نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه مدیریت ورزشی و رسانه، دانشکده تندرستی و علوم ورزشی، دانشگاه شهید بهشتی
2 دانشگاه قم
3 tehran-Iran
چکیده
تحقیق حاضر با عنوان «مطالعه کجروی های فرهنگی در محیط ورزش» و با هدف شناسایی علل بروز و راهکارهای حل این کجروی ها انجام شد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر راهبرد کیفی و از نظر اجراء از نوع تحلیل مضمون است. مشارکت کنندگان در تحقیق، مدیران و مسئولان ورزشگاهها، تیمها و ادارات ورزشی، لیدرها، ورزشکاران و مربیان، تیم داوری، پلیس ورزشگاهها، پیشکسوتان ورزشی، اساتید دانشگاه و صاحب نظران و متخصصین فرهنگ و ورزش، خبرنگاران، گزارشگران، عکاسان، روزنامه نگاران و کارکنان محیط های ورزشی بودند. روش نمونه‌گیری به صورت گلوله برفی تعیین و با ۲۵ نفر، مصاحبه نیمهساختاریافته انجام شد. در نهایت برای کدگذاری و تحلیل داده ها، از روش تحلیل مضمون استفاده شد. تحلیل کدها نشان داد کجروی ها در دو طبقه بالقوه و بالفعل قرار میگیرند. علل کجروی ها نیز در سه مقوله ساختاری، زمینه ای و رفتاری طبقه بندی شدند و در نهایت راهکارهای پیشگیری و بهبود کجروی های فرهنگی در محیط های ورزشی در سه مقوله بازسازی شناختی، انطباق و سازگاری و در نهایت اثربخشی اقدامات فرهنگی طبقه بندی گردیدند.
با توجه به نتایج پژوهش، برای کنترل و پیشگیری از کجروی های فرهنگی چندین راهکار از جمله آموزش رفتارهای صحیح اخلاقی به هواداران، تعلیم و تربیت کودکان از طریق انتقال ارزشهای اسلامی، اخلاقی و فرهنگی و همچنین ارزشهای مبتنی بر المپیک و پارالمپیک مانند دوستی، احترام و برابری، استفاده از ورزشکاران شاخص و الگوسازی فرهنگی در زمینه رفتارهای صحیح در محیط های ورزشی و نیز استفاده از ظرفیت ورزش برای توسعه رفتار هواداری و تشویق به بازی جوانمردانه و ورزش پاک پیشنهاد میشود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Study the Cultural Deviance in Sports Environments via Content Analysis Method
نویسندگان [English]
- Mohammad Pourkiani 1
- Safoura Sabaghian Rad 2
- Ali Afrouzeh 3
1 Shahid Beheshti University
2 Qom university
3 تهران - ایران
چکیده [English]
This research is to determine the causes of cultural deviations in sports and how to address them. It employs the thematic analysis method in terms of practical goals, qualitative strategy and performance. The participants were selected among managers, referees, teams, sports institutions, leaders, athletes, coaches, stadium security guards, veterans, professors, experts in sports and culture, reporters, photographers, journalists, and stadium staff. Twenty-five samples were selected using the snowball sampling technique and through semi-structured interviews. The thematic analysis method was used to code and analyze the data. The data analysis indicated that these deviations fall into two categories: potential and actual, with the causes categorized into three types: structural, contextual, and behavioral. Finally, strategies to prevent and improve these deviations are categorized into cognitive restructuring, adaptation, compatibility, and the efficacy of cultural measures.
According to the research findings, several solutions can be implemented to control and prevent cultural deviations. These include teaching appropriate moral behavior to fans, educating children through Islamic, moral, and cultural values, as well as values based on the Olympics and Paralympics. Additionally, promoting friendship, respect, and equality, utilizing prominent athletes for cultural modeling of appropriate behaviors in sports environments, and leveraging the potential of sports to develop fan behavior and encourage fair play and clean sports are recommended.
کلیدواژه‌ها [English]
- Cultural Deviances
- Ethics and Clean Sport
مطالعه کجرویهای فرهنگی در محیطهای ورزشی به روش تحلیل مضمون
محمد پورکیانی[1]
صفورا صباغیانراد[2]
علی افروزه[3]
تاریخ دریافت مقاله: 27/1/1401
تاریخ پذیرش مقاله:25/5/1401
مقدمه
بهطور کلی ورزش چه به صورت فردی و چه به صورت جمعی و نیز چه به صورت آماتور و حرفهای، در سالیان دراز و در سرزمین‌های متعدد با منافع و مزایای مختلفی وجود داشته که از سلامتی افراد مشغول به ورزش همگانی در سطح آماتور و عمومی گرفته تا میلیاردها دلار ثروتی که نصیب باشگاههای ورزشی حرفهای فوتبال و بسکتبال و غیره در کشورهای اروپایی و آمریکایی میشود را در بر می‌گیرد؛ اما آنچه همواره در فضاها و اماکن ورزشی در کل جهان دیده میشود، نمودهایی از فرهنگ استفاده از این اماکن و تماشای این ورزش‌ها و پرداختن بدانهاست. این نمودها در اخلاق صحیح تشویق ورزشکاران توسط تماشاگران، حفظ پاکیزگی اماکن ورزشی، حرفه ای گری ورزشکاران و داوران و مسئولان برگزاری در پرداختن صرف به حرفه تخصصی خود، مدیریت ظریف پلیس و نیروهای امنیتی در حفظ امنیت و جان حاضران بهطور همزمان و مواردی از این قبیل است (رحمتی، 1381). آنچه مشخص است، همواره این گونه نبوده و حتی در کشورهای پیشرفته، نمونه هایی از نژادپرستی و کجرویهای فرهنگی در محیطهای ورزشی دیده میشود. این معضل در کشورهایی مثل ایران که بعد از کشورهای توسعهیافته کنونی اقدام به حرفهای کردن ورزش خود کردهاند، بیشتر و عمیقتر دیده میشود. در واقع، ایران به عنوان یک کشور در حالتوسعه و گذار از مرحله سنتی به مدرنیسم و با تغییرات و دگرگونیهای سریع در ساختارهای خود به خصوص ساختارهای اجتماعی و فرهنگی، به صورت عمده با این موارد مواجه است (حیدری و میلانی، ۱۳۹۹). در همین راستا، مطالعات نشان میدهد خشونتها و اغتشاشات در راستای حرفهای شدن ورزش کشور، درحال رشد است (سلطان حسینی و همکاران، ۲۰۱۰). البته باید به این موضوع اشاره کرد که این موارد در گذشته نیز وجود داشته است؛ بازیهای بومی و محلی بدون هیچ قانون خاصی برگزار میشده که حتی منجر به مرگ شرکتکنندگان آن میشده است (جعفروندو و همکاران، ۱۴۰۰). فحاشی، آسیب به اموال ورزشگاهها، خشونت، پرتاب ترقه و نارنجک در زمین، پرتاب اشیا به سمت ورزشکاران، فحاشی و هتاکی به دوران و بازیکنان، درگیری با هواداران تیم رقیب و مواردی از این قبیل که به کرات در ورزشگاههای کشور ما دیده میشود، نمونه‌های برجسته و شناختهشده و آشنای کجروی فرهنگی در محیطهای ورزشی هستند ( طالبپور، ۱۳۹۹). این موارد، علاوه بر اینکه جرم محسوب میشود، مخالف با هنجارهای خاص ورزش نیز هستند (مفاخر و همکاران، ۱۴۰۰). منظور از کجروی فرهنگی، رفتارهایی هستند که با هنجارهای فرهنگی سنتی و رسمی غالب در کشور ما مغایر هستند (سراج زاده و بابایی، ۱۳۸۹). انقلاب در فناوری ارتباطات و رسانهها، جهان را بیش از پیش کوچک ساخته و نوعی فشردگی در زمان و مکان ایجاد کرده است و فرایند جهانی شدن را سرعت بخشیده است. به موازات این امر، شواهدی حاکی از کاهش پایبندی اقشار مختلف جامعه به خصوص گروههای جوانان به هنجارهای فرهنگی، سنتی و مذهبی کشور قابل مشاهده است (قاسمی، ۱۳۸۳).
این موارد در ورزش بسیار متنوع است؛ خرابکاری که به همه رفتارهای بزهکارانه‌ای که بهمنظور تخریب آگاهانه اموال، اشیا و متعلقات عمومی و نیز تخریب و نابودی آثار هنری و دشمنی با علم، صنعت و آثار تمدن صورت می‌گیرد، گفته میشود (وان و جیمز[4]، 2019). خرابکاری یا وندالیسم، یکی از نابهنجاریهایی است که معلول رابطه فرد و جامعه میباشد و به عنوان نوعی بیماری جهانی در قرن حاضر و به مثابه پیدهای جهانی تز آن نام برده میشود (نیازی و همکاران، ۱۳۹۹). خشونت به معنی قصد صدمه جسمی، کلامی یا روانی به شخصی است که برای جلوگیری از چنین رفتاری برانگیخته شده است و یا به از بین بردن اموال در هنگام ایجاد انگیزه عصبانیت می پردازد (وان و وادیل[5]، 2014). البته که در ورزش، میتوان به انواع خشونت کلامی، بدنی و روحی نام برد که افروزه و همکاران (۱۳۹۷) در تحقیق خود شناسایی کردند. اوباشگری نیز اغتشاشاتی است که هواداران فوتبال به راه می‌اندازند. معمولا این تعریف شامل فعالیت‌های جنایی است و در بیشتر موارد قبل یا بعد از مسابقه رخ میدهد (پیرسون[6]،2006). مطالعات اخیر نیز نشان داده است، در سالهای اخیر رفتار نابهنجار روی سکوها روز به روز فضای ورزشگاهها را آلودهتر کرده است تا جایی که امروزه ورزشگاهها محلی برای تبادل زشتیها، توهینها و زیر سوال بردن هویت و فرهنگ ایرانی شده است (طالبپور، ۱۳۹۹). علاوه بر پرخاشگری، خرابکاری و خشونت، مصادیق دیگر کجرویهای فرهنگی نیز در ورزش جهان و ایران قابل بررسی است که اخیرا توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است. یکی از جدیدترین مواردی که در سال ۱۳۹۸ رخ داد، باز شدن پرچم کشور ژاپن در جایگاه هواداران تیم فوتبال تراکتورسازی در مقابل پرسپولیس بود که علاوه بر ابعاد فرهنگی، اجتماعی و امنیتی، هر دو طرف، به پرتاپ سنگ و اشیا و همچنین فحاشی به یکدیگر پرداختند.در همان سال، درگیری تماشاگران مسابقه فوتبال بین تیمهای پرسپولیس و سپاهان باعث مصدومیت ۲۹۵ نفر و یک کشته شد و بیش از ۲۰۰ میلیون تومان به صندلیهای ورزشگاه، تاسیسات و سرویسهای بهداشتی خسارت وارد شد. همچنین در سالهای اخیر، روند رو به رشدی بهصورت پنهان و گاهی رسانهای درباره رواج خرافات در ورزش شروع شده است که متاسفانه اقدامات جدی برای کنترل آن صورت نگرفته است (افروزه و هادیپور، ۱۳۹۹). با توجه به ماهیت ورزش، به نظر میرسد مصرف مکملهای ورزشی و مواد نیروزا در بین ورزشکاران نیز افزایش یافته است. نصرت پور و مازندرانی (۱۳۹۵) در پژوهش خود نشان دادند بیش از ۹۵ درصد ورزشکاران اعتقاد دارند برای دستیابی به موفقیت حتما باید از مکملهای ورزشی استفاده کنند. استفاده از مواد نیروزا نیز در برخی از ورزشکاران مشاهده میشود. از جدیدترین موارد میتوان به مثبت اعلام شدن آزمایش دوپینگ ورزشکار ایرانی در بازیهای المپیک زمستانی پکن ۲۰۲۲ نام برد. از دیگر انحرافاتی که همیشه به صورت پنهان از آن نام برده میشود، تبانی است (طاهرخانی و شفیعی،۱۴۰۰).
با توجه به موارد یاد شده، مطالعـه ویژگـی‌هـای رفتـاری در ورزش بـه دلایـل متعددی اهمیت دارد. فرایندهای جهانیشدن در ورزش، توسعه لیگهای ورزشی و اقبال سازمانهای مختلف به تشکیل و حمایت تیمها و باشگاههای ورزشی و جلب نظر اقشار مختلف مردم و تشدید تعلقخاطر طرفداران منجر به بروز رخدادهای نابهنجاری در ورزش شده است. محققان علوم اجتماعی نیز غالباً چنین استدلال می کنند که ورزش بازتابی از جامعه در کلیت خویش است. از این رو گفته میشود ورزش، جهانی کوچک از جامعهای بزرگتر است. متاسفانه رفتارهای خشن بازیکنان و تماشاگران در رویدادهای ورزشی زیاد شده و امروزه به یکی از موضوعهـای اصـلی در جوامع تبدیل گردیده اسـت (راسل[7]، 2008).
جامعه ایران بهعنوان جامعهای که از پدیده ورزش حرفهای بعد از جوامع غربی و به تبعیت از آنها استفاده میکند، در این زمینه نیز همچون سایر پدیدههای وارداتی با مشکل فاصله فرهنگی مواجه بوده و فرهنگ مربوط به بکارگیری و استفاده از این پدیده هنوز به صورت کامل و جامع وارد کشور نشده و به همین دلیل مشکلات بسیاری از نظر فرهنگی برای ورزش حرفهای در ایران به وجود آمده است. لذا باید پژوهشی علمی و دقیق در این زمینه انجام گیرد تا ابتدا نشان دهد که چه انواعی از کجرویهای فرهنگی در محیطهای ورزشی کشور وجود دارد، دلیل وجود این کجرویها چیست و در نهایت چگونه میتوان از این کجرویها پیشگیری و یا آنها را کنترل کرد. در این حوزه، پژوهشهای پراکنده و متفاوتی صورت گرفته است. برای مثال، در مورد پیشگیری و کنترل انحرافات در ورزش، محمدزاده و همکاران (1400) نشان دادند پنج عامل فردی، ورزشی، زیستی، ذهنی و محیطی میتوانند سبب بهبود اخلاق ورزشکاران فوتبال حرفهای ایران گردند. نیکبخش (1400) نیز نشان داد باورهای دینی مانند تعلق به اصول و فروع دین سبب کاهش میزان تمایل به استفاده از مواد نیروزا توسط ورزشکاران حرفهای میشود. هوشیاری و همکاران (۱۴۰۱) نیز پیشنهاد دادند برای مقابله با پدیده وندالیسم، نیاز به تشکیل یک شورای آموزش با سازمان های بالادستی برای ارائه آموزش به افراد جامعه در مورد اموال عمومی ضروری است. پژوهشهای مختلفی نیز به شناسایی دلایل بروز پرخاشگری و کجرویهای فرهنگی پرداختهاند. مفاخر و همکاران (۱۴۰۰)، مهمترین دلایل ایجاد خشنوت را رفتار ورزشکاران و رفتار تماشاگران بیان کردند. همچنین شرایط برگزاری مسابقه، تجهیزات و امکانات و سیستم جو امنیتی از دیگر مواردی بودند که در پژوهش خود به آن اشاره کردند. لیک[8] (۲۰۲۰) ماهیت ورزش، سرخوردگی، بازیهای ویدیویی خشن، ازدحام بیش از حد در اماکن ورزشی و تقویت اقدامات پرخاشگرانه توسط بازیکنان، مربیان، والدین و رسانه را از عوامل بروز پرخاشگری و خشونت در ورزش شناسایی کرد. آزادی و همکاران(۱۴۰۱) نیز عوامل مختلفی از جمله تدابیر امنیتی، مدیریت ارتباطات و روابط عمومی، مدیریت فرهنگی ورزشی و مدیریت فرهنگی هواداران را شناسایی کردند که درصورت عدم مدیریت صحیح میتوانند منجر به پدیده وندالیسم در ورزشگاهها شود. هنسی و شوارتز[9] (۲۰۱۲) تاثیر مشکلات روزانه بر واکنش‌های خشونتآمیز هواداران بیسبال را بررسی نمودند و دریافتند که تجربیات ناخوشایند زندگی در پیشبینی رفتار هوادار بسیار مهم است. به طور خاص، والدین با سطح بیشتری از مشکلات روزانه احتمال بیشتری دارد که نسبت به فرزند خود، داوران و سایر تماشاگران خشونت کلامی نشان دهند. ریحان و همکاران[10] (2019) در پژوهشی به این نتیجه دست یافتند که نحوه قضاوت داوران بر بروز پرخاشگری و خشونت تماشاگران مؤثر است. یوسف و همکاران[11] (2020) در پژوهش خود نشان دادند که حضور زیاد هواداران فوتبال در یک مکان، احتمال بروز تهدیدات بسیاری مانند حملات تروریستی، فاجعههای ساختمانی، بلایای طبیعی همچون آتش سوزی و نزاع و درگیری هواداران را افزایش میدهد. فتحی (۱۳۹۸) به بررسی عوامل موثر بر رفتار آنومیک در میان هواداران پرداخت. او نشان داد عملکرد لیدرها، میزان خدمات رفاهی ورشگاه، رفتار غیراخلاقی بازیکنان و مربیان، نحوه قضاوت داوران و انتظار از نتیجه بر بروز رفتار آنومی تاثیرگذار است. بیرامی و همکاران (1394) نیز نشان دادند زیرمؤلفه فرهنگسازی پیشبینیکننده قویتری نسبت به زیر مولفه‌های مشارکت اجتماعی، آموزشی و اطلاع رسانی در رفتار شهروندی میباشد. همچنین رسانههای ورزشی نقش مهمی در شکلگیری رفتار شهروندی هواداران ایجاد میکند. در مورد شناسایی موارد کجرویهای فرهنگی نیز تحقیقات پراکندهای صورت گرفته است. آجالا و فالولا[12] (۲۰۲۲) نشان دادند با توجه به ماهیت ورزش، تقلب بهصورت گستردهای در ورزش رواج یافته است. زارعیان و همکاران (۱۳۹۸) رواج دروغ، تقلب، تبانی، تبعیض قومیتی و بیاخلاقی را مخالف با روح پهلوانی در ورزش بیان کردند. فتحی (۱۳۹۸) نیز مواردی از قبلی پرخاشگری، اوباشگری،خشنوت و وندالیسم را به عنوان رفتار انومیک در ورزش در نظر گرفتند.
بدین ترتیب، در کشور ما تحقیقات و مقالات بسیاری در زمینه وندالیسم، فحاشی، اغتشاش و آشوب در رشته های تخصصی ورزشی و معمولا فوتبال انجام شده است، اما این تحقیقات معمولا محدودیت‌هایی چون در حصار یک رشته ورزشی خاص بودن و یا در محدوده یک رفتار ضدفرهنگی خاص بودن قرار داشته و یا تنها یک جامعه آماری خاص در نظر گرفته شده و نتوانسته‌اند نگرشی وسیع و عمیق درباره انواع کجرویهای فرهنگی در محیطهای ورزشی به دست دهند تا بتوان نسخه‌ای کارساز و درمانگر برای ایجاد محیط ورزشی امن و آرام و مناسب از نظر فرهنگی ارائه داد. تحقیق حاضر با مطالعات تئوریک وسیع و عمیق و با مصاحبههای عمیق با انواع اصناف مرتبط با محیطهای ورزشی کشور قصد دارد خلاءهای موجود در تحقیقات، مقالات و کتب قبلی را پر کند و نمایی همه جانبه، عمیق و موشکافانه از فهرست، علل و راههای کنترل کجرویهای فرهنگی ارائه نماید. مسلما، نتایج این تحقیق میتواند راهگشای مسئولان ورزشی کشور برای مدیریت محیطهای ورزشی با حداقل صرف منابع مالی و انسانی و نیز ایجادکننده اماکنی مناسب برای ورزشکاران و تماشاگران باشد تا در زمانی بسیار زودتر از آنچه که در حالت طبیعی به فرهنگ مورد نیاز استفاده از محیطهای ورزشی بدان خواهیم رسید، دست یابیم.
روششناسی پژوهش
این پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر راهبرد کیفی و از نظر اجرا از نوع تحلیل مضمون است. جامعه پژوهش، مدیران و مسئولان ورزشگاهها و تیم ها و ادارات ورزشی، لیدرها، ورزشکاران و مربیان، تیم داوری، پلیس ورزشگاهها، پیشکسوتان ورزشی، اساتید دانشگاه و صاحب نظران و متخصصان فرهنگ و ورزش، خبرنگاران، گزارشگران، عکاسان، روزنامه نگاران، کارکنان محیطهای ورزشی بودند. مشارکتکنندگان به روش نمونه‌گیری گلوله برفی[13] انتخاب شدند و جمعآوری اطلاعات تا اشباع نظری دادهها ادامه یافت. در این مطالعـه بـا 25 نفر مصاحبه انجام شد که از مصاحبه بیست و یکم به بعـد، محققان به اشباع نظری رسـیدند و برای اطمینان تا مصاحبه بیست و پنجم ادامه داند. در این فرایند، سعی بر آن بود که بیشترین همگونی در درون طبقات و بیشترین ناهمگونی بین طبقات وجود داشته باشد. ویژگیهای جمعیت شناختی افراد حاضر در تحقیق در جدول 1 ارائه شده است:
جدول 1: ویژگیهای جمعیتشناختی مشارکتکنندگان در تحقیق
|
ردیف |
جنسیت |
سن |
تحصیلات |
حوزه فعالیت |
|
P1 |
مرد |
55 |
دکتری تخصصی تربیت بدنی، گرایش رفتار حرکتی |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
|
P2 |
زن |
۵۴ |
دکتری تخصصی تربیت بدنی، گرایش فیزیولوژی ورزش، |
عضو هیئت علمی دانشگاه، سرمربی تیم ملی کاراته، نایب رییس فدراسیون کاراته
|
|
P3 |
مرد |
52 |
کارشناس ارشد مدیریت سازمانهای ورزشی |
کارشناس مجری رادیو ورزش
|
|
P4 |
مرد |
۳۹ |
کارشناسى |
کارشناس رسانه (رادیو و تلویزیون) |
|
P5 |
مرد |
60 |
کارشناسى ارشد ارتباطات اجتماعى |
رسانه |
|
P6 |
زن |
66 |
فوق لیسانس |
معاون وزیر ورزش در امور ورزش بانوان |
|
P7 |
مرد |
68 |
دکتری تخصصی تربیت بدنی و ورزش- برنامه ریزی راهبردی در ورزش |
رئیس اسبق اداره کل ورزش استان |
|
P8 |
مرد |
۵۵ |
دکتری تخصصی مدیریت ورزشی |
معاون فرهنگی دانشگاه فرهنگیان
|
|
P9 |
مرد |
۵۵ |
دکتری تخصصی تربیت بدنی، گرایش رفتار حرکتی |
سرمربی تیم ملی و باشگاهی بسکتبال |
|
P10 |
مرد |
۵۷ |
لیسانس تربیت بدنی |
دبیر تربیت بدنی، سرمربی سابق تیم ملی فوتسال
|
|
P11 |
مرد |
52 |
دکتری امور فرهنگی و اجتماعی |
مدیرکل فرهنگی وزارت ورزش و جوانان |
|
P12 |
مرد |
59 |
فوق لیسانس تربیت بدنی |
مدیرکل امور فدراسیون‌ها و باشگاههای ورزشی
|
|
P13 |
مرد |
56 |
فوق لیسانس |
داوربینالمللی فوتبال |
|
P14 |
زن |
19 |
دانشجوی کارشناسی |
خانم گل فوتبال ایران |
|
P15 |
مرد |
۴۸ |
فوق لیسانس |
آسیبهای اجتماعی و فرهنگی، مدیریت اماکن و فضاهای ورزشی |
|
P16 |
مرد |
۴3 |
فوق لیسانس اقتصاد |
سرمربی تیم فوتبال دانشجویان |
|
P17 |
زن |
20 |
دانشجوی کارشناسی |
بازیکن تیم فوتبال شهرداری بم |
|
P18 |
مرد |
62 |
دکتری |
فرهنگی و هنری |
|
P19 |
مرد |
48 |
فوق لیسانس جامعه شناسی
|
فرهنگی، اجتماعی |
|
P20 |
مرد |
43 |
فوق لیسانس |
پلیس امنیت |
|
P21 |
مرد |
59 |
فوق لیسانس |
مدیرعامل باشگاه و عضو هیئت رئیسه فوتبال |
|
P22 |
مرد |
52 |
فوق لیسانس |
بازیکن ملی واترپلو، رئیس فدراسیون شنا، شیرجه و واترپلو |
|
P23 |
مرد |
۵۶ |
لیسانس |
انتظامات اماکن ورزشی |
|
P24 |
مرد |
۵۱ |
دکتری تربیت بدنی، گرایش مدیریت ورزشی |
رسانه |
|
P25 |
مرد |
55 |
فوق لیسانس حقوق |
رئیس کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال |
برای جمعآوری دادهها از مصاحبههای نیمهساختاریافته استفاده شد. هر کدام از مصاحهها بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه به طول انجامید و با کسب اجازه از مشارکتکنندگان، موارد بهطور کامل ضبط گردید. برای کدگذاری و تحلیل دادهها، از روش تحلیل مضمون استفاده شد. تحلیل مضمون، شیوهای در روش پژوهش کیفی است که بر شناسایی، تحلیل و تفسیر الگوی معانی داده‌های کیفی تمرکز دارد. گفتنی است در این تحقیق کدگذاری بر اساس مفاهیم و معانی مورد نظر و عملیاتی نمودن متغیرها در سه مرحله با استفاده از نرم‌افزار تحلیل کیفی مکس کیودا[14] انجام شد. گوبا و لینکن[15] (1994) چهار معیار (مقبولیت[16]، انتقال‌پذیری[17]، تاییدپذیری[18] و قابلیت اطمینان) برای پژوهش کیفی برشمرده‌اند و معیارهایشان را با چهار معیار متعارف در پژوهش کمی (روایی درونی و بیرونی، پایایی و عینیت) جفت کرده و پیوند داده‌اند. در این تحقیق نیز این موارد مورد بررسی و تایید قرار گرفت. همچنین در جدول 2، پایایی بازآزمون نیز مصاحبه شد.
جدول 2: مصاحبه پایایی بازآزمون
|
ردیف |
عنوان مصاحبه |
تعداد کدها |
تعداد توافقات |
تعداد عدم توافقات |
پایایی بازآزمون (درصد) |
|
۱ |
مصاحبه اول |
۵۵ |
۲۲ |
۶ |
۷۶ درصد |
|
۲ |
مصاحبه سیزدهم |
۳۵ |
۱۳ |
۵ |
۷۴ درصد |
|
۳ |
مصاحزه بیست یکم |
۴۵ |
۱۸ |
۹ |
۸۰ درصد |
|
|
کل |
۱۳۵ |
۵۳ |
۲۰ |
۷۸ درصد |
مطابق با جدول فوق، پایایی بازآزمون کدگذاریهای تحقیق، ۷۸ درصد مصاحبه شد. با توجه به اینکه این میزان بیشتر از شصت درصد است، میتوان گفت پایایی کدگذاریهای این تحقیق تایید میشود.
یافته های پژوهش
جهت تحلیل دادهها از روش تحلیل مضمون استفاده شد. با استناد به کدبندی مرحله اول که به شناخت مفاهیم معروف است، از طریق بازبینی مصاحبههای انجام گرفته با صاحبنظران در ابتدا 353 مفهوم اولیه شناسایی شد که پس از ترکیب و حذف موارد تکراری به 210 مفهوم کاهش پیدا کرد. حال که کلیه دادهها کدبندی و کدها یا مفاهیم اولیه متعددی ساخته شدند، مرحله دوم کدبندی دادهها با نام «شناخت مضامین فرعی» آغاز میشود. در این مرحله، مفاهیم بهصورت یک شبکه با هم در ارتباط قرار میگیرند. همانگونه که ملاحظه میشود در ضمن انجام تجزیه و تحلیل، پژوهشگر به مفاهیم اولیه متعددی دست یافته است. نکته مهم این است که این کدها باید مبنایی باشند؛ یعنی باید پدیدههای مشابه با همدیگر طبقهبندی شوند- در غیراین صورت بین تعدادی زیادی مفاهیم گرفتار میشویم که نمیدانیم با آنها چه کنیم. با استناد به نتایج روابط بین مفاهیم شناساییشده 29 مضمون فرعی تشکیل گردید. گفتنی است این مضامین مبتنی بر قرابت معنایی و موضوعی بین مفاهیم تشکیل شدهاند و در انتخاب نام برای این مضامین مبانی تحقیق مدنظر قرار گرفت. در مرحله آخر براساس چینش مضامین فرعی در کنار هم، مضامین اصلی ساخته میشود. این مرحله انتزاعیترین سطح کدگذاری است که از طریق آن روابط بین مضامین فرعی ایجاد شده تشریح میگردد. برای رسیدن به یکپارچگی مورد نظر در این مرحله لازم است محقق پدیده اصلی را تنظیم و خود را به آن متعهد کند.
جدول 3: ایجاد مضامین اصلی بر مبنای مضامین فرعی تشکیلشده
|
P1, P3, P15, P7, P9, P21, P19, P10, P8, P11, P10, P16, P9, P17 |
توهین به داور، توهین تماشاگران به بازیکنان و مربیان، توهین مربیان به بازیکنان و مربیان تیم مقابل، شعارهای هنجارشکن و قومیتی، توهین و هتاکی و الفاظ رکیک، تهدید، فحاشی در ورزشگاهها، کنایههای سخیف، توهین بازیکنان به هم در زمین |
کجروی کلامی |
کجروی بالفعل |
|
P1, P3, P15, P21, P8, P15, P7, P9, P11, P18 |
درگیری بازیکنان خارج از زمین بازی، زد و خورد بازیکنان داخل زمین بازی، برخورد فیزیکی تماشاگران با داوران، برخورد نامناسب انتظامات با تماشاگران، برخورد فیزیکی تماشاگران با بازیکنان، درگیری بازیکنان با داور، درگیری بین طرفداران |
کجروی فیزیکی |
|
|
P2, P17, P20, P21, P22, P19, P17, P17, P11, P10, P18, P20, P23, P24, P25 |
حضور در میهمانیهای شبانه و نامتعارف، لابی‌گری، دروغ، استعمال دخانیات، عدم صداقت، ورود دلالان به ورزش، قراردادهای نامتعارف و باز با ورزشکاران، مصرف مواد نیروزا توسط ورزشکاران، فساد اخلاقی، مصرف مواد مخدر، فساد مالی، اتهام زدن، زد و بندهای غیر اخلاقی یا تبانی، بازی ناجوانمردانه |
کجروی آگاهانه |
|
|
P16, P15, P8, P10, P12, P21, P20, P15 |
پرتاب اشیا، شکستن صندلی، تخریب اموال عمومی، پرتاب مواد مترقه و سنگ به طرف زمین |
کجروی وندالی |
|
|
P21, P3, P1, P16, P6, P25, P15, P2 |
تحریک هواداران تیم رقیب از سوی هواداران، اعتراض به داوری، اعتراض بازیکن به مربی، احترام قائل نشدن برای تیم مقابل از سوی تماشاگران، تتو و خالکوبی در بدن، جدل و بحث بازیکنان با داور، عدم رعایت قوانین و مقررات از سوی ورزشکاران |
کجروی طبیعی |
کجروی بالقوه |
|
P25, P19, P8, P20, P2, P25 |
انجام رفتارهای خلاف شرع و عرف، احترام نگذاشتن به ارزشها، خارج شدن از چارچوب مسائل اخلاقی، رفتارهای منفعت طلبانه، عدمحمایت از تولید کالاهای داخل، ترجیح منافع فردی بر منافع ملی |
کجروی ناآگاهانه |
|
|
P12, P19, P13, P17, P7, P16, P3, P8, P21 |
کمرنگ شدن مسائل اخلاقی در جامعه، کاهش فرهنگ مردم داری و جوانمردی، دادن درصدی از قرارداد ورزشکاران به مربیان و مدیران، بی عدالتی، روابط نادرست در انتخاب و قراردادهای بازیکنان و مربیان، عدم برخورد قاطع قانونی، تهمت به داوران، خویشتندار نبودن، احترام قائل نشدن برای همدیگر |
کجروی پنهان |
|
|
P16, P19, P9, P13, P10, P6, P7, P5, P22 |
نقص فرهنگی در محیط خانواده، مشکلات مالی، تحصیلات فردی، تحصیلات خانواده، |
پایگاه اجتماعی- اقتصادی |
عوامل زمینهای |
|
P25, P8, P2, P10, P5, P20, P21 |
عدمرعایت حقوق و مسئولیتهای شهروندی توسط اهالی ورزش، ملاک شدن نتیجهگرایی در ورزش، رسیدن به هدف از هر طریقی، ضعف اخلاق حرفهای، اخلاق مدار نبودن متولیان فرهنگی، بیاخلاقی اصحاب رسانه |
تنزل اخلاقمداری |
|
|
P14, P1, P3, P23, P17, P6, P7, P19, P13, P4 |
عادیانگاری کجروی فرهنگی در جامعه، سطحی عمل کردن در موضوعات فرهنگی، اولویت نبودن ارزشهای فرهنگی در کشور، عدمتوجه به موضوعات فرهنگی از سوی ورزشکاران، عدم اعتقاد به برنامههای فرهنگی در بین متولیان، سطحینگری نسبت به مسائل فرهنگی |
تنزل جایگاه و نقش فرهنگ |
|
|
P23, P8, P5, P16, P7, P6, P21, P24, P20, P19,P2 |
نهادینهشدن تخریب فرهنگی در جامعه، بهداشت روانی نامناسب اعضای جامعه، سیاستها و برنامههای نابسامان فرهنگی کشور، فساد مالی، فقر آموزش و پرورش، فقر اقتصادی، فقر فرهنگی، |
شرایط نابسامان |
|
|
P11, P17, P8, P23, P7, P1, P5 |
نبود سازوکارهای مناسب قانونی، عدم پوشش بسیاری از تخلفات توسط قانون، نبود قوانین بازدارنده، ضعف آییننامههای داخلی باشگاهها |
ضعف قانون |
|
|
P16, P8, P1, P5, P17, P3, P21 |
عدم استفاده درست از فضای مجازی، افزایش شبکههای مجازی غیرحقیقی، تفرقه پراکنی سایتهای هواداری، نقش تخربی فضای مجازی، حاشیه‌سازی‌های منبعث از کارکرد رسانهها، تخریب ناشی از فضای مجازی، تهییج رسانهها |
اقدامات رسانهای |
عوامل رفتاری |
|
P21, P19, P5, P17 |
نبود برنامه های عملیاتی منسجم و سازمانیافته، نبود برنامههای راهبردی هدفمند در حوزه فرهنگ، نبود سیاستها و برنامههای فرهنگی در ورزش، نبود برنامه مدون |
ضعف برنامهریزی |
|
|
P25, P10, P11, P19,P23
|
تبعیض در توزیع امکانات ورزشی، حاکمیت مردسالاری در ورزش، تبعیض نهادینه شده در جامعه، تبعیض در نظام پرداخت |
تبعیض |
|
|
P17, P11, P19, P1, P6, P20 |
ضعف باشگاهها در کنترل ورزشکاران و هوادارانشان، عملکرد نامناسب دستگاه‌های نظارتی، عدم کنترل لازم بر کجرویها، برخورد ضعیف نهادهای نظارتی، تنبیه نشدن افراد خاطی، عدم نظارت صحیح بر اجرای قوانین ورزشی |
ضعف نظارت و کنترل |
|
|
P6, P4, P2, P10, P7, P8, P22, P5, P1, P12, P23, P16, P6, P17, P19, P25, P10, P9, P13, P18 |
بهره برداری سیاسی از ورزش، بی مسئولیتی مدیران، اهمال و سهل انگاری افراد مسئول حوزههای فرهنگی، ضعف مدیریت فرهنگی، ضعف نگاه علمی در مدیریت فرهنگی، نداشتن راهبرد در ارتباط با موضوعات فرهنگی، دغدغه مند نبود مدیران نسبت به مسائل فرهنگی، عدم ثبات مدیریت، شعار محور بودن رویه مدیران، وعده های غیرعملی و تحقق ناپذیر توسط مدیران ورزشی، عدم تفویض اختیار، جانب داری مدیران از کجروی ورزشکاران، عمل گرا نبودن در موضوعات فرهنگی، تصمیمگیری غلط مدیران |
ضعف مدیریتی |
|
|
P1, P2, P16, P7, P5, P19 |
اشاعه فرهنگ غلط، عجین شدن آموزشها با پرورشهای قبلی، تغییر رفتار خانوادهها در تربیت فرزندان، تغییر ساختار اجتماعی، گذر از سنت به مدرنیته، عدمانتقال تمدن فرهنگساز از نسل گذشته به آینده |
تغییر پارادایمی |
عوامل ساختاری |
|
P6, P25, P17, P2, P1, P19, P23, P3, P20, P12 |
استفاده از افراد کم تجربه در موضوعات فرهنگی، عدماستفاده از ورزشکاران خوشنام در موضوعات فرهنگی، حضور نداشتن افراد مجرب در حوزه فرهنگ، گماردن افراد بدون صلاحیت و اهلیت، عدم رعایت شایستهگزینی در ورزش، حاکمیت رابطهمندی در انتصابات، تخصصی نبودن مدیران ورزشی |
نبود شایسته سالاری |
|
|
P22, P15, P1, P17, P15, P20, P19, P23 |
عدم درک صحیح از فرهنگ و اهمیت آن، تفسیر نادرست و سلیقهای افراد، قرائت خشن از آموزههای دینی، عدم تبیین موازین اخلاقی در بین جامعه ورزشی، تفسیرها و قرائتهای واپسگرایانه نسبت به حضور زنان، بیگانه بودن مربیان با اصول و اهداف ورزشی، بدبینی متولیان فرهنگی، برداشت متفاوت متولیان فرهنگی از شاخصهای فرهنگی |
ناهمسویی شناختی |
|
|
P6, P13, P5, P22, P1, P9, P20, P23, P19, P17 |
تعصبات قومی، چندگانگی فرهنگی، اختلاف موجود در ارکان نظام، تک ساحتی دیدن در تحلیلهای اجتماعی، اختلاف بین متولیان فرهنگی جامعه، تقابل متولیان فرهنگی کشور با همدیگر، عدم همسویی متولیان فرهنگی کشور، دخالت سلایق شخصی از سوی متولیان فرهنگی، سلیقهای عمل کردن در اجرای قوانین |
ناهمسویی نهادی |
|
|
P5, P6, P20, P19, P6, P13, P11, P9, P12, P23, P25 |
پیشبینی مسئولیت فرهنگی در فدراسیونهای ورزشی، تأسیس رشته دانشگاهی مدیریت فرهنگی کشور، فرهنگسازی از درون خانواده، فرهنگسازی از درون مدرسه، بازتعریف کردن سرمایههای فرهنگی، بازتعریف موضوعات فرهنگی در کشور، بازسازی گفتمان فرهنگ پهلوانی، احیای فرهنگ غنی ایرانی اسلامی در بین آحاد جامعه، الگوسازی |
بازتعریف و احیاء فرهنگی |
بازسازی شناختی |
|
P19, P17, P5, P25, P8, P6, P2, P5, P12 |
تنظیم قوانین و آییننامههای بازدارنده، تدوین قوانین الزامآور، تدوین آییننامههای مشخص و مدون،بازنگری و اصلاح آییننامهها و مقررات، تدوین منظور اخلاقی و مرامنامه ورزش، به روز رسانی آییننامهها و مقررات |
بازنگری و تدوین قانون |
|
|
P2, P12, P1, P18, P11, P21, P25, P19, |
انتصاب آدمهای شایسته و شاخص در ورزش، انتصاب افراد دغدغه مند در حوزه ورزش، استقرار نیروهای ارزشی و کیفی در راس ورزش، انتصاب مدیران معتقد به برنامههای کلان و راهبردی، انتصاب مدیران شهره به پاکدستی، اخلاق و سادهزیستی، انتصاب مدیران تعاملنگر، انتصاب افراد متخصص در جهت توسعه فرهنگی |
شایستهگماری |
انطباق و سازگاری |
|
P6, P17, P19,P15, P11, P5,P1, P4, P5, P12, P10, P14, P22, |
سیاستگذاری در حوزه فرهنگ، توجه به رشد و تعالی فرهنگی، بالا بردن قدرت تحمل، نوع دوستی، لحاظ کردن نگاه فرهنگی در قراردادهای ورزشی، رعایت اصول فرهنگی از سوی باشگاهداران، رعایت اصول فرهنگی از سوی مدیران، رعایت اصول فرهنگی از سوی مربیان، توجه به مسائل فرهنگی در تمامی سطوح، خودداری و خویشتن داری در هنگام شکست،رعایت حقوق دیگران، اصلاح اندیشهها |
حاکمیت نگاه ارزشمدارانه |
|
|
P12, P8, P19 |
هماندیشی و همافزایی در حوزههای مرتبط، کنار گذاشتن سلایق شخصی و سیاسی، حذف نهادهای موازی فرهنگی در جامعه |
همسویی راهبردی |
|
|
P14, P22, P7, P16, P6, P2, P1, P8, P9, P10, P15, P19, P24, P25, P20, P4,P3 |
تربیت از سنین پایین، آموزش، تربیت مدیران، تربیت ورزشکاران از لحاظ موضوعات فرهنگی، تربیت داوران از نظر فرهنگی |
تربیت و آموزش |
اثربخشی اقدامات فرهنگی |
|
P25, P5,P6, P4,P5, P12, P17, P23, P19, P8, P24, P17, P9, P11, P3, P1 |
پیشگیری از حضور غیرمتخصصان و نابلدان ورزش در مسئولیتهای ورزشی، طرح اصول آرمانی، حرکت به سوی قواعد عملی، شعار ندادن و عمل کردن، تدوین سیاستها و برنامههای مناسب، مشخص کردن انتظارات فرهنگی و اخلاقی،بررسی وضع موجود و شناسایی موارد اولویت‌دار در بحث‌های فرهنگی، برنامهریزی فرهنگی، فراهم سازی مقدمات حضور بانوان در محیطهای ورزشی، آسیبشناسی |
مدیریت فرهنگی |
|
|
P1, P3, P17, P19, P12, P22, P7, P11, P18, P25, P20, P13, P9, P15, P8, P19, P25, P2 |
وجود قوه قهریه، کنترل، تبعیت محض از برنامههای مدون به اجماع رسیده، نظارت و ارزشیابی، عدم برخورد منفعلانه در ارتباط با فضای مجازی، کنترل فرهنگی جوانان و فرزندان خانواده، قاطعانه برخورد کردن در ارتباط با مسائل فرهنگی، کنترل فضای مجازی و بهرهگیری از آن، برخورد قاطع و سریع با متخلفین، اعمال تنبیهات سفت و سخت |
کنترل و نظارت اجتماعی |
مدل نهایی تحقیق
سرانجام براساس قرار گرفتن لایهها در کنار هم، شبکه مضامین اصلی مطالعه کجرویهای فرهنگی در محیطهای ورزشی ارائه شد.
شکل 1: مدل کجرویهای فرهنگی در محیط ورزش
بحث و نتیجهگیری
در این پژوهش تلاش شد با استفاده از روش تحلیل مضمون، مدل کجرویهای فرهنگی در محیط ورزش طراحی و تدوین شود. یافتههای این تحقیق نشان داد مضامین اصلی انواع کجروی شامل مضامین فرعی کجروی بالفعل (کجروی کلامی، فیزیکی، آگاهانه و وندالی) و کجروی بالقوه (کجروی طبیعی، ناآگاهانه و پنهان)، مضامین اصلی علل کجروی شامل مضامین فرعی عوامل زمینهای (پایگاه اجتماعی- اقتصادی، تنزل اخلاقمداری، تنزل جایگاه و نقش فرهنگ، شرایط نابسامان و ضعف قانون)، عوامل رفتاری (اقدامات رسانهای، ضعف برنامهریزی، تبعیض، ضعف نظارت و کنترل و ضعف مدیریتی)، عوامل ساختاری (تغییر پارادایمی، نبود شایستهسالاری، ناهمسویی شناختی و ناهمسویی نهادی)، مضامین اصلی راهکارهای کجروی شامل مضامین فرعی بازسازی شناختی (بازتعریف و احیای فرهنگی، بازنگری و تدوین قانون)، انطباق و سازگاری (شایستهگماری، حاکمیت نگاه ارزشمدارانه و همسویی راهبردی)، اثربخشی اقدامات فرهنگی (تربیت و آموزش، مدیریت فرهنگی و کنترل و نظارت اجتماعی) بودند.
کجروی کلامی دربرگیرنده مفاهیم توهین به داور، توهین تماشاگران به بازیکنان و مربیان، توهین مربیان به بازیکنان و مربیان تیم مقابل، شعارهای هنجارشکن و قومیتی، توهین و هتاکی و الفاظ رکیک، تهدید، فحاشی در ورزشگاهها، کنایههای سخیف، توهین بازیکنان به هم در زمین بود. بروز بی اخلاقی در ورزش سبب گردیده است تا امروزه پدیدههای از جمله دوپینگ، خشونت، بی اخلاقی و توهین به ارکان مسابقات ورزشی در ورزش حرفهای شایع شود (کاوسانو، 2019). آقایی و ملانوروزی (1397) نشان دادند خشونت در بُعد کلامی بیشتر است و عواملی نظیر ناکامی برای حضور در ورزشگاه، شکست تیم محبوب، قضاوت نامناسب داور و بازی نامناسب تیم محبوب در بروز خشونت تماشاگران فوتبال، موثر است. یکی از مصاحبهشوندگان در این زمینه بیان نمود:
«ما در ورزشگاههای ایران انواع الفاظ رکیک را که در هیچ کجا نمیشنویم شاهد هستیم».
پاسخگویان این تحقیق از این کجروی بسیار اظهار ناراحتی و شرم کردند و آن را متواترترین و مبتلابهترین کجروی فرهنگی موجود در محیطهای ورزش ایران گزارش نمودند. مورد بعدی اشاره شده در زمینه کجرویهای فرهنگی در محیطهای ورزشی، استفاده از مواد نیروزا بوده است. یکی از پاسخگویان گفت:
«اکنون بسیاری از باشگاههای بدنسازی ما پر شده است از مواد نیروزایی که خواه ناخواه بهصورت گسترده از آنها استفاده می شود و سلامت ورزشکاران را مورد هدف قرار داده است».
توهین و بی احترامی به بازیکنان و داوران و مربیان و هواداران تیم مقابل از موارد مشهودی است که هر ورزشکاری با آن روبهرو شده است. این نوع از کجروی، نوع دیگری از کجرویهای فرهنگی است که در محیطهای ورزش کشور ما دیده میشود. ورزشهایی چون فوتبال، بسکتبال، والیبال و فوتسال با این مسئله دست به گریبان بوده اند و همیشه هتاکی و بی حرمتی بازیکنان به یکدیگر و هواداران به آنها دیده شده است. این کجروی به قدری در کشور ما برجسته و فراوان است که اگر از مردم کوچه و بازار هم بپرسیم که چه رفتارهای ناشایستی در ورزشگاهها دیده اید یا سراغ دارید، بلافاصله فحاشی و توهین و بی حرمتی هواداران را متذکر خواهند شد. این میزان از بیحرمتی به یکدیگر در ورزشگاههای ایران که در اکثر مسابقات دیده میشود به پای ثابت تمام بازیها تبدیل شده است و گویی بدون آن نمی شود هیچ رقابتی را برگزار کرد. استفاده از الفاظی که شنیدن آن برای کودکان و زنان و دختران باعث شرمساری عمیق است و فضا را برای خانوادهها نیز ناامن میکند.
کجروی فیزیکی شامل مفاهیم درگیری بازیکنان خارج از زمین بازی، زد و خورد بازیکنان داخل زمین بازی، برخورد فیزیکی تماشاگران با داوران، برخورد نامناسب انتظامات با تماشاگران، برخورد فیزیکی تماشاگران با بازیکنان، درگیری بازیکنان با داور و درگیری بین طرفداران بود. این مورد از پرتکرارترین انواع کجروی فرهنگی اشارهشده در مصاحبهها بود. یکی از مصاحبهشوندگان بیان نمود:
«بسیار دیدهایم که تماشاگران در ورزشگاهها با هم درگیر می شوند و به هم آسیب می زنند».
در همین راستا، یکی دیگر از شرکتکنندگان گفت:
«من شاهد دعوای شدید بازیکنان یک تیم با بازیکنان تیم مقابل بودهام».
باید توجه کرد که این نوع از کجروی فرهنگی (درگیری و پرخاشگری هواداران و ورزشکاران) بیتناسب با نوع اول یعنی هتاکی و فحاشی به یکدیگر نیست. در بسیاری از بازیهای ورزشی، ورزشکاران یا هواداران با هم درگیر میشوند و به زد و خورد با هم میپردازند و علاوه بر آسیب رساندن به هم، تصویر بسیار زشتی از ورزش به نمایش میگذارند. این صحنهها توسط کودکان و نوجوانان در ورزشگاه و پشت تلویزیون مشاهده میشود و ذهن آنها را درباره ورزش و رفتار فرهنگی در محیط ورزش تغییر میدهد. مطالعات بر روی هواداران ورزش نشان میدهد کسانی که به یک هنجار گروهی معتقد هستند به احتمال بیشتری در فعالیت‌های خشونتآمیز دخیل میشوند (آمیتو همکاران[19]، ۲۰۱۴).
در دستهبندی مضامین اصلی علل کجروی های فرهنگی در محیط ورزش عوامل زمینهای قرار داشت. یکی از عوامل زمینهای، پایگاه اجتماعی- اقتصادی شامل مضمونهای نقص فرهنگی در محیط خانواده، مشکلات مالی، تحصیلات فردی و تحصیلات خانواده میباشند. شرایط محیطی موجود در پیرامون افراد سبب گردیده است تا بر شکلگیری و یا عدمشکلگیری مسائل اخلاقی نیز تأثیرگذار باشد. همچنین پژوهش محمدزاده و همکاران (1399) نشان داد در کنار عوامل زیستی، عوامل فردی و عوامل ذهنی از جمله برخی ویژگیهای فکری، نگرشی و ذهنی ورزشکاران در بهبود اخلاق آنان تأثیرگذار است. ایروان، (2014) در مقالهای با عنوان «خشونت ورزشی در داخل و خارج از زمین» آورده است که اگرچه خشونت ورزشی در بیشتر کشورها در اوایل وجود داشته است، اما نگاه به خشونت ورزشی و افرادی که مرتکب آن میشوند امروزه متفاوت است. ما بخش اعظم اینها را از طریق والدین و الگوهای نقش بزرگسال مشاهده می‌کنیم. در حقیقت، تأکید بیش از حد ورزش که در سنین پایین و زودتر آغاز شده، یک فاجعه است که اغلب در قلب‌های شکسته و رویاهای شکسته به وجود می‌آید.
عوامل ساختاری دستهبندی آخر از عوامل موثر بر کجرویهای فرهنگی در محیط ورزش با مضمونهای فرعی تغییر پارادایمی، نبود شایستهسالاری، ناهمسویی شناختی، ناهمسویی نهادی میباشند. تغییر پارادایمی شامل مفاهیم اشاعه فرهنگ غلط، عجین شدن آموزشها با پرورشهای قبلی، تغییر رفتار خانوادهها در تربیت فرزندان، تغییر ساختار اجتماعی، گذر از سنت به مدرنیته، عدمانتقال تمدن فرهنگ ساز از نسل گذشته به آینده بود. رید (2020) بیان داشت امروزه ویژگیهای شخصیتی به عنوان یکی از ابعاد مهم و کلیدی در روند شکلگیری مسائل اخلاقی مشخص گردیده است. به عبارتی، عوامل فردی در روند بهبود وضعیت اخلاقی نقش مهم و تأثیرگذاری دار؛ بهصورتی که امروزه در برنامههای بهبود وضعیت اخلاقی باید به تفاوتهای فردی توجه لازم را داشت. براساس نتایج بیگلری و همکاران (1400) عوامل فرهنگی-اجتماعی مهمترین عامل اثرگذار بر بحران هواداری است و میتوان گفت که نادیدهگرفتن حقوق دیگران، مسئولیت اجتماعی ضعیف هواداران، تبدیلشدن ورزشگاه به محلی برای انتقال آشوبهای شهری، خشونت و نارضایتی از جامعه، ناهنجاریهای اجتماعی، نادیدهگرفتن ارزشهای فردی، نابرابری و بیعدالتی اجتماعی، یادگیری پرخاشگری و همنوایی اجتماعی و اِسناد بیرونی وقایع و شکستها توسط هواداران موجب تشدید درگیری و تنش آنها میشود و با ادامه یافتن رفتارهای نابهنجار و ضعف فعالیت باشگاهها در حوزه فرهنگ هواداری این تنشها میتواند به ایجاد بحران هواداری منجر شود.
مضامین اصلی راهکارهای رفع کجرویهای فرهنگی در محیط ورزش شامل مضامین فرعی بازسازی شناختی (بازتعریف و احیای فرهنگی، بازنگری و تدوین قانون)، انطباق و سازگاری (شایستهگماری، حاکمیت نگاه ارزشمدارانه و همسویی راهبردی)، اثربخشی اقدامات فرهنگی (تربیت و آموزش، مدیریت فرهنگی و کنترل و نظارت اجتماعی) بودند. طبق نتایج پژوهش خسروی زاده و همکاران (1398) 34 شاخص بر روی 8 عامل توکل به خدا، ورزش جوانمردانه، میهندوستی، صداقت، قانون‌پذیری و سلامت کار، انسجام و همدلی، امانتداری و شجاعت، شفافیت مالی و روابط سالم به عنوان عامل‌های منشور اخلاقی مربیان شناسایی و تایید شدند. آنچه از یافتههای این تحقیق بهدست آمد نشان داد که از نظر مصاحبهشوندگان که از قشرها و اصناف مختلف درگیر در ورزش و فرهنگ بودند انواع کجرویهای فرهنگی چند دهگانه چون فحاشی، دروغگویی، درگیری، رفتارهای غیرعرفی، فساد مالی و مدیریتی، نبود برنامه و قانون و مواردی از این قبیل در ورزش کشور ما دیده میشود که در وضعیت بحران به سر برده و با گذشت زمان در حال افزایش هستند. بیشتر افراد اعتقاد داشتند که وضعیت ما در این زمینه نسبت به کشورهای دیگر بد است و باید بیشتر کار کرد تا این فاصله جبران شود. اولویتهای آنها برای حل و فصل سریع این کجرویها، فساد مالی و مدیریتی و فحاشی و پرخاشگری بود و اکثرا حضور زنان را در کاهش این کجرویهای فرهنگی در اماکن ورزشی موثر تلقی کردهاند. آنها نقشآفرینی فضای مجازی را برجسته و در اغلب موارد متاسفانه منفی و بد ارزیابی کردند که با سوء مدیریت رها شده است.
به نظر میرسد نهادهای دخیل در فرهنگ و ورزش در تشدید و یا کنترل این کجرویها سهیم باشند و اعمال نشدن فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی در بستر ورزش یکی از عوامل بروز کجروی است. در زمینه دلایل ایجاد کجرویهای فرهنگی نیز بسیاری از این شرکتکنندگان معتقد بودند که ضعف مدیریتی و فساد در آن، فقدان برنامهریزی و قانون لازم الاجرا، نبود آموزش و تربیت و فرهنگسازی، نبود دغدغه فرهنگی، نبود امکانات ساختاری و مواردی از این قبیل، منجر به افزایش کجرویهای فرهنگی در محیط ورزش شده است.
در نهایت با توجه به نتایج پژوهش میتوان در چندین بخش پیشنهاداتی را برای کنترل و پیشگیری از کجرویهای فرهنگی ارایه کرد:
آموزش رفتارهای صحیح اخلاقی به هواداران، ورزشکاران، مربیان، داورانو لیدرها از طریق تشکیل شورای مشترک در وزارت ورزش و جوانان، وزارت آموزش و پرورش و صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران؛ تعلیم و تربیت صحیح کودکان از طریق انتقال ارزشهای اخلاقی و فرهنگی و همچنین ارزشهای مبتنی بر المپیک و پارالمپیک مانند دوستی، احترام و برابری، استفاده از ورزشکاران شاخص و الگوسازی فرهنگی در زمینه رفتارهای صحیح در محیط ورزش برای هواداران و ورزشکاران؛ارتقای فرهنگ هواداری، استفاده از تجربیات، نفوذ و پذیرش اجتماعی پیشکسوتان به منظور ارتقای فرهنگ پهلوانی؛ استفاده از ظرفیت ورزش برای توسعه رفتار هواداری و تشویق به بازی جوانمردانه و ورزش پاک و توسعه مسئولیتپذیری اجتماعی ورزشکاران و باشگاهها در توسعه منش پهلوانی مواردی است که میتوان در مقوله مدیریت فرهنگی، احیای فرهنگی و تربیت و آموزش نام برد.
تدوین قوانین و آییننامههای لازم الاجرا برای کنترل کجرویهای فرهنگی، نظارت بر رسانههای رسمی و همچنین شبکههای اجتماعی و تولید محتوای غنی و پربار و مفید، تعقیب و پیگیری خاطیان اخلاقی و فرهنگی در محیطهای ورزش در هر جایگاه و مقامی، بسترسازی حضور زنان و خانوادهها در محیطهای ورزش، شناسایی و ردیابی و دستگیری جادوگران و رمالان نفوذ یافته در تیمها و باشگاهها، نظارت بیشتر و دقیقتر از طریق دوربینهای ورزشگاهها بر رفتار هواداران و ورزشکاران، گسترش زیرساختها و توسعه امکانات رفاهی مناسب در ورزشگاهها، عدالت در پرداختها و توجه به بانوان، معلولان، پیشکسوتان، شهرستانها و سایر رشتههای ورزشی، گزینش و انتخاب مدیران سالم، متخصص، با وجدان و با تجربه و اجرای شایستهسالاری در مقولات بازنگری و اصلاح قانون، شایستهگماری و کنترل و نظارت پیشنهاد میشود.
منابع
- آزادی، محمد؛ حامی، محمدو شجاعی، وحید. (۱۴۰۱). «شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر مدیریت اثربخش رفتارهای وندالیسمی هوادارن فوتبال مبتنی بر جغرافیای فرهنگی». رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی. ۳۶ (۱۰).
- افروزه، محمد صادق، ؛ ارعیان حسین، کاظمی کرانی بهلول. (1398). «شناسایی و تحلیل ابعاد خشونت علیه کودکان در حوزه ورزش (رهیافت مبتنی بر تئوری داده بنیاد)». پژوهش در ورزش تربیتی، 7(16)، صص 213-234.
- افروزه، محمد صادق و هادی پور، مریم. (1399). «شناسایی و تحلیل ابعاد گرایش به خرافات در حوزه ورزش: رهیافت مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد». مطالعات مدیریت ورزشی. 12(62، صص: 65-86.
- آقایی، مجید و ملانوروزی، کیوان. (1397). «تحلیل جرمشناختی تئوری ناکامی – پرخاشگری در خشونت تماشاگران فوتبال». مطالعات روان شناسی ورزشی. 7(26)، صص 151-166.
- بیرامی ایگدر، جمال الدین؛ حاتمی، سعید و رحیمی، سوسن. (1394). «نقش رسانههای ورزشی در شکلگیری رفتار شهروندی هواداران شهرآورد».مطالعات مدیریت ورزشی. 7(34، صص 37-50.
- بیگلری، نسرین؛ حسینی نیا، سید رضا؛ باقری، هادی، وکومبس، ویلیام تیموتی. (1400). «شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر بحران هواداری در لیگ برتر فوتبال ایران براساس مدل سه‌شاخگی». نشریه مدیریت ورزشی. 13(4)، صص 1235-1261.
- جعفروندنو، فرشاد؛ نوابخش، مهرداد و آفرینش خاکی، اکبر. (1400). «علل خشونت و انحرافات ورزشی ایران با رویکرد آینده پژوهی (مورد مطالعه: رشته فوتبال) ». مطالعات توسعه اجتماعی ایران. 14(1)، صص 17-36.
- حیدری، رضا و میلانی، علیرضا. (۱۳۹۹). «تحلیلی بر رویکردهای نظریهای پدیده وندالیسم در فوتبال (چالشها و راهکارهای کیفری) ». مطالعات فرهنگی اجتماعی المپیک. 1(4)، صص 127-161.
- خسروی زاده، اسفندیار؛ خلجی، حسن و مندعلی زاده، زینب. (1398). «تدوین منشور اخلاقی مربیان هیئت‌های ورزشی استان مرکزی». مدیریت منابع انسانی در ورزش. 6(2، صص 357-374.
- زارعیان، حسین؛ افروزه، محمد صادق؛ قربانی، محمد حسین و فاضل بخششی، محمود.(۱۳۹۹). «طراحی الگوی توسعه پهلوان‌پروری در ورزش ایران». پژوهش در مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی. ۱۰ (۲۰) ، صص80-106.
- سراج زاده، سید حسین و بابایی، مینا. (۱۳۸۹). «جهانی شدن، فرهنگ جهانی و کجروی فرهنگی». فصلنامه علوم اجتماعی. 17(48)، صص 43-73.
- طالب پور اکبر. (1399). «رفتارهای نابهنجار در میان تماشاگران فوتبال در شهر تهران». بررسی مسائل اجتماعی ایران. 11(2، صص 289-316.
- طاهرخانی، سجاد و شفیعی، شهرام. (1400). «بررسی عوامل موثر بر بروز تبانی در فوتبال ایران». مدیریت و توسعه ورزش. 10(3)، صص 71-80.
- فتحی، سروش. (۱۳۹۸). «بررسی عوامل موثر بر رفتار انومیک در میان هواداران فوتبال». مطالعات فرهنگی اجتماعی المپیک. 1(1، صص: 73-103.
- قاسمی، وحید. (۱۳۸۳). «سنخشناسی دانشجویان بر مبنای پدیده روابط دوستانه دختر و پسر». فصلنامه مطالعات جوانان.، شماره ۷.
- محمدزاده افخمی، یونس؛ نجف زاده، محمدرحیم؛ برقیمقدم، جعفر و جنانی، حمید. (1399). «مطالعه عوامل مؤثر بر بهبود اخلاق ورزشکاران فوتبال حرفهای ایران».مطالعات روانشناسی ورزشی. 9(34)، صص 45-60.
- مفاخر، لیلا؛ خطیبی، امین؛ هژبرنیا، زهرا و ندری، امیر. (۱۴۰۰). «شناسایی عوامل موثر بر خشونت و پرخاشگری». مجله علوم پزشکی رازی. ۲۸ (۹، صص92-103.
- نیازی محسن، آقابزرگی زاده شیوا، حسینی زاده سعید، سخایی ایوب. (1399). «فراتحلیل عوامل مؤثر بر وندالیسم در ایران». فصلنامه علمی مطالعات امنیت اجتماعی. 11(61)، صص 75-107.
- نصرت پور، آزاد و مازندرانی، محمدرضا. (۱۳۹۵). «بررسی میزان مصرف مکمل های مجاز و غیرمجاز در بین ورزشکاران رشته های بدنسازی و کشتی شهر گرگان». دومین همایش ملی علوم ورزشی و تربیتبدنی ایران، تهران.
- نیکبخش، رضا. (1400). «بررسی نقش باورهای دینی بر تمایل به استفاده از مواد نیروزا در ورزشکاران حرفهای».مطالعات روانشناسی ورزشی. 10(37، صص 207-222.
- هوشیاری، داریوش؛ اسماعیلی، مهدی وکلانتری، کیومرث. (1401). «تحلیلی بر کنترل کیفری درمقابله با وندالیسم». پژوهشنامه حقوق کیفری. 13(1): 289-314. doi: 10.22124/jol.2021.19258.2106
- AJALA, A. O., & FALOLA, K. O. (2022). “CHEATING IN SPORT COMPETITIONS; A MONSTROUS VICE FAST TURNING TO A GLOBAL CULTURE”. Global Journal of Health-Related Researches, 4(1).
- Amiot, C. E., Sansfacon, S., & Louis, W. R. (2014). “How normative and social identification processes predict self-determination to engage in derogatory behaviours against outgroup hockey fans”. European Journal of Social Psychology, 44, 216–230.
- Guba, E. G. & Lincoln, Y. S. (1994). “Competing Paradigms in Qualitative Research”, Handbook of Qualitative Research. London: Sage.
- Hennessy, D. A., & Schwartz, S. (2012). “The influence of instrumental motives and daily hassles on spectator aggression at little league baseball games”. In B. M. O’Connor (Ed.), Social and psychological issues in sports (pp. 95-114).
- Kavussanu, M. (2019). “Toward an understanding of transgressive behavior in sport: Progress and prospects”. Psychology of Sport and Exercise, 42, 33-39.
- LAKE, Y. A. (2020). “Political Causes of Sport Related Violence and Aggression: A Systematic Review”.
- Pearson, Geoff (2006). “Hooliganism, Football Industry Group”, University of Liverpool, pp: 1-4.
- Reid, H. (2020). “Athletic virtue and aesthetic values in Aristotle’s ethics”. Journal of the Philosophy of Sport, 47(1), 63-74.
- (2019). “Football in Turkey from 1960 to Present Day: Unpreventable Violence”. Journal of Education and Training Studies,7(9):32-8.
- Roberts, V., Sojo, V., & Grant, F. (2019). “Organizational factors and non-accidental violence in sport: A systematic review”. Sport Management Review. 23(1): 8-27.
- Russell, G. W (2008). “Aggression in the Sports World: A Social Psychological Perspective”, 1st Edition, Oxford University Press
- Wann, D. L., & Waddill, P. J. (2014). “Predicting sport fans’ willingness to consider anonymous acts of aggression: Importance of team identification and fan dysfunction”. In C. Mohiyeddini (Ed.), Contemporary topics and trends in the psychology of sports (pp. 139–151). Hauppauge, NY: Nova.
- Wann, Daniel L., James, Jeffrey D. (2019). “Sport fans: the psychology and social impact of fandom”, Second edition. New York: Routledge
)