نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه تربیت‌بدنی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران
2 گروه تربیت بدنی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران
3 دانشیارگروه مدیریت ورزشی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی ،سنندج، ایران
چکیده
هدف این پژوهش، آیندهپژوهی پیشرانهای اصلی توسعه ورزش حرفهای ایران در افق 1414 بود. پژوهش حاضر از منظر رویکرد، استقرایی؛ از منظر جهتگیری، بنیادی؛ از منظر شیوه، ترکیبی؛ از منظر راهبرد، آیندهپژوهی، از منظر پارادایمی، پارادایم «نظریه پیچیدگی» و از نظر زمانی مقطعی بود که در سه گام انجام شد. مشارکتکنندگان در این پژوهش را صاحبنظران تشکیل میدادند. 31 نفر بهصورت هدفمند و بر مبنای معیار خبرگی انتخاب شدند. برای گردآوری دادهها از ابزار مصاحبه و پرسش‌نامه استفاده گردید. برای ممیزی پژوهش از شاخصهای ارزشیابی لینکلن و گابا (1985)- شامل اعتبار، انتقال، قابلیت‌اعتماد و تأییدپذیری- بهرهگیری شد. جهت تجزیه و تحلیل دادهها در بخش تحلیل مصاحبه از روش کدگذاری و در بخش آیندهپژوهی از روش تحلیل ساختاری با کمک نرمافزار میکمک استفاده شد.
یافتهها نشان داد آینده توسعه ورزش حرفهای ایران متأثر از 14 متغیر میباشد، اما چهار متغیر مالکیت دولت در امور باشگاهداری، ماهیت اداره باشگاهها، ورزش بانوان و سرمایهگذاری خارجی پیشرانهایی هستند که آینده ورزش حرفهای ایران را دستخوش تغییر میکنند. بنابراین میتوان از طریق اثرگذاری و سازگاری با متغیرهای یاد‌شده، نقش فعالتری در هدایتگری و در عینحال کسب آمادگی و انطباقپذیری با تحولات آینده ورزش حرفهای در افق 1414 پیدا کرد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Future studies main drivers’ development professional sports of Iran in the horizon of 2035
نویسندگان [English]
- tahsin Veisi 1
- mohammad Nikravan 2
- Hamid Foroghipour 2
- Mozafar Yektayar 3
1 Department of Physical Education, Borujard Branch, Islamic Azad University, Borujard, Iran
2 Department of Physical Education, Borujerd branch, Islamic Azad University, Borujerd, Iran
3 Associate Professor of Sport Management Department , Sanandaj Branch, Islamic Azad University, Sanandaj, Iran
چکیده [English]
The research is to study the main drivers of Iranian professional sports development in the horizon of 2035. It was inductive research from the perspective of approach; fundamental from the perspective of orientation; hybrid from the point of view of method; future research from the point of view of strategy; paradigm of complexity theory from the point of view of paradigm and it has been carried out in three steps from the point of view of time. The participants were the experts. The selection of these people was purposeful and 31 people were selected based on the criteria of expertise. Interviews and questionnaires were used to collect the data. Lincoln and Guba (1985) evaluation indices were used to audit the research which included validity, transferability, reliability and verifiability. In order to analyze the data, the coding method was used in the interview analysis section and the structural analysis method was used in the futures section with the help of MICMAC software.
The findings showed that the future of the development of professional sports in Iran is affected by 14 variables, but four variables are of government ownership in club ownership. The nature of club management, women's sports and foreign investment are the drivers that shape the future of sports. Iran's professions are undergoing changes. Therefore, the result can be found through influencing and adapting to the mentioned variables, a more active role in guiding and at the same time getting prepared and adapting to the future developments of professional sports in the horizon of 2035.
کلیدواژه‌ها [English]
- Future studies
- strategic planning
- development
- professional sports
- uncertainty
آیندهپژوهی پیشرانهای اصلی توسعه ورزش حرفهای ایران در افق 1414
تحسین ویسی[1]
محمد نیکروان[2]
حمید فروغیپور[3]
مظفر یکتایار[4]
تاریخ دریافت مقاله: 14/8/1401
تاریخ پذیرش مقاله:30/2/1402
مقدمه
بدون تردید، سلامتی رکن اساسی و خیلی مهم در زندگی هر فرد است و ورزش عامل اساسی و غیرقابل انکار در حفظ آن به شمار میرود (نصری، 1393). ورزش یک زمینه فرهنگی از فعالیت است که در آن افراد بهصورت داوطلبانه با افراد دیگر ارتباط برقرار میکنند تا توانایی‌ها و مهارت‌های خود را طبق قوانین خودخواسته، تصویب شده و براساس ارزشهای اخلاقی پذیرفته شده در اجتماع، با هم مقایسه کنند (تیدمن[5]، 2007). در گزارش کارگروه آژانس سازمان ملل متحد در مورد ورزش برای توسعه و صلح گفته شده که اصطلاح ورزش، تمام اشکال فعالیتبدنی را که باعث آمادگی جسمانی خوب، بهزیستی ذهنی و تعامل اجتماعی میشود، در بر میگیرد. این فعالیتها شامل بازیها، سرگرمیها، رویدادهای ورزشی تفریحی یا رقابتی و همچنین بازی‌های ورزشی و سنتی است (سوتولا[6]، 2018).
برمبنای مشارکت ورزشی، سطوح ورزش از ورزش تربیتی، ورزش همگانی، ورزش قهرمانی و ورزش حرفهای تشکیل شده و برای هر کشوری مهم است که با حفظ تعادل در این سطوح و اولویتبندی این ابعاد براساس کاربرد و اهمیت آنها، ساختار ورزش کشور خود را توسعه و گسترش دهد (شعبانی، 1394؛ به نقل از راسخ، سجادی، رضوی و دوستی، 1397). یکی از انواع ورزشهایی که ثابت شده در گرایش مردم به ورزش فراغتی اثر مستقیم دارد، ورزش حرفهای است (موتر و پاولوفسکی[7]، 2014). ورزش حرفهای، ورزشی است که توسط متولیان خصوصی یعنی باشگاههای ورزشی سیاستگذاری و اداره میشود. سازمانهای ورزش حرفهای، توسعه و ترویج رشتههای ورزشی تیمی یا انفرادی و یا هر دو را میتوانند همراه با اهداف حرفهای خود به عهده گیرند. گفتنی است در ورزشهای حرفهای ورزشکاران در ازای شرکت در برنامههای تمرینی و انجام مسابقات ورزشی پول دریافت میکنند که به عنوان هزینههای زندگی و دیگر موارد از آن استفاده میشود (رغبتی، هادوی، آقایی و الهی، 1398). روند رشد ورزش حرفهای در دهههای اخیر فزاینده بوده است و نشانی بر کند بودن این رشد وجود ندارد (رضایی صوفی، فراهانی و شعبانی، 1396)، اما توسعه ورزش حرفهای در ایران نیازمند چشماندازی بلندمدت است و برای ایجاد آن نیاز به مقرراتی خاص و تغییر ساختار فعلی ورزش به منظور جذب بیشتر مشارکت بخش خصوصی و سازماندهی ورزش در این حوزه میباشد. در حال حاضر با حاکمیت‌یافتن نگرش سیستمی و رویکرد راهبردی در تمامی عرصههای توسعه و مدیریت، تمامی کشورها و سازمانها برای دستیابی به توسعه معنیدار و پایدار به تدوین سندها و برنامههای راهبردی روی آوردهاند (رغبتی و همکاران، 1398).
یکی از ابزارهای راهبردهای که به نظر میرسد میتواند بهخوبی تغییرات سطح بالا را پیشبینی کند، آیندهپژوهی است. آیندهپژوهی یک حوزه پژوهشی نسبتاً جدید است که قلمرو آن، همه عرصههای معرفت نظری و تکاپوهای عملی آدمی را در مینوردد و نتایج حاصل از آن میتواند تاثیرات گستردهای در هر یک از این عرصهها داشته باشد. هرچند که هر نوع پیشبینی میتواند غلط از آب درآید، ولی این مطلب نباید باعث شود که تلاش علمی و عقلانی برای مطالعه آینده صورت نگیرد و برنامهریزی فقط بر اساس تجربههای قبلی یا سلیقه شخصی انجام گیرد (گوهریفر، آذر و مشبکی، 1394). آیندهپژوهی به عنوان دانشی نوپا که میتوان آن را شکل تکامل‌یافته برنامهریزی راهبردی دانست، در سالهای اخیر بهصورت هدفمند برای پاسخگویی به شرایط عدمقطعیت، پیچیدگی، درهم تنیدگی ابعاد مختلف موضوعات و ترسیم دورنمای آینده سیستم‌ها به‌کاربرده میشود (ایزدی، احمدی و چارهجو، 1400) و اهمیت آن بهحدی است که آیندهپژوهانی چون جیمز دیتور[8] و فرد پلاک[9] مدعی هستند تصویر آینده سنگ بنای آیندهپژوهی بوده و در صورتی که سازمان، ملت و تمدنی تصویری از آینده نداشته باشد، محکوم به شکست است (رضایی قادی و رفیع، 1400). امروزه بسیاری از سازمانها و کسب و کارها جهت همگام‌شدن با تغییرات روزافزون دنیا از آیندهپژوهی استفاده میکنند، چرا که آنها برای دستیابی به رشد و توسعه نیازمند این بهروز بودن هستند (اسدنیا، چشمهسهرابی، شعبانی، اسمایی و دمنه، 2022). افزون بر این، آیندهپژوهی این امکان را برای تصمیمگیرندگان فراهم میکند تا با ارائه چارچوبهای ساختاریافته، تحلیلهای دقیقتری انجام دهند و به موازات آن اقدامات جایگزین را درنظر بگیرند (ساویر و کارمل[10]، 2022).
در حوزه ورزش حرفهای، کاربست رویکرد آیندهپژوهی برای به تصویر کشیدن آینده پیشروی آن محدود است - هرچند که تحقیقاتی نیز پیشتر نزدیک به آن انجام شده است. برای مثال، رضایی، پورکیانی، نقشبندی و باقریان فرحآبادی (1400) در پژوهشی با عنوان «آیندهپژوهی توسعه ورزش حرفهای زنان ایران بر پایه سناریونویسی» نشان دادند از بین 40 متغیر اثرگذار بر توسعه ورزش حرفهای زنان در ایران، 12 متغیر شامل کفایت سرمایه، مشارکت بخش خصوصی، درآمدزایی و تجاریسازی ورزش بانوان، سرمایهگذاری دولت، جذب سرمایه مالی، افزایش سطح درآمد، افزایش قدرت و حضور بانوان در فضای ورزش، افزایش تعداد باشگاههای ورزشی در حوزه ورزش بانوان، حمایت جامعه از توسعه ورزش زنان، افزایش زنان تحت پوشش ورزش قهرمانی، حمایت رسانهها و کسب سهمیه در رقابت‌های المپیک نقش کلیدی را آینده ورزش حرفهای زنان دارند. در این بین، عامل اقتصادی و فناوری بیشترین سهم را در اثرپذیری مستقیم داشتهاند. نظری، رضوی، دوستی و فرزان (1401) در مطالعهای با هدف واکاوی کیفی عوامل اثرگذار بر استقرار باشگاهداری حرفهای والیبال ایران نشان دادند عوامل قانونی و اقتصادی در بخش شرایط علی، عوامل مالی و حقوقی در قسمت شرایط زمینهای و عامل سرمایهگذاری در بخش شرایط مداخلهگر تسهیل‌کننده و عامل مدیریتی در قسمت شرایط مداخلهگر محدودکننده استقرار باشگاهداری حرفهای در ایران هستند. افزون براین، سجادی، رحمتی، حمیدی و خبیری (1401) با تعیین موقعیت راهبردی معاونت توسعه ورزش قهرمانی و حرفهای نشان دادند معاونت توسعه ورزش قهرمانی و حرفهای از نظر موقعیت راهبردی در منطقه WO قرار دارد. پیشتر قبادییگانه، یوسفی و عیدی (1398) با بررسی مشکلات حرفهایگرایی در لیگ برتر فوتبال ایران نشان دادند حرفهایگرایی در لیگ ایران تابع مشکلات اقتصادی، اطلاعاتی و روابط عمومی، مدیریتی و رهبری، قانونگذاری و حقوقی، حمایتی و سیاستی و تسهیلات و تجهیزات است. همچنین ایرجپور، مجرد و دباغرضاییه (1395) با بررسی نقش رسانههای جمعی در توسعه فرهنگی ورزش همگانی و حرفهای کشور نشان دادند نقشهای چهارگانه رسانههای جمعی (فرهنگسازی، آموزشی، اطلاعرسانی و ایجاد مشارکت اجتماعی) با توسعه فرهنگی ورزش همگانی و حرفهای کشور رابطه مثبت و معناداری دارد. افزون بر این، ژنگ و ماسون[11] (2022) نشان دادند صنعت ورزش حرفهای در عصر رسانههای پخش سنتی به موفقیت فوق‌العادهای دست یافته است. با این حال، ظهور و گسترش فن‌آوری‌های رسانه‌ای جدید، چشمانداز رسانه‌ای را به شدت تغییر داده است و یک محیط چندرسانه‌ای بسیار پیچیدهتر را ایجاد کرده است که محبوبیت و شخصی‌سازی، ساختار و عاملیت را متحد میکند. چنین محیط متغیری، تحولاتی را در صنعت ورزش حرفهای ایجاد میکند و انطباق با این تحولات منجر به تکامل صنعت ورزش حرفهای و موفقیت آن در عصر رسانههای دیجیتال میشود. تیثاثن[12] (2022) نیز در تحقیقی با عنوان «بهبود مؤثر شاخصهای کلیدی عملکرد انجمنهای ورزشی حرفهای با هدف ارتقای اقتصادی و توسعه جامعه» نشان داد نسل جدید فناوری دیجیتال فرصتهای جدید و در عین حال شتاب جدیدی را برای توسعه صنعت خدمات ورزشی به ارمغان آورده است. همچنین مطالعه موصوف نشان داد که فناوریهای نامبرده ارزش زیادی برای بهینهسازی ساختار خدمات ورزشی، ادغام فرمتها، تطابق عرضه و تقاضا و بهبود کارایی دارد. سرانجام مطالعه مذکور نشان داد فناوری دیجیتال توسعهیافته منجر به افزایش توسعه صنعت خدمات ورزشی مدرن میشود. در همین راستا لی، اوه و لیم[13] (2022) در پژوهشی با عنوان «مطالعه تأثیر موانع محیطی بر حضور در ورزشهای حرفهای در فضای باز و سرپوشیده(مورد مطالعه: لیگ‌های فوتبال، بیسبال و بسکتبال کره جنوبی)» دریافت در ورزشهای فضای باز، نتایج تخمین زده شده نشان میدهد که حضور در فوتبال و بیسبال تحت تأثیر آلودگی هوا قرار ندارد. مصرف‌کنندگان ورزشهای داخل سالن با وجود آلودگی هوا، رفتار مصرفی خود را در حضور در ورزش تغییر نمیدهند. علاوه بر این، شواهد متفاوتی در مورد تأثیر متغیرهای مرتبط با آب و هوا بر حضور وجود داشت. ممو، آنگانتسوپولوس، آجیمنگ و آندرو[14] (2022) در تحقیقی جهت درک روابط بین ذینفعان ورزشی و مسئولیتپذیری اجتماعی معتبر نشان دادند اقدامات مسئولیتپذیری اجتماعی شرکت حمایت از محصولات و خدمات ورزشی را به همراه دارد و سازمانهای ورزشی از رویکرد راهبردی موصوف برای ارتقای عملکرد تجاری و اجتماعی خود استفاده میکنند.
با اقتباس از آنچه که بیان شد میتوان گفت که عرصه رقابت جهانی بسیار تنگ است، زیرا دوران روی آوردن به رویکردهای سنتی، موردی، مقطعی و تصادفی سپری شده است. به جای آن رویکردهای علمی، فراگیر، پیوسته و سیستمی رواج یافته است. بدون بهرهگیری از دستاوردهای علمی، فنون و تجارب متراکم سازمان‌یافته، برنامهریزی فراگیر و رویکرد سیستمی، نمیتوان به بهرهگیری بهینه و کارا از فرصتها پرداخت و از تهدیدات محیط و رقبا مصون ماند. به طور کلی، توسعه ورزش حرفهای و میزان اهمیت سرمایهگذاری روی آن، از چالشهای مهم دولتها در هزاره سوم است. از یک سو، منافع کلان ورزش حرفهای موجب ترغیب سیاستگذاران به توسعه آن شده است و از سوی دیگر، خیل عظیم مخاطبان جوان با نیازهای کاملاً متفاوت از گذشته و علاقه شدید به ورزش حرفهای، سیاستگذاران را بر سر دو راهی قرار داده است. ظاهراً دولتها هنوز نتوانستهاند بین گرایش مردم و راهبردهای تعیین‌شده توازن ایجاد کنند. به موازات آن در دنیای پر از عدمقطعیت و پیچیدگی امروز، ابزارهای تحلیل راهبردی مانند تحلیل سوات، نقشههای راهبرد و غیره که در دهه 1960 طراحی گردیدند و تا 1990 توسعه یافتند و پس از آن افول پیدا کردند، دیگر نمیتوانند بهخوبی تغییرات سطح بالا را پیشبینی کند و یک برنامه راهبردی کمنقص ارائه نمایند. لذا با آگاهی از محدودیتهای رویکردهای سنتی برنامهریزی و با آگاهی از اینکه روشهای جدیدی برای پیشبینی آینده و طراحی برنامه راهبردی وجود دارد، در این پژوهش رویکرد آیندهپژوهی انتخاب شد تا به وسیله آن تصویری از آینده ورزش حرفهای ایران در آینده ارائه گردد. از طرفی با وجود ضرورت روزافزون توسعه ورزش حرفهای هنوز هم افراد به‌ویژه مدیران درک و فهم درستی از مفهوم پیچیده توسعه ورزش حرفهای ندارند و درنتیجه در مدیریت‌کردن توسعه ورزش حرفهای با چالش بنیادین مواجه هستند و عموماً نادانسته توسعه ورزش حرفهای را محدود میکنند- زیرا نه تنها توسعه ورزش حرفهای در زمره پیچیدهترین سیاستهای توسعهای قرار دارد، بلکه محیط ورزش سرشار از عدمقطعیت است و عدم‌تشخیص به موقع آنهها موجب گمراهی مدیران و سیاستگذاران میشود.
روش‌شناسی پژوهش
پژوهش حاضر از منظر رویکرد، استقرایی؛ از منظر جهتگیری، بنیادی؛ از منظر شیوه، ترکیبی؛ از منظر راهبرد، آیندهپژوهی، از منظر پارادایمی، پارادایم نظریه پیچیدگی و از نظر زمانی مقطعی بود که در سه گام انجام شد. در تحقیقات آیندهپژوهی، در مراحل مختلف پژوهش از روشهای متفاوتی بهره گرفته میشود. این پژوهش نیز از لحاظ رویکرد مطالعات آیندهپژوهی دارای رویکرد اکتشافی است که بر پایه تحلیل ساختاری صورت گرفت. مشارکتکنندگان این پژوهش را صاحبنظران شامل مدیران ستادی وزارت ورزش و جوانان، کمیته ملی المپیک، کمیته ملی پارالمپیک، روسای فدراسیونها، مربیان و ورزشکاران نخبه و مدیران باشگاههای ورزشی تشکیل میدادند. انتخاب این افراد بهصورت هدفمند بود و بر مبنای معیار خبرگی 31 نفر انتخاب شدند. این تحقیق در سه گام انجام شد: در گام اول تحقیق، از همه 31 خبره پیرامون عوامل مؤثر بر توسعه ورزش حرفهای نظرخواهی شد. در گام دوم و سوم تنها نظرات 16 نفر از افرادی که دیدگاه کلنگر و سیستمی داشتند و بهزعم گروه تحقیق در گام اول تحقیق نظرات آنها مطلوب تشخیص داده شد، مبنای عمل قرار گرفت.
جدول 1: ویژگی مشارکتکنندگان در پژوهش
|
متغیر |
طبقه |
فراوانی |
درصد فروانی |
|
جنسیت |
زن |
9 |
03/29 |
|
مرد |
22 |
97/70 |
|
|
تحصیلات |
کارشناسی |
8 |
81/25 |
|
کارشناسیارشد |
11 |
48/35 |
|
|
دکتری |
12 |
71/38 |
|
|
حوزه فعالیت |
وزارت ورزش و جوانان |
3 |
68/9 |
|
کمیته ملی المپیک |
2 |
45/6 |
|
|
کمیته ملی پارالمپیک |
3 |
68/9 |
|
|
رئیس فدراسیون |
5 |
13/16 |
|
|
مربی |
7 |
58/22 |
|
|
ورزشکار |
5 |
13/16 |
|
|
مدیران باشگاه |
6 |
35/19 |
در این پژوهش برای گردآوری دادهها از ابزار مصاحبه و پرسش‌نامه استفاده شد. سؤالات مصاحبه مبتنی بر اهداف تحقیق و سوالات و محتوای پرسش‌نامه براساس اطلاعات کیفی تنظیم گردید. نحوه نمرهدهی به پرسش‌نامه مذکور براساس طیف 4 ارزشی (0= بدون تأثیر، 1= تأثیر کم، 2= اثرگذاری متوسط، 3= اثرگذاری شدید) بود. در تحقیقات آیندهپژوهی معمولاً از دو شیوه برای مشخص نمودن افق زمانی استفاده میکنند: 1- افقهای مشخص در برنامههای توسعه هر کشور مانند 1404، 1420، 2030، 2050 و یا طبق نظر شوارتز[15] (2013) که معتقد بود برنامههای با افق کمتر از 10 سال، برنامههای راهبردی محسوب میشوند و معتقد به انتخاب بازههای زمانی بیشتر از 10 برای پروژههای آیندهپژوهی بود. شونکر و والف[16] (2013) معتقد بودند برنامههای سناریونگاری 20 ساله یا بیشتر، سازگاری با فرآیندهای برنامهریزی راهبردی ندارد و آن را توصیه نمیکنند. بر این اساس تیم تحقیق تصمیم به انتخاب افق زمانی برای سال 1414 گرفت. برای ممیزی پژوهش از شاخصهای ارزشیابی لینکلن و گابا[17] (1985) شامل اعتبار، انتقال، قابلیت اعتماد و تأییدپذیری استفاده کرد. برای دستیابی به معیار اعتبار، در پژوهش حاضر متن مصاحبه و کدهای استخراجشده برای مشارکتکنندگان در مصاحبه ارسال و نقطه نظرات آنها اعمال شد. برای تحقق انتقالپذیری، تمام مراحل پژوهش برای استفاده احتمالی محققان دیگر به صورت مکتوب مستندسازی شد و شرایط جمعیتشناختی مصاحبهشوندگان به صورت تفصیلی ارائه شد. همچنین برای اطمینان، از قابلیت اعتماد از یکی از متخصصان حوزه مدیریت ورزشی در فرایند کدگذاری در پژوهش کمک گرفته شد. دو مصاحبه بهصورت تصادفی انتخاب شد و پس از آموزشهای لازم کدگذاری توسط ایشان انجام گرفت. در هر یک از مصاحبهها کدهایی که از نظر دو نفر مشابه بودند، با عنوان «توافق» و کدهای غیرمشابه با عنوان «عدم‌توافق» مشخص شدند و درصد توافق بین دو کدگذار محاسبه شد:
جدول 2: نتایج بررسی پایایی بین دو کدگذار
|
کد مشارکتکننده |
کل کدها |
توافقات |
عدم توافقات |
درصد پایایی |
|
1 |
8 |
3 |
2 |
75% |
|
5 |
6 |
2 |
2 |
66% |
|
کل |
14 |
5 |
4 |
71% |
همانطور که دادههای جدول نشان میدهد پایایی کل بین دو کدگذار برابر با 71 درصد است. با توجه به اینکه پایایی بیش از 60 درصد است، قابلیت اعتماد کدگذاریها تأیید شد. سرانجام بهمنظور اطمینان از تأییدپذیری، نتایج این پژوهش در اختیار چند تن از اساتید مدیریت ورزشی خارج از فرایند پژوهش قرار گرفت. پس از مطالعه و بازبینی ایشان نظرات آنها اخذ شد. جهت تجزیه و تحلیل دادهها در بخش تحلیل مصاحبه از روش کدگذاری، برای تعیین اهمیت و عدمقطعیت از محاسبه شاخص میانگین و در بخش آیندهپژوهی از روش تحلیل ساختاری ( تحلیل آثار متقابل) با کمک نرمافزار میکمک[18] استفاده شد.
یافتههای پژوهش
در پایان گام اول از طریق مرور نظرات کارشناسان و صاحبنظران، فهرستی 38 گانه از عوامل مؤثر بر توسعه ورزش حرفهای ایران شناسایی شد. سپس کارشناسان برگزیده عدمقطعیت و اهمیت هر یک از 36 عامل را از طریق امتیازدهی مشخص کردند تا در نهایت اولویتبندی عوامل براساس اهمیت و عدمقطعیت مشخص شود. پاسخگویان به هر مورد امتیازی از 0 تا 10 نمره دادند. مقدار صفر بهمعنای بیاهمیت بودن یا وجود نداشتن عدمقطعیت و 1 تا 10 میزان اهمیت یا عدمقطعیت را مشخص میکرد. با جمعبندی امتیازات در نهایت 14 عامل دارای اهمیت و عدمقطعیت بسیار زیاد، 12 عامل دارای اهمیت و عدمقطعیت زیاد و 12 عامل نیز دارای اهمیت و عدمقطعیت متوسط شناسایی شد. براین اساس در پایان گام دوم، 14 متغیر که هم اهمیت و هم عدمقطعیت بالایی داشتند بهعنوان متغیرهای برگزیده جهت تحلیل در گام سوم (تحلیل ساختاری) برگزیده شدند.
جدول 3: ارزیابی میزان اهمیت و عدمقطعیت عوامل مؤثر بر توسعه ورزش حرفهای در آینده
|
ردیف |
عامل |
اهمیت/ عدمقطعیت |
میانگین |
مجموع نمرات |
نتیجه |
|
1 |
مالکیت دولت در امر باشگاهداری |
اهمیت |
06/8 |
12/8 |
پذیرش |
|
عدمقطعیت |
19/8 |
||||
|
2 |
ثبات مدیریت |
اهمیت |
50/6 |
19/5 |
رد |
|
عدمقطعیت |
88/3 |
||||
|
3 |
حمایت دولت از صنعت ورزش |
اهمیت |
38/5 |
34/5 |
رد |
|
عدمقطعیت |
31/5 |
||||
|
4 |
پیشرفت ورزش همگانی |
اهمیت |
13/6 |
03/5 |
رد |
|
عدمقطعیت |
94/3 |
||||
|
5 |
پیشرفت ورزش قهرمانی |
اهمیت |
06/7 |
53/5 |
رد |
|
عدمقطعیت |
00/4 |
||||
|
6 |
ماهیت اداره باشگاهها |
اهمیت |
69/8 |
37/8 |
پذیرش |
|
عدمقطعیت |
06/8 |
||||
|
7 |
نظام باشگاهداری |
اهمیت |
94/5 |
44/5 |
رد |
|
عدمقطعیت |
94/4 |
||||
|
8 |
ورزش روستایی |
اهمیت |
31/5 |
65/5 |
رد |
|
عدمقطعیت |
00/6 |
||||
|
9 |
رویارویی ورزشکاران ایرانی و اسرائیلی |
اهمیت |
88/8 |
91/8 |
پذیرش |
|
عدمقطعیت |
94/8 |
||||
|
10 |
منابع انسانی |
اهمیت |
00/7 |
12/7 |
رد |
|
عدمقطعیت |
25/7 |
||||
|
11 |
فرهنگپذیری ورزشی |
اهمیت |
06/5 |
75/4 |
رد |
|
عدمقطعیت |
44/4 |
||||
|
12 |
مرجعیت ورزش حرفهای |
اهمیت |
38/8 |
22/8 |
پذیرش |
|
عدمقطعیت |
06/8 |
||||
|
13 |
توسعه اقتصادی کشور |
اهمیت |
13/7 |
78/6 |
رد |
|
عدمقطعیت |
44/6 |
||||
|
14 |
توسعه اجتماعی کشور |
اهمیت |
88/5 |
16/6 |
رد |
|
عدمقطعیت |
44/6 |
||||
|
15 |
فناوری اطلات در بعد تجهیزات |
اهمیت |
13/9 |
97/8 |
پذیرش |
|
عدمقطعیت |
81/8 |
||||
|
16 |
حکمرانی دادهمحور |
اهمیت |
94/8 |
75/8 |
پذیرش |
|
عدمقطعیت |
56/8 |
||||
|
17 |
اقتصاد ورزش |
اهمیت |
94/6 |
06/7 |
رد |
|
عدمقطعیت |
19/7 |
||||
|
18 |
زیرساختهای ورزشی |
اهمیت |
88/6 |
61/6 |
رد |
|
عدمقطعیت |
94/5 |
||||
|
19 |
نظام ورزش حرفهای |
اهمیت |
38/8 |
31/8 |
پذیرش |
|
عدمقطعیت |
25/8 |
||||
|
20 |
سرانه ورزشی |
اهمیت |
31/7 |
31/6 |
رد |
|
عدمقطعیت |
31/5 |
||||
|
21 |
بازاریابی ورزشی |
اهمیت |
56/6 |
84/5 |
رد |
|
عدمقطعیت |
13/5 |
||||
|
22 |
ورزش بانوان |
اهمیت |
00/8 |
06/8 |
پذیرش |
|
عدمقطعیت |
13/8 |
||||
|
23 |
نقش رسانهها |
اهمیت |
63/6 |
31/6 |
رد |
|
عدمقطعیت |
00/6 |
||||
|
24 |
سازماندهی مسابقات لیگ |
اهمیت |
75/6 |
90/6 |
رد |
|
عدمقطعیت |
06/7 |
||||
|
25 |
مربیان ورزشی |
اهمیت |
00/7 |
6 |
رد |
|
عدمقطعیت |
00/5 |
||||
|
26 |
اعتبارات ورزشی |
اهمیت |
63/8 |
34/8 |
پذیرش |
|
عدمقطعیت |
06/8 |
||||
|
27 |
تأثیرگذاری پیشرفت علم |
اهمیت |
00/9 |
53/8 |
پذیرش |
|
عدمقطعیت |
06/8 |
||||
|
28 |
برنامهریزی جامع |
اهمیت |
38/4 |
28/4 |
رد |
|
عدمقطعیت |
19/4 |
||||
|
29 |
نظام جامع استعدادیابی |
اهمیت |
50/4 |
37/4 |
رد |
|
عدمقطعیت |
25/4 |
||||
|
30 |
اماکن ورزشی مدرن |
اهمیت |
38/4 |
34/4 |
رد |
|
عدمقطعیت |
31/4 |
||||
|
31 |
تجاریسازی ورزش |
اهمیت |
63/4 |
91/4 |
رد |
|
عدمقطعیت |
19/5 |
||||
|
32 |
سرمایهگذاری خارجی |
اهمیت |
75/8 |
53/8 |
پذیرش |
|
عدمقطعیت |
31/8 |
||||
|
33 |
پایگاههای قهرمانی |
اهمیت |
25/8 |
09/7 |
رد |
|
عدمقطعیت |
94/5 |
||||
|
34 |
مدیریت استعداد |
اهمیت |
13/8 |
19/8 |
پذیرش |
|
عدمقطعیت |
25/8 |
||||
|
35 |
خصوصیسازی ورزش |
اهمیت |
13/8 |
28/8 |
پذیرش |
|
عدمقطعیت |
44/8 |
||||
|
36 |
حمایت جامعه |
اهمیت |
13/7 |
75/6 |
رد |
|
عدمقطعیت |
38/6 |
||||
|
37 |
برنامه راهبردی |
اهمیت |
06/6 |
06/6 |
رد |
|
عدمقطعیت |
06/6 |
||||
|
38 |
مهاجرت ورزشکاران نخبه |
اهمیت |
94/8 |
78/8 |
پذیرش |
|
عدمقطعیت |
63/8 |
در گام سوم پژوهش، شاخصهای استخراجشده با بهرهگیری از روش تحلیل تأثیرات متقابل در محیط میکمک تحلیل شد. برای این منظور از ماتریسی به ابعاد 14×14 شامل 14 شاخص (که جمعبندی عوامل مؤثر در موضوع پژوهش بودهاند) استفاده شد تا وضعیت هر یک از آنها (از حیث تأثیرگذاری، تأثیرپذیری و روابط متقابل) در سیستم مشخص گردد.
نتایج محاسبه دو دور چرخش دادهها در ماتریس 14×14 نشان داد از مجموع 165 رابطه تاثیرگذار و تاثیرپذیر ارزیابیشده، 31 رابطه دارای ارزش صفر (بدون تأثیر)، 65 رابطه دارای ارزش 1 (تأثیر کم)، 81 رابطه دارای ارزش 2 (اثرگذاری متوسط) و 19 رابطه دارای ارزش 3 (اثرگذاری شدید) میباشد. همچنین ضریب پرشدگی ماتریس برابر 18/84 درصد بود که نشان از تأثیر نسبتاً زیاد و پراکنده عوامل داشت. همچنین درجه مطلوبیت ماتریس مستقیم نشان داد که با دوبار چرخش دادهای از مطلوبیت و بهینهشدگی لازم برخوردار هستند.
در جدول 4، مجموع اعداد سطرها و ستونهای ماتریس تحلیل آثار متقاطع گزارش شده است. در ماتریس تحلیل آثار متقاطع مجموع سطرها نشانگر میزان تأثیرگذاری و مجموع ستونها، معرف میزان تأثیرپذیری است.
جدول 4: مجموع امتیاز سطرها و ستونهای ماتریس تحلیل آثار متقاطع
|
ردیف |
عامل |
مجموع اعداد ردیف |
مجموع اعدا ستون |
|
1 |
مالکیت دولت در امر باشگاهداری |
28 |
23 |
|
2 |
ماهیت اداره باشگاهها |
27 |
25 |
|
3 |
رویارویی ورزشکاران ایرانی و اسرائیلی |
14 |
19 |
|
4 |
مرجعیت ورزش حرفهای |
22 |
18 |
|
5 |
فناوری اطلات در بعد تجهیزات |
20 |
21 |
|
6 |
حکمرانی دادهمحور |
11 |
20 |
|
7 |
نظام ورزش حرفهای |
16 |
18 |
|
8 |
ورزش بانوان |
27 |
27 |
|
9 |
اعتبارات ورزشی |
20 |
15 |
|
10 |
تأثیرگذاری پیشرفت علم |
18 |
20 |
|
11 |
سرمایهگذاری خارجی |
30 |
23 |
|
12 |
مدیریت استعداد |
17 |
22 |
|
13 |
خصوصیسازی ورزش |
19 |
19 |
|
14 |
مهاجرت ورزشکاران نخبه |
15 |
14 |
|
مجموع |
284 |
284 |
|
در ادامه در شکل 1، نوع و وضعیت هر یک از متغیرهای اصلی با توجه به موقعیت آنها در ماتریس تأثیرات مستقیم با عنوان نقشه تأثیرگذاری/تأثیرپذیری مستقیم، بررسی شد.
شکل 1: نقشه تأثیرات مستقیم عوامل مؤثر بر توسعه ورزش حرفهای
تحلیل نقشه تأثیرگذاری و تأثیرپذیری مستقیم عوامل 14گانه نشان داد متغیرهای مرجعیت ورزش حرفهای و اعتبارات ورزشی و تاحدودی خصوصیسازی ورزشی جزو متغیرهای تأثیرگذار سیستم هستند. همچنین این نقشه نشان داد متغیرهای مدیریت استعداد و تاحدودی حکمرانی دادهمحور جزو متغیرهای تأثیرپذیر سیستم هستند. بهعلاوه متغیرهای سرمایهگذاری خارجی، ماهیت اداره باشگاهها، ورزش بانوان، مالکیت دولت در امور باشگاهداری و فناوری اطلاعات در بعد تجهیزات جزو متغیرهای دووجهی ریسک و هدف بودند و سرانجام مشخص گردید که متغیرهای مهاجرت ورزشکاران نخبه، نظام ورزش حرفهای، تأثیرگذاری پیشرفت علم و رویارویی ورزشکاران ایرانی و اسرائیلی جزو متغیرهای مستقل سیستم به شمار می‌آیند. سپس براساس تحلیلهای برگرفته از خروجی نرمافزار میکمک، در شکلهای 2 و 3 بهترتیب، نمایشی گرافیکی از شدت ارتباطات میان عوامل در نقشه تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم ارائه شد.
شکل 2: نمودار شدت ارتباط در تأثیرگذاری مستقیم متغیرها (در سطح 75%)
همانگونه که در نقشه گرافیکی تأثیرات مستقیم ملاحظه میگردد، بخش زیادی از خطوط اتصالی بین شاخصها از نوع تأثیرات بسیاری قوی و نسبتاً قوی هستند و این نوع تأثیرات بیانگر آن است که تمامی شاخصها به درستی برگزیده شدهاند و ارتباط بسیاری قوی بین 14 شاخص در سیستم برقرار است. همچنین در نقشه مذکور مالکیت دولت در امور باشگاهداری در مرکز نقشه قرار دارد که نشان مرکزیت و مهم بودن این عامل در آینده ورزش حرفهای ایران دارد. سرانجام نقشه گرافیکی تأثیرات مستقیم در شکل 3 ارائه شد. در ماتریس تأثیرات غیرمستقیم، هر یک از شاخصها در نرمافزار به توان رسانده شده و بر این اساس، تأثیرات غیرمستقیم شاخصها سنجیده شد.
شکل 3: نمودار شدت ارتباط در تأثیرگذاری غیرمستقیم متغیرها (در سطح 75%)
همانگونه که در نقشه گرافیکی تأثیرات غیرمستقیم ملاحظه میگردد، سرمایهگذاری خارجی بر ورزش بانوان تأثیرغیرمستقیم بالایی دارد. همچنین مشخص گردید مهاجرت نخبگان بهعنوان یک عامل نقش محوری در توسعه ورزش حرفهای ندارد و بیشتر سایر مقولههای محوری در تبیین مهاجرت موصوف نقش ایفا میکنند.
با اقتباس از آنچه که بیان شد و با درنظر گرفتن میزان اهمیت و عدمقطعیت و همچنین موقعیت مکانی عاملها در نقشه تأثیرات مشخص گردید چهار عامل مالکیت دولت در امور باشگاهداری، ماهیت اداره باشگاهها، ورزش بانوان و سرمایهگذاری خارجی، عدمقطعیتهای کلیدی پیشروی توسعه ورزش ایران میباشند. در این پژوهش عوامل موصوف به عنوان عوامل کلیدی و راهبردی (عدمقطعیت) درنظر گرفته شدند.
جدول 5: عدمقطعیتهای کلیدی پیشروی توسعه ورزش ایران
|
ردیف |
عامل |
اثرگذاری مستقیم |
اثرپذیری مستقیم |
اثرگذاری غیرمستقیم |
اثرپذیری غیرمستقیم |
|
1 |
مالکیت دولت در امور باشگاهداری |
985 |
880 |
947 |
861 |
|
2 |
ماهیت اداره باشگاهها |
950 |
809 |
894 |
782 |
|
3 |
ورزش بانوان |
950 |
809 |
900 |
798 |
|
4 |
سرمایهگذاری خارجی |
1056 |
950 |
1027 |
907 |
بحث و نتیجهگیری
آهنگ تغییرات ورزش حرفهای بهقدری سریع است که تعادل برقرار کردن میان چالشهای عملیاتی امروزی و برنامهریزی برای مواجهه با اتفاق بزرگ بعدی، خود یک چالش جدی است. بسیاری از مدیران ورزشی بیشتر بر مسائل و دغدغههای جاری ورزش حرفهای متمرکزند و چشم‌داشتن به افقهای پیشرو، تقریباً برایشان غیرممکن شده است. این در حالی است که هرگونه فرصتی برای پیشرفت و ایجاد چشمانداز در این عرصه، در گرو داشتن نگاه بلندمدت و آیندهنگرانه و شناخت متغیرها و پیشرانهای سازنده آینده است. از اینرو در مطالعه حاضر به آیندهپژوهی پیشرانهای اصلی توسعه ورزش حرفهای ایران در افق 1414 پرداخته شد.
تجزیه و تحلیل دادهها نشان داد چهار نیروی مالکیت دولت در امور باشگاهداری، ماهیت اداره باشگاهها، ورزش بانوان و سرمایهگذاری خارجی، پیشرانهای اصلی آینده توسعه ورزش حرفهای ایران در افق 1414 میباشند. پیشرانها بهطور دقیق جزو متغیرهای دووجهی ریسک و متغیرهای تأثیرگذار بحرانی تعیین‌شده در نقشه تأثیرگذاری/ تأثیرپذیری عوامل حاصل از نرمافزار میکمک هستند. این پیشرانها از دیدگاه خبرگان از پتانسیل بالاتری برای اثرگذاری بر مسیر تحولات آینده در موضوع پژوهش بهرهمند هستند. در تبیین این نتیجه میتوان گفت که در حوزه ورزش زنان در عرصه ورزش تغییری بنیادین در حال وقوع است و تمرکز بر توسعه ورزش زنان و سرمایهگذاری در ورزش زنان اهمیتی بنیادین در توسعه ورزش حرفهای پیدا میکند. سرمایهگذاری خارجی به شدت با آینده توسعه ورزش حرفهای درهمتنیده شده و همزمان با آن تغییر ماهیت اداره باشگاهها و نقشآفرینی دولت در امور باشگاهها پیشروی ورزش حرفهای کشور قرار گرفته است. این یافته تاحدودی با نتایج مطالعات رضایی و همکاران (1400) مبنی برازوم مشارکت بخش خصوصی، سرمایهگذاری دولت و جذب سرمایه مالی و یافتههای نظری و همکاران (1401) که سرمایهگذاری را یک عامل تسهیلگر معرفی کرده بودند، همخوان است. در مقابل تحقیق ناهمخوانی یافت نگردید.
دلیل اینکه مالکیت دولت در امور باشگاهداری یک پیشران کلیدی میباشد این است که امروزه مقوله مالکیت دولتی باشگاههای حرفهای بهشدت غیرمعقول و در بسیاری از موارد از جمله در کشورهای اروپایی مانند انگلستان، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا و آلمان کاملاً غیرقانونی است. در چنین کشورهایی نه تنها باشگاهها حرفهای از بدنه دولتی ارتزاق نمیکنند، بلکه به دولت مالیات نیز میپردازند. دلیل این موضوع این است که باشگاههای موصوف بهعنوان یک شرکت تجاری به ثبت رسیدهاند و در نتیجه مشمول قانون تجارت بوده و ملزم به پرداخت مالیات هستند. با این حال در ایران کماکان دولت در بحث باشگاهداری که یکی از ارکان توسعه ورزش حرفهای است، مشارکت میکند و در بسیاری از مواقع مالکیت باشگاهها را عهدهدار است. براساس تحلیلهای انجام‌گرفته، یکی از ارکان توسعه ورزش حرفهای نقش دولت در امور باشگاهداری است و در صورتی که شاهد کاهش تصدیگری دولت باشیم محتمل است توسعه ورزش به وقوع بپیوندد و در صورتی که چنین نشود یعنی اینکه شاهد افزایش تصدیگر دولت در امور باشگاهداری باشیم توسعه شکل نمیگیرد. گفتنی است که مطابق قانون برنامه چهارم توسعه تا پایان برنامه (1388)، باید تمامی فعالیتهای اجرایی تأمین منابع ورزش حرفهای به بخشهای غیردولتی واگذار شود، ولی مروری بر نوع مالکیت باشگاههای حرفهای ایران حاکی از تصدیگری بسیار زیاد دولت در باشگاهداری حرفهای است.
همچنین دلیل اینکه ماهیت اداره باشگاهها جزو پیشرانهای اصلی آینده پیشروی ورزش حرفهای ایران تشخیص داده شد این است که در حال حاضر در باشگاههای اروپایی اداره باشگاهها بهصورت ساختار سهامی جایگزین ساختار سنتی و قدیمی شده و این روند در باشگاههای مطرح اروپا رو به افزایش است. در نتیجه ماهیت اداره باشگاههای کشور نیز ملزم به طی چنین مسیری است. گفتنی است اداره باشگاهها بهصورت یک شرکت تجاری میتواند در شرایط دشوار اقتصادی یک راهکار مناسب تلقی شود، چرا که این نوع باشگاهداری علاوه بر اینکه موجب بهبود معیارهای اداره باشگاه میشود، میتواند به شفافسازی اطلاعات مدیریتی و مالی باشگاه کمک کند.
علاوه بر این، دلیل اینکه ورزش بانوان به مثابه یک پیشرانهای کلیدی تشخیص داده شد این است که سیر تحولات ورزش زنان به مراتب پیچیدهتر از ورزش مردان است. رشد ورزش زنان در کشور در سطح حرفهای و قهرمانی در ابتدای راه می باشد و بیشک تدوین برنامههای کارآمد و مؤثر و صحت انطباق آن با تحولات رخ داده نیازمند آن است که روندهای پیشروی آنها شناسایی شود. با این حال ورزش زنان همواره چالشهای مختلفی را به خود می‌بیند. محدودیتهای داخلی و خارجی و تبعیض‌های مسؤولان ورزشی کشور تنها بخشی از این چالش‌هاست. لذا آشنایی با روند تاریخی ورزش زنان میتواند تجربه خوبی برای گذر از این چالش‌ها در اختیار بگذارد. در ایران با اینکه استعداد‌های بسیار و ظرفیتهای خوبی در حوزه ورزش زنان وجود دارد، اما به ورزش زنان چندان اهمیت داده نمی‌شود. از طرفی، موفقیت‌های به‌دست آمده نیز در مقایسه با ورزش مردان چندان دیده نشده و بهای لازم به آن داده نشده است.
سرانجام دلیل اینکه سرمایهگذاری خارجی جزو عدمقطعیتهای کلیدی پیشروی توسعه ورزش حرفهای ایران تشخیص داده شد این است که در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان به واسطه عدم تکافوی منابع داخلی برای سرمایهگذاری، تمایل شدیدی به جذب سرمایههای خارجی پیدا کردهاند. در کشور ما نیز با اینکه حجم عمدهای از سرمایهگذاریها توسط دولت در قالب بودجه‌دهی عمرانی انجام میشود، اما با رویکرد افزایش حضور بخش خصوصی به طور خاص در اقتصاد نه ورزش اعمال شده است. بهنظر میرسد در آینده نزدیک این مهم یکی از ارکان توسعه ورزش حرفهای کشور شود، چرا که چنین اقدامی در هنگام بروز رکود در کشور نه تنها کشور را از این وضعیت خارج میکند، بلکه در صورت فعالیت مطلوب کشور را از بحران نجات می بخشد- در عین حال این نوع سرمایهگذاری نقش بسزایی در روند جهانی‌شدن ورزش ایفا میکند.
تحلیل دادهها نشان داد مرجعیت ورزش حرفهای و اعتبارات ورزشی و تاحدودی خصوصیسازی ورزشی با قرار گرفتن در ربع بالا و سمت چپ نقشه اثرگذاری- اثرپذیری مستقیم متغیرها به طور مشخص متغیر اثرگذار این پژوهش (دارای اثرگذاری زیاد و اثرپذیری کم) هستند. ویژگی بارز شاخصهای تأثیرگذار این است که بیشترین تاثیرگذاری را در سیستم دارند و به مثابه «بحرانیترین» شاخصها، وضعیت سیستم و تغییرات آن وابسته به آنهاست و توسط سیستم، چندان قابل کنترل نیستند- چرا که تأثیرپذیری آنها در موضوع پژوهش (آینده ورزش حرفهای) نسبتاً کم و تغییر آنها وابسته به تغییر در عوامل بسیار دیگر است. در مجموع این نیروها باید به عنوان نیروهای کلیدی محیطی مؤثر بر فعالیتها و تعاملات آینده ورزش حرفهای کشور شناخته شوند و همواره شرایط آنها برای تنظیم سیاستها و برنامهها رصد گردد، چرا که تغییر در این متغیرها میتواند منجر به تغییرات در سایر متغیرهای موضوع پژوهش شود.
افزون بر این مشخص گردید فناوری اطلاعات در بعد تجهیزات جزو متغیر دووجهی در موضوع پژوهش (آینده ورزش حرفهای ایران) است؛ بدین معنی که هم دارای تأثیرگذاری زیاد و هم دارای تأثیرپذیری زیاد هستند. این متغیرها حوالی خط قطری ماتریس در ناحیه بالا و سمت راست ماتریس تاثیرات قرار میگیرند؛ طبیعت این متغیرها با ناپایداری آمیخته است، زیرا هر عمل و تغییری بر روی آنها، واکنش و تغییر بر دیگر شاخصها را به دنبال خواهد داشت و میتواند موضوع کنش و واکنش سیاستگذاران باشند و وضعیت آنها در طراحی برنامهها و اقدامها بهطور ویژه لحاظ گردد. بنابراین از این متغیرها گاهی به عنوان «متغیرهای هدف» یا «متغیرهای ریسک» یاد میشود، چراکه آنها به خاطر تأثیرپذیری و عدمقطعیت بالاتر (در مقایسه با متغیرهای تاثیرگذار و تاثیرپذیر)، هدف مناسبتری برای تمرکز اقدامات و برنامهها به شمار میروند.
در ادامه مشخص گردید مدیریت استعداد و تاحدودی حکمرانی دادهمحور با قرار گرفتن در قسمت پایین و سمت راست ماتریس، بهطور مشخص، شاخصهای تأثیرپذیر سیستم در آینده هستند. ویژگی بارز متغیرهای تأثیرپذیر این است که نسبت به تکامل سایر متغیرهای تأثیرگذار و دووجهی بسیار حساس هستند، چراکه متغیرهایی هستند که قابلیت تأثیرپذیری بالاتری دارند و از طریق هماهنگی و اثرگذاری بر آنها میتوان برای تحقق آینده مطلوب، تلاش و برنامهریزی کرد یا از اثرات منفی آنها کاست. از این جهت، این متغیرها، در اصطلاح یک شاخص خروجی برای سیستم بهشمار میروند.
سرانجام مشخص گردید که مهاجرت ورزشکاران نخبه، نظام ورزش حرفهای، تأثیرگذاری پیشرفت علم و رویارویی ورزشکاران ایرانی و اسرائیلی در این پژوهش نسبت به متغیرهای دیگر دارای تأثیرگذاری و تأثیرپذیری کمتری هستند و به عنوان متغیرهای مستقل در سیستم شناخته میشوند. این بدان معناست که این شاخص براساس دادههای واردشده (مبتنی بر دیدگاه خبرگان)، نسبت به شاخصهای دیگر سیستم، اثرگذاری/پذیری کمتری دارند. گفتنی است که همه 14 عامل شناسایی‌شده در میان مجموعه متغیرهای مؤثر، بهعنوان مهمترین و موثرترین متغیرها شناسایی شدهاند. با این حال، متغیرهای مستقل شناسایی‌شده در نقشه تأثیرگذاری/تأثیرپذیری (حاصل از نرمافزار میکمک) به نسبت سایر عوامل از وزن کمتری برخوردار هستند.
با اقتباس از نتایج تحقیق تمام چهار عامل کلیدی شناسایی‌شده در این پژوهش نقش مهمی را در شکلدهی به چند و چون تحولات، رویدادها و تصویرهای آینده ورزش حرفهای ایران در افق 1414 خواهند داشت. با توجه به متغیرهای گوناگون شناسایی‌شده، مسیر آینده ورزش حرفهای ایران مسیری پیچیده است. با این حال تنها واقعیت ساده در این مسیر آن است که ورزش زنان نسبت به قبل نقش پررنگتری در توسعه ورزش حرفهای ایران ایفا میکند، امور باشگاهداری و ماهیت اداره باشگاهها تغییر می‌یابد و به موازات آن ورزش حرفهای کشور در جهت پیشرفت نیازمند سرمایهگذاری خارجی خواهد بود. بر مبنای یافتههای حاصل- بهدلیل اینکه ورزش بانوان یکی از پیشرانهای کلیدی تشخیص داده شد- به وزارت ورزش و جوانان، کمیته ملی المپیک، کمیته ملی پارالمپیک و فدراسیونهای ورزشی پیشنهاد میشود تقویت نقش زنان در ورزش و توسعه حرفهای ورزش زنان را در برنامههای راهبردی و عملیاتی خود در دستور کار قرار دهند. همچنین به دلیل نقشآفرینی سرمایهگذاری خارجی به نهادهای موصوف و همچنین متولیان سرمایهگذاری کشور پیشنهاد میشود زمینه را برای سرمایهگذاری خارجی و با رایزنی از طریق دیپلماسی ورزشی زمینه را برای تحقق این مهم از بعد سیاسی فراهم کنند. همچنین به دلیل اینکه مالکیت دولت در امور باشگاهداری یک عدمقطعیت کلیدی تشخیص داده شد به وزارت ورزش و جوانان و همچنین دولت توصیه میشود در یک برنامه عملیاتی ادامهدار مالکیت ورزش را کنار بگذارد و این وظیفه را به بخش خصوصی محول کند. سرانجام به دلیل مهم بودن ماهیت اداره باشگاهها که یکی از ارکان توسعه ورزش حرفهای به شمار میروند، به باشگاههای ورزشی خصوصی در کشور پیشنهاد میشود ساختار سهامی را برای خود برگزینند و از ساختار سنتی و قدیمی دست بکشند. در این راستا تنظیم و تدوین قوانین الزامآور جهت حرکت باشگاهها در مسیر موصوف نیز از سوی قانونگذار پیشنهاد میگردد.
در مسیر انجام این تحقیق محدودیتهایی نیز وجود داشت که در تعمیمدهی نتایج لازم است مورد توجه قرار گیرد. محدودیت اول اینکه در انجام آیندهپژوهی صرفاً از مدلهای PEST، DEGEST و STEEP برای شناخت عوامل کلیدی استفاده میشود که به دلیل اینکه مدلهای مذکور نمیتوانست موضوعات ورزشی و فنی خاص ورزش حرفهای را پوشش دهد، از این مدلها استفاده نشد و موضوعات مؤثر بدون دستهبندی و خوشهبندی ارائه گردید. محدودیت دیگر اینکه این پژوهش فقط دیدگاه صاحبنظران حوزه ورزش حرفهای را منعکس کرده است. لذا نمیتوان نظر آنها را به تمامی ذینفعان ورزش تعمیم داد. بر این مبنا به محققان آتی پیشنهاد میگردد که در تحقیقاتشان مدلهای مختص به حوزه آیندهپژوهی در حوزه ورزش حرفهای را طراحی و اعتباریابی نمایند و با استفاده از یک مطالعه تطبیقی تفاوتها و شباهتهای دیدگاه تمامی ذینفعان ورزش را پیرامون توسعه ورزش حرفهای مطالعه کنند.
منابع
- ایرجپور، علیرضا؛ مجرد، ناهید و دباغرضاییه، فرامرز. (1395). «بررسی نقش رسانههای جمعی در توسعه فرهنگی ورزش همگانی و حرفهای کشور». مدیریت و توسعه ورزش. دوره 5، شماره 2، صص 36-52.
- ایزدی، فرناز؛ احمدی، عاطفه و چارهجو، فرزین. (1400). «آیندهپژوهی توسعه استان کردستان، مسائل و چالشهای پیشروی آن». نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. دوره 21، شماره 62، صص 261-279.
- راسخ، نازنین؛ سجادی، سید احمد؛ رضوی، سید محمد حسین و دوستی، مرتضی. (1397). «تحلیل ساختار ورزش تربیتی ایران». پژوهش در ورزش تربیتی. شماره 14، صص 17-44.
- رضایی صوفی، مرتضی؛ فراهانی، ابوالفضل و شعبانی، عباس. (1396). «تحلیل محیطی ورزش حرفهای ایران». پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی. سال 6، شماره 1، صص 107-118.
- رضایی قادی، مهدی و رفیع، حسین. (1400). «بررسی کاربردهای آیندهپژوهی در سیاستگذاری عمومی». سپهر سیاست. دوره 8، شماره 27، صص85-102.
- رضایی، پرستو؛ پورکیانی، محمد؛ نقشبندی، سیدصلاحالدین و باقریان فرحآبادی، محسن. (1400). «آیندهپژوهی توسعه ورزش حرفهای زنان ایران بر پایه سناریونویسی». پژوهشهای معاصر در مدیریت ورزشی. پذیرفته شده انتشار آنلاین.
- رغبتی، علی؛ هادوی، فریده؛ آقایی، نجف و الهی، علیرضا. (1398). «راهبردها و پیامدهای توسعه ورزش حرفهای ایران». مطالعات راهبردی ورزش و جوانان. دوره 18، شماره 44، صص1-25.
- سجادی، سیدنصراله؛ رحمتی، طاهره؛ حمیدی، مهرزاد و خبیری، محمد. (1401). «تعیین موقعیت راهبردی و تدوین برنامه راهبردی معاونت توسعه ورزش قهرمانی و حرفهای». مدیریت ورزشی. دوره 14، شماره 1، صص 1-25.
- قبادییگانه، اکرم؛ یوسفی، بهرام و عیدی، حسین. (1398). «بررسی مشکلات حرفهایگرایی در لیگ برتر فوتبال ایران». مدیریت و توسعه ورزش. دوره 8، شماره 1، صص 2.1-206.
- گوهریفر، مصطفی؛ آذر، عادل و مشبکی، اصغر. (1394). «آینده پژوهی: ارائه تصویر آینده سازمان با استفاده از رویکرد برنامهریزی سناریو (مورد مطالعه: مرکز آمار ایران)». علوم مدیریت ایران. دوره 10، شماره 38، صص 36-65.
- نصری، قاسم. (1393). «نقش ورزش، تحرک و آمادگی جسمانی در ارتقای توان رزمی کارکنان ناجا (مطالعه موردی: کارکنان کلانتریها، پاسگاهها و یگان امداد فرماندهی انتظامی استان قم)». فصل‌نامه دانش انتظامی. سال 1، شماره 3، صص 64-92.
- نظری، وحید؛ رضوی، محمد حسین؛ دوستی، مرتضی و فرزان، فرزام. (1401). «واکاوی کیفی عوامل اثرگذار بر استقرار باشگاهداری حرفهای والیبال ایران». مدیریت و توسعه ورزش. پذیرفتهشده انتشار آنلاین.
- Asadnia, A., CheshmehSohrabi, M., Shabani, A., Asemi, A., & Demneh, M. T. (2022). “Future of information retrieval systems and the role of library and information science experts in their development”. Journal of Librarianship and Information Science, 1-14.
- Lee, S., Oh, T., & Lim, C. H. (2022). “The impact of environmental barriers on attendance of outdoor and indoor professional sports: the case of the South Korean soccer, baseball and basketball leagues”. Sport, Business and Management: An International Journal,8(2), 21-35.
- Mamo, Y., Anagnostopoulos, C., Agyemang, K., & Andrew, D. (2022). “A conceptual model for understanding the relationships between sport stakeholder and authentic CSR”. Managing Sport and Leisure, 1-17.
- Mutter, F., & Pawlowski, T. (2014). “Role models in sports–Can success in professional sports increase the demand for amateur sport participation?”Sport management review, 17(3), 324-336.
- Sawyer, S., & Carmel, E. (2022). “The multi-dimensional space of the futures of work”. Information Technology & People. 1-20.
- Schwartz, P. (2013). The Art of the Long View: Planning for the Future in an Uncertain World. By Amazon, Published April 15 th 2013 by Currency (First Published 1996).
- Schwenker, B. & Wulf, T. (2013). “Scenario-based Strategic Planning- Developing Strategies in an Uncertain World”. Roland Berger School of Strategy and Economics. Springer Gabler, eBook.
- Sutula, V. (2018). “General Definition of the Concept “Sports””.Journal of Physical Fitness, Medicine & Treatment in Sport, 4(4), 1-2.
- Thithathan, S. (2022). “The effective improvement of professional sports association key performance index to promote economy and society development Thailand policy 4.0”. international journal of early childhood special education (INT-JECSE), 14(1), 2260-2262.
- Tiedemann, C. (2007). “Sport “and „Art (s), a Conceptual Discussion and Proposition”. CESH-Congress in Lorient, 20(9), 1-11.
- Zheng, J., & Mason, D. S. (2022). “New Media, Digitalization, and the Evolution of the Professional Sport Industry”. Frontiers in Sports and Active Living, 221(4); 1-13.
)