازش (GFI) |
94/0 |
بیش از90/0 |
برازش مطلوب |
|
|
تطبیقی |
شاخص توکر- لویس (TLI) |
90/0 |
بیش از90/0 |
برازش مطلوب |
|
شاخص برازش تطبیقی(CFI) |
92/0 |
بیش از90/0 |
برازش مطلوب |
|
|
مقتصد |
ریشه میانگین مربعات خطای برآورد (RMSEA) |
078/0 |
کمتر از 08/0 |
برازش مطلوب |
|
شاخص برازش مقتصد هنجار شده (PNFI) |
54/0 |
بیشتر از 5/0 |
برازش مطلوب |
|
مقدار شاخص نسبت بحرانی به درجه آزادی (CMIN/DF) برابر 36/4، شاخص نیکویی برازش (GFI) 94/0، شاخص برازش تطبیقی (CFI) 92/0، شاخص توکر- لویس (TLI) 90/0، شاخص برازش مقتصد هنجار شده (PNFI) 54/0 و مقدار ریشه میانگین مربعات خطای برآورد (RMSEA) نیز 078/0 است. همه این شاخصها در محدوده برازش مطلوب قرار دارند. بنابراین در کل میتوان نتیجه گرفت که مدل ساختاری ارائه شده دارای برازش مطلوب میباشد.
بحث و نتیجهگیری
سازمانهای ورزشی امروزه در معرض تغییرات ناپیوسته قرار دارند و ارتباط و تعامل این سازمانها با عوامل مختلفی چون دولت، بخش خصوصی، حامیان مالی و سایر سازمانهای ورزشی ملی و بینالمللی و مهمتر از همه عوامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، همگی دستبهدست هم دادهاند تا محیطی پرتلاطم را برای این سازمانها ایجاد نمایند. از طرف دیگر ورزش در کشور ما در حال تحول و رو به توسعه است که این امر میتواند زمینههای مناسبی را برای فعالیتهای کارآفرینانه ایجاد کند، چرا که حجم وسیع تبادلات مالی در صنعت ورزش، تغییر شیوه زندگی و وقتهای فراغت مردم، رویدادهای رو به گسترش ملی، منطقهای، قارهای، جهانی، ورزش حرفهای و قهرمانی و غیره همه فرصتهای بیشماری را در اختیار کارآفرینان ورزشی قرار میدهند. همچنین، وزارت ورزش و جوانان به مثابه متولی اصلی ورزش کشور، نقش اصلی را در توسعه، ترویج و رشد ورزش در بعد ورزش همگانی و قهرمانی به عهده دارد و لازمه رسیدن به اهداف یاد شده این است که به طور مؤثر عمل نماید و در صورت مؤثر عمل نمودن، انتظار میرود که سیستم ورزشی کشور را به طور موفقیتآمیزی مدیریت و به اثربخشی مطلوب نزدیک نماید. با این اوصاف، اگر وزارت ورزش و جوانان، سازمانی کارآفرین باشد میتواند شرایطی ایجاد کند که مدیران، برنامهریزان، تصمیمگیرندگان و کارکنان کارآفرین فرصتها را بهتر درک کنند، از منابع موجود و فرصتها بهمنظور نوآوری بیشتر استفاده برند و در نتیجه، سریعتر رشد نماید و در صحنه رقابت جهانی، منطقهای و ملی دوام آورند و نقشی را که بر عهده دارند به نحو شایستهتری ایفا کنند. بنابراین پرورش و تقویت روحیه کارآفرینی در سازمانهای ورزشی به ویژه وزارت ورزش و جوانان کشور مستلزم فراهم آوردن بستری مناسب است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی بر گرایش کارآفرینی وزارت ورزش و جوانان ایران انجام شده تا بر اساس نتایج آن، مدیران اجرایی در وزارت ورزش و جوانان تمرکز بیشتری بر عوامل شناخته شدهای داشته باشند که میتواند ابزاری برای ایجاد فرصتهای کارآفرینانه و نوآورانه و تولید رفتارهای کارآفرینانه در صنعت ورزش کشور باشد.
نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که مدل ساختاری گرایش کارآفرینی بر اساس جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی از برازش مطلوب برخوردار میباشد. این یافته از این نظر حائز اهمیت است که دو متغیر مهم و اصلی سازمان یعنی جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی به طور همزمان بر گرایش کارآفرینی در وزارت ورزش و جوانان تأثیرگذار میباشند و برای فعالیتهای کارآفرینانه در این وزارت باید شرایط سازمانی را طوری پیش برد که با پیادهسازی این دو متغیر یعنی جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی بتوان وزارت ورزش و جوانان و کارکنان آن را به سمت گرایش کارآفرینانه سوق داد. این یافته با نتایج پژوهشهای نیک رحیمی و همکاران (1397)، رفتار و همکاران (1394)، مصلح و همکاران، (1395)، قاسمی و همکاران (1396)، اسموکا و همکاران (2019)، جایانی و هوی[42] (2018)، نالا و همکاران[43] (2017) و توان و همکاران[44] (2017) در یک راستا قرار دارد. نتایج پژوهش رحیمی و همکاران (1397) در بحث تأثیر جهتگیری راهبردی بر کارآفرینی، یافتههای پژوهش حاضر را تأیید مینماید. همچنین نتایج پژوهش اسموخا و همکاران (2019) در مبحث تأثیر نوآوری سازمانی بر کارآفرینی با نتایج پژوهش حاضر همخوان است.
در تفسیر نتیجه به دست آمده باید گفت که در دنیای پرتلاطم امروزی، رفتار کارآفرینانه نیازی فراگیر و ضروری برای تمامی سازمانها از جمله سازمان های ورزشی است، زیرا این سازمانها علاوه بر هماهنگی با تحولات جامعه امروزی باید بتوانند مسیر تغییرات و دگرگونیها را در آینده نیز پیشبینی کنند و قادر باشند که این تغییرات را در جهت ایجاد عملکرد مطلوب برای ساختن آیندهای بهتر هدایت نمایند. بر این اساس، مدیران ارشد وزارت ورزش و جوانان کشور باید با استفاده از متغیرهای مختلفی همچون جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی، زمینه دستیابی به گرایشات کارآفرینانه را در کارکنان خود فراهم نماید تا درنهایت این وزارت به سازمانی کارآفرین تبدیل شود و جامعه از مزایای پرشمار آن به نحو مطلوبی بهرهمند گردد. بر این اساس، ضرورت دارد که این مدیران در تصمیمات راهبردی خود، آیندهنگری را به عنوان یکی از مهمترین اصول تصمیمگیری خود مد نظر قرار دهند و با شناسایی فرصتهای پیش روی سازمان، زمینه اتخاذ بهترین تصمیمات برای موفقیت سازمان را به ویژه با رویکرد ارتقای کارآفرینی فراهم نمایند. از طرف دیگر، با ایجاد بسترهای لازم جهت بروز نوآوری همچون تسهیل قواعد و روابط اداری و فرایندی، همچنان کارکنان را در مسیر گرایش کارآفرینانه هدایت نمایند. باید دانست که گرایش کارآفرینانه بهعنوان سازهای فرایندی، به روشها، شیوهها و سبکهای تصمیمگیری مورد استفاده مدیران توجه دارد و در واقع، مزیتی راهبردی است که در بررسی فرصتهای سازمان محقق شده و این امور را به منظور امکان استفاده از این فرصتها سازماندهی میکند. بر این اساس، تسهیل زمینههای نوآوری در سازمان و همچنین توجه ویژه به جهتگیریهای راهبردی سازمان به ویژه آیندهنگری مدیران ارشد آن میتواند موجبات ارتقای وضعیت گرایش کارآفرینانه این وزارت را فراهم نماید.
نکته قابل توجه دیگر در پژوهش حاضر تأثیر توأمان دو متغیر جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی بر کارآفرینی است. در پیشینه و تحقیقات مشابه تأثیر جداگانه هر کدام از این متغیرها بر کارآفرینی به اثبات رسیده و به عنوان پشتوانه نظری برای پژوهش حاضر است، اما تفاوتی که بین تحقیق حاضر و پژوهشهای مذکور وجود دارد، سنجیدن اثر توأمان جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی بر کارآفرینی است که به عنوان نوآوری این تحقیق و خلاء پژوهشی میتوان به آن اشاره نمود. بر همین اساس اگر مدیران ارشد وزارت ورزش و جوانان با جهتگیری راهبردی و نوآوری در امور، زمینه ساز و تسهیلکننده این متغیرها در سازمان شوند، میتوانند زمینههای کارآفرینی و توجه به آن را در سازمان بهوجود آورند و از آنجا که بحث اشتغالزایی در وزارت ورزش و جوانان به عنوان متولی اصلی ورزش کشور از اساسیترین بحثها و یکی از مهمترین مقولهها در این نهاد میباشد، لذا با بسترسازی و ایجاد شرایط زمینهای و توجه به متغیرهای سازمانی مذکور میتوان به این مهم جامه عمل پوشاند. البته باید توجه داشت که تاثیر متغیرهای جهت گیری راهبردی و نوآوری بر گرایش کارآفرینانه متفاوت است؛ به طوری که جهتگیری راهبردی بهطور مستقیم تاثیر کمتری بر گرایش کارآفرینانه نسبت به تاثیر غیرمستقیم آن و از طریق نوآوری سازمانی دارد. در واقع به نظر میرسد که جهتگیری راهبردی وزارت ورزش و جوانان بیشتر بر افزایش نوآوری سازمانی موثر است و با ارتقای نوآوری سازمان میتواند بر گرایش کارآفرینانه موثر واقع شود. به هر حال، به نظر میرسد که جهتگیری راهبردی در وزارت ورزش و جوانان باید به گونهای باشد که تسهیلکننده نوآوری سازمانی و متعاقب آن، ارتقای گرایشات کارآفرینانه در این وزارت باشد.
گفتنی است که موفقیت وزارت ورزش و جوانان و دیگر سازمانهای ورزشی در عرصه رقابت و کارآفرینی و توسعه اشتغال اتفاقی نیست. رقابت، از یک سو و تغییرات مداوم از سوی دیگر، سازمانها را با شرایط پیچیدهای روبهرو میکند که نیاز به راهبرد و برنامه بلندمدت را برای گرایش کارآفرینانه و توسعه سازمانی یادآور میشود. در همین راستا، یکی از مقدمات گرایش کارآفرینی، راهبرد و جهتگیری راهبردی مناسب است و لازمه برنامهریزی و توسعه و اشتغالزایی توسط وزارت ورزش و جوانان، داشتن مقدمات آن از جمله جهتگیری راهبردی صحیح میباشد (مصلح و همکاران،1395). البته اتخاذ هر نوع راهبرد برای سازمان هزینههایی نیز به همراه دارد. هرچند که از دیدگاه برخی پژوهشگران اگر سازمانی نسبت به رقبای خود جهتگیری بهتری داشته باشد موقعیت رقابتی آن در بازار بهبود مییابد، ولی باید در نظر داشت که اگر هزینههای اجرایی جهتگیری راهبردی زیاد باشد صرف این هزینه خود موجب کاهش کارآفرینی و مزیت رقابتی میشود. لذا باید نسبت ارزش نسبی به هزینه نسبی اجرای جهتگیری راهبردی مدنظر قرار گیرد. با توجه به دیدگاه مطرح شده و با توجه به ترکیب وزارت ورزش و جوانان در این تحقیق که تعداد قابل توجهی از پرسنل آن را افراد جوان تشکیل میدهند و با توجه به دیدگاه هانت (2002)، به نظر میرسد که وزارت ورزش و جوانان دچار چالشهای جذب منابع بهویژه کمبود منابع مالی است و قادر به اتخاذ جهتگیری راهبردی نسشت و یا در صورت بهکارگیری آن با توجه به هزینههای مورد نظر باعث اثر منفی بر توسعه کارآفرینی میگردد. به طور کلی وزارت ورزش و جوانان میتواند با اتخاذ جهتگیری راهبردی از مزایای حاصل از آن سود ببرد؛ بدین معنی که هرچه وزارت ورزش به سمت فعالیتهای ایجاد، توسعه و برنامه راهبردی حرکت نمایند باعث بهبود عملکرد آن در زمینه کارآفرینی خواهد شد (یدالهی،1390: 120).
همانگونه که یافتههای تحقیق نشان میدهد ابعاد و شاخصهای متعددی با درجه اهمیت متفاوت در سطوح فرهنگ، رفتار و سیستمهای سازمانی باعث ایجاد کارآفرینی در سازمان میشود. بنابراین تحقیق حاضر چشمانداز مناسبی را برای سرمایهگذاری روی جهتگیری راهبردی پیش روی سازمانهای ورزشی (وزارت ورزش و جوانان) گشوده است. بر همین اساس زمانی میتوان از مزایای کامل جهتگیری راهبردی بهرهمند گردید که به تمامی ابعاد، شاخصها و فرهنگ نوآورانه و پیشرو در سازمان توجه شود. با توجه به وجود روابط متقابل بین متغیرهای تحقیق توصیه میگردد که سازمانهای ورزشی از مزایای بهکارگیری همزمان جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی و تأثیر همافزاینده آنها بر توسعه کارآفرینی استفاده نمایند، زیرا ارتباط متقابل بین متغیرهای مذکور باعث ایجاد و توسعه فعالیتهای کارآفرینانه سازمان میگردد. همچنین بهکارگیری همزمان و متعادل جهتگیری و نوآوری فرهنگ پیشرفتهتری را در سازمان ایجاد مینماید که سازمان را در اجرای اقدامات هدفمند توانمند میسازد.
بر اساس تمامی موارد یادشده، در وزارت ورزش و جوانان میتوان با داشتن راهبرد و جهتگیری راهبردی و برنامه بلندمدت از یک طرف و تأکید بر نوآوری از طریق نوآوری فرآیند، محصول بیشتر شامل فراهم کردن زمینه نوآوری برای پرسنل، بهروزرسانی شیوههای کار و رویههای اداری، استفاده از فناوری جهت بهبود کیفیت، سرمایهگذاری در سیستمهای عملیاتی و معرفی محصولات جدید و اصلاح شده از طرف دیگر، بر گرایش کارآفرینانه این سازمان تأثیر گذاشت و زمینه کارآفرینی و اشتغالزایی این وزارت را فراهم آورد. همچنین، با توجه به نقش مهم جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی و تأثیر قابل توجه آنها بر گرایش کارآفرینانه وزارت ورزش و جوانان، برطرف کردن ضعفهای مربوط به نداشتن برنامه و راهبرد مناسب، نبود نوآوری فرآیند از طریق مقایسه مداوم سیستمهای عملیاتی با استانداردهای جهانی، بروزرسانی شیوههای کاری، بهرهمندی از فناوری در جهت بهبود کیفیت محصولات، سرمایهگذاری در سیستمهای عملیاتی جدید و آموزش فناوری جدید به پرسنل برای افزایش فروش و دستیابی به سهم بازار بیشتر و توانایی حفظ و افزایش مشتریان اصلی ضروری به نظر میرسد.
به طور کلی آنچه از نتایج این پژوهش و بررسی پژوهشهای دیگر بر میآید، جهتگیری راهبردی و نوآوری سازمانی گرایش کارآفرینانه را تحت تأثیر قرار میدهند و حتی میتوانند به موفقیت و اشتغالزایی بهتر منجر شوند. ضمن اینکه به نظر میرسد سازمانها برای حفظ وضعیت ایدهآل و رهایی از بحران و کسب مزیت رقابتی، در موقعیتهای دشوار نیاز مبرمی به فعالیتهای کارآفرینانه بیشتر دارند. مدیران فوقانی سازمان باید با برنامهریزی و جهتگیری راهبردی و تشویق افراد به نوآوری و ایجاد شرایط نوآور بودن محیط مناسبی برای دستیابی به فعالیتهای کارآفرینانه بسازند. مدیران با برگزاری کلاسهای آموزشی و تدوین اساسنامهها و قوانین منظم میباید در موقعیتهای مختلف کارکنان را با متغیرهای راهبردی سازمان آشنا سازند و آنان را به توجه ویژه به راهبردهای سازمان و داشتن خلاقیت و نوآوری تشویق نمایند. افزایش رقابت بین سازمانها بر اسـاس ویژگـیهایشـان بـرای جذب مشتری، توان مالی و افزایش مزیت رقابتی سازمان، هر کدام میتواند منجـر بـه تولیـد نـوآوری و درآمـدزایی در جامعـه ورزشی شود. وزارت ورزش و جوانان و سایر سازمانهای ورزشی باید رویکـرد کارآفرینانـه داشـته باشـند. یکی از مزیتهای عمده در مورد مفهوم گرایش کارآفرینانه توانایی پاسخگویی آن به محیطی اسـت کـه همیشـه در حـال تغییر میباشد و از طریق آن سازمان بـرای تحویـل ارزش بـه مشـتریان بـهطـور فعالانـه نـوآوری را بـهکـار خواهنـد بـرد و تقاضاهای پنهان و تقاضاهای آینده آنها را پاسـخ خواهنـد داد و یک مزیت رقابتی قابل توجه در خود ایجاد خواهند کـرد. عـدم توجه به جهتگیری راهبردی، نوآوری سازمانی و گرایش کارآفرینانـه مـیتوانـد چالشـی بـرای سازمانهایی باشد که فاقد این رویکردها هستند.
منابع
- اسمعیلی، شعبان؛ موسوی راد، طاهره و فراهانی، ابوافضل (1397). "بررسی رابطه نوآوری و خلاقیت سازمانی با عملکرد مالی فدراسیون های ورزشی منتخب". پایان نامه کارشناسی ارشد. رشته تربیت بدنی گرایش مدیریت ورزشی. دانشگاه پیام نور، مرکز تهران جنوب , کتابخانه مرکزی دانشگاه پیام نور استان تهران.
- دهدشتی شاهرخ، زهره؛ مظلومی، نادر؛ تقیفرد، محمدتقی و بیابانی، حسین (1395). "مدل جهتگیریهای راهبردی شرکت و تأثیر آن بر عملکرد با نقش تعدیلکننده متغیرهای محیطی".پژوهشهای مدیریت راهبردی، سال 22، شماره 61، ص 76-55.
- رحیمی، محمد (1397). "نقش جهتگیری راهبردی بر قابلیت های کارآفرینی در شرکتهای دانش بنیان نشان". پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت راهبردی، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
- قاسمی، محمد؛ بیگیراد، الهام؛ مارگیر، علی و شیخانی، محسن (1396). "بررسی نقش نوآوری راهبردی و نوآوری باز بر عملکرد شرکتهای فعال در منطقه ویژه اقتصادی بوشهر". پژوهشهای مدیریت عمومی، سال دهم، شماره 38، ص 249-225.
- قاسمی، وحید (1389). "مدلسازی معادله ساختاری در علوم اجتماعی با کاربرد "AMOS. چاپ اول،تهران: جامعهشناسان، ص 54-51.
- کلانی، امین.، اسکندری، عیسی.، و محمدی شمس آبادی، امیرمسعود. (1395). "نقش ابعاد کارآفرینی بر عملکرد مدیران ادارات ورزش و جوانان". مطالعات مدیریت ورزشی، 8 (36)، صص 28-210.
- کلانی، امین؛ الهی، علیرضا و هادوی، فریده (1390). "مقایسه سطح قابلیتهای یادگیری سازمانی در فدراسیونهای ورزشی ایران". پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه خوارزمی.
- تپه رشی، گیتی؛ اسماعیلی، محمدرضا و امیرتاش، عبدالرضا (1396). "بررسی ارتباط بین ویژگیهای کارآفرینی مدیران با عملکرد در باشگاههای ورزشی". مدیریت ورزشی، دوره 9، شماره 4، صص 777-792.
- مصلح، عبدالمجید؛ بحرینیزاده، منیجه و کریمی قهفرخی، سمیرا (1395). "تأثیر ابعاد جهتگیری راهبردی بر عملکرد صادراتی شرکتهای صادراتی استان بوشهر". فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات بازاریابی نوین، سال ششم، شماره چهارم، شماره پیاپی (23)، ص 140-125.
- ملکزاده، علی و راهنما، ندا (1395). "کارآفرینی و ارتباط آن با نوآوری". مجله ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دوره 5، شماره 4، ص 1-32.
- نیک رفتار، طیبه؛ طالبی، کامبیز و سعیدی، فاطمه (1394). "بررسی رابطه نوآوری سازمانی و عملکرد با متغیر میانجی نوآوری بازاریابی (مطالعه موردی: کسب وکارهای کوچک و متوسط در صنعت نساجی کاشان)". مجله مدیریت بازرگانی، دوره 7، شماره 2، ص 500-485.
- یدالهی فارسی، جهانگیر؛ غلامی، ناصر؛ حمیدی، مهرزاد و کنعانی، علی (1390). "مطالعه موانع کارآفرینی در ورزش کشور". مجله توسعه کارآفرینی، دوره 3، شماره 12، ص 124-105.
- Anderson, B., Eshima, Y. (2011). "The influence of firm age and intangible resources on the relationship between entrepreneurial orientation and firm growth among Japanese SMEs". Journal of Business Venturing, 28(3):413–429.
- Asemokha, A. Musona, J. Torkkeli, L Saarenketo, S. (2019). "Business model innovation and entrepreneurial orientation relationships in SMEs: Implications for international performance". Journal of International Entrepreneurship volume 17, pages425–453.
- Benito, O.S., Benito, G.J and Gallego, P.A., (2009), "Role of entrepreneurship and market orientation in firms ‟success". European Journal of Marketing, Vol. 43 No. 3/4
- Brandstätter, H. (2011). "Personality aspects of entrepreneurship: A look at five meta analyses". Personality and Individual Differences, 51(3), 222-230.
- Duru, U.I Ehidiamhen, P.O and Chijiok, N.J (2018). "Role of Entrepreneurial Orientation in the Performance of Small and Medium Enterprises: Evidence from Federal Capital Territory, Abuja, Nigeria". Asian Journal of Economics, Business and Accounting. 6(1): 1-21.
- Fini, R., Grimaldi, R., Marzocchi, G. L. & Sobrero, M. (2012). "The Determinants of Corporate Entrepreneurial Intention Within Small and Newly Established Firms". Entrepreneurship Theory and Practice, 36(2), 387-414.
- Galbreath, Lucianetti, L. Thomas, B Tisch,D (2020). "Entrepreneurial orientation and firm performance in Italian firms: The moderating role of competitive strategy". International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research. Volume 26 Issue 4.PP222-231.
- Hichman. Thomas M., Lawrence, Katherine E. & Ward, James C. (2005). "A Social Identities Perspective on the Effects of Corporate, Sport Sponsorship on Employees". Sport Marketing Quarterly, 14(3): 148-157.
- Jayani, R.P. Hui, R.Y (2018). "Relationship between innovation capability, innovation type, and firm performance". Journal of Innovation & Knowledge. Vol 3, Issue 1, PP 44-55.
- Kautonen, T., van Gelderen, M. & Fink, M. (2015). "Robustness of the Theory of Planned Behavior in Predicting Entrepreneurial Intentions and Actions". Entrepreneurship Theory and Practice, 39(3), 655–674.
- Naala, M.N.I. Nordin, N.B. Omar, W.A.B (2017). "Innovation Capability and Firm Performance Relationship: A Study of Pls-Structural Equation Modeling (Pls-Sem)". International Journal of Organization & Business Execellence, Vol.2, Issue. 1, PP:111-123.
- Nazar, N (2018). "Impact of Entrepreneurial Orientation on Bank Performance in Pakistan". Business Management and Strategy. Vol 9, No 1, pp:290-309.
- Obeidat, B.Y (2016). "The Effect of Strategic Orientation on Organizational Performance: The Mediating Role of Innovation". Communications, Network and System Sciences, 9,478-505.
- Rauch, A., Wiklund, J., Lumpkin, G.T., Frese, (2009). "Entrepreneurial Orientation and Business Performance: An Assessment of Past Research and Suggestions for the Future". Entrepreneurship: Theory and Practice 33(3):761 – 787.
- Rauch, A. & Frese, M. (2007b). "Let`s put the person back into entrepreneurship research: A meta-analysis of the relationship between business owners’ personality characteristics and business creation and success". European Journal of Work and Organizational Psychology, 16, 353-385.
- Rodríguez, F.T. Fierro, J.C.R (2018). "The Relationship between Strategic Orientation Dimensions and Hotel Outsourcing and Its Impact on Organizational Performance. An Application in a Tourism Destination". Sustainability 2018, 10, 1769; doi:10.3390/su10061769.
- Theodosiou, M., Kehagias, J., & Katsikea, E. (2012). "Strategic orientations, marketing capabilities and firm performance: An empirical investigation in the context of frontline managers in service organizations". Industrial Marketing Management 41, 1058–1070.
- Tuan, N. Nhan, N. Giang, P. Ngoc, N. (2017). "The Effects of Innovation on Firm Performance of Supporting Industries in Hanoi – Vietnam". Journal of Industrial Engineering and Management, 9(2): 413-431.
)