نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی ، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی ،دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
2 دانشیار مدیریت ورزشی، گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
3 دانشیار مدیریت ورزشی دانشگاه علامه طباطبایی
4 دانشیار گروه مدیریت ورزشی دانشکده تربیت بدنی دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
هدف از این پژوهش، طراحی مدل توسعه اکوسیستمی ورزش در شمال کشور (استانهای گیلان، مازندران و گلستان) براساس همسوسازی ورزش همگانی و قهرمانی و همگرایی بین استانی بود. روش تحقیق از نوع کیفی با رویکرد اکتشافی نظاممند (تماتیک) انتخاب شد. جامعه آماری شامل دو بخش صاحبنظران (اساتید، مدیران و..) و منابع اطلاعاتی (مقالات، اسناد و ..) بود. نمونه آماری به تعداد قابل کفایت (اشباع نظری) با روش قضاوتی نمونهگیری شد (19 نفر و 58 سند). ابزار پژوهش شامل مطالعه کتابخانهای نظاممند و مصاحبههای اکتشافی ساختارمند بود. روایی پژوهش براساس اعتبار حقوقی و علمی نمونه، روایی محتوایی ابزارها و توافق بین مصححان ارزیابی و تأیید گردید. جهت تحلیل یافتهها از روش کدگذاری مفهومی و تحلیل سیستمی استفاده شد. چارچوب مفهومی استخراج شده شامل 4 سطح، 9 منظر، 36 بُعد و 115 مؤلفه کلیدی بود. مدل پژوهش شامل چهار سطح مفهومی؛ ظرفیت محیطی توسعه ورزش شمال، راهبری سیستمی توسعه ورزش شمال، همگرایی توسعه ورزش همگانی و قهرمانی و کارکردهای توسعه همگرای ورزش شمال است. براساس نتایج به سازمانهای متولی توسعه ورزش در استانهای شمال کشور پیشنهاد میشود با توجه به اکوسیستم مشترک و مشابه سه استان، راهبرد همگرایی بین استان و منطقهای در توسعه ورزش همگانی و قهرمانی را در اولویت قرار دهند و از الگوهای علمی مانند نتایج این پژوهش استفاده نمایند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
An Ecosystem Development Model of Sport Based on the Harmonization of Community and Athletic Sports (A Study about the Northern Region: Provinces of Gilan, Mazandaran and Golestan)
نویسندگان [English]
- Kianoush Deilami 1
- Farzad Ghafouri 2
- javad shahlaeebagheri 3
- Gholam Ali Karegar 4
1 Estudiante de doctorado en Gestión Deportiva, Facultad de Educación Física y Ciencias del Deporte, Allameh Tabataba'i University Teherán, Irán.
2 Associate Professor of Sport Management, Department of Sport Management, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
3 Ph.d Sport managemment, Sport Science, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
4 Ph.d Sport managemment, Sport Science, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]
The study is to design a model of sports ecosystem development in the north (Provinces of Gilan, Mazandaran and Golestan) of the Iran based on the harmonization of public sports and championship and inter-provincial convergence. The research method was qualitative with a systematic (thematic) exploratory approach. The statistical population consisted of two sections of experts (professors, administrators, etc.) and information resources (articles, documents, etc.). The statistical sample was sampled in a sufficient number (theoretical saturation) by judgmental method (19 people and 58 documents). The research tools included systematic library studies and structured exploratory interviews. The validity of the research was evaluated and confirmed based on the legal and scientific validity of the sample, the content validity of the tools and the agreement between the proofreaders. Conceptual coding and system analysis were used to analyze the findings. The extracted conceptual framework consisted of 4 levels, 9 perspectives, 36 dimensions and 115 key components. The four conceptual levels of the model include; The environmental capacity of Northern sport development is the systemic leadership of northern sport development, the convergence of public and championship sport development, and the convergent development functions of northern sport.
Based on the results, it is suggested to the organizations in charge of sports development in the northern provinces of the country, considering the common and similar ecosystem of the three provinces, to prioritize the convergence strategy between the province and the region in the development of public and championship sports and to use the results of this research.
کلیدواژه‌ها [English]
- Sports Development
- Community Sport
- Athletic Sport
- System Synthesis
- Northern Provinces
طراحی مدل توسعه اکوسیستمی ورزش براساس همسوسازی حوزه های همگانی و قهرمانی و همگرایی منطقه ای (مطالعه منطقه شمال کشور: استانهای گیلان، مازندران و گلستان)
کیانوش دیلمی[1]
فرزاد غفوری[2]
حبیب هنری[3]
جواد شهلایی باقری[4]
تاریخ دریافت مقاله: 4/7/1400
تاریخ پذیرش مقاله:5/11/1400
هدف از این پژوهش، طراحی مدل توسعه اکوسیستمی ورزش در شمال کشور (استانهای گیلان، مازندران و گلستان) براساس همسوسازی ورزش همگانی و قهرمانی و همگرایی بین استانی بود. روش تحقیق از نوع کیفی با رویکرد اکتشافی نظاممند (تماتیک) انتخاب شد. جامعه آماری شامل دو بخش صاحبنظران (اساتید، مدیران و..) و منابع اطلاعاتی (مقالات، اسناد و ..) بود. نمونه آماری به تعداد قابل کفایت (اشباع نظری) با روش قضاوتی نمونهگیری شد (19 نفر و 58 سند). ابزار پژوهش شامل مطالعه کتابخانهای نظاممند و مصاحبههای اکتشافی ساختارمند بود. روایی پژوهش براساس اعتبار حقوقی و علمی نمونه، روایی محتوایی ابزارها و توافق بین مصححان ارزیابی و تأیید گردید. جهت تحلیل یافتهها از روش کدگذاری مفهومی و تحلیل سیستمی استفاده شد. چارچوب مفهومی استخراج شده شامل 4 سطح، 9 منظر، 36 بُعد و 115 مؤلفه کلیدی بود. مدل پژوهش شامل چهار سطح مفهومی؛ ظرفیت محیطی توسعه ورزش شمال، راهبری سیستمی توسعه ورزش شمال، همگرایی توسعه ورزش همگانی و قهرمانی و کارکردهای توسعه همگرای ورزش شمال است. براساس نتایج به سازمانهای متولی توسعه ورزش در استانهای شمال کشور پیشنهاد میشود با توجه به اکوسیستم مشترک و مشابه سه استان، راهبرد همگرایی بین استان و منطقهای در توسعه ورزش همگانی و قهرمانی را در اولویت قرار دهند و از الگوهای علمی مانند نتایج این پژوهش استفاده نمایند.
واژگان کلیدی: توسعه ورزش، ورزش شهروندی، ورزش رقابتی، همافزایی سیستمها و استانهای شمالی.
مقدمه
به زعم کارشناسان و شواهد محیطی ورزش کشور، دو مورد از چالشهای اصلی اما مغفول توسعه ورزش در ایران، عدمهمسویی ورزش همگانی و رقابتی، از یک طرف و واگرایی بینمنطقهای[5] و در نظر نگرفتن استعداد بومی، از سوی دیگر است (ملایی، رمضانینژاد، یاسوری، 1397: 776). از این رو، ضرورت دارد همسوسازی توسعه حوزههای همگانی و قهرمانی ورزش[6] به طور اعم و همگرایی منطقهای و استانی توسعه ورزش به صورت اخص، مسئله‌ای مهم و ضرورتی راهبردی در ورزش کشور تلقی شود. در کشورهای پیشرو توسعه ورزش توجه به ظرفیتهای اکوسیستمی[7] و همگرایی[8] منطقهای کم و بیش در برنامهها و گزارشها مورد توجه قرار دارد (کوک[9]، بیسکایا، پاپاداس، سیمکین و کارتر، 2021: 3) اما با وجود این، هنوز درک مناسبی از اهمیت توسعه متوازن ورزش در ایران وجود ندارد (شهریاری، همتینژاد، ملک اخلاق، 1395: 56) و نیاز به مداخلاتی در سیستم توسعه ملی و استانی ورزش کشور بر حسب ظرفیتهای اکوسیستمی وجود دارد.
همسویی حوزهها و همگرایی مناطق بخشی در سطح کلی کشورها و سطح بخشی مانند ورزش از پارادایمهای توسعه نوین در جهان است (بیل و دنیل[10]، 2018: 371) زیرا همزمان با پدیده جهانیسازی و یکپارچهسازی ملی درون کشورها، رویکرد همگرایی منطقهای بین اکوسیستمهای مختلف (شهری، طبیعی، اقتصادی و..) براساس شناخت مزیت‌های نسبی، موجبات افزایش جریان‌های محیطی و توسعه را فراهم کنند (بهرامی پاوه، 1397: 479). ظرفیتسازی اکوسیستمی و همگرایی منطقهای جزو راهبردهای ویژه توسعه در کشورهای دارای پراکندگی جغرافیایی است. در همین راستا بررسی فرضیه همگرایی بین استان های ایران و اتخاذ سیاست های اقتصادی به منظور نیل به توازن منطقهای یکی از موضوعات مهم در حوزه اقتصاد کلان ایران است (سلامی، فقه مجیدیو محمدی، 1395: 169). نداشتن توازن توسعه در میان مناطق موجب شکاف و تشدید نابرابری منطقهای و فضایی و مانعی در مسیر توسعه ملی محسوب میشود. با اعتقاد به اینکه توسعه متوازن میتواند همگرایی را در جامعه چند محیطی را تحکیم بخشد، منطق همسوسازی و همگرایی در توسعه بر پیکربندی و درک راهبردی روابط زنجیرهای و واکنشی در اکوسیستم محیطی قرار دارد و این باور را دنبال میکند که دستاوردهای بزرگ حاصل تحلیل محیط و رقبا و برنامهریزی راهبردی مبتنی بر آن میباشد. منطقه‌گرایی یا همگرایی منطقهای به راهبردی اشاره دارد که طی آن چند منطقه جغرافیایی که دارای علایق مشترک هستند از طریق سازمانهای منطقهای با یکدیگر همکاری‌های راهبردی و اجرایی داشته باشند. همگرایی به معنای ترکیب و ادغام اجزا در یک کل است و با یکسان‌سازی سیاستهای توسعه بازیگران در قبال یکدیگر، به نوعی آزادسازی تبعیض‌آمیز توسعه منجر می‌گردد (بهرامی پاوه، 1397: 480). هدف اساسی همگرایی توسعه، آزادسازی ظرفیتهاست و در کنار آن به توسعه زنجیره تامین و شبکه محیطی توسعه یاری می‌رساند. همگرایی، بیشتر از آنکه هدف باشد، روندی است که یک سوی آن ادغام توسعه و سوی دیگرش اتحاد راهبردی و اتخاذ رویههای مشترک در سیاستهای توسعه است (سلامی و همکاران، 1395: 168). پس میتوان گفت سیستم ورزش به دلیل ماهیت متنوع و فراگیر آن از قابلیت بالایی برای تحلیل همگرایی منطقهای و ظرفیت اکوسیستمی برخوردار است.
توسعه ورزش[11] نیز همانند هر سیستم دیگری در جامعه نیازمند سیاستگذاری و تقسیم وظایف بین نهادها و مشارکت همه اقشار و نقشهای اجتماعی بوده و لازم است که همه نهادهای مرتبط با این زمینه در سطح جامعه با آیندهنگری در توسعه آن مشارکت داشته باشند (جوادیپور، روحی دهکردی، رهبری و طایفی، 1397). توسعه جریانی است شامل دگرگونی‌های اساسی در ساخت‌های یک سیستم است تا سبب شکلگیری نظمی نوین در سیستم و محیط آن شود. پس میتوان توسعه ورزش را مشتمل بر فرایند و سیستمی دانست که از طریق تامین منابع و فضاها و ترغیب افراد به مشارکت در ورزش سبب ارتقای نشاط و تندرستی عمومی میشود. توسعه ورزش در منظر کلان و خرد و منظرهای درون و برون سیستمی برای سطوح ورزش پرورشی، همگانی، قهرمانی و حرفهای قابل بررسی است (بنار، دستوم، خان‌محمدی ، 1397: 16). ورزش همگانی و قهرمانی با دو ماهیت متفاوت بخشی مستقیمی از زندگی شهروندی و اجتماعی هستند و در معرض ویژگیها، پویایی و پیچیدگیهای محیطی و اکوسیستمی قرار دارند. از این رو هموسازی این دو حوزه ورزش در ابعاد مختلف ساختاری، فرایندی و کارکردی باید مورد توجه سیاستگذاران و مدیران قرار بگیرد. ورزش همگانى با مفاهیمی مانند ورزش شهروندی، ورزش تفریحی، ورزش برای همه و اوقات فراغت فعال یک طیف موضوعی هستند و مشتمل بر فعالیت تمامی افراد و همه سنین در انواع مختلف فعالیتهاى جسمانی، تمرین، بازی و مسابقات محلی است که هدف اصلی آن تندرستی و نشاط باشد (گزارش برنامه ششم توسعه ورزش، 1396). ورزش قهرمانی نیز با ورزش رقابتی، ورزش حرفهای و نخبه همپوشانی دارد و مشتمل بر مسابقات ورزشی ملی و تورنمنتهای مبتنی بر عنوان و مدل در ورزش مانند المپیک، مسابقات جهانی، قارهای و سطح ملی است (برنامه ششم توسعه ورزش، 1396).
در جغرافیای کشور، منطقه شمال کشور شامل استانهای گیلان، مازندران و گلستان به دلیل مجاورت دریا، طبیعت سبز و پرجاذبه و آب و هوای معتدل از شرایط متمایزی نسبت به سایر استانها برخوردار است (علوی، سنایی و فخری، 1399: 178). در واقع موقعیت و شرایط مناسبی برای همگرایی منطقهای در توسعه بین این سه استان وجود دارد. از این رو، اکوسیستم شمال از نظر تحلیل نیز قابلیت تئوریپذیری بالایی برای مباحث همسویی عملکردی و همگرایی منطقهای در توسعه ورزش دارد و مسئله پژوهش نیز براین موضوع دلالت دارد.
برخی مطالعات مرتبط با موضوع پژوهش به ارائه مدل و الگوی توسعه ورزش همگانی پرداختهاند. کشاورز (1399) مدل حکمرانی ورزش همگانی ایران و جوادیپور و همکاران (1397) منظرهای مدیریتی، اقتصادی، قانونی، آموزشی، علمی و رسانهای را مورد بررسی قرار داده است. غفوری، معمارزاده و علوی (1398) در بررسی سهم و نقش دستگاههای اجرایی در حوزههای توسعه ورزش همگانی، بیشترین سهم را برای شهرداریها و اولویتدارترین حوزه را اماکن ورزشیی گزارش کردهاند. رهبری، خدایاری، هنری و امیرتاش (1398) الگوی حمایت مالی ورزش همگانی کشور و وفایی مقدم، فرزان، رضوی و افشاری (1397) مدل پارادایمی توسعه ورزش همگانی کشور را ارائه دادهاند. صفاری و لطیفی فرد (1397) مدل شهر دوستدار فعالیت بدنی را مبتنی بر رویکرد شهرهای فعال، جوامع فعال و شهروندان فعال ارائه کردهاند. سبحانی و هاشمی (1396) در ارزیابی کارکردهای ورزش همگانی در کشور و حیدری، صابری و کارگر (1397) در فراتحلیل مطالعات توسعه ورزش همگانی ایران وضعیت این حوزه را نامطلوب گزارش کردهاند. خطیبزاده (1395) الگوی توسعه مشارکت ورزشی منظم و صفاری (1391) الگوی توسعه ورزش همگانی ایران برای ارائه عوامل فردی، سازمانی و محیطی را ارائه داشتهاند. هنرور، غفوری و ططری (1394) الگویی برای توسعه ورزشهای بومی سنتی و روستایی ارائه کردهاند.
تحقیقاتی نیز به تحلیل و مدلسازی توسعه ورزش قهرمانی پرداختهاند. ملایی سفیددشتی، حمیدی، رجبی و ذوالفقارزاده (1399) عوامل پیشران آینده توسعه ورزش قهرمانی ایران، شعبانی، رضوی و هادوی (1398) الگوی ساختاری توسعه ورزش قهرمانی زنان و ملائی و همکاران (1397) عوامل مؤثر بر الگوی توسعه ورزش قهرمانی استانهای ایران را مشتمل بر منظرها و ابعاد نسبتا مشابهی گزارش کردهاند. رضایی صوفی و شعبانی (1396) و فراهانی، کشاورز و صادقی (1395) راهبردهای توسعه ورزش قهرمانی ایران را به دلیل غالب بودن ضعفها و تهدیدها بر فرصتها و قوتها در وضعیت تدافعی تدوین کردهاند. سهرابی (1394) در آیندهپژوهی ورزش قهرمانی کشور عدم قطعیتها و پیشرانهای محیطی (برونسیستمی) را دارای بیشترین اثر گزارش کردهاند.
تحقیقات تخصصی به بحث همسویی بین ورزش همگانی و قهرمانی نپرداختهاند، اما بهصورت موردی این دو حوزه به طور همزمان مورد بررسی قرار گرفتهاند. به طور مثال؛ شعبانی و خواجه (1396) عوامل اثرگذار بر توسعه ورزش همگانی و قهرمانی و شعبانی بهار و همکاران (1392) نقش ورزش همگانی و قهرمانی را به طور همسو و همزمان مورد بررسی قرار دادند.
در تحقیقات توسعه ورزش استانهای شمال کشور، علوی و همکاران (1399) مدل توسعه ورزشهای دریایی با رویکرد گردشگری در استان مازندران، بنار و همکاران (1397) الگوی مشارکت ورزشی استان گیلان، نودهی، احمدی، نودهی و داداشی (1395) موقعیت راهبردی توسعه ورزش روستایی و بومی و محلی استان گلستان، چوپانی (1393) تحلیل راهبردی ورزش قهرمانی بانوان استان مازندران و زیتونلی، هنری و فراهانی (1391) توانمندیهای گردشگری ورزشی استان گلستان را از جنبههای مشابهی ارزیابی کردهاند..
برخی تحقیقات (غیرورزشی) در کشور به بررسی همگرایی و همسوسازی توسعه بین استانها پرداختهاند. وفائی و همکاران (1397) همگرایی رفاه اجتماعی، رامی پاوه (1397) همگرایی توسعه‌یافتگی منطقهای و سلامی و همکاران (۱۳۹۵) همگرایی اقتصادی بین استانهای کشور را وابسته به سیاستهای توسعه منطقهای مرتبط میدانند. در حوزه ورزش، شهریاری سجهرودی و همکاران (1394) اتحاد‌های راهبردی در توسعه گردشگری ورزشی استانهای شمالی ایران را در زمینههای مدیریت دانش، سرمایهگذاری، پژوهش و توسعه، مدیریت و ساختاری دارای بیشترین قابلیت و ضرورت دانستهاند.
در تحقیقات سایر کشورها، حوزه ورزش همگانی رویکرد آیندهپژوهی بیشتر مورد توجه بوده است. کوک[12] و همکاران (2021) توسعه رویدادها و فضاهای ورزشی را وابسته به عوامل اکوسیستمی گزارش کردهاند. اسوارت و مارتین[13] (2021) و بیل و دنیل (2018) تغییرات محیط اجتماعی و اقتصادی را بر توسعه ورزش دارای بیشترین اثرگذاری گزارش کردهاند. فریز[14] و همکاران (2020)، بیهاری و بیرو[15] (2019) و دی گریس، نایت، روگدر و کلارک[16] (2017) نقش ورزش در توسعه پایدار را وابسته یه کارکردهای ورزش میداند. بگویچ[17] (2020) و هوانگ و تان[18] (2015)، سیاستهای توسعه ورزش و تغییرات آن را را متمایل به ظرفیتهای جغرافیایی و بومی میداند. راتن و جونز[19] (2018) و سونسون و لیون[20] (2017) آینده توسعه ورزش را بیشتر متاثر از تغییر قابل توجه در مشارکت، فراغت و.. میدانند. لبرمن[21] (2017) نقش ورزش زنان در حوزه همگانی را بیشتر از قهرمانی میداند. جانسون و تیبورگ[22] (2010) اثر ظهور ورزشهای نوین بر آینده ورزش همگانی و قهرمانی را بسیار تعیینکننده میدانند.
بهطور کلی تحقیقات انجامشده بیشتر به بررسی ابعاد و فرایند توسعه ورزش، ورزش همگانی و قهرمانی در سطح ملی و استانی پرداختهاند. با وجود این، همسویی بین حوزههای ورزش و همگرایی بین استانها مورد مطالعه قرار نگرفته است. در تحقیقات خارجی نیز این رویکردها بهصورت مفاهیم تخصصی همسوسازی و همگرایی مورد تحلیل قرار نگرفته است. مرور سایر مطالعات داخلی با موضوع همسویی و همگرایی در خارج از حوزه ورزش نشان میدهد که این یافتهها عمدتاً ناظر به نظریههای توسعه کلان و منطقهای است. در واقع هر چند بحث همگرایی در توسعه منطقهای از آغاز بر پایههای نظری استوار بوده، اما پس از رواج اجرایی، از پشتوانه نظری برخوردار شده است. تحلیل همسویی بخشی و همگرایی فرابخشی در توسعه ورزش میتواند اطلاعات و چارچوب تحلیلی مناسبی در اختیار مدیران و کارشناسان سازمانی، محققان و مدرسان دانشگاهی و فعالان و متخصصان رسانهای حوزه ورزش در شمال کشور قرار دهد.
سیستم ورزش کشور از نقشهای دانشی زیادی تشکیل شده است که در حال تعامل و همکاری با یکدیگر هستند. این سیستم تحت تأثیر شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور با رکود بی‌سابقه‌ای مواجه شده است. مدیریت در چنین سیستمی بسیار پیچیده و غیرقابل درک خواهد بود. چارچوبها و مدلهای ارائه شده توسط محققان به کارگزاران و تحلیلگران کمک میکنند که با سادهسازی کلیات سیستم علمی ورزش به درک بهتری از تمامیت آن دست یابند. مدلهای اکتشافی مسائل را بهتر طبقهبندی کرده و شانس یافتن پاسخهای صحیح را بالا میبرند تا تصمیمگیری به یافتههای جزئی و پراکنده بر مبنای چارچوبهای فکری برخاسته از نظر خبرگان و مبانی علمی قرار بگیرد. همچنین کشف، تبیین و تفسیر دادههای پژوهشی در چارچوب مدلسازی بهتر میتواند روابط پدیدههای علمی را توضیح دهد و درک مکانیسمهای پژوهشی، تجاری، مدیریتی و ... را آسانتر کند.
براین اساس هدف پژوهش حاضر، شناسایی عوامل تعیینکننده در توسعه اکوسیستمی ورزش در شمال کشور براساس همسوسازی حوزههای همگانی و قهرمانی و همگرایی و همچنین طراحی مدل تحلیلی حاصل از برآیند اثر بهینه این عوامل است.
روششناسی پژوهش
جامعه آماری پژوهش شامل دو بخش منابع انسانی آگاه و منابع اطلاعاتی مرتبط به موضوع پژوهش بود. منابع انسانی شامل اساتید مدیریت ورزشی (دارای سابقه اجرایی و ورزشی) دانشگاههای استانهای شمال کشور، مدیران سازمانهای ورزشی (دارای سابقه علمی و ورزشی) و برخی افراد خبره دارای تخصصهای مرتبط (توسعه منطقه شمال) بود (19 نفر). منابع اطلاعاتی نیز مشتمل بر منابع علمی، اسنادی و کتابخانهای تعیین گردید (58 فایل). نمونه آماری بر مبنای رسیدن به اشباع نظری به صورت روش قضاوتی بر افراد و روش هدفمند و دردسترس برای منابع اطلاعاتی برآورد و نمونهگیری شد(جدول 1). مصاحبهشوندگان شامل 11 مرد و 8 زن، 7 استاد مدیریت ورزشی دانشگاه و 7 مدیر سازمان ورزشی و 4 فرد خبره در زمینه توسعه مناطق شمال، با تحصیلات دکتری، میانگین سنی 63/44 سال و میانگی سابقه شغلی 68/17 سال بود.
جدول 1: مشخصات نمونه آماری پژوهش
|
|
گروه مطالعه |
نمونهگیری |
نمونه |
|
|
منابع انسانی |
اساتید دانشگاهی (مدیریت ورزشی) |
قضاوتی |
7 نفر |
19 نفر |
|
مدیران سازمانهای ورزشی |
قضاوتی |
8 نفر |
||
|
سایر افراد خبره در زمینه توسعه ورزش |
قضاوتی |
4 نفر |
||
|
منابع اطلاعاتی |
منابع کتابخانهای و علمی (مقاله، کتاب، و ..) |
هدفمند |
27 نسخه |
58 نسخه |
|
گزارشها و اسناد اجرایی و حقوقی |
هدفمند |
13 نسخه |
||
|
منابع و آرشیوهای رسانهای |
هدفمند |
18 نسخه |
||
جدول 2 ابزارهای پژ.وهش را نشان میدهد. در این پژوهش کیفی از دو ابزار مطالعه کتابخانهای چارچوبدار و مصاحبه اکتشافی نیمهساختارمند استفاده شد. در بخش مطالعه کتابخانهای استخراج مولفهها با بررسی مبانی و پیشینه از طریق مطالعه اسناد، کتابها و مقالات شامل منابع داخلی و خارجی انجام گردید. روایی این ابزار براساس تعیین اعتبار علمی و حقوقی منابع اطلاعاتی و روایی محتوایی چارچوب (توسط 3 متخصص) استخراج مفاهیم (رونوشت) صورت گرفت. از مصاحبهها جهت تکمیل و تطبیق عوامل و روابط شناساییشده در مطالعه کتابخانهای استفاده شد. انجام مصاحبهها براساس چارچوب تحلیلی طراحیشده از قبل صورت گرفت. در بخش مصاحبه، با ارائه بازخورد به مصاحبهشوندگان و قراردادن آنها در مسیر پژوهش سعی شد تا بر نحوه پاسخگویی آنها تأثیر نگذارد و به افزایش روایی منجر شود. درضمن پس از انجام هر مصاحبه، الگوی به‌دست آمده تا آن مرحله ارائه میشد و در صورتی که مصاحبهشونده نکاتی را نسبت به الگو داشت، مورد بحث قرار میداد. این کار پس از انجام مصاحبه انجام میشد تا مصاحبه خالی از هر گونه پیشفرض و جهتگیری انجام شود. از آنجایی که مؤلفه پایایی به گستره تکرارپذیری یافتههای پژوهش اشاره دارد و در انجام مطالعات کیفی پژوهشگر به تفسیر موضوع مورد مطالعه میپردازد، کار گردآوری دادهها تا زمانی ادامه یافت که پژوهشگر اطمینان حاصل کند که ادامه کار چیز تازه‌ای به دانسته‌های او نمی‌افزاید. پس از انجام 19 مصاحبه در طی دوره شش ماه، تحلیل دادهها حاکی از اضافه نشدن داده جدید به دادههای قبلی بود؛ چرا که درصد بالایی از دادههای مستخرج از مصاحبههای آخر تکراری بود. بنابراین، با رسیدن به حد اشباع نظری، به مصاحبهها پایان داده شد. پژوهشگران کیفی به جای واژه« اعتبار» و «روایی»، از واژه‌های «مقبولیّت»، «انتقال‌پذیری» و «تأییدپذیری »استفاده میکنند. روایی ابزار و نتایج پژوهش در بخش کیفی، روایی بخش مصاحبه از طریق صلاحیت علمی و اجرایی افراد انتخاب شده، روایی محتوایی سوالات (توسط 3 پژوهشگر خبره) و توافق بین افراد کدگذار و مصحح بررسی و تایید شد.
جدول 2: مشخصات ابزارهای پژوهش
|
روش |
مطالعه کتابخانهای |
مصاحبه |
|
رویکرد |
مرور نظامند و چارچوبدار متون |
اکتشافی نیمهساختارمند |
|
ابزار |
رونوشت و فیش‌برداری (چک لیست استخراج مفاهیم) |
چارچوب مفهومی لیست سوالات مصاحبه |
|
زمینه |
نمونه منابع اطلاعاتی |
نمونه منابع انسانی بخش کیفی |
|
روایی |
انتخاب نسخههای معتبر به لحاظ علمی و حقوقی(مثل رساله ها و ...) روایی محتوایی و صوری رونوشت از دیدگاه متخصصان |
انتخاب افراد بر حسب شایستگی علمی و فنی روایی محتوایی و صوری سوالات مصاحبه از دیدگاه متخصصان میزان توافق بین اساتید کدگذار و مصحح |
از سه مرحله کدگذاری برای دستهبندی مؤلفه‌های شناساییشده استفاده گردید. کدگذاری با استفاده از مطالعات قبلی و نظر متخصصان انجام شد. مدل پژوهش نیز براساس روابط شناساییشده به صورت یک چارچوب سیستمی مفهومی ترسیم گردید. همزمان با گردآوری دادهها، کار تحلیل آنها طی سه مرحله کدگذاری نیز شروع شد. پس از استخراج کدها، آنها طبقهبندی می‌شوند. مقایسه مداوم، تفاوت‌ها و تشابهات بین این کدها را آشکار میکند. طبقات جدا و یا ادغام می‌گردند تا نظریه در روند این فرآیند شکل گیرد. منابع و متون موجود نیز در روند تکمیل تئوری مورد استفاده قرار می‌گیرند. کدگذاری با استفاده از مطالعات قبلی و نظر چند پژوهشگر انجام شد. مدل پژوهش نیز براساس روابط شناساییشده بهصورت یک چارچوب مفهومی ترسیم گردید. کدگذاری در سه مرحله کدگذاری اول (باز)، کدگذاری دوم (گزینشی) و کدگذاری سوم (موضوعی) انجام شد تا مقولهها تبدیل به مؤلفه‌ها، سپس ابعاد و در نهایت عاملهای اصلی در مدل مفهومی شوند. گزینش و نگارش نهایی مؤلفه‌ها براساس فراوانی تکرار مضامین کلیدی آنها در یافتههای مستخرج از ابزار پژوهش (مصاحبه و مطالعه نظری) در دو بخش جامعه آماری (انسانی و اطلاعاتی) بود.
یافتههای پژوهش
یافتههای پژوهش شامل دو بخش چارچوب کدگذاری یافتهها و مدل مفهومی پژوهش بود. یک نمونه از کدگذاری پژوهش در جدول 3 ارائه شده است:
جدول 3: یک نمونه کدگذاری یافتههای پژوهش
|
منظر |
ابعاد |
مولفه |
مضامین کلیدی |
|
|
تحولات ورزش بینالمللی |
علوم و فناوری ورزش |
رشد فناوریهای ورزشی در جهان و اثرگذاری آنها بر سیستم ورزش کشورها |
نیاز به فناوریهای ورزشی روز جهان وجود دراد |
مصاحبه مدیر ورزشی |
|
امروزه رقابت جهانی در ورزش قهرمانی بدون نرمافزارهای جدید میسر نیست |
مصاحبه مربی ورزشی |
|||
|
فناوری ورزشی جدید از خارج وارد شود |
مصاحبه استاد دانشگاه |
|||
|
نیاز به بومیسازی فناوریهای ورزشی نوین وجود دارد |
مصاحبه مدیر پارک علم و فناوری |
|||
|
تحریمهای فناوری بر پیشرفت ورزش اثرگذار هستند |
پایاننامه |
|||
|
ورزش ایران به طور مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات ورزشی در جهان قرار دارد |
مقاله علمی پژوهشی |
|||
|
انواع فناوریهای ورزشی جدید هستند که هنوز در ایران استفاده نشدهاند |
سایت معتبر |
|||
|
- |
- |
- |
||
|
- |
- |
- |
- |
|
مطابق جدول 4 و شکل 1، چارچوب مستخرج از یافتههای کیفی شامل 4 سطح، 9 منظر، 36 بُعد و 115 مولفه بود. تکرار مضامین کلیدی (در واقع تعداد منابع فردی و اطلاعاتی اشارهکننده به مضمون مرتبط) نیز برای هر مولفه گزارش شده است.
جدول 4: چارچوب یافتههای کیفی پژوهش حاصل از کدگذاری چند مرحلهای
|
منظر |
ابعاد |
مولفه |
تکرار مضامین |
|
تحولات ورزش بینالمللی |
علوم و فناوری ورزش |
رشد فناوریهای ورزشی در جهان و اثرگذاری آنها بر سیستم ورزش کشورها |
7 |
|
توسعه علوم جدید مرتبط با ورزش در سطح بینالمللی |
6 |
||
|
رشد سرسامآور اطلاعات و ارتباطات مرتبط با ورزش |
3 |
||
|
قوانین و برنامههای ورزش |
تغییرات قوانین و ورزشی در فدراسیونهای ورزشی بینالمللی |
4 |
|
|
سیاستها و رویکردهای توسعه ورزش در سازمانهای ورزشی بینالمللی |
5 |
||
|
برنامههای قارهای و منطقهای توسعه ورزش و شمولیت آن برای اکوسیستمهای منطقهای |
3 |
||
|
بازار و صنعت ورزش بینالمللی |
دسترسی به بازار بینالمللی برای ورزش ایران و منطفه شمال به ویژه کشورهای حاشیه خزر |
10 |
|
|
رشد فزاینده صنعت ورزش در جهان و اثرات جهانیشدن آن |
6 |
||
|
گرایش بالا به ورزش در شبکههای اجتماعی و پلتفرومهای مجازی |
4 |
||
|
روندهای توسعه ملی ورزش |
جایگاه جهانی ورزش |
وضعیت توسعه ورزش در ایران نسبت به سایر کشورها از جمله کشورهای منطقه |
5 |
|
وضعیت برند ملی و دیپلماسی ورزشی ایران در جهان |
8 |
||
|
موفقیت ورزشی ایران در رویدادهای بینالمللی و تسهیم نقش استانها از آن |
9 |
||
|
صنعت و اقتصاد ورزش |
میزان هزینه ورزش در سبد خرید و مصرف خانوارها و نهادها |
8 |
|
|
نقش ورزش در رشد و توسعه اقتصادی کشور |
7 |
||
|
منابع و حمایتهای تخصیص یافته دولت به توسعه ورزش |
9 |
||
|
میزان اشتغالزایی بخش ورزش به ویژه اشتغال نیروی کار ماهر و تحصیلکرده |
7 |
||
|
حکمرانی و سیاست ورزش |
جایگاه ورزش در اسناد و برنامههای کلان کشور |
9 |
|
|
نگرش سیاستگذاران و دولتمردان کشور به ورزش |
9 |
||
|
جایگاه ورزش در مطالبات سیاسی عمومی مانند انتخابات |
5 |
||
|
فرهنگ و مشارکت ورزش |
جایگاه ورزش در مبانی فرهنگی و دینی و ارزشها و نمادهای جامعه کشور |
3 |
|
|
جایگاه ورزش در گفتمانها و ارتباطات اجتماعی |
10 |
||
|
جایگاه ورزش در سبک زندگی و فراغت مردم |
8 |
||
|
ظرفیتهای اکوسیستمی شمال |
ظرفیت نهادی شمال |
توسعه ساختاری و سازمانی در استانهای شمالی |
12 |
|
توسعه نهاها و ساختارهای میان بخشی هماهنگکننده در صنعت ورزش |
3 |
||
|
تقسیم کار و تفویض اختیار بین سازمانهای ورزشی در توسعه ورزش |
10 |
||
|
تعریف نقش برای سازمانهای غیرورزشی جهت مشارکت در توسعه ورزش |
9 |
||
|
ظرفیت اجتماعی شمال |
فرهنگ مشارکت اجتماعی در شهرهای منطقه شمال |
7 |
|
|
فرهنگ سلامت در جامعه استانهای شمالی |
9 |
||
|
الگوهای فراغت در بین مردم منطقه شمال |
4 |
||
|
ظرفیت اقتصادی شمال |
رویکردهای توسعه اقتصادی در منطقه شمال به ویژه در گردشگری |
9 |
|
|
وضعیت رونق کسب وکار و اشتغال در استانهای شمالی |
8 |
||
|
ظرفیت تجاری منطقه شمال به ویژه از منظر کشورهای حاشیه خزر |
11 |
||
|
ظرفیت جغرافیایی شمال |
ویژگیهای اکوسیستمی و بومی منطقه شمال |
9 |
|
|
جایگاه زیرساختهای ورزشی در توسعه فضای شهری و روستایی |
4 |
||
|
وضعیت دسترسی عمومی به فضاهای ورزشی در استانهای شمالی کشور |
9 |
||
|
میزان توجه به زیست بوم و اقلیم زیستی مناطق در توسعه ورزش |
10 |
||
|
وضعیت همجواری فضاهای ورزشی نسبت به سایر فضاها و تاسیسات عمومی |
12 |
||
|
قابلیت سیستم ورزش شمال |
منابع و زیرساخت ورزش |
سرانه فضای ورزشی عمومی در استانهای شمالی کشور |
6 |
|
وضعیت تجهیز و نگهداری اماکن و فضاهای ورزشی در استانهای شمالی کشور |
4 |
||
|
توزیع سرانه فضاها و تجهیزات ورزشی براساس منطقه و اقشار در استانهای شمالی کشور |
11 |
||
|
قابلیت ساختاری سازمانی ورزشی |
میزان رشد تخصصی تشکیلات سازمانی در ورزش منطقه شمال |
7 |
|
|
کارآمدی برنامهای در سازمانهای ورزشی استانهای شمالی |
3 |
||
|
فناوری اطلاعات و ارتباطات محیطهای ورزشی در استانهای شمالی کشور |
5 |
||
|
فرایندها و برنامههای ورزش |
رفع چالشهای اجرایی در پروژههای ورزشی در استانهای شمالی کشور |
11 |
|
|
تامین و پشتیبانی برنامههای توسعه ورزش در استانهای شمالی |
9 |
||
|
کارآمدسازی مدیریت فرایند در سازمانهای ورزشی شمال |
6 |
||
|
سرمایه انسانی و اجتماعی ورزش |
منابع انسانی و شاغلان ورزش در استانهای شمالی |
9 |
|
|
فراگیران ورزشی (دانشجویان، و ..) در استانهای شمالی کشور |
5 |
||
|
جمعیت هواداران و کاربران ورزشی در منطقه شمال |
6 |
||
|
راهبردهای فرابخشی توسعه |
توسعه دریامحور و ساحلی ورزش |
توسعه زیرساختهای ورزشی ساحلی در استانهای شمالی کشور |
4 |
|
ارتقای امکانات ورزشی دریایی در استانهای شمالی کشور |
3 |
||
|
اتصال زنجیره مقصدهای گردشگری ورزشی به نوار ساحلی |
4 |
||
|
شبکه‌سازی و زنجیره تامین ورزش |
توسعه ارتباطات بین سازمانی در ورزش شمال |
9 |
|
|
ایجاد اتحاد راهبردی بین سازمانهای ورزشی شمال |
11 |
||
|
بهبود زنجیره تامین محصولات و خدمات ورزشی در شمال کشور |
4 |
||
|
توسعه ارتباطات و تعاملات ورزشی با سایر استانها و کشورهای حاشیه خزر |
5 |
||
|
توسعه دانش‌‌بنیان و فناورمحور ورزش |
ارتقای سطح کیفی و اعتبار پژوهشهای ورزشی در شمال کشور |
3 |
|
|
بهبود رویکردهای آموزشی در ورزش شمال |
9 |
||
|
فرهنگسازی نوآوری در سازمانهای ورزشی کشور |
5 |
||
|
نظاممندسازی سیستم اطلاعاتی و ارتباطی حوزه ورزش شمال |
3 |
||
|
حرفه‌ای‌سازی و بین‌المللی‌سازی ورزش |
پیادهسازی استانداردهای بینالمللی ورزش در منطقه شمال |
8 |
|
|
تاکید بر حرفهایگرایی در مشاغل و سازمانهای ورزشی |
4 |
||
|
تاکید بر اجرای اصول و روشهای پیشرفته در فرایندهای ورزشی استانهای شمال |
3 |
||
|
توسعه کسب وکار و اشتغال ورزش |
بهبود اصناف مشاغل و کسب وکارهای ورزشی در استانهای شمالی کشور |
7 |
|
|
رفع چالشهای حقوقی مربوط به برخی مشاغل و کسب وکارهای ورزشی جدید |
4 |
||
|
توسعه کارآفرینی ورزشی در منطقه شمال |
11 |
||
|
جذب مشارکت غیردولتی در ورزش |
جذب مشارکت و سرمایهگذاری بخش خصوصی در ورزش استانهای شمالی کشور |
8 |
|
|
جذب مشارکت و حمایت عمومی و اجتماعی در ورزش استانهای شمالی کشور |
5 |
||
|
توسعه ارتباطات و اطلاعات ورزش |
ارتقای مدیریت دانش و اطلاعات در سازمانهای ورزشی شمال |
3 |
|
|
بهبود اشتراک اطلاعات ورزشی در فضاهای مجازی در استانهای شمالی کشور |
4 |
||
|
توسعه جوامع مجازی و یادگیرنده در ورزش در استانهای شمالی کشور |
9 |
||
|
توسعه ورزش همگانی |
بهبود سواد حرکتی و نگرش ورزشی جامعه |
سطح سواد حرکتی و ورزشی مردم در استانهای شمالی کشور |
9 |
|
ارتقای جایگاه سواد بدنی در سواد سلامت مردم در استانهای شمالی کشور |
5 |
||
|
سطح آگاهی بدنی در بین مردم منطقه شمال |
3 |
||
|
رشد فعالیتبدنی و مشارکت ورزشی |
فعالیتبدنی روزانه و عادات حرکتی مردم شمال |
10 |
|
|
رشد فعالیتهای ورزشی تفریحی در بین مردم استانهای شمالی کشور |
8 |
||
|
فعالیتهای ورزشی آموزشی در محیطهایی مانند مدارس، پارکها، دانشگاهها و باشگاهها |
9 |
||
|
فعالیتهای ورزشی تخصصی و رقابتی در استانهای شمالی |
3 |
||
|
ارتقای ورزش در فراغت جامعه |
پرداختن مردم شمال به سرگرمی حرکتی و بازی ورزشی در تفریحات استانهای شمالی کشور |
10 |
|
|
بهبود جایگاه ورزش در زمان خانوادگی و تفریحات خانهمحور در استانهای شمالی کشور |
9 |
||
|
بهبود مصرف ورزشی در سبک زندگی مردم در استانهای شمالی کشور |
4 |
||
|
بهبود سرانه‌های عمومی ورزش |
افزایش سرانه فضای ورزشی در منطقه شمال |
9 |
|
|
افزایش ورزش در سبد هزینه خانوارهای استانهای شمالی |
8 |
||
|
توسعه ورزش قهرمانی |
کارآمدی مدیریت استعداد ورزش |
کارآمدسازی سیستم استعدادیابی ورزش در منطقه شمال |
7 |
|
توانمندسازی استعدادهای ورزشی برای مسیر ورزشی-شغلی در استانهای شمالی کشور |
9 |
||
|
پویایی مسابقات و رقابتهای ورزشی |
ارتقای نظام باشگاهداری و تیمداری در ورزش شمال |
7 |
|
|
جذب حمایت و مشارکت بخش خصوصی در ورزش رقابتی منطقه شمال |
9 |
||
|
بهبود سطح فنی و کیفی مسابقات ورزشی در منطقه شمال |
5 |
||
|
مشارکت هواداری ورزشی |
حضور تماشاگران در ورزشگاهها و فضاهای ورزشی در استانهای شمالی کشور |
10 |
|
|
مشارکت هواداران در فضای مجازی و پلتفرومهای هواداری در استانهای شمالی کشور |
6 |
||
|
موفقیت ملی و بینالمللی ورزش |
میزان حضور تیمهای ورزشی ایران در رقابتهای بینالمللی |
9 |
|
|
وضعیت فعالیت نماینده نهادها و مراجع ورزشی بینالمللی در کشور |
9 |
||
|
سطح پوشش رسانههای ورزشی بینالمللی در ایران |
11 |
||
|
توسعه پایدار ورزش |
سازگارسازی محیطی ورزش |
بهبود سیستم ورزش با محیط زیست شمال |
7 |
|
همسویی ورزش با سبک زندگ مردم شمال |
8 |
||
|
پایدارسازی سیستم ورزش |
پایداری منابع مالی ورزش در شمال کشور |
8 |
|
|
پایداری منابع فیزیکی ورزش در شمال کشور |
8 |
||
|
پایداری منابع فکری ورزش در شمال کشور |
9 |
||
|
پویایی جامعه ورزش |
ارتقای نشاط اجتماعی در استانهای شمالی |
7 |
|
|
بهبود مشارکت عمومی در استانهای شمال کشور |
4 |
||
|
ارتقای سلامت اجتماعی در منطقه شمال |
6 |
||
|
کارکردهای توسعه ورزش |
کارکردهای زیستی و اجتماعی |
نقش ورزش در سلامت اجتماعی و تندرستی عمومی شمال |
9 |
|
کارکرد ورزش در مشارکت و نشاط اجتماعی شمال |
4 |
||
|
نقش ورزش در افزایش آزادی اجتماعی در استانهای شمالی کشور |
8 |
||
|
کارکرد ورزش در همبستگی و انسجام در استانهای شمالی کشور |
5 |
||
|
نقش ورزش در غنی سازی اوقات فراغت شمال |
10 |
||
|
کارکردهای اقتصادی تجاری |
کارکرد ورزش در اشتغالزایی و کسب و کار شمال |
8 |
|
|
نقش ورزش در رشد اقتصادی و گردش مالی در استانهای شمالی کشور |
9 |
||
|
افزایش قابلیت تجارت بینالمللی از طریق ورزش قهرمانی |
11 |
||
|
واردات و صادرات ورزشی منطقه شمالی به داخل و خارج کشور |
6 |
||
|
نقش ورزش در رشد اقتصادی شمال |
12 |
||
|
کارکرد ورزش در رشد بازار و صنعت شمال |
5 |
||
|
کارکردهای سیاسی ملی |
نقش ورزش در ارتقای برند ملی و منزلت بینالمللی |
9 |
|
|
کارکرد ورزش در کاهش تنش و تعارض با برخی مناطق |
10 |
||
|
نقش ورزش در اثربخشی دیپلماسی ملی و منطقهای |
6 |
مطابق جدول 4 و مدل مفهومی مستخرج از آن (شکل 1) چارچوب مقهومی پژوهش شامل چهار سطح مفهومی؛ ظرفیت محیطی توسعه ورزش شمال، راهبری سیستمی توسعه ورزش شمال، همگرایی توسعه ورزش همگانی و قهرمانی و کارکردهای توسعه همگرای ورزش همگانی و قهرمانی شمال است.
شکل 1: مدل مفهومی مستخرج از چارچوب یافتههای کیفی
مدل به صورت زنجیره روابط علی و معلولی بین متغیرها از عوامل ظرفیتهای محیطی به سمت راهبردهای سیستمی توسعه و همگرایی حوزههای همگانی و قهرمانی و در نهایت به عوامل کارکردی توسعه بود. هر کدام از این سطوح مدل شامل منظرها و ابعاد به شرح زیر هستند:
سطح ظرفیت محیطی توسعه ورزش شمال مشتمل بر منظرهای تحولات ورزش بینالمللی، روندهای توسعه ملی ورزش و ظرفیتهای اکوسیستمی شمال بود. منظر تحولات ورزش بینالمللی شامل ابعاد بازار و صنعت ورزش بینالمللی، علوم و فناوری ورزش و قوانین و برنامههای ورزش بود. منظر روندهای توسعه ملی ورزش نیز مشتمل بر ابعاد حکمرانی و سیاست ورزش، صنعت و اقتصاد ورزش، جایگاه جهانی ورزش و فرهنگ و مشارکت ورزش بود. منظر ظرفیتهای اکوسیستمی شمال هم مشتمل بر ابعاد ظرفیت نهادی، ظرفیت جغرافیایی، ظرفیت اقتصادی و ظرفیت اجتماعی بود.
در سطح راهبری سیستمی توسعه ورزش شمال شامل منظرهای قابلیتهای سیستمی ورزش شمال و راهبردهای توسعه ورزش شمال مطرح شد. منظر قابلیتهای سیستمی ورزش شمال مشتمل بر ابعاد قابلیت ساختاری سازمانی ورزشی، منابع و زیرساخت ورزش، سرمایه انسانی و اجتماعی ورزش و فرایندها و برنامههای ورزش بود. منظر راهبردهای توسعه ورزش شمال؛ توسعه دریامحور و ساحلی ورزش، شبکه‌سازی و زنجیره تامین ورزش، توسعه دانش‌‌بنیان و فناورمحور ورزش، حرفه‌ای‌سازی و بین‌المللی‌سازی ورزش، توسعه کسب وکار و اشتغال ورزش، جذب مشارکت غیردولتی در ورزش و توسعه ارتباطات و اطلاعات ورزش است.
سطح همگرایی توسعه حوزه همگانی و قهرمانی مشتمل بر منظرهای توسعه ورزش همگانی و توسعه ورزش قهرمانی بود. منظرهای توسعه ورزش همگانی شامل ابعاد بهبود سواد حرکتی و نگرش ورزشی جامعه، رشد فعالیتبدنی و مشارکت ورزشی، ارتقای ورزش در مصرف و فراغت جامعه و بهبود سرانه‌های عمومی ورزش است. منظرهای توسعه ورزش قهرمانی شامل ابعاد کارآمدی مدیریت استعداد ورزش، پویاسازی مسابقات و رقابتهای ورزشی، رشد مشارکت هواداری ورزشی و رشد موفقیت ملی و بینالمللی ورزش بود.
سطح کارکردهای توسعه همگرای ورزش همگانی و قهرمانی شمال نیز شامل منظرهای پیامدهای توسعه ورزش و توسعه پایدار ورزش شمال بود. منظر پیامدهای توسعه ورزش مشتمل بر ابعاد کارکردهای سیاسی و ملی، کارکردهای زیستی اجتماعی و کارکردهای اقتصادی و تجاری بود. منظرهای توسعه پایدار ورزش شمال نیز مشتمل بر ابعاد سازگارسازی محیطی ورزش، پایدارسازی سیستم ورزش و پویایی جامعه ورزش بود.
بحث و نتیجهگیری
سطح ظرفیت محیطی توسعه ورزش شمال مشتمل بر منظرهای تحولات ورزش بینالمللی، روندهای توسعه ملی ورزش و ظرفیتهای اکوسیستمی شمال بود. از منظر تحولات ورزش بینالمللی ضرورت دارد تا جریان بازار و صنعت ورزش بینالمللی، پاردایم علوم و فناوری ورزش و رویکردهای قوانین و برنامههای ورزش در داخل کشور و منطقه شمال مورد توجه قرار بگیرد. همزمان با در نظر گرفتن منظر بینالمللی، ضرورت دارد تا روندهای توسعه ملی ورزش از منظر رویههای حکمرانی و سیاست ورزش، جریان صنعت و اقتصاد ورزش، نوسانات جایگاه جهانی ورزش و پویایی فرهنگ و مشارکت ورزش نیز ارزیابی گردد. سپس به عنوان محیط نزدیکتر به ظرفیتهای اکوسیستمی و بومی منطقه شمال از منظر ساختاری نهادی، جغرافیایی و مکانشناختی، اقتصادی و تجاری و فرهنگی و اجتماعی توجه شود. زیر اقلیم شمال کشور از این منظرها دارای برخی ویژگیهای منحصر به فرد است و نیاز به تحلیل تخصصی و تفکیک شده دارد (علوی و همکاران، 1399). تحقیقات پیشین نیز موید عوامل مذکور و ساختار مفهومی برخاسته از آن هستند. اسوارت و مارتین (2021)، بیهاری و بیرو (2019) و بیل و دنیل (2018) توسعه ورزش در جوامع توسعهنیافته را وابسته به تغییرات محیط اجتماعی و اقتصادی گزارش کردهاند. بگویچ (2020) نیز سیاستهای توسعه ورزش را متمایل به ظرفیتهای جغرافیایی و بومی میداند. از این رو پیشنهاد میشود در آمایش، گزارشدهی و برنامهریزی برای توسعه ورزش به تحلیل اکوسیستمی پرداخته شود.
سطح راهبری سیستمی توسعه ورزش شمال شامل منظرهای قابلیتهای سیستمی ورزش شمال و راهبردهای توسعه ورزش شمال بود. همانطور که توسعه در هر زمینهای براساس قابلیتهای درونی آن صورت میگیرد، توسعه ورزش شمال و همسوسازی بخشهای همگانی و قهرمانی و همگرایی بین استانی نیازمند بررسی قابلیتهای سیستمی در ابعاد ساختاری سازمانی، منابع و زیرساخت، سرمایه انسانی و اجتماعی و فرایندها و برنامهها در حوزه ورزش است. براساس قابلیتها لازم است به تدوین راهبردها پرداخت. اتخاذ راهبردهای کارآمد توسعه ورزش شمال باید به جنبههای مغفول و جدید متمرکز باشد که شامل توسعه دریامحور و ساحلی ورزش، شبکه‌سازی و زنجیره تامین ورزش، توسعه دانش‌‌بنیان و فناورمحور ورزش، حرفه‌ای‌سازی و بین‌المللی‌سازی ورزش، توسعه کسب وکار و اشتغال ورزش، جذب مشارکت غیردولتی در ورزش و توسعه ارتباطات و اطلاعات ورزش است. در واقع راهبردهای کلی و فرابخشی توسعه ورزش هستند که اساس توسعه تخصصی در حوزههای همگانی و قهرمانی را فراهم میسازند. برخی شواهدات علمی نیز موید این عوامل و ساختار مفهومی هستند. هوانگ و تان (2015) اثر تغییرات راهبرد و راتن و جونز (2018) راهبرد نوآوری و فناوری را در توسعه ورزش قابل توجه میدانند. جوادیپور و همکاران (1397) توسعه ورزش همگانی، فریز و همکاران (2020) توسعه پایدار ورزش رقابتی و قهرمانی و کوک و همکاران (2021) توسعه رویدادهای و فضاهای ورزشی را وابسته به عوامل اکوسیستمی گزارش کردهاند.
سطح همگرایی توسعه حوزه همگانی و قهرمانی مشتمل بر منظرهای توسعه ورزش همگانی و توسعه ورزش قهرمانی بود. لبرمن (2017) توسعه ورزش در حوزه همگانی و قهرمانی را بههم وابسته میداند. تحقق توسعه ورزش همگانی به طور مشخص باید در مظاهری مانند بهبود سواد حرکتی و نگرش ورزشی جامعه، رشد فعالیتبدنی و مشارکت ورزشی، ارتقای ورزش در مصرف و فراغت جامعه و بهبود سرانه‌های عمومی ورزش صورت گیرد. توسعه ورزش قهرمانی نیز در زمینه کارآمدی مدیریت استعداد ورزش، پویاسازی مسابقات و رقابتهای ورزشی، رشد مشارکت هواداری ورزشی و رشد موفقیت ملی و بینالمللی ورزش است. از نظر تناظر و تناسب بین حوزههای ورزش همگانی و قهرمانی میتوان به مثالهایی مانند سواد حرکتی (همگانی)- استعدادیابی (قهرمانی)، مشارکت ورزشی و مشارکت هواداری و قهرمانی اشاره کرد. وفائی و همکاران (1397)، بهرامی پاوه (1397) و سلامی و همکاران (۱۳۹۵) همگرایی توسعه بین استانهای ایران را ناشی از عوامل راهبردی سیستمی میدانند. شعبانی و خواجه (1396) در برررسی توسعه ورزش همگانی و قهرمانی و شهریاری سجهرودی و همکاران (1394) در بررسی اتحاد‌های راهبردی استانهای شمالی ایران در گردشگری ورزش نتایج مشابهی را تایید کردهاند.
سطح کارکردهای توسعه همگرای ورزش همگانی و قهرمانی شمال نیز شامل منظرهای توسعه پایدار ورزش شمال و پیامدهای توسعه ورزش بود. توسعه پایدار ورزش دلالت بر سازگارسازی محیطی ورزش، پایدارسازی سیستم ورزش و پویایی جامعه ورزش دارد. پیامدهای پایدارسازی توسعه ورزش در ابعاد سیاسی و ملی، زیستی اجتماعی و اقتصادی و تجاری نمود پیدا میکند. از این رو میتوان بین توسعه ورزش، پایداری آن و همچنین پیامدهای آن تفاوت اما توالی قائل شد. نقش ورزش در توسعه پایدار را وابسته یه کارکردهای ورزش در حوزه همگانی و قهرمانی میداند. شعبانیبهار و همکاران (1392) و سبحانی و هاشمی (1396) کارکردهای مشابهی را برای ورزش همگانی و قهرمانی شناسایی و تایید کردهاند. دی گریس و همکاران (2017)، رضایی صوفی و شعبانی (1396) و فراهانی و همکاران (1395) رابطه پایداری و محیط با توسعه ورزش را قابل توجه بیان کردهاند.
در نهایت روابط بین متغیرهای چهار سطح مدل مفهومی به صورت زنجیره روابط علی و معلولی از عوامل ظرفیتهای محیطی به سمت راهبردهای سیستمی توسعه و همگرایی حوزههای همگانی و قهرمانی و در نهایت به عوامل کارکردی توسعه قابل بحث است. میتوان گفت که مدیریت و توسعه ورزش شمال براساس همسوسازی بخش همگانی و قهرمانی و همگرایی بین استانها، فرایندی نظاممند و چندسطحی است که در هر سطح و مرحله دارای ویژگیهای مختص به خود میباشد و از عوامل همبسته خود اثر میپذیرند. از این رو ضرورت دارد تا ارتباط بین عوامل در درون هر سطح و با سایر سطوح را در نظر گرفته شوند. به طور مشخص باید گفت که توسعه همسوی ورزش همگانی و قهرمانی و همگرایی بین سه استان شمالی، یک جریان راهبردی و نظاممند است که از طریق ظرفیتسازی محیطی درونی و بیرونی سیستم ورزش، ضمن ارتقای قابلیتها و بهکارگیری راهبردها، دامنه کارکردی آنها را گسترش میدهد تا به پیامدهای موردنظر برسد. چارچوب کلی مدل مفهومی توسط برخی تحقیقات جامعنگر پیشین مورد تایید قرار میگیرد. نتایج مطالعات کشاورز (1399)، وفایی مقدم و همکاران (1397)، حیدری و همکاران (1397)، خطیبزاده (1395) و صفاری (1391) منظر ورزش همگانی و تحقیقات ملایی سفیددشتی و همکاران (1399)، شعبانی و همکاران (1398) و ملائی و همکاران (1397) منظر ورزش قهرمانی را در مدل این پژوهش مورد تایید قرار میدهند.
در تبیین اهمیت و کارکرد مدل ارائهشده در این پژوهش که گام جدیدی در دانش موجود به حساب میآید، میتوان به فقدان مدلهای قابل‌اتکا و دارای مصادیق عینی در نظام توسعه منطقهای و اکوسیستمی ورزش کشور اشاره کرد. براساس مدل ارائهشده، سازمانهای متولی توسعه ورزش شمال کشور با وجود توانمندىهای ساختاری و اجرایی به تنهایی نمیتوانند اهداف و راهبردها را تحقق بخشند- شواهد فعلی از وضعیت ورزش کشور گویای این مسئله است- زیرا اکوسیستم ورزش شمال یک زمینه پویا با محیط پیچیده و ساختار چندبخشی است و خروجى مطلوب این سیستم نیازمند یک چارچوب راهبردی یکپارچه میباشد. استفاده از مدلهای اکتشافی و جامعنگر در ارزیابی، برنامهریزی و تصمیمگیری میتواند به کاهش ناکارایی برنامه‌هاى فعلی و جزیرهاى عمل کردن در حوزه توسعه اقتصادی ورزش منطقه شمال کشور منجر شود.
پیشنهادها
براساس یافتههای پژوهش، پیشنهادهای زیر جهت توسعه همگرایی ورزش همگانی و قهرمانی در سه استان شمالی کشور ارائه میشود:
آیین‌نامه‌ها، قوانین، اسناد و برنامههای توسعه ورزش همگانی و قهرمانی این سه استان بازنگری و بر همسوسازی دو حوزه و همگرایی بین استانها تأکید شود.
همسوسازی توسعه ورزش همگانی و قهرمانی و همگرایی بین سه استان شمالی از طریق محرکهای رسانهای، بخشنامه سازمانی و مطالبات محققان و مدیران به گفتمانی در درون و بین نهادهای متولی و ذینفع تبدیل شود.
برنامهها و مشوقهای فعالیتهای علمی، پژوهشی، نوآوری و آموزشی در بین اساتید و محققان فعال در استانهای شمال برای مشارکت فعال در توسعه ورزش تدوین و انتشار یابد.
آموزشهای مناسب در زمینه توانمندسازی مدیران ورزشی این سه استان تعریف شود و به صورت مشارکتی در چارچوب یک تقویم زمانی مشخص ارائه گردند.
ارتقای زیرساختهای فناوری اطلاعات و ارتباطات و دسترسی به شبکه ورزشی بینالمللی در مراکز و سازمانهای ورزشی برای کارآمدسازی سیستم توسعه ورزش در منطقه شمال در اولویت اقدامات قرار بگیرد.
تقویت و هدفمند سازی ارتباط بین دانشگاهها و پارکهای علم و فناوری با سازمانهای ورزشی از طریق مشارکت رسانهها و بخش خصوصی تقویت شود.
یک سیستم نظارت و هدایت توسعه ورزش فرابخشی از خبرگان برای نظارت بر فرایندهای حوزه ورزش همگانی و قهرمانی در استانهای شمالی کشور تشکیل شود.
ظرفیتهای توسعه بخش ورزش برای سیاستگذاران و کارگزاران توسعه شمال کشور مشخص و تبیین شود تا ورزش در اولویت مناسبی برای آنها و برنامههای کلان توسعه شمال (استانهای گلستان، مازندران و گیلان) قرار گیرد.
منابع
- بنار، نوشین؛ دستوم، صلاح و خان‌محمدی، علیمحمد. (1397). «تحلیل منظرهای توسعه مشارکت ورزشی در استان گیلان: خدمات، اقشار، عوامل، متولیان، نیازها، چالشها و راهکارها». مطالعات مدیریت ورزشی. 10(48)،صص 15ـ42.
- بهرامی پاوه، رحمت. (1397). «تحلیلی بر روند پارادایم توسعه‌یافتگی و تأثیر آن بر همگرایی ملی در ایران». سیاستهای راهبردی و کلان. 6(23)، صص 478-497.
- جوادی پور، محمد؛ روحی دهکردی، میترا؛ رهبری، سمیه و طایفی، حلیمه. (1397). «آسیب‌شناسی فرایند موجود سیاستگذاری در ورزش همگانی ایران و ارائه الگو». مطالعات مدیریت ورزشی. 10(52)، صص 17-42.
- چوپانی، آرزو. (1393). «تدوین برنامه راهبردی ورزش قهرمانی بانوان استان مازندران». پایاننامه کارشناسیارشد، دانشگاه شمال.
- حیدری، محمد؛ صابری، علی و کارگر، غلامعلی. (1397). «فراتحلیل مطالعات عوامل و راهکارهای جذب مردم برای توسعه ورزش همگانی در ایران». پژوهش در ورزش تربیتی. 6(14)، صص 111-130.
- خطیب زاده، مهدی. (1395). «طراحی الگوی مشارکت ورزشی منظم». رساله دکتری دانشگاه تربیت مدرس.
- رضایی صوفی، مرتضی و شعبانی، عباس. (1396). «تحلیل ورزش قهرمانی کشور به روش سوات». مدیریت و توسعه ورزش. 6(1)، صص 87-103.
- رهبری، سمیه؛ خدایاری، عباس؛ هنری، حبیب و امیرتاش، علیمحمد. (1398). «طراحی الگوی حمایت مالی ورزش همگانی کشور با استفاده از نظریه دادهبنیاد». پژوهش در ورزش تربیتی.
- زیتونلی، عبدالحمید؛ هنری، حبیب و فراهانی، ابوالفضل. (1391). «شناسایی توانمندیهای گردشگری ورزشی استان گلستان». پژوهشهای معاصر در مدیریت ورزشی., 1(1)، صص 71-83.
- سبحانی، بهمن و هاشمی، سید ضیاء. (1396). «کارکردهای اجتماعی ورزش همگانی با تأکید بر اعتماد اجتماعی». مطالعات مدیریت ورزشی، 9(42)، صص 185-202.
- سلامی، فریبا؛ فقه مجیدی، علی و محمدی، احمد. (۱۳۹۵). «بررسی همگرایی درآمدی بین استانهای ایران با تأکید بر روش تحلیل خوشه‌ای». فصلنامه پژوهشها وسیاستهای اقتصادی. ۲۴ (۸۰)، صص ۱۶۷-۱۹۴.
- سهرابی، لیلا. (1394). «آیندهپژوهی ورزش قهرمانی کشور به روش دلفی». پایاننامه کارشناسیارشد دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه علامه طباطبائی.
- شعبانی بهار، غلامرضا؛ نیک نژاد، محمدرضا؛ فراهانی، ابوالفضل و صمدی، عباس. (1392). «بررسی و مقایسه نقش ورزش همگانی و قهرمانی در تقویت اعتماد ملی». مطالعات راهبردی ورزش و جوانان. 12(21)، صص 71-80.
- شعبانی، اکرم؛ رضوی، سید محمد حسین و هادوی، فریده. (1398). «تدوین الگوی ساختاری تحلیلی توسعه ورزش قهرمانی زنان». پژوهشهای معاصر در مدیریت ورزشی, 9(18)، صص 53-64.
- شعبانی، عباس و خواجه، فرزاد. (1396). «اولویتبندی عوامل اثرگذار بر توسعه ورزش همگانی و قهرمانی کشور». مطالعات راهبردی ورزش و جوانان. 16(36)، صص 57-68.
- شهریاری سجهرودی، بهمن؛ همتینژاد، مهرعلی و ملک اخلاق، اسماعیل. (1394). «شناسایی اتحاد‌های راهبردی در توسعه گردشگری ورزشی استانهای شمالی ایران». مطالعات مدیریت ورزشی، 7(30)، صص 55-70.
- صفاری، مرجان و لطیفی فر، مهدی. (1397). «مدل شهر دوستدار فعالیت بدنی با رویکرد شهرهای فعال، جوامع فعال، شهروندان فعال». مطالعات مدیریت ورزشی. 10(48)، صص 89-112.
- صفاری، مرجان. (1391). «طراحی الگوی توسعه ورزش همگانی ایران»، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
- علوی، سیدحسین؛ سنایی، محمد و فخری، فرناز. (1399). «طراحی مدل توسعه ورزشهای دریایی در جذب گردشگران استان مازندران». فصلنامه علمی آموزش علوم دریایی. 7(3)، صص 176-188.
- غفوری، فرزاد؛ معمارزاده، محمد سعید و علوی، سلمان. (1398). «تعیین سهم و نقش دستگاههای اجرایی در توسعه ورزش همگانی». پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی. 8(1)، صص 11-32.
- فراهانی، ابوالفضل؛ کشاورز، لقمان و صادقی، علی. (1395). «تدوین راهبردهای توسعه ورزش قهرمانی ایران». پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی. 5(3)، صص 127-142.
- ملایی سفیددشتی، افشین؛ حمیدی، مهرزاد؛ رجبی، حسین و ذوالفقارزاده، محمد مهدی. (1399). «آینده‌نگاری توسعه ورزش قهرمانی ایران در افق »1416. مدیریت و توسعه ورزش. 9(2)، صص 84-99.
- ملائی، مینا؛ رمضانینژاد, رحیم؛ یاسوری، مجید و کاوسی، شراره. (1397). «بررسی عوامل مؤثر بر توسعه ورزش قهرمانی استانهای ایران و ارائه الگوی پیشنهادی». نشریه مدیریت ورزشی. 10(4)، صص 757-775.
- نودهی، محمدعلی؛ احمدی، مجتبی؛ نودهی، غلامرضا و داداشی، محمدصادق. (1395). «تدوین راهبرد توسعه ورزش روستایی و بومی و محلی استان گلستان». مطالعات راهبردی ورزش و جوانان. دوره 15، شماره 33 ، صص 1 - 35.
- وفایی مقدم، علی؛ فرزان، فرزام؛ رضوی، سید محمدحسین و افشاری، مصطفی. (1397). «تحلیل عوامل توسعه ورزش همگانی براساس نظریه دادهبنیاد». مطالعات مدیریت ورزشی. 10(52)، صص 43-72.
- وفائی، الهام؛ محمدزاده، پرویز؛ اصغرپور، حسین و فلاحی، فیروز. (1397). «ارزیابی رفاه اجتماعی و همگرایی رفاه استانهای ایران برای سنجش توسعه مناطق ایران». فصلنامه علمی مدلسازی اقتصادی. 12(43)، 1-23.
- غفوری، فرزاد؛ معمارزاده، محمد سعید و علوی، سلمان. (1398). «تعیین سهم و نقش دستگاههای اجرایی در توسعه ورزش همگانی». فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی. 8(1)، صص 11-32.
- هنرور, افشار؛ غفوری, فرزاد؛ ططری، حسن و گاویار، احسان. (1394). «الگویابی توسعه ورزشهای بومی و محلی در کشور». مطالعات مدیریت ورزشی. 7(31)، صص 33-48.
- Begović, M. (2020). “The development of sport policy in Montenegro”. International Journal of Sport Policy and Politics, 12(2), 321-330.
- Bell, B., & Daniels, J. (2018). “Sport development in challenging times: leverage of sport events for legacy in disadvantaged communities”. Managing Sport and Leisure, 23(4-6), 369-390.
- Bihari, D. T., & Biró, M. (2019). “Examining the Knowledge of Future Sport Professionals in Connection with Water Rescue and Life-saving”. STADIUM-Hungarian Journal of Sport Sciences, 2(1), 1-12.
- Cook, D., Biscaia, R., Papadas, K., Simkin, L., & Carter, L. (2021). “The creation of shared value in the major sport event ecosystem: understanding the role of sponsors and hosts”. European Sport Management Quarterly, 1-22.
- De Grace, L. A., Knight, C. J., Rodgers, W. M., & Clark, A. M. (2017). “ Exploring the role of sport in the development of substance addiction”. Psychology of Sport and Exercise, 28, 46-57.
- Ferriz-Valero, A., García Martínez, S., Olaya-Cuartero, J., & García-Jaén, M. (2020). “Sustainable Sport Development: The Influence of Competitive-Grouping and Relative Age on the Performance of Young Triathletes”. Sustainability, 12(17), 6792.
- Huang, Y. W., & Tan, T. C. (2015). “Sport-for-All Policy in Taiwan: a case of ongoing change?” Asia Pacific Journal of Sport and Social Science, 4(2), 85-98.
- Leberman, S. (2017). “Future sport leaders: developing young women to lead”. In Women in Sport Leadership (pp. 130-143). Routledge
- Ratten, V., & Jones, P. (2018). “Future research directions for sport education: toward an entrepreneurial learning approach”. Education + Training, 60(5): 490-499.
- Svensson, P. G., & Levine, J. (2017). “Rethinking sport for development and peace: The capability approach”. Sport in Society, 20(7), 905-923.
- Swart, K., & Martín-González, R. (2021). “Sport and development in South Africa: Sport in a changing society and economy”. In Sport and Development in Emerging Nations (pp. 154-170). Routledge
)