نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی، گروه تربیت بدنی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران
2 استاد، گروه تربیت بدنی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
3 دانشیار، گروه تربیت بدنی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران
چکیده
این پژوهش قصد دارد با توجه به تحقیقات قبلی، یک پایه و اساس در سطح کشور از طریق تحلیل تعیین انگیزه‌ها و عوامل انگیزاننده برای مشارکت سالمندان در فعالیتهای بدنی بین زنان و مردان ایران به دست آورد. این تحقیق، مطالعه‌ای توصیفی- تحلیلی است که به‌صورت میدانی انجام شده است. 1028 سالمند(506 زن و 522 مرد) در 15 شهر کشور بر اساس نمونه‌گیری خوشه‌ای تک‌مرحله‌ای انتخاب شده‌اند. از پرسشنامه شاخص فعالیت بدنی شارکی و پرسشنامه استاندارد PMQOA کرکبی و همکاران، به ترتیب به‌منظور اندازه‌گیری میزان فعالیت ورزشی و تعیین انگیزه‌ها استفاده شده است. آزمون tبرای مقایسه گروه ها وبه منظور تجزیه‌وتحلیل دادهها از نرم‌افزارهای SPSSنسخه 16استفاده شد و دادهها در سطح معنی‌داری 05/0> pمورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند. بنا برداده‌های به‌دست‌آمده، تفاوت معنی‌داری در میزان مشارکت در فعالیت بدنی میان زنان و مردان سالمند وجود دارد. همچنین، تفاوت معنی‌داری در بین عوامل انگیزاننده نشان می‌دهد که میانگین نمرات سالمندان زن در هر دو عامل پزشکی و مشارکتی بیشتر از میانگین نمرات سالمندان مرد است. بنابراین، می‌توان چنین نتیجه گرفت که میزان مشارکت سالمندان مرد در فعالیت بدنی بیشتر از سالمندان زن است. همچنین، عوامل پزشکی و مشارکتی برای سالمندان زن با اهمیت‌تر از سالمندان مرد است و بر اساس پرسشنامه PMQOA، سالمندان مهم‌ترین علل مشارکت در فعالیتهای ورزشی را حفظ سلامتی، ایجاد آرامش، پیشگیری از کمردرد، بیرون رفتن از خانه، یادگرفتن مهارت‌های جدید و حفظ تناسب‌اندام بیان کردند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Determining Motives and Motivation Factors among Iranian Elders of Male and Female to Participate in Physical Activities
نویسندگان [English]
- Parvaneh Kholousi 1
- Farshad Tojari 2
- Mohammad Reza Esmaeili Shazandi 3
1 Ph.D. Student in Sport Management, Physical Education Department, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Ph.D., Full Professor, Physical Education Department, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Ph.D., Associate Professor, Physical Education Department, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]
This study is to provide a basis at the country level for previous research by determining and analyzing motives among Iranian elders of males and females to participate in physical activities. This study is a descriptive-analytical research conducted as a field study. 1028 elderly (506 females and 522 males) were selected from 15 different cities by single-stage cluster sampling. Sharkey personal data questionnaire (1997) and Kirkby et.al standard questionnaire (PMQOA) were used to measure sport activity and determine elders’ motives. T-test was used to compare the groups. Data was analyzed by SPSS software version 16 and data were analyzed at significant level of p <0/05. Collected data determining elders’ physical activity of males and females have shown significance. Also involvement and Medical motives have shown significant difference. The elderly females made these factors more important than elderly males. Involvement and Medical motives are more important for females than males and the amount of participation of the elderly men were higher in physical activities than in the elderly women. Based on PMQOA questioner, elders stated maintaining health and fitness, keeping calm, back pain prevention, being outdoor and learning new skills as the most important factors motivating them to participate in physical activities.
کلیدواژه‌ها [English]
- Keywords: Physical Activity
- Elder
- Involvement
- Motive
- Iranian
- Women and Men
تعیین انگیزه‌ها و عوامل انگیزاننده جهت مشارکت سالمندان در فعالیت بدنی بین زنان و مردان ایرانی
پروانه خلوصی[1]
فرشاد تجاری[2]
محمدرضا اسمعیلی شازندی[3]
تاریخ دریافت مقاله: 10/2/1396
تاریخ پذیرش مقاله:14/4/1396
این پژوهش قصد دارد با توجه به تحقیقات قبلی، یک پایه و اساس در سطح کشور از طریق تحلیل تعیین انگیزه‌ها و عوامل انگیزاننده برای مشارکت سالمندان در فعالیتهای بدنی بین زنان و مردان ایران به دست آورد. این تحقیق، مطالعه‌ای توصیفی- تحلیلی است که به‌صورت میدانی انجام شده است. 1028 سالمند(506 زن و 522 مرد) در 15 شهر کشور بر اساس نمونه‌گیری خوشه‌ای تک‌مرحله‌ای انتخاب شده‌اند. از پرسشنامه شاخص فعالیت بدنی شارکی و پرسشنامه استاندارد PMQOA کرکبی و همکاران، به ترتیب به‌منظور اندازه‌گیری میزان فعالیت ورزشی و تعیین انگیزه‌ها استفاده شده است. آزمون tبرای مقایسه گروه ها وبه منظور تجزیه‌وتحلیل دادهها از نرم‌افزارهای SPSSنسخه 16استفاده شد و دادهها در سطح معنی‌داری 05/0> pمورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند. بنا برداده‌های به‌دست‌آمده، تفاوت معنی‌داری در میزان مشارکت در فعالیت بدنی میان زنان و مردان سالمند وجود دارد. همچنین، تفاوت معنی‌داری در بین عوامل انگیزاننده نشان می‌دهد که میانگین نمرات سالمندان زن در هر دو عامل پزشکی و مشارکتی بیشتر از میانگین نمرات سالمندان مرد است. بنابراین، می‌توان چنین نتیجه گرفت که میزان مشارکت سالمندان مرد در فعالیت بدنی بیشتر از سالمندان زن است. همچنین، عوامل پزشکی و مشارکتی برای سالمندان زن با اهمیت‌تر از سالمندان مرد است و بر اساس پرسشنامه PMQOA، سالمندان مهم‌ترین علل مشارکت در فعالیتهای ورزشی را حفظ سلامتی، ایجاد آرامش، پیشگیری از کمردرد، بیرون رفتن از خانه، یادگرفتن مهارت‌های جدید و حفظ تناسب‌اندام بیان کردند.
واژگان کلیدی: فعالیت بدنی، سالمند، زنان، مردان، ایرانی، مشارکت و انگیزه
مقدمه
سالمندی دوران حساسی از زندگی بشر است و توجه به مسائل و نیازهای این مرحله، یک ضرورت اجتماعی است. افزایش جمعیت سالمندان یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی قرن بیست و یکم به شمار میرود. با توجه به روند پیر شدن جمعیت جهان، جامعه ایران نیز مشمول همین شرایط بوده و در حال پیر شدن است (حکمتی پور و همکاران، 1392). این روند نشان می‌دهد که در ۳۵ سال آینده، ۳۳ درصد جمعیت کشور بالای ۶۰ سال سن دارند و رقم بالای ۲۱ درصد جمعیت سالمند در کشور به معنای انفجار سالمندی است که بر همین اساس باید از همین امروز برنامه‌ریزی و اقدامات لازم را شروع کنیم (محمودی، 1395).
یک زندگی سالم باید در اوایل سالمندی شروع شود و این در حالی است که اغلب سالمندان یک الگوی سلامتی ناسالم دارند. فقدان فعالیت بدنی، یکی از رفتارهای ناسالم سالمندان است (WHO, 2000). کیفیت زندگی در سالمندان با سالهایی که خوب و با سلامتی بیشتر زندگی کرده‌اند، تخمین زده میشود؛ سالهایی بدون محدودیت حرکتی و بدون فشارخون و مشکلاتی از این دسته. فعالیت بدنی ورزش یکی از مهم‌ترین موارد در نیل به این مقصود است که باید از سنین پایین آغاز شود و تا انتهای زندگی افراد با آنان باشد (Fife, 2008) (Dishman, 1994).
این مهم است که بدانیم که فعالیت بدنی و ورزش برای سالمندان مفید است. پیش‌بینی میشود که شناخت عوامل تأثیرگذار بر مشارکت افراد در تمرین و فعالیتهای ورزشی، امکان افزایش مشارکت در فعالیتهای ورزشی را فراهم آورد. فعالیت بدنی مناسب باعث میشود که فرد سالمند بتواند به‌طور مستقل به زندگی خود ادامه دهد (Kaplan & Saddock, 2007). تحقیقاتی بر روی عوامل انگیزشی مشارکت در ورزش و فعالیت بدنی انجام شد که نشان دادند نوع فعالیت بدنی و ورزش و سطح آن، عوامل اجتماعی، اقتصادی و جنسیت روی انگیزش اشخاص برای مشارکت در ورزش و فعالیت بدنی بسیار مؤثرند (Boyette, et al., 2002). علاوه بر آن، تمرین میتواند کیفیت خواب سالمندان که همیشه از آن شکایت دارند را بهبود بخشد و از میزان افسردگی در سالمندان بکاهد. کوماتسو و همکاران (2017) معتقدند که ورزش‌های گروهی منظم به حفظ سلامتی افراد مسن در ژاپن کمک می‌کند و به این نتیجه رسیدند که شرکتکنندگان از طریق شرکت منظم در فعالیتهای ورزشی همگانی به سلامتی پایدار و متعادل به لحاظ جسمانی، ذهنی و اجتماعی دست می‌یابند. اسلاوت وهمکاران (2017) در مقاله "تأثیرات میزان قدم در دقیقه پیاده‌روی بهعنوان ورزش با شدت متوسط در افراد بزرگ‌سال"، هدف اصلی گزارش را برنامه‌هایی دانسته اند که باهدف استفاده از پیاده‌روی جهت افزایش زمان سپری‌شده در ورزش با شدت متوسط برای افراد بزرگ‌سال و سالخورده ارائه شده‌اند و به این نتیجه رسیدند که به‌طورکلی 100 قدم در دقیقه برای رسیدن به‌شدت متوسط در میان بزرگ‌سالان توصیه‌شده است، اما برای افراد میان‌سال ممکن است این عدد متفاوت باشد. در تحقیق کیفی ندری و همکاران (1395) پیرامون تعیینکنندههای فعالیت بدنی سالمندان 76-90 سال تهران که از مجموع شرکتکنندهها 17 نفر مرد (67/56 درصد) و 13 نفر زن (33/43 درصد) بودند، اکثر شرکتکنندگان حمایت اجتماعی و درگیر شدن (از قبیل تشویق توسط همسران، کودکان و خویشاوندان یا دوستان) را بهعنوان انگیزاننده مشارکت در فعالیت بدنی ذکر کردند. مهرا[4] و همکاران (2016) در مقاله "رفتار افراد سالخورده در برنامههای ورزش گروهی عمومی" به این نتیجه رسیدند که حفظ خوداتکایی و در ارتباط بودن با دیگران، اصلی‌ترین انگیزه جهت شرکت در ورزش‌های همگانی است.
ظفرمند و چریک (۱۳۹۴) در تحقیقی با نام "بررسی نقش ورزش همگانی بر روی سالمندان شهر یاسوج" با جامعه آماری 50 نفر از زنان سالمند ساکن در شهر یاسوج که حداقل یک‌بار در هفته در ایستگاه‌های ورزش همگانی ورزش می‌کردند، به این نتیجه رسیدند که 68 درصد افراد سالمند در فعالیتهای ورزش همگانی مشارکت و 32 درصد در هیچ‌گونه فعالیت ورزشی مشارکت نمی‌کنند. برزو و همکاران (1389) در تحقیق "تأثیر تمرین‌های ورزشی هوازی بر کیفیت زندگی سالمندان مقیم سرای سالمندان شهرستان اهواز"، به کمک روش بررسی نیمه تجربی که در مراکز سالمندان شهرستان اهواز در سال 1389 انجام شد، 50 سالمند (زن و مرد) دارای توانایی انجام فعالیت ورزشی را انتخاب کردند. یافته‌های حاصل از این پژوهش نشان داد که با به‌کارگیری برنامه ورزشی منظم، مداوم و دارای پذیرش خوب از سوی این گروه سنی، می‌توان سطح کیفیت زندگی را در ابعاد مختلف افزایش داد و راه را برای سالم پیر شدن و برخورداری از سلامتی بیشتر در این دوره از زندگی هموار نمود. اسحاقی و همکاران (1390) وضعیت فعالیت بدنی سالمندان شهر اصفهان را بر روی 350 نفر سالمند مورد ارزیابی قرار دادند. نتایج یافته‌ها نشان داد که 7/13 درصد از سالمندان شهر اصفهان از فعالیت بدنی مناسب برخوردار بودند که این میزان در مردان به‌طور معنی‌داری بالاتر از زنان بود و با سطح درآمد رابطه مستقیم و با افزایش سن رابطه معکوس داشت. در افراد متأهل و بدون شغل، با افزایش میزان فعالیت همراه بود. با سطح تحصیلات ارتباط معنی‌دار دیده نشد. محققان در این تحقیق به این نتیجه رسیدند که سطح فعالیت بدنی سالمندان در جمعیت شهری اصفهان پایین است. گروههای در معرض خطر عدم تحرک بدنی، سالمندان با سن بالاتر، سطح اقتصادی پایین، زنان سالمند، سالمندان تنها و شاغل می‌باشند. کاشفی و همکاران (1393) به بهبود تعادل مردان سالمند در اثر فعالیت دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی اشاره دارد. ایراندوست و همکاران (1393) به نتیجه بهبود وضعیت حافظه مردان سالمند در اثر انجام فعالیتهای استقامتی دست می یابند. شیخ و همکاران (1390) به بررسی عوامل زیست روان اجتماعی مؤثر بر مشارکت ورزشی در مردان سالمند شهر تهران پرداختند و دریافتند که ورزشکاران سالمند به‌منظور داشتن سلامت و عملکرد و عوامل دیگری به‌طور منظم ورزش میکنند. افشاری و همکاران (2011) به بررسی عوامل زیست روان اجتماعی مؤثر بر مشارکت ورزشی در زنان سالمند شهر تهران پرداختند. نتیجه این تحقیق حاکی از آن بود که ورزشکاران سالمند زن به‌منظور داشتن توانایی انجام کارها و با دیگران بودن و عوامل دیگری است که به‌طور منظم ورزش میکنند.
گوین[5] و همکاران (2014)، دسی[6] و همکاران (2008) و رایمر[7]و همکاران (2008) در تحقیقات خود نشان دادهاند که در بین عوامل انگیزاننده سالمندان برای شرکت در فعالیت بدنی و ورزش، دو عامل تناسب‌اندام و کاهش استرس، بالاترین نمرات انگیزشی را کسب کردند. نوربخش و همکاران (1389) پژوهشی با عنوان "مقایسه انگیزه شرکت زنان و مردان سالمند شهر تهران در فعالیت بدنی" انجام دادند. افراد 60 تا 69 ساله انگیزه مشارکتی را برای شرکت در تمرینات ورزشی مهمتر از افراد 70 ساله به بالا بیان کردند. کولت و همکاران (2004)، پاکستن[8] و همکاران (1997)، کرکبی[9] و همکاران (1999) باهدف تعیین عوامل انگیزاننده شرکتکنندگان استرالیایی مسن بین سن 55 تا 93 که به‌طور منظم ورزش میکنند، به این نتیجه رسیدند که بیشترین عامل انگیزشی پزشکی، اجتماعی و مشارکتی بود و بیشترین انگیزه‌هایی که برای مشارکت در ورزش گزارش شدند، عبارت بودند از: افراد دوست داشتند سالم بمانند، دوست داشتند فعالیت داشته باشند، تناسب بدنی‌شان بالا برود و حرکت مفاصل را حفظ کنند. تعدادی از این مطالعات پیشین روی عوامل انگیزاننده زنان مسن برای مشارکت در ورزش تمرکز داشتند و از نمونه‌های نسبتاً کوچک استفاده کردند که شاید قابلیت تعمیم نداشته باشد. به‌علاوه، تحقیقات قبلی اغلب نتوانستند به‌صورت موفقیت‌آمیزی به تعیین عوامل انگیزاننده مشارکت بین گروههای مختلف اجتماعی بپردازند. بنا بر نتایج مذکور، تعیین راهکارهای مناسب برای افزایش مشارکت سالمندان در فعالیتهای بدنی، اهمیت زیادی دارد و در این راستا شناخت ابعاد انگیزشی مؤثر بر رفتار ورزشی سالمندان گامی مفید و مؤثر محسوب میشود.
مطالعه اخیر قصد دارد با در نظر گرفتن تحقیقات قبلی از طریق تحلیل و ارزیابی انگیزانندهها، الگویی برای مشارکت در فعالیت بدنی در یک نمونه بزرگ از سالمندان ایران فراهم کند تا مسیری برای آینده باز شود و موجب تشویق افراد مسن برای مشارکت بیشتر در فعالیت بدنی باشد. بدین منظور موضوع اصلی تحقیق، تعیین انگیزه‌ها و عوامل انگیزاننده برای مشارکت سالمندان ایرانی در فعالیتهای بدنی بین گروههای مختلف سنی است.
روش‌شناسی پژوهش
روش تحقیق
این پژوهش از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی است که به‌صورت مطالعه میدانی انجام شده است. ازلحاظ هدف، کاربردی و از نظر زمان جمع‌آوری دادهها، حال نگر است.
جامعه آماری تحقیق
سالمندان زن و مرد 55 سال به بالا که حداقل یک روز درهفته در باشگاه ها و پارک ها به فعالیت بدنی می پرداختند، بودند. باتوجه به عدم اطلاع ازحجم واقعی جامعه مورد هدف و محدود بودن همکاران در امر تحقیق، این شهرها انتخاب شدند: کرمان، یزد، اهواز، مشهد، مازندران، ارومیه، تبریز، شیراز، اصفهان، زنجان، اراک، قزوین، البرز، تهران، همدان،کرمانشاه و قم.
نمونه آماری و روش نمونه‌گیری
نمونهها به صورت خوشه‌ای تک‌مرحله‌ای انتخاب شدند. باتوجه به آمادگی حضور همکاران در امر پژوهش (80 نفر) به هر نفر20پرسشنامه داده شد که به شهرهای محل زندگی خود مراجعه و باسالمندان مورد مطالعه درپارک ها و باشگاه ها ارتباط برقرار کنند. تعداد 1600 پرسشنامه در شهرهای در دسترس توزیع گردید که 1200پرسشنامه برگشت داده شد و در نهایت، 1028پرسشنامه کامل، مورد ارزیابی قرارگرفت. حجم نمونه را 522 نفر مرد و 506 نفر زن تشکیل می دادند.
ابزار و مقیاس اندازه‌گیری
در این پژوهش از پرسشنامه های زیر استفاده شده است:
- پرسشنامه اطلاعات فردی؛
- پرسشنامه میزان فعالیت جسمانی شارکی (1997)؛
- پرسشنامه استاندارد PMQOA سی آیتمی کرکبی و همکاران (1998 و 1999) که حاوی 29 سؤال با مقیاس سه ارزشی لیکرت مشتمل بر شش انگیزه: اجتماعی (5 سؤال)، آمادگی جسمانی (5 سؤال)، شناخته شدن (5 سؤال)، رقابت – فواید (7 سؤال)، پزشکی (4 سؤال) و مشارکتی (3 سؤال) است. حداقل امتیاز هر انگیزه 1 و حداکثر امتیاز آن 3 است.
روایی و پایایی پرسشنامه
این پرسشنامه اولین بار در سال 1389 توسط دکتر مهوش نوربخش و همکاران اعتبار یابی شد و نتایج زیر حاصل گردید. روایی محتوایی و پایایی این پرسشنامه در پژوهش مذکور محاسبه و تأیید شد. پایایی درونی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ محاسبه گردید. مقدار ضرایب آلفای کرونباخ به‌دست‌آمده برای تمامی عوامل انگیزشی بین 60/0 و 77/0 بود.
روش جمع‌آوری دادهها
در این تحقیق 80 دانشجوی کارشناسی مربیگری ورزش دانشکده فنی و حرفه‌ای دکتر شریعتی دختران تهران از شهرستان‌های مختلف داوطلب همکاری شدند که با تشکیل کلاس‌های توجیهی و به باور رسیدن اهمیت تحقیق، هریک با در اختیار داشتن 20 پرسشنامه برای سالمندان زن و مرد به شهرهای محل زندگی خود مراجعه و با سالمندان موردتحقیق در باشگاه‌ها و پارک‌ها ارتباط برقرار کردند. 1200 پرسشنامه برگشت داده شد و در نهایت، 1028 پرسشنامه کامل مورد ارزیابی قرار گرفت. حجم نمونه را 522 نفر مرد و 506 نفر زن تشکیل می دادند. جمع‌آوری پرسشنامه‌ها از تاریخ 15/7/1395 تا تاریخ 10/9/1395 انجام گرفت.
روش‌های تجزیه‌وتحلیل دادهها
تجزیه‌وتحلیل آماری داده‌های این پژوهش در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام‌شده است؛ روش توصیفی شامل محاسبه فراوانی‌ها، درصدها، میانگین‌ها و انحراف معیارها بود و از آمار استنباطی برای آزمون فرضیات تحقیق استفاده شد. آزمون tبرای مقایسه گروه ها و به‌منظور تجزیه‌وتحلیل دادهها از نرم‌افزارهای SPSS نسخه 16 استفاده شد و دادهها در سطح معنی‌داری 05/0> P مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند.
یافته‌های پژوهش
توصیف آماری ویژگیهای جمعیت شناختی
جدول 1: توزیع فراوانی وضعیت جنسی نمونه‌های تحقیق
|
جنسیت |
فراوانی |
درصد |
|
زن |
506 |
2/49 |
|
مرد |
522 |
8/50 |
|
کل |
1028 |
100 |
|
تصویر 1: توزیع درصدی وضعیت جنسیت نمونه‌های تحقیق |
|
|
آمار توصیفی سؤالات انگیزههای مشارکت در فعالیت بدنی
در جدول زیر درصد پاسخ به هر یک از سؤالات و مقادیر میانگین و انحراف معیار هر سؤال نشان داده شده است. (رتبه‌بندی بر اساس درصد آزمودنی‌هایی که هر سؤال را برای مشارکتشان در تمرین به‌صورت بسیار مهم گزارش کرده‌اند.)
جدول 2: درصد پاسخ به هر یک از سؤالات و مقادیر میانگین و انحراف معیار هر سؤال
|
ردیف |
سؤالات |
اصلاً برایم مهم نیست |
برخی موارد برایم مهم است |
خیلی برایم مهم است |
تعداد |
میانگین |
انحراف معیار |
رتبه بندی |
|
درصد |
||||||||
|
1 |
من علاقه‌مندم آمادگی جسمانی‌ام بهبود یابد |
4/18 |
1/38 |
5/43 |
1028 |
251/2 |
745/0 |
12 |
|
2 |
من مایلم با دوستانم باشم |
8/20 |
40 |
2/39 |
1028 |
185/2 |
752/0 |
17 |
|
3 |
من تمایل دارم برای حفظ سلامتی، ورزش کنم |
2/16 |
6/26 |
2/54 |
1028 |
380/2 |
750/0 |
1 |
|
4 |
من می‌خواهم انرژی‌ام را تخلیه کنم |
3/26 |
1/42 |
6/31 |
1028 |
061/2 |
810/0 |
24 |
|
5 |
من می‌خواهم همواره فرم بدنی خوبی داشته باشم |
1/20 |
7/33 |
2/46 |
1028 |
262/2 |
771/0 |
7 |
|
6 |
احساس مهم بودن را دوست دارم |
2/21 |
3/36 |
5/42 |
1028 |
213/2 |
769/0 |
5/13 |
|
7 |
من بودن با گروه را دوست دارم |
21 |
2/20 |
8/38 |
1028 |
178/2 |
752/0 |
18 |
|
8 |
خانواده و دوستانم تمایل دارند من ورزش کنم |
2/21 |
42 |
8/36 |
1028 |
156/2 |
745/0 |
20 |
|
9 |
من به دلایل پزشکی ورزش می‌کنم |
4/26 |
4/37 |
2/36 |
1028 |
125/2 |
796/0 |
21 |
|
10 |
تمایل دارم دوستان جدیدی پیدا کنم |
7/29 |
5/39 |
8/30 |
1028 |
010/2 |
778/0 |
25 |
|
11 |
من تمایل دارم به کارهایی بپردازم که در آنها خوب هستم |
6/19 |
5/35 |
9/44 |
1028 |
252/2 |
762/0 |
10 |
|
12 |
من برای رهایی از فشارها ورزش می‌کنم |
1/27 |
2/44 |
7/28 |
1028 |
015/2 |
747/0 |
26 |
|
13 |
من دوست دارم جایزه بگیرم |
1/49 |
9/39 |
20 |
1028 |
708/1 |
778/0 |
29 |
|
14 |
من مایلم تمرین داشته باشم |
8/23 |
1/43 |
1/32 |
1028 |
121/2 |
722/0 |
23 |
|
15 |
من مایلم برای تسکین درد تمرین کنم |
20 |
4/42 |
3/37 |
1028 |
177/2 |
738/0 |
19 |
|
16 |
من فعالیت ورزشی را دوست دارم |
8/14 |
37 |
2/48 |
1028 |
364/2 |
721/0 |
5 |
|
17 |
من جنبه‌های اجتماعی ورزش را دوست دارم |
2/22 |
2/35 |
5/42 |
1028 |
202/2 |
779/0 |
5/13 |
|
18 |
بیرون رفتن از خانه را دوست دارم |
2/17 |
5/33 |
3/49 |
1028 |
351/2 |
723/0 |
4 |
|
19 |
من تمایل دارم برای حفظ تحرک مفاصلم ورزش کنم |
1/17 |
9/38 |
44 |
1028 |
953/2 |
704/0 |
11 |
|
20 |
من هیجان را دوست دارم |
7/20 |
8/39 |
5/39 |
1028 |
218/2 |
721/0 |
16 |
|
21 |
دوست دارم عضو یک گروه باشم |
3/25 |
3/42 |
4/32 |
1028 |
133/2 |
759/0 |
22 |
|
22 |
من مایلم ازنظر جسمانی آماده باشم |
1/24 |
30 |
9/45 |
1028 |
318/2 |
841/0 |
8 |
|
23 |
من مایلم مشهور باشم |
7/41 |
5/33 |
8/24 |
1028 |
867/1 |
779/0 |
27 |
|
24 |
من رقابت را دوست دارم. |
8/36 |
2/39 |
24 |
1028 |
872/1 |
769/0 |
28 |
|
25 |
من مایلم سرگرمی داشته باشم |
4/17 |
7/41 |
9/40 |
1028 |
235/2 |
732/0 |
15 |
|
26 |
من مایلم چیزهای جدیدی یاد بگیرم |
6/17 |
7/37 |
7/44 |
1028 |
270/2 |
741/0 |
9 |
|
27 |
دوستدارم کاری برای انجام دادن داشته باشم |
14 |
6/38 |
4/47 |
1028 |
334/2 |
708/0 |
6 |
|
28 |
من مایلم برای پیشگیری از کمردرد ورزش کنم |
6/14 |
9/34 |
5/50 |
1028 |
358/2 |
722/0 |
3 |
|
29 |
من برای آرامش داشتن ورزش می‌کنم |
6/16 |
3/32 |
1/51 |
1028 |
344/2 |
747/0 |
2 |
آزمون فرضیه های پژوهش
فرضیه اول: بین انگیزه مشارکت سالمندان زن و مرد در فعالیت بدنی تفاوتی وجود ندارد.
جدول 3: نتایج آزمون t مستقل برای مقایسه مشارکت در فعالیت بدنی در بین زنان و مردان سالمند
|
|
|
متغیر |
گروهها |
میانگین |
انحراف معیار |
t |
درجه آزادی |
sig |
|
سطح تمرین |
زنان |
577/2 |
765/0 |
590/3- |
1014 |
001/0 |
|
مردان |
960/2 |
543/1 |
||||
|
تعداد جلسات تمرین |
زنان |
888/2 |
150/1 |
791/3- |
1002 |
001/0 |
|
مردان |
160/3 |
173/1 |
||||
|
شدت تمرین در هر جلسه فعالیت جسمانی |
زنان |
825/1 |
935/0 |
848/4- |
1005 |
001/0 |
|
مردان |
150/2 |
956/0 |
||||
|
مدت تمرین در هر جلسه فعالیت جسمانی |
زنان |
961/2 |
567/1 |
548/5 |
1004 |
001/0 |
|
مردان |
449/3 |
274/1 |
||||
|
مدت کل انجام فعالیت جسمانی و ورزش |
زنان |
162/3 |
589/1 |
333/3 |
1001 |
001/0 |
|
مردان |
000/4 |
349/1 |
بر اساس نتایج آزمون t مستقل و با توجه به میزان t و سطح معنی‌داری مشخص میشود که تفاوت معناداری میزان فعالیت بدنی در متغیرهای آن یعنی سطح تمرین و ورزش، تعداد جلسات تمرین، شدت تمرین، مدت تمرین و مدت کل انجام فعالیت جسمانی و ورزش در زنان و مردان سالمند وجود دارد. به‌عبارت‌دیگر، با توجه به نتایج آزمون t، (05/0 > P) و میانگین‌های به‌دست‌آمده، می‌توان این‌گونه بیان نمود که میزان مشارکت سالمندان مرد در فعالیت بدنی بیشتر از سالمندان زن است.
|
ابعاد کیفیت زندگی |
گروهها |
میانگین |
انحراف معیار |
t |
درجه آزادی |
Sig |
|
عامل اجتماعی |
زنان |
10/2 |
70/0 |
462/1- |
947 |
144/0 |
|
مردان |
16/2 |
54/0 |
||||
|
عامل آمادگی جسمانی |
زنان |
26/2 |
72/0 |
474/0 |
955 |
636/0 |
|
مردان |
24/2 |
66/0 |
||||
|
عامل شناختی |
زنان |
95/1 |
57/0 |
590/1- |
953 |
112/0 |
|
مردان |
00/2 |
52/0 |
||||
|
عامل چالشی- فواید |
زنان |
16/2 |
46/0 |
463/1- |
935 |
144/0 |
|
مردان |
21/2 |
54/0 |
||||
|
عامل پزشکی |
زنان |
94/2 |
61/0 |
495/3- |
960 |
013/0 |
|
مردان |
21/2 |
81/0 |
||||
|
عامل مشارکتی |
زنان |
76/2 |
69/0 |
804/2 |
950 |
021/0 |
|
مردان |
17/2 |
57/0 |
فرضیه دوم: بین عوامل انگیزشی مشارکت سالمندان زن و مرد در فعالیت بدنی تفاوتی وجود ندارد.
جدول 4: نتایج آزمون t مستقل برای مقایسه عوامل انگیزشی مشارکت در فعالیت بدنی در بین زنان و مردان سالمند
بر اساس جدول 4 و میزان t به‌دست‌آمده در بین عوامل انگیزشی مشارکت سالمندان زن و مرد می‌توان این‌گونه بیان نمود که در بین عوامل اجتماعی، آمادگی جسمانی، شناختی و چالشی/فواید در بین زنان و مردان تفاوت معنی‌داری وجود ندارد (05/0< P)، اما در بین سالمندان زن و مرد در بین عوامل پزشکی و مشارکتی تفاوت معنی‌داری وجود دارد (05/0 P<)؛ بدین‌صورت که میانگین نمرات سالمندان زن در هر دو عامل پزشکی و مشارکتی بیشتر از میانگین نمرات سالمندان مرد است.
بحث و بررسی
تحقیق حاضر انگیزههای مشارکت و عوامل انگیزاننده زنان و مردان سالمند در فعالیت بدنی را مورد ارزیابی قرارداد و به این نتیجه رسید که تفاوت معنی‌داری بین «مشارکت در فعالیت بدنی» در بین زنان و مردان وجود دارد (05/0< P) و میزان مشارکت سالمندان مرد در فعالیت بدنی بیشتر از سالمندان زن است. در مطالعه حاضر با توجه به نمونه بزرگ آن نشان می‌دهد که عوامل انگیزاننده در گرایش به فعالیت بدنی توسط افراد مسن نقش مهمی بازی میکنند و به این نتایج رسیدیم که گروه سنی (76 تا 85) عوامل انگیزشی مشارکتی و انگیزه پزشکی مانند پیشگیری از کمردرد، حفظ تحرک مفصل، بیرون رفتن از خانه و کاری برای انجام دادن داشته باشند، را با اهمیت گزارش کردند. در مجموع، دلایل اصلی سالمندان جهت مشارکت در فعالیت بدنی عبارت بودند از: حفظ سلامتی، آرامش داشتن، پیشگیری از کمردرد، بیرون رفتن از خانه، یادگیری مهارت‌های جدید و حفظ تناسب بدن - که همه آنها در بیش از نیمی از نمونهها خیلی مهم تلقی شده بودند. این نتایج با تحقیقات ظفرمند و چریک (1394)، گوین و همکاران (2014)، فایف[10] (2008)، کاهان[11] (2011)، الکوایز[12] و همکاران (2009)، دسی و همکاران (2008) و برزو و همکاران (1389) همخوانی داشتند. شرکت در فعالیت بدنی و ورزش، عوامل تناسب اندام، لذت بردن و کاهش استرس، بالاترین نمرات انگیزشی را کسب کردند. همچنین، نتایج تحقیقات اسلاوت و همکاران (2017) در مورد تأثیرات میزان قدم در دقیقه پیاده‌روی بهعنوان ورزش با شدت متوسط برای افراد بزرگ‌سال و سالخورده و نیز پژوهش کوماتسو و همکاران (2017) درباره تأثیرات مثبت فعالیت بدنی روی عملکرد و سطح زندگی سالمندان همسو با یافته حاضر است. همچنین، این یافته با نتایج تحقیقات امیر ندری و همکاران (1395) همخوانی دارد؛ چنان که در تحقیق کیفی تعیینکنندههای فعالیت بدنی سالمندان 76-90 سال تهران که از مجموع شرکتکنندهها 17 نفر مرد (67/56 درصد و 13 نفر زن (33/43 درصد) بودند، اکثر شرکتکنندگان انگیزه مشارکتی از قبیل حمایت اجتماعی، تشویق توسط همسران، کودکان و خویشاوندان و یا دوستان و برخی توصیههای پزشکان در جهت سلامتی و بهداشت را بهعنوان انگیزه مشارکت در فعالیت بدنی بیان کردند. همچنین، با تحقیقات کاشفی و همکاران (1393) و ایراندوست و همکاران (1393) اسحاقی و همکاران (1390) که انگیزه مردان جهت مشارکت در فعالیت بدنی بیشتر است، همسو بود. نتیجه تحقیقات شیخ و همکاران (1390) که به بررسی عوامل زیست روان اجتماعی مؤثر بر مشارکت ورزشی در مردان سالمند شهر تهران پرداختند، حاکی از آن بود که ورزشکاران سالمند به‌منظور داشتن سلامت و عملکرد بهتر به‌طور منظم ورزش میکنند. یافته حاضر با نتایج تحقیقات نوربخش و همکاران (1389) با عنوان "مقایسه انگیزه شرکت زنان و مردان سالمند شهر تهران در فعالیت بدنی" در شرایطی که آزمودنی‌های این پژوهش 241 نفر از سالمندان شهر تهران که 121 نفر مرد و 120 نفر زن بودند، همخوانی داشت. آنها دریافتند میان زنان و مردان سالمند در عوامل پزشکی و شناختی تفاوت معناداری وجود دارد و زنان این عوامل را برای شرکت در تمرینات ورزشی مهمتر از مردان گزارش کردند. در مورد اهمیت مشارکت زنان در فعالیت بدنی به لحاظ عوامل پزشکی همخوانی دارد، ولی در مورد عوامل شناختی و تعداد شرکتکننده در متغیر جنسیت همخوانی ندارد. یافته حاضر با نتایج پژوهشی کولت و همکاران (2004) همخوانی دارد. آنها این مطالعه را به‌منظور تعیین عوامل انگیزاننده شرکتکنندگان استرالیایی مسن که به‌طور منظم ورزش میکنند- شامل 815 شرکتکننده (399 مرد، 416 زن) که بین سن 55 تا 93 بودند (M=63, SD=7.8)- انجام دادند و دریافتند که علل بهداشتی (پزشکی)، اجتماعی و مشارکتی برای زنان مهمتر از مردان بود. بیشترین انگیزههای مشارکت در ورزش این بود که افراد دوست داشتند سالم بمانند، دوست داشتند فعالیت داشته باشند، تناسب بدنی‌شان بالا برود و حرکت مفاصل را حفظ کنند، اما در مورد جنسیت، تعداد مشارکت زنان بیشتر گزارش‌شده بود و عوامل اجتماعی با یافته حاضر همخوانی ندارد-آن‌هم به دلیل فضاهای ورزشی در ایران و تفاوتهای اجتماعی که برای زنان وجود دارد. میلر و لریس (2002) بیان داشته اند که سایر بزرگ‌سالان (62-91 سال) گفته اند که داشتن استقلال عملکردی، رقابت، مراقبت از خود و مشارکت اجتماعی عوامل انگیزاننده در اجرای فعالیت بدنی بودند. یافته حاضر در هر دو عامل پزشکی و مشارکتی با نتایج تحقیقات لوئیس[13] و همکاران (2000) همخوانی دارد. آنها بیان کرده‌اند، بهترین و رضایت‌بخش‌ترین مقیاس‌ها آن‌هایی هستند که بر مبنای دیدگاه‌های نظری تبیین روابط بین متغیرها را انجام می‌دهند؛ چنانکه بیشترین عامل انگیزشی برای مشارکت بانوان میان‌سال و سالمند برای شرکت در ورزش و فعالیت بدنی داشتن اندام متناسب، داشتن مشارکت‌های اجتماعی و در جمع بودن، سلامت ذهنی و لذت بردن بیان شده است. یافته حاضر با نتایج تحقیقاتی کرکبی و همکاران (1999) در عامل مشارکتی که اهم مشارکت زنان سالمند استرالیایی در ورزش می‌باشد، همخوانی دارد. در یکی از مطالعاتی که به ارزیابی فاکتورهای انگیزاننده زنان مسن استرالیایی (میانگین سن 5/67 سال) پرداخته است، چنین گزارش شده که در یک نمونه 218 نفری پیاده‌روی و تمرین فیزیکی در کلاس، بیشترین انگیزانندهها برای مشارکت در ورزش تناسب‌اندام، لذت بردن، تفریح و داشتن تجربه اجتماعی بوده است. یافته حاضر با نتایج پژوهشی پاکستن و همکاران (1997) در عامل مشارکتی که بااهمیت از جانب زنان سالمند و میان‌سال گزارش شد، همخوانی دارد. پژوهشگران بیان کرده‌اند بهترین و رضایت‌بخش‌ترین مقیاس‌ها آن‌هایی هستند که برمبنای دیدگاه‌های نظری تبیین روابط بین متغیرها را انجام می‌دهند؛ چنانکه بیشترین عامل انگیزشی برای مشارکت بانوان میان‌سال و سالمند برای شرکت در ورزش و فعالیت بدنی داشتن اندام متناسب، داشتن مشارکت‌های اجتماعی و در جمع بودن، سلامت ذهنی و لذت بردن بیان‌شده است.
نتیجه‌گیری
مطالعه حاضر چندین تفاوت نسبت به تحقیقات پیشین داشت: اولاً، نمونهها حداقل یک روز در هفته به مدت یک سال به فعالیت بدنی مشغول بودند درصورتیکه نیمی از نمونه‌های مطالعات پیشین ورزش نمیکردند؛ ثانیاً، اغلب آنها با محدودیت جنس، تعداد و مکان مواجه بوده و لذا امکان تعمیم وجود ندارد. در پژوهش حاضر میزان مشارکت سالمندان مرد در فعالیت بدنی بیشتر از سالمندان زن است که میتواند برگرفته از فرهنگ و وضعیت اجتماعی و اقتصادی مردان در جامعه باشد، چه قبل از دوران سالمندی و چه در دوران سالمندی. زنان وظایف خانهداری و نگهداری از اعضای خانواده و نگهداری نوههایشان را بیشتر داشتند و به علل پزشکی و مشارکتی، نمره آنها نسبت به افرادی که کم سن تر بودند، بیشتر بود. محتملترین علت برای عوامل پزشکی این امر است که احتمال ناتوانی و داشتن شرایط بد بهداشتی در این گروه سنی نسبت به گروههای کم سن تر بیشتر است. (طاهری ،1394) افرادی که در این گروه سنی قرار دارند بیشتر احتمال دارد که به بیماری‌های تهدیدکننده حیات مبتلا شوند و درنتیجه شاید روی فعالیت بدنی و تمرین بدنی بهعنوان یک استراتژی پیشگیری‌کننده تمرکز کنند. اینکه عامل مشارکتی برای زنان سالمند مهم است (این نکته عجیب نیست که چنین علتهایی در این نمونه توسط زنها بیشتر گزارش‌شده باشد) دلیل آن میتواند این باشد در طول روز در خانه هستند با توجه به نقش و مسئولیتی که دارند طبیعی است بیرون رفتن از خانه را دوست داشته باشند. دوست دارند کاری برای انجام دادن داشته باشند و در پاسخ به نیاز حمایتهای اجتماعی، حمایتهای خانواده و دوستان که از او بخواهند ورزش کند.
پیشنهادها
- بهتراست مسئولان و برنامه ریزان ورزش کشور، راهکارهایی برای تبلیغ و جذب زنان سالمند به ورزش در نظرگیرند و در مورد فواید ورزش و نیز برنامههای مختلفی که در مراکز ورزشی مخصوص زنان سالمند اطلاع‌رسانی شود.
- تربیت مربیان به‌منظور کار با زنان و مردان سالمند به‌منظور ارتباط و فرهنگ رفتاری مناسب با آنها انجام پذیرد.
- انگیزه و عوامل انگیزاننده زنان و مردان میان‌سال (قبل از دوره سالمندی جهت مشارکت در فعالیت بدنی در نهادهای دولتی و خصوصی) تعیین شود.
- انگیزه و عوامل انگیزاننده زنان پیشکسوت و قهرمان سالمند جهت مشارکت در فعالیت بدنی (فدراسیون‌های ورزشی) شناسایی شود.
- بهتر است سالن‌ها و مکان‌های ورزشی، بخشی از برنامه‌ریزی ورزشی خود را به ورزش‌های مورد علاقه سالمندان زن و مرد تخصیص دهند و هیئت‌های ورزشی نظارت دقیقی بر روی اجرایی شدن این فعالیتها داشته باشند.
منابع
- ایران دوست، خ.؛ طاهری، م. و ثقة الاسلامی، ع. (1393). "مقایسۀ اثربخشی تمرینات هوازی در آب و یوگا بر حافظه و تعادل پویای مردان سالمند". نشریه رشد و یادگیری حرکتی- ورزشی. 463-473.
- حسن پور دهکردی، ع. و همکاران. (1386). "تأثیر برنامه ورزشی بر کیفیت زندگی سالمندان شهرستان شهرکرد". نشریه سالمند. 444.
- سید جوادین، ر. (1386). مبانی سازمان و مدیریت. تهران: انتشارات نگاه دانش
- شیخ، م.؛ افشاری، ج. و قاسمی، ر. (139-158). "شناسایی و اولویتبندی عوامل زیست روان_اجتماعی مؤثر بر مشارکت ورزشی افراد سالمند مرد شهر تهران با روش تحلیل سلسله مراتبی گروهی (GAHP)". فصلنامه علوم روانشناختی. 1390.
- کاشفی، م.؛ عرب عامری، ا. و حومنیان، د. (1392). "نقش فعالیت ورزشی و جنسیت در سلامت روان کارکنان جمعیت هلال احمر شهرستان تهران". فصلنامه علمی- پژوهشی امداد و نجات. 46-54.
- محمدزاده، ع. و آرمن، م. و. (1375). رفتار سازمانی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی
- محمودی، م (1390). "سالخوردگی جمعیت:یک مسئله‌ی اجتماعی جمعیتی".فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان سابق) , 19, 178-183. doi:10.22095/jwss.2016.44406
- ندری، ا. و همکاران. (1395). "تعیینکنندههای اجرای فعالیتهای بدنی سالمندان شهر تهران". نشریه سالمندشناسی. 79-66.
- نوربخش، م.؛ فرخی، ا.؛ خاکپور، س. و فراهانی، ه. (1389). "مقایسه انگیزه شرکت زنان و مردان سالمند شهر تهران در فعالیت بدنی". نشریه رشد و یادگیری حرکتی _ ورزشی. 49-69.
- واعظ موسوی، س. و مسیبی، ف. (1386). روانشناسی ورزشی. تهران: انتشارات سمت
- متفکر، مصطفی وهمکاران. (1386). "بررسی اپیدمولوژی میزان فعالیت بدنی در جمعیت شهری استان یزد". دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران. 81-77.
- Acquis, A., & Tayler, S. (2009). "Barriers to a healthy lifestyle among patients attending primary care clinics at a university hospital in Riyadh". Annals of Saudi medicine, 30–35.
- Arab Amari, E., Huainan, D., & Kashia, M. (2014). "The relationship between exercise and gender in mental health of staff of Red Crescent society of Tehran". [Research]. 2, 5(4), 0-0.
- Borzoi, S., Aristo, A., Ghasemzade, R., Zahednezhad, S., Habibie, A., & Ratify, S. M. (2011). "Effects of Aerobic Exercise on Quality of Life in Residents of Geriatric Homes, Ahvaz, Iran". [Research]. Iranian Journal of Ageing, 6(1).
- Boyette, L. W., Lloyd, A., Boyette, J. E., Watkins, E., Furbish, L., Dunbar, S. B., & Brandon, L. J. (2002). "Personal characteristics that influence exercise behavior of older adults". Journal of rehabilitation research and development, 39(1), 95-104.
- Dacey, M., Baltzell, A., & Zaichkowsky, L. (2008). "Older adults' intrinsic and extrinsic motivation toward physical activity". American journal of health behavior, 32(6), 570-582.
- Dishman, R. K. (1994). "Motivating older adults to exercise". Southern medical journal, 87(5), S79-82.
- Fife, D. L. (2008). Reasons for Physical Activity and Exercise Participation in Senior Athletes.
- Gavin, J., Keough, M., Abravanel, M., Moudrakovski, T., & Mcbrearty, M. (2014). "Motivations for participation in physical activity across the lifespan". International Journal of Wellbeing, 4(1).
- Kaplan, A., & Saddock, S. (2007). "Synopsis of psychiatry behavioral". Sciences psychiatry, 254-267.
- Kirkby, R. J., Colt, G. S., Hebel, K., & Adams, J. (1999). "Exercise in older women: Motives for participation". Australian Psychologist, 34(2), 122-127.
- Colt, G. S., Driver, R. P., & Giles, L. C. (2004). "Why older Australians participate in exercise and sport". Journal of aging and physical activity, 12(2), 185-198.
- Komatsu, H., Yagasaki, K., Saito, Y., & Oguma, Y. (2017). "Regular group exercise contributes to balanced health in older adults in Japan: a qualitative study". BMC geriatrics, 17(1), 190.
- Lewis, L. M., Melton, R. S., Succop, P. A., & Rosenthal, S. L. (2000). "Factors influencing condom use and STD acquisition among African American college women". Journal of American College Health, 49(1), 19-23.
- Mehra, S., Dadema, T., Kröse, B. J., Visser, B., Engel Bert, R. H., Van Den Helder, J., & Weijs, P. J. (2016). "Attitudes of older adults in a group-based exercise program toward a blended intervention; a focus-group study". Frontiers in psychology, 7, 1827.
- Nadri, A., Safania, A. M., & Amritash, A. M. (2016). "Determinant of the implementation of physical activities in elderly in Tehran". [Original research]. Journal of Gerontology, 1(2), 66-79. doi: 10.18869/acadpub.joge.1.2.66.
- Patterson, S. L., Rodgers, M. M., Macko, R. F., & Forrester, L. W. (2008). "Effect of treadmill exercise training on spatial and temporal gait parameters in subjects with chronic stroke: a preliminary report". Journal of rehabilitation research and development, 45(2), 221.
- Paxton, S. J., Browning, C. J., & O'connell, G. (1997). "Predictors of exercise program participation in older women". Psychology and Health, 12(4), 543-552.
- Rimmer, J. H., Wang, E., & Smith, D. (2008). "Barriers associated with exercise and community access for individuals with stroke". Journal of rehabilitation research & development, 45(2).
- Slaght, J., Sénéchal, M., Hrubeniuk, T. J., Mayo, A., & Bouchard, D. (2017). "Walking cadence to exercise at moderate intensity for adults: a systematic review". Journal of Sports Medicine, 2017.
- WHO. (2000). People in Healthy Communities: A Systematic Approach to Health Improvement: WHO.
)