نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکترای جامعه شناسی، گروه مطالعات فرهنگی، دانشکده غیر انتفاعی رفاه، تهران، ایران (نویسنده مسئول) E-mali: Jafari.749@gmail.com
2 کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی، دانشکده غیر انتفاعی رفاه، تهران، ایران
چکیده
مقاله حاضر برگرفته از تحقیق دانشگاهی با عنوان "نگرش دختران جوان پیرامون فرهنگ خواستگاری به شیوه سنتی و جدید" می باشد. مراسم خواستگاری، مقدمه ای برای ازدواج و تشکیل خانواده می باشد. خواستگاری در گذشته به صورت سنتی اجرا می شده است، اما با گذشت زمان و پیچیده شدن جوامع، خواستگاری سنتی به خواستگاری جدید تغییر شکل یافته است. هدف از انجام مطالعه حاضر، بررسی نگرش دختران جوان پیرامون فرهنگ خواستگاری به شیوه سنتی و جدید است.چهارچوب نظری استفاده شده در این مطالعه، نظریه کنش متقابل نمادین، تئوری انتخاب، نظریه مخاطرة گیدنز و دیدگاه اسلام می باشد. به همین منظور از بین دانشجویان دانشکده رفاه 150 نفر به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند و با روش پیمایشی از نوع توصیفی- تبینی مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور گردآوری اطلاعات از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شده است. در تجزیه و تحلیل داده های مطالعه، از آمار توصیفی و آمار استنباطی شامل آزمون های کای اسکوئر و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. مهم ترین نتایج حاکی از آن است که دختران جوان بیشتر تمایل دارند به روش جدید خواستگاری شوند و برگزاری مراسم نیز به روش جدید صورت گیرد. از بین نمونة 150 نفری دانشجویان، 90 درصد دانشجویان با نگرش جدید و 10 درصد از دانشجویان با نگرش سنتی موافق هستند.همچنین، 7/64 درصد شیوه خواستگاری جدید و حدود 32 درصد شیوه خواستگاری سنتی را ترجیح می دادند.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
A Study on Attitude toward Two Kinds of Proposal Ceremony: Traditional and Modern (Case Study: Young Girls in Refah University)
نویسندگان [English]
- Tahereh Jafari 1
- Maryam Kouhestani 2
1 Ph.D. in Sociology, Cultural Studies Department, Refah University, Tehran, Iran
2 Master Degree in Cultural Studies, Refah University, Tehran, Iran
چکیده [English]
The proposal ceremony is an introduction to wedding ceremony and starting a family. In the past, the proposal ceremony was held in a traditional way. Over the time, with the communities becoming more sophisticated, the traditional proposal has taken a modern form. The study is to find out the attitude of the young girls toward the two kinds of proposal ceremony: traditional and modern. For this purpose, 150 subjects were selected randomly from the Refah University students. The study has been performed by a descriptive-explanatory method. An author-made questionnaire was used to collect the data. Descriptive and inferential statistics, including Chi-Square tests and Pearson correlation coefficient, were used to analyze the data. The results showed that the girls are willing to be proposed for in the modern way.
کلیدواژهها [English]
- Key words: Proposal Culture
- Traditional Proposal Ceremony
- Modern proposal
- Refah University and Girls’ Attitude
نگرش دختران جوان پیرامون فرهنگ خواستگاری به شیوه سنتی و جدید (مورد مطالعه: دانشجویان دانشکده رفاه در سال 96-1395)
طاهره جعفری[1]
مریم کوهستانی[2]
تاریخ دریافت مقاله: 23/2/1397
تاریخ پذیرش مقاله:10/5/1397
مقدمه
ازدواج و تشکیل خانواده، خدمتی است برای پدید آمدن یک کانون آسایش و خوشبختی و نشاط طبیعی، ارضای غریزه جنسی، لذت بردن از زندگی، بهره مندی از محبت و تعاون و مددکاری و سرانجام امتزاج دو روح در افق محبت و هماهنگی و اتصال دو دریا از نیرو و قدرت، حیاط و نشاط به هم برای رسیدن به هدفی متعالی (استادان طرح جامع آموزش خانواده،116:1393). ازدواج و تشکیل خانواده در همه مراحل تاریخ، آثاری گسترده بر ابعاد مختلف زندگی بشر داشته است و نمی توان تاثیرهای آن را به زمینه ای خاص محدود ساخت (سالاری فر،45:1393). در جوامع گوناگون در امر ازدواج و تشکیل خانواده، اهداف وانگیزه های متعددی وجود داشته است. در جوامع اولیه، علت اقتصادی را مهمترین عامل تلقی می کردند. علاوه بر نیاز اقتصادی، عوامل دیگری نظیر زاد و ولد و تمایل به داشتن فرزند، ارضای غریزه ی جنسی، رفع نیازهای عاطفی و رهایی از تنهایی و در جوامع امروزی و عشق و محبّت را از جمله اهداف ازدواج و تشکیل خانواده می دانند (بیابانگرد،137:1381). در گذشته، خانواده یکی از عناصر ثابت و مهم در امر ازدواج و مراسم خواستگاری بوده است. در خواستگاری های سنتی، خانواده پسر پس از انتخاب دختر مناسب، خود و پسرشان به خواستگاری دختر می رفتند و هیچ شناختی بین دختر و پسر وجود نداشت- حتی از خصوصیات اخلاقی و رفتاری خود نسبت به هم آگاه نبودند. شیوه آشنایی قبل از ازدواج در زندگی مدرن با ورود وسایل ارتباطی بین جوانان مانند شبکه های اجتماعی و فضای اینترنت تا حد زیادی تغییر کرده است. جوانان هم به عنوان قشر تأثیر پذیر به سرعت تحت تأثیر این تکنولوژی ها و تغییرات قرار گرفته اند.
طی سال های گذشته به موازات تغییرات اقتصادی و سیاسی که در جامعه ما روی داده، بسیاری از ارزش ها و هنجارهای اجتماعی نیز دستخوش تغییر و دگرگونی شده است. این هنجارها که به آرامی جای خود را در میان باورها و اعتقادات مردم باز می کنند، ممکن است با باورهای گذشته همخوانی چندانی نداشته باشند و حتی در تعارض با آن ها قرار گیرند. تغییرات به وجود آمده در زمینه شیوه های همسریابی و ازدواج جوانان، از جمله مواردی است که بسیاری از خانواده ها را با مسائل متعددی روبه رو کرده است (ساروخانی،1393: 15).
هنوز در فرهنگ ما خواستگاری رواج دارد و رسم معمول بدین منوال است که فردی خانواده دختر را به خانواده پسر معرفی می کند. این انتخاب بر اساس جاذبه فیزیکی دختر و شرایط خانوادگی و مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و قومی استوار است و معمولا در خواستگاری فرد واسط از همترازی خانواده ها اطلاعات کافی دارد. گاهی وظیفه یافتن زوج مناسب بر دوش مادر و خواهر داماد قرار میگیرد تا برای وی زن مناسبی انتخاب کنند. آنان پرسان پرسان آدرس دختران دم بخت را به دست می آورند و به خانه دختر می روند. در صورت رضایت، در مرحله بعد پسر را به همراه می برند. این رسوم در شهرهای کوچک و روستاها با قوت بیشتری ادامه دارد. بعد از مراسم خواستگاری در برخی خانواده ها، رسم است که دختر و پسر را برای مدتی با یکدیگر نامزد میکنند تا با هم آشنا شوند و از طرف دیگر زمان لازم برای تهیه مقدمات ازدواج فراهم شود (موسوی،13:1395).
پدیده ای که به تدریج وارد فرهنگ ایران شده است، انتخاب همسر توسط دختر و پسر و از طریق آشنایی آنان با یکدیگر است. هنوز این روش مورد تأیید همه خانواده ها نیست و معمولا مردان خانواده در جریان این روابط نیستند (موسوی،52:1393).
با توجه به این مسئله که نسل جوان بخش مهمی از جامعه هستند، جامعه و خانواده باید تعاملات بهتری را با این نسل داشته باشند و ضرورت بررسی نگرش دختران نسبت به موضوع خواستگاری سنتی و جدید می تواند به عنوان عامل مهمی در تعاملات بین دختران و خانواده های آنها به شمار رود و با توجه به پررنگ شدن حضور دختران در عرصه های مختلف اجتماعی و به وجود آمدن راه های مختلف آشنایی دختران و پسران در دانشگاه ها و محل کار و فضای مجازی و... نقش مهمی را داشته باشد. مطالعه این موضوع می تواند برای والدین و جوانان راهگشا باشد و چون هیچ مطالعه ای در این زمینه انجام نشده است، نتیجه این مطالعه می تواند در اختیار ارگان های مربوط به خانواده و جوانان قرار بگیرید.
مسئله ای که در این مطالعه مطرح می شود این است که با توجه به تغییرات اجتماعی و گسترش فضای مجازی و تغییر شکل ارتباطات، نحوه آشنایی جوانان با یگدیگر از طرق مختلف- محل کار، دانشگاه، پارک و...- و نحوه خواستگاری دچار تغییراتی شده است. در مراسم خواستگاری به شیوه جدید می توان به عواملی مانند کم رنگ شدن نقش والدین، تجمل گرایی و تشریفاتی بودن مراسم خواستگاری، پررنگ شدن نقش فردی و تنوع طلبی افراد اشاره کرد. در این مطالعه با توجه به نگرش دانشجویان درصدد آن هستیم که ببینیم دانشجویان تا چه حد تمایل به برگزاری مراسم خواستگاری به شیوه سنتی و یا جدید دارند.
پیشینه پژوهش
رازقی و همکاران (1396) به بررسی جامعه شناختی نگرش جوانان نسبت به ازدواج در فضای مجازی پرداخته اند. روش انجام این مطالعه، پیمایش می باشد و نتایج نشان داد که 5/54 درصد از پاسخ دهندگان نگرش منفی و 15 درصد نگرش مثبت و 5/30 درصد نیز نگرش بی طرفانه به ازدواج در فضای مجازی داشتند.
ضرغام حاجبی و همکاران (1396) به بررسی مقایسه رضایت زناشویی در ازدواج های سنتی و مدرن بین دانشجویان متاهل شهر تهران پرداخته اند. هدف این مطالعه، مقایسه رضایت زناشویی در ازدواج های سنتی و مدرن بین دانشجویان متاهل شهر تهران می باشد. روش این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد. مهم ترین نتایج به دست آمده از این مطالعه نشان داد که بین رضایت زنانی که به سبک مدرن ازدواج کرده اند با زنانی که به شیوه سنتی ازدواج کرده اند، تفاوت معناداری وجود دارد.
روشن نیا (1395) به بررسی عوامل فرهنگی، اجتماعی و روانی دوستی و معاشرت دختر و پسر قبل از ازدواج پرداخته اند. روش انجام این مطالعه از نوع پیمایشی است. نتایج نشان داد که بین عوامل مستقلی چون عوامل جمعیتی- اجتماعی، فرهنگی و روانی با متغیر وابسته که نگرش دانشجویان نسبت به دوستی و معاشرت با جنس مخالف در قبل از ازدواج بوده است، رابطه معنادار وجود دارد. عوامل فردی، اجتماعی، فرهنگی و روانی در نگرش دانشجویان نسبت به دوستی و معاشرت با جنس مخالف قبل از ازدواج تأثیر گذار بوده اند.
بهادری جاهرمی و همکاران (1395) به بررسی پیش بینی گرایش جوانان به معیارهای غیرسنتی همسرگزینی بر اساس عوامل شکاف نسلی پرداخته اند. هدف از انجام این مطالعه، پیش بینی گرایش جوانان به معیارهای غیرسنتی همسرگزینی بر اساس عوامل شکاف نسلی می باشد و با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انجام شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که نگرش ابزاری به ازدواج، آزادی های اجتماعی و ازدواج از طریق آشنایی در فضای مجازی با گرایش به معیارهای غیر سنتی همسرگزینی رابطه مثبت و معناداری دارد و ازدواج از طریق آشنایی در آشنایان و اقوام با گرایش به معیارهای غیرسنتی همسرگزینی رابطه منفی و معناداری دارد.
بحرانی (1394) به بررسی اثر آشنایی همسایگان بر فرآیند انتخاب همسر پرداخته است. هدف از انجام این مطالعه، مقایسه چگونگی پیوندهای همسایگی در بین شهروندان شیراز به عنوان یک کلان شهر و 4 شهر دیگر استان فارس در زمینه فرایند انتخاب همسر جوانان می باشد. روش نمونه گیری به صورت تصادفی می باشد. نتایج این مطالعه نشان داد که ارتباطات همسایگی در کلان شهر شیراز با شهرهای دیگر این استان تفاوت معناداری دارد، میزان همسرگزینی از بین همسایگان نیز در شیراز نسبت به شهرستانهای دیگر استان کمترین میزان بوده و گرایش به انتخاب همسر در بین اقوام نزدیک در طی دو نسل متوالی افزایش یافته است.
مهدیزاده و همکاران (1394) طی یک مطالعه پیمایشی، دست به تحقیقی با عنوان "بررسی نگرش جوانان به استفاده از سایت های همسریابی و عوامل مؤثر بر آن" زدند. نتایج نشان داد که رابطه معناداری بین نگرش خانواده و نگرش دوستان به استفاده از سایت های همسریابی، دینداری، گمنامی فضای مجازی، اعتماد به سایت های اینترنتی، در دسترس بودن اینترنت با متغییر زمینه ای جنسیت با متغیر وابسته وجود دارد.
سیار و همکاران (1391) به بررسی مقایسه کارکرد خانواده در ازدواج های سنتّی و مدرن در زنان متأهل شهر تهران با روش علّی مقایسه ای پرداخته اند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که بین زنان با ازدواج سنّتی و زنان با ازدواج مدرن بـه لحاظ توانایی حل مسئله تفاوت معناداری وجود ندارد، اما بین زنان با ازدواج سنّتی و زنـان بـا ازدواج مدرن به لحاظ توانایی برقراری ارتباط، ایفای نقش، پاسخ دهی عاطفی، آمیختگی عاطفی و کنترل رفتار تفاوت معناداری وجود دارد.
آخوندان (1388) به بررسی همسریابی اینترنتی از نظر انگیزه و اعتماد در معیارهای همسرگزینی از منظر کاربران سایت های همسریابی پرداخته است. روش انجام این مطالعه روش آمیخته(کمی-کیفی) می باشد. نتایج این مطالعه نشان داد که بیشتر کاربران با هدف ازدواج دائم عضو این سایت ها می شوند. بررسی معیارهای همسر گزینی کاربران شباهت با معیارهای همسرگزینی در دنیای واقعی را نشان داد، انگیزه عضویت کاربران بر میزان رضایت واعتماد آنها به سایت ها تأثیرگذار بوده و جنسیت متغیر تأثیر گذاری در فضای این سایت هاست.
پیشینه های بررسی شده در این مطالعه بیشتر در حوزة نگرش جوانان نسبت به ازدواج در فضای مجازی، اثر آشنایی همسایگان بر فرآیند انتخاب همسر، دوستی و معاشرت دختر و پسر قبل از ازدواج، بررسی نگرش جوانان به استفاده از سایت های همسریابی و عوامل موثر بر آن، مقایسه رضایت زناشویی در ازدواج های سنتی و مدرن، مقایسة کارکرد خانواده در ازدواج های سنتی و مدرن است.
موضوع مورد بررسی در این مقاله، نگرش دختران جوان به فرهنگ خواستگاری به شیوه سنتی و جدید می باشد.
چارچوب نظری پژوهش
در این مقاله موضوع خواستگاری بر اساس نظریاتی مانند نظریه کنش متقابل نمادین، تئوری انتخاب، نظریه مخاطره گیدنز و نظریاتی که در اسلام وجود دارند بررسی شده است.
- · نظریه کنش متقابل نمادین[3]
نظریه کنش متقابل بر اهمیت کنشگر و جامعه همزمان تأکید دارد. در نظر گرفتن کنشگر و جامعه به عنوان فراگرد پویا و نه ساختار ایستا، مطرح است. مطابق با نظریه کنش متقابل، هر چند پدیده های اجتماعی در سطح کلان وجود دارد، اما بر آگاهی رفتار افراد به عنوان افراد مستقل نقش تعیین کننده ای ندارد. در این دیدگاه، عاملان افرادی هستند که هنجار، باورها و نقش های اجتماع را بر حسب منافع شخصی خود می پذیرند یا رد می کنند و یا تعدیل یا تعریف می نمایند (ریتزر،269:1393).
فرهنگ هر جامعه رابطه مستقیم با بسیاری از عوامل همچون مسائل اقتصادی، سیاسی، مذهبی، ناحیه ای و... موجود در جامعه دارد. هر کدام از عوامل بالا در کنش با همدیگر می باشند و می توانند مسیر همدیگر را تعیین کنند یا تغییر دهند. این مسیر بسیار سرنوشت ساز است و جامعه را به سویی می کشاند که بر نسل آینده تأثیر گذار خواهد بود- نتایج این بر هم کنش ها می تواند مثبت یا منفی باشد (ابراهیم زاده اسمین، ایراوانی محمد آبادی،1393).
براساس این نظریه، ازدواج و درخواست خواستگاری یک امر دو طرفه است و با توجه به فرهنگ و آداب و رسوم و شرایط و مقتضیات هر جامعه ای متفاوت است. افراد با توجه به منافع خود تصمیم می گیرند و عمل می کنند و به پیشنهاد خواستگاری فکر می کنند. شرایط و موقعیت خود را می سنجند، آنگاه تصمیم می گیرند که چه پاسخی به کنش فرد مقابل خود بدهند. با توجه به اینکه کنش به فرد برمی گردد، کنش ها باعث شکل گیری رفتار می شوند. وقتی کنش ها دچار تحول بشوند، نگرش ها تغییر می کند و طبق آن رفتار تغییر می نماید. وقتی رفتار تغییر کند، ساختار هم تغییر می کند و تغییر ساختار باعث تغییر نظر فرد می شود. دختر و پسر دیگر مانند گذشته رفتار نمی کنند و از خود یک نوع کنش خاص را نشان نمی دهند، بلکه امروزه به دلیل رشد سریع فناوری، افزایش سطح آگاهی، حضور فعال دختران و پسران در عرصه های مختلف کاری و دانشگاهی، آشنایی و کنش های مختلفی در محیط کار، فضای دانشگاه، شبکه های مجازی و عکس و... به وجود می آید و کم کم این تغییرات باعث تغییر سنت های گذشته و خواستگاری های سنتی می شود.
- · تئوری انتخاب[4]
بر اساس تئوری انتخاب، همه رفتارهایی را که از ما سر میزند، "رفتار کلی" مینامیم. هنگامی که میگوییم همه رفتارها، کلیه رفتارهای آگاهانهای است که هدفمند هستند. تمامی رفتارهای ما از اختلاف بین آنچه در یک زمان می خواهیم و آنچه در همان زمان داریم ناشی میشود (صاحبی،179:1396).
قدرت تئوری انتخاب در این است که به ما کمک میکند با دیگران به ویژه نزدیکانمان، خوب کنار بیاییم. یک ازدواج خوب شاید بهترین وسیله تأمین نیاز به عشق و احساس تعلق باشد، با وجود این هنوز دسترسی به این نیازها به سادگی ممکن نیست، زیرا بر خلاف نیاز به بقا، برای تأمین این نیاز وجود یک فرد دیگر نیز ضروری است (صاحبی،74:1396-60).
در نظریه انتخاب انسان ها دارای 5 نیاز اصلی و اساسی هستند که این نیازها منجر به ایجاد کنش و واکنشهای افراد می شوند و افراد در هر لحظه از زندگی خود با توجه به اهمیت و شدت و ضعف نیازهای خود رفتارهای خود را انتخاب می کنند و بر طبق آنها زندگی می کند. تئوری انتخاب به افراد یاد می دهد که چگونه در روابط بین فردی خود دست از کنترل کردن دیگران بردارند و با انتخاب رفتار خود یک رابطه پایدار و مناسب را ایجاد کنند. میتوان گفت ماهیت خواستگاری به نوعی یک انتخاب دو سویه بین دختر و پسر است. این دختر و پسر هستند که باتوجه به موقعیت و نیازهای خود، انتخاب خود را شکل می دهند.
- · نظریه مخاطره گیدنز[5]
جهانی که بیشتر با مخاطرات ساخته انسان ساختاربندی شده است، کمتر فضایی را برای نفوذ نیروهای الهی یا دست کم برای پادرمیانی جادوی نیروها یا ارواح کیهانی باقی می گذارد. برای مدرنیت این مهم است که مخاطرات را اصولاً بتوان بر حسب دانش تعمیم پذیر راجع به خطرهای احتمالی ارزیابی کرد؛ دیدگاهی که در آن، برداشت های راجع به سرنوشت بیشتر به شکل صورت های حاشیه ای خرافات باقی می مانند. هر کجا که مخاطره فی نفسه مخاطره شناخته می شود، به صورتی است که متفاوت از شرایطی که در آن بر داشته سرنوشت رواج دارند، تجربه می شود (گیدنز،96:1394).
مخاطرات پرپیامد ولی کم احتمال در جهان نوین ناپدید نخواهد شد، گرچه به یک روایت خوشبینانه ممکن است کمتر گردند. خصلت بسیار ضد واقعی بیشتر مخاطره های پرپیامد، با آن بی تفاوتی که فهرست این مخاطرات برمی انگیزد، ارتباط نزدیکی دارد (گیدنز،115:1394).
تماس های روزانه با دیگران در محیط های پیش از مدرن معمولاً بر نوعی آشنایی استوار بودند که تا اندازه ای از گرایش به ماهیت مکان سرچشمه می گرفت. با این همه، تماس های با دیگران آشنا شاید به ندرت باعث تسهیل آن نوع صمیمیتی می شدند که با روابط شخصی و جنسی امروزی همراه است. آن "تبدیل شکل صمیمیت" که گیدنز از آن سخن گفته است، بستگی به همان فاصله گیری دارد که مکانیسم های از جا کنده در ترکیب با محیط های اعتماد دگرگون شده لازمه این محیط ها، به ارمغان می آورند. شیوه های بسیار آشکاری وجود دارند که از طریق آنها صمیمیت و نظام های انتزاعی کنش متقابل دارند (گیدنز،122:1394).
- · دیدگاه اسلام
از آنجا که یک انتخاب صحیح و معقول در مرحله همسرگزینی می تواند ثبات زندگی خانوادگی را تا حد زیادی تضمین کند، بخش قابل توجهی از مباحث علمی و مضامین دینی، معطوف به ارائه راهکارهایی است که به افراد و خانواده ها کمک می کنند تا گزینه های برتر را برای همسری انتخاب نمایند ( بستان،175:1394).
ازدواج[6] مرحله مهمی برای تشکیل خانواده به شمار می رود و از جنبه های متعدد زیستی، اجتماعی و فردی بر افراد تأثیر می گذارد. اسلام ازدواج را قراردادی با شرایط ویژه می داند و نسبت به ملل و ادیان دیگر، برای مسلمانان در ازدواج شرایط بیشتری مقرر کرده است- هر چند ازدواج سایر فرهنگ ها را در ظرف و قالب خود به رسمیت می شناسد. نکته دوم، استحکام این قرارداد است. در قرآن از ازدواج به عنوان"پیمانی محکم" یاد شده است. پیمان زناشویی محکم ترین قرارداد اجتماعی است که می توان آن را ناشی از دوستی شدید و رحمت متقابل بین زن و شوهر دانست ( سالاری فر،22:1393-21).
یکی از واقعیت های مربوط به همسرگزینی[7] در همهٴ جوامع گذشته و حال، این است که پیشنهاد ازدواج اغلب از سوی مردان صورت می گیرد. منشأ این امر چیست؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت واقعیت تفاوت های جنسی طبیعی، احتمال دخالت عوامل زیستی در این امر را تا حدّ زیادی تقویت می کند. تردیدی نیست که تمایل به جنس مخالف در مردان و زنان به صورت یکسان بروز نمی کند و ما با دو نوع تمایل متفاوت یعنی تمایل انگیزشی یا فعّالانه و تمایل پذیرشی یا منفعلانه روبرو هستیم. شایان ذکر است که در متون دینی اسلام توصیه صریح و اکیدی در مورد این رسم وارد نشده است، "همان گونه که نسبت به زنان پیشنهاد دهندهٴ ازدواج، نکوهشی صورت نگرفته است (وسائل الشیعه،ج 195:14و 202)؛ بلکه برحسب منابع روایی و تاریخی، ازدواج پیامبر اکرم (ص) و خدیجه (س) با پیشنهاد خدیجه (س) صورت گرفته است که برخی از تاریخ نویسان این پیشنهاد را بی واسطه و برخی دیگر آن را با واسطهٴ زنی دیگر دانستهاند.(بحارانوار،ج 3:16 و الحمیری،ج 1،189:1985)" (جعفری،53:1394).
بنابراین، پیشنهاد ازدواج توسط زن از نظر دینی ناهنجار تلقی نمی شود و اگر این شیوه با مکانیزم واسطه گری که در اسلام بر آن تأکید شده(وسائل الشیعه،ج14: 26-27) تلفیق گردد- به این صورت که زن پیشنهاد ازدواج[8] را توسط برخی نزدیکان خود به اطلاع مرد مورد نظر برساند- شائبهٴ مغایرت با حیثیت و احترام زن نیز در کار نخواهد بود (جعفری،53،1394).
بر اساس دیدگاه استاد مطهری، خلاف حیثیت و احترام زن است که به دنبال مرد بدود. برای مرد قابل تحمل است که از زنی خواستگاری کند و جواب رد بشنود و آنگاه از زن دیگری خواستگاری کند و جواب رد بشنود تا بالاخره زنی رضایت خود را به همسری با او اعلام کند، اما برای زن که می خواهد محبوب و معشوق و مورد پرستش باشد و از قلب مرد سر در آورد تا بر سراسر وجود او حکومت کند، قابل تحمل و موافق غریزه نیست که مردی را به همسری خود دعوت کند و احیاناً جواب رد بشنود و سراغ مرد دیگری برود (مطهری، 1366 :47).
روش شناسی پژوهش
در این مطالعه از روش پیمایشی استفاده شده است. تکنیک جمع آوری اطلاعات در این مطالعه پرسش نامه محقق ساخته و سوالات باز و بسته شامل تعدادی گویه بوده است که از مقیاس لیکرت برای بررسی نگرش دانشجویان و میزان ترجیح آنها به روش سنتی وجدید ستفاده شد. همچنین، برای بررسی نگرش دانشجویان به شیوه خواستگاری سنتی و شیوه جدید گویه هایی تعریف گردید که به روش نمونه گیری تصادفی بین 150 نفر از دانشجویان دانشکده رفاه توزیع گردید. روایی این پرسش نامه از روش صوری و با توجه به نظرات اساتید مرتبط با موضوع بررسی شد. پایایی این پرسش نامه توسط ضریب آلفای کرونباخ برای متغییرهای نگرش سنتی، نگرش جدید، ترجیح سنتی و ترجیح جدید به دست آمده است. نتایج نشان داد نگرش سنتی با ضریب آلفای کرونباخ 5/79 درصد و نگرش جدید 80 درصد و ترجیح جدید 6/83 درصد و ترجیح سنتی 5 /80 درصد بودند.
یافته های پژوهش
یافته های مطالعه حاضر در دو بخش توصیفی و استنباطی در ادامه گزارش شده است.
آمار توصیفی
با توجه به اینکه پاسخگویان دانشجویان دانشکده رفاه بوده اند، از بین 150 نفر پاسخگو، بیشترین فراوانی پاسخگویان مربوط به گروه سنی تا 30 سال با فراوانی 109 می باشد. همچنین، بیشترین فراوانی پاسخگویان مربوط به مقطع تحصیلی کارشناسی با درصد فراوانی 7/74 درصد می باشد. بیشترین فراوانی وضعیت تأهل با فراوانی92 و درصد فراوانی3/61 درصد مربوط به دانشجویان مجرد میباشد. بالاترین میزان پاسخگویی دانشجویان دانشکده مربوط به رشته روان شناسی با فراوانی37 نفر و درصد فراوانی7/24 درصد و کمترین میزان پاسخگویی دانشجویان مربوط به رشته حقوق خانواده با فراوانی 4 و درصد فراوانی 2/7 درصد می باشد. با توجه به سطح درآمدی دانشجویان 7/28 درصد دارای درآمد متوسط و 16درصد دارای درآمد کم میباشند.
توزیع گویه های شیوه سنتی خواستگاری
در این جدول گویه های شیوه سنتی خواستگاری به همراه طیف سنجش آن شامل کاملاً مخالف، مخالف، بی نظر، موافق و کاملاً موافق آمده است.
جدول 1: توزیعفراوانیپاسخگویانبرحسبپاسخسوالاتشیوهسنتیخواستگاری(درصد)
|
گویههایشیوهسنتی |
کاملاًمخالف |
مخالف |
بینظر |
موافق |
کاملاًموافق |
کل |
|
نظارت خانواده بر اجرای مراسم خواستگاری نقش اساسی در تداوم ازدواج دارد |
3/1 % |
7/0 % |
0/6 % |
7/38 % |
3/53 % |
100 |
|
بهتر است در مراسم خواستگاری، پایبند به سنتهای مرسوم در خانواده خود باشیم |
7 |
3/7 % |
0/14 % |
0/44 % |
0/34 % |
100 |
|
بهتر است خانواده در جریان شروع رابطه آشنایی زوجین قبل از ازدواج باشند |
3/1 % |
3/1 % |
3/5 % |
3/29 % |
3/61 % |
100 |
|
احترام به نظر پدر و مادر در نوع مراسم خواستگاری در گذشته مهم بوده است |
7/2 % |
0/6 % |
3/9 % |
38.0 |
7/42 % |
100 |
|
حضور شخص معرف در مراسم خواستگاری الزامی است |
0/10 % |
7/22 % |
3/29 % |
7/24 % |
7/12 % |
100 |
|
حضور بزرگترهای فامیل در جلسات آشنایی ضرورتی ندارد |
0/4 % |
7/20 % |
3/13 % |
7/34 % |
7/26 % |
100 |
|
فامیل، گزینه های خوبی برای معرفی زوجین به هم هستند |
0/8 % |
3/13 % |
0/28 % |
3/37 % |
7/10 % |
100 |
|
در خواستگاری های گذشته معنویت پر رنگ تر از مراسم خواستگاری امروزی بوده است |
7/0 % |
7/6 % |
0/26 % |
7/36 % |
3/29 % |
100 |
|
در خواستگاری های گذشته تجملات نقش کم تری داشت |
7/0 % |
0/6 % |
0/ %14 |
3/41 % |
0/38 % |
100 |
|
خانواده در گذشته به عنوان پشتوانه محکمی برای جوانان در امر خواستگاری محسوب می شد |
7/2 % |
0/6 % |
7/12 % |
0/38 % |
0/40 % |
100 |
|
همسایه ها گزینه های خوبی برای معرفین زوجین به هم هستند |
7/4 % |
0/18 % |
0/34 % |
3/37 % |
7/4 % |
100 |
|
همکاران گزینههای خوبی برای معرفی زوجین به هم هستند. |
7/2 % |
3/11 % |
0/34 % |
0/42 % |
3/9 % |
100 |
توزیع گویه های شیوه مدرن خواستگاری
در جدول2، گویه های شیوه سنتی خواستگاری به همراه طیف سنجش آن شامل کاملاً مخالف، مخالف، بی نظر، موافق و کاملاً موافق آمده است.
جدول 2: توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب پاسخ به سوالات شیوه مدرن خواستگاری (درصد)
|
گویه های شیوه مدرن |
کاملاً مخالف |
مخالف |
بی نظر |
موافق |
کاملاً موافق |
کل |
|
بهتر است آشنایی اولیه توسط خود فرد صورت بگیرد |
7/8% |
0/20% |
7/24% |
7/34% |
0/12% |
100 |
|
جوانان با والدین خود در اجرای مراسم خواستگاری اختلاف سلیقه دارند |
3/5% |
0/24% |
0/20% |
7/38% |
10% |
100 |
|
تحمیل نظر خانواده در مراسم خواستگاری خوشایند نیست |
3/1% |
0/8% |
7/10% |
3/41% |
7/36% |
100 |
|
امروزه بیشتر انتخاب همسر آینده، توسط خود جوانان صورت می گیرد |
0/4% |
3/5% |
0/8% |
0/58% |
0/24% |
100 |
|
در صورتی که برای ازدواج به نتیجه رسیدیم لازم است به خانواده بگوییم |
3/7% |
7/12% |
3/9% |
7/30% |
0/40% |
100 |
|
دوستان گزینه های خوبی برای معرفی زوجین به هم هستند |
3/3% |
0/10% |
0/30% |
3/45% |
7/8% |
100 |
|
بهتر است فقط مادر را در جریان آشنایی با فرد موردنظر قرار دهیم |
7/8% |
3/39% |
3/19% |
0/22% |
7/8% |
100 |
|
دوستان بهتر می توانند راز ما را حفظ کنند |
7/26% |
7/32% |
3/17% |
3/13% |
7/4% |
100 |
|
اگر خانواده را در جریان هر آشنایی قرار بدهیم اعتمادشان به ما از بین می رود |
3/29% |
7/32% |
3/17% |
3/13% |
7/2% |
100 |
|
این روزها به جز زوجین ضرورت ندارد کسی در جریان خواستگاری آنها باشد |
0/36% |
3/37% |
7/12% |
0/10% |
0/2% |
100 |
|
ضرورت ندارد در هر آشنایی خانواده را نگران کنیم |
3/27% |
7/40% |
3/17% |
3/11% |
7/2% |
100 |
با توجه به اطلاعات جدول بالا هر کدام از گویه های شیوه مدرن خواستگاری با طیف لیکرت، همراه درصد فراوانی خود آورده شده است.
توزیع گویه های ترجیح خواستگاری سنتی
جدول 3 : توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب پاسخ به سوالات مبنی بر گویههای ترجیح خواستگاری (درصد)
|
گویه های ترجیح سنتی |
کاملاً مخالف |
مخالف |
بی نظر |
موافق |
کاملاً موافق |
کل |
|
خواستگاری از طریق معرف غریبه |
0/22% |
3/19% |
7/32% |
0/22% |
7/0% |
100 |
|
خواستگاری در جلسات و مهمانی ها |
7/6% |
3/11% |
7/22% |
7/50% |
7/4% |
100 |
|
خواستگاری در بازار و امکان عمومی و پارک و تفریحگاه ها |
0/30% |
0/26% |
0/28% |
3/11% |
7/0% |
100 |
|
خواستگاری در جلسات مذهبی و اماکن مذهبی |
7/8% |
3/15% |
0/22% |
3/39% |
7/10% |
100 |
|
خواستگاری از طریق همکار در محیط کار |
0/4% |
3/9% |
7/24% |
0/54% |
0/4% |
100 |
|
خواستگاری از طریق فامیل و آشنایان |
7/2% |
3/7% |
0/16% |
7/60% |
0/10% |
100 |
|
خواستگاری از طریق همسایه ها |
3/3% |
7/16% |
7/18% |
7/52% |
3/5% |
100 |
با توجه به اطلاعات آمده در جدول بالا، گویه های ترجیح خواستگاری سنتی به همراه طیف سنجش آن کاملاً مخالف، مخالف، بی نظر، موافق و کاملاً موافق، به همراه درصد فراوانی خود آمده است.
توزیع گویه های ترجیح خواستگاری مدرن
جدول 4: توزیع فراوانی پاسخ گویان بر حسب پاسخ به سوالات گویه های ترجیح خواستگاری مدرن(درصد)
|
گویه های ترجیح مدرن |
کاملاً مخالف |
مخالف |
بینظر |
موافق |
کاملاً موافق |
کل |
|
خواستگاری از طریق اینترنت(سایت های همسریابی) |
7/70% |
0/16% |
7/6% |
3/3% |
|
100 |
|
خواستگاری در شبکه های مجازی |
3/69% |
0/20% |
7/6% |
7/0% |
|
100 |
|
خواستگاری از طریق شرکت در مجامع علمی و فرهنگی(مشارکت های علمی و نشست های مختلف و...) |
0/6% |
3/13% |
0/22% |
7/44% |
0/10% |
100 |
|
خواستگاری از طریق همکلاسی ها |
7/2% |
3/15% |
3/21% |
3/51% |
3/5% |
100 |
|
خواستگاری از طریق دوستان |
7/6% |
3/13% |
3/15% |
3/55% |
3/5% |
100 |
|
خواستگاری ازطریق چت کردن |
3/53% |
0/30% |
0/8% |
3/3% |
7/0% |
100 |
|
خواستگاری از طریق مراکز همسریابی |
7/48% |
3/21% |
3/15% |
3/9% |
|
100 |
|
خواستگاری از طریق عکس |
7/56% |
3/27% |
0/8% |
7/2% |
|
100 |
|
خواستگاری در مراکز آموزشی و دانشگاه |
0/8% |
7/10% |
0/24% |
7/46% |
7/6% |
100 |
در جدول بالا گویه های ترجیح خواستگاری مدرن به همراه طیف سنجش آن شامل کاملاً مخالف، مخالف، بی نظر، موافق و کاملاً موافق آمده است.
نگرش خواستگاری
در جدول5، نگرش خواستگاری به روش سنتی و روش مدرن همراه با فراوانی و درصد فراوانی آمده است. بیشترین درصد فراوانی(90 درصد) و فراوانی 135 نفر، مربوط به روش مدرن و کمترین درصد فراوانی(10 درصد) و فراوانی 15 نفر مربوط به روش سنتی می باشد.
جدول 5: نگرش خواستگاری
|
نگرش خواستگاری |
فراوانی |
درصد |
|
روش سنتی |
15 |
0/10% |
|
روش مدرن |
135 |
0/90% |
|
کل |
150 |
0/100% |
ترجیح شیوه خواستگاری
در جدول 6 ،ترجیح شیوه خواستگاری به روش سنتی و روش مدرن همراه با فراوانی و درصد فراوانی آمده است. بیشترین ترجیح خواستگاری با درصد فراوانی7/64 درصد و فراوانی 97 مربوط به ترجیح شیوه خواستگاری مدرن می باشد و کم ترین ترجیح شیوه خواستگاری مربوط به روش سنتی با درصد فراوانی0/32 درصد و فراوانی 48 نفر می باشد.
جدول 6: ترجیح شیوه خواستگاری
|
ترجیح شیوه خواستگاری |
فراوانی |
درصد |
|
روش سنتی |
48 |
0/32% |
|
روش مدرن |
97 |
7/64% |
|
کل |
150 |
0/100% |
آمار استنباطی
در این پژوهش از آزمون T مستقل(به دلیل دو گروه مستقل) استفاده شده است که هر کدام به صورت جداگانه با کدهایی وارد نرم افراز شدند. همچنین نگرش افراد به خواستگاری که شامل نگرش سنتی و جدید و ترجیح افراد به شیوه های خواستگاری به صورت کاملاً مخالف، مخالف، بی نظر، موافق و کاملاً موافق وارد spss شد و وجود رابطه معنا داری این دو با آزمون T مستقل سنجیده شده است.
جدول 7: توزیع فراوانی نوع ترجیح پاسخگویان در روش خواستگاری به تفکیک سن(درصد)
|
سن ترجیح |
سنتی |
مدرن |
کل |
|
تا30 سال |
9/72% |
0/74% |
6/73% |
|
39-31 سال |
6/14% |
8/19% |
1/18% |
|
46-40 سال |
5/12 % |
3/6 % |
3/8% |
|
کل |
0/100 % |
0/100 % |
0/100 % |
|
|
371/0 Sig= |
2 Df= |
985/1 X2= |
با توجه به اطلاعات جدول بالا، در گروه سنی تا 30 سال ترجیح سنتی برابر با 9/72 درصد و ترجیح مدرن برابر با0/74 درصد بود و به لحاظ سنی، رابطه معناداری بین سن و ترجیح شیوه خواستگاری وجود نداشت- سطح معناداری371/0 شده که این مقدار از سطح معناداری 05/0 بیشتر است.
جدول8 : توزیع فراوانی نوع ترجیح پاسخگویان در روش خواستگاری به تفکیک درآمد(درصد)
|
درآمد ترجیح |
سنتی |
مدرن |
کل |
|
درآمد بالا |
1/24% |
3/31% |
6/28% |
|
درآمد متوسط |
6/58% |
9/47% |
9/51% |
|
درآمد کم |
2/17% |
8/20% |
5/19% |
|
کل |
0/100% |
0/100% |
0/100% |
|
|
685/0 Sig= |
2 Df= |
38/8 X2= |
با توجه به اطلاعات جدول بالا، پاسخگویان با درآمد متوسط 6/58 درصد دارای ترجیح شیوه خواستگاری سنتی و 9/ 47درصد دارای ترجیح شیوه خواستگاری به شیوه مدرن هستند. سطح معناداری 685/0 شده است که از سطح معناداری 05/0 بیشتر شده است. پس می توان گفت بیشتر افراد پاسخ دهنده دارای درآمد متوسط بودند و به همین علت تفاوت چشمگیری از لحاظ درآمدی وجود ندارد و رابطه معناداری بین ترجیح شیوه خواستگاری و درآمد دیده نمی شود.
جدول9: توزیع فراوانی نوع ترجیح پاسخگویان در روش خواستگاری به تفکیک مقطع تحصیلی (درصد)
|
مقطع ترجیح |
سنتی |
مدرن |
کل |
|
کارشناسی |
3/81% |
2/73% |
9/75% |
|
کارشناسی ارشد |
8/18% |
8/26% |
1/24% |
|
کل |
0/100% |
0/100% |
0/100% |
|
|
286/0 Sig= |
2 Df= |
138/1 X2= |
با توجه به اطلاعات جدول بالا، در مقطع تحصیلی لیسانس ترجیح شیوه خواستگاری به صورت سنتی برابر با 3/81 درصد و ترجیح شیوه خواستگاری به صورت مدرن برابر با 2/73 درصد و سطح معناداری 286/0 می باشد که بیشتر از سطح معناداری 05/0 است. پس، می توان گفت تفاوت معناداری بین ترجیح شیوه خواستگاری و مقطع تحصیلی وجود ندارد- به این علت که بیشتر افراد پاسخگو در مقطع کارشناسی و تنها تعداد کمی در مقطع کارشناسی ارشد تحصیل می کردند.
جدول 10: توزیع فراوانی نوع ترجیح پاسخگویان در روش خواستگاری به تفکیک وضعیت تأهل (درصد)
|
ترجیح وضع تأهل |
سنتی |
مدرن |
کل |
|
مجرد |
7/71% |
4/59% |
4/63% |
|
متأهل |
3/28% |
6/40% |
6/36% |
|
کل |
0/100% |
0/100% |
0/100% |
|
|
048/2 Sig= |
1 Df= |
152/0 X2= |
با توجه به اطلاعات جدول بالا، در گروه مجردها ترجیح شیوه خواستگاری به صورت سنتی 7/71 و ترجیح شیوه خواستگاری به صورت مدرن 4/59 می باشد. با توجه به اینکه سطح معناداری بیشتر از 05/0 شده است، می توان گفت که رابطه معناداری بین تأهل و ترجیح شیوه خواستگاری سنتی و مدرن وجود ندارد- بیشتر افراد پاسخگو مجرد هستند.
جدول 11: توزیع فراوانی نوع نگرش پاسخگویان در روش خواستگاری به تفکیک وضعیت تأهل (درصد)
|
وضع تأهل نگرش |
سنتی |
مدرن |
کل |
|
مجرد |
6/78% |
9/60% |
6/62% |
|
متأهل |
4/21% |
1/39% |
4/37% |
|
کل |
0/100% |
0/100% |
0/100% |
|
|
194/0 Sig= |
1 Df= |
689/1 X2= |
با توجه به اطلاعات جدول بالا که سطح معناداری بیشتر از سطح معناداری 05/0 شده است، می توان گفت رابطه معناداری بین تأهل و نگرش افراد به خواستگاری سنتی و مدرن وجود ندارد. نگرش افراد مجرد به خواستگاری سنتی6/78 درصد و نگرش افراد متأهل به خواستگاری مدرن 9/60 درصد می باشد.
جدول 12: توزیع فراوانی نوع نگرش پاسخگویان در روش خواستگاری به تفکیک سن(درصد)
|
سن نگرش |
سنتی |
مدرن |
کل |
|
تا 30 سال |
7/86% |
6/71% |
2/73% |
|
39-31سال |
7/6% |
1/20% |
8/18% |
|
46-40 سال |
7/6% |
2/8% |
1/8% |
|
کل |
0/100% |
0/100% |
0/100% |
|
|
415/0 Sig= |
2 Df= |
761/1 X2= |
با توجه به اطلاعات جدول بالا، در گروه سنی تا 30 سال، نگرش سنتی به خواستگاری 7/86 درصد و نگرش مدرن به خواستگاری 6/71 درصد است. با توجه به اینکه دامنه سنی دانشجویان تقریباً کم بوده است و از نظر سنی مشابه بودند، تفاوتی درنظراتشان به چشم نمی خورد و رابطه ی معناداری بین سن و نگرش افراد به خواستگاری سنتی و مدرن وجود ندارد.
جدول 13: توزیع فراوانی نوع نگرش پاسخگویان در روش خواستگاری به تفکیک درآمد(درصد)
|
درآمد نگرش |
سنتی |
مدرن |
کل |
|
بالا |
3/27 % |
1/27 % |
2/27 % |
|
متوسط |
7/72 % |
0/50 % |
1/53 % |
|
کم |
0/0% |
9/22 % |
8/19 % |
|
کل |
0/100 % |
0/100 % |
0/100 % |
در گروه درآمدی بالا، 3/27 درصد از افراد نگرش سنتی و 1/27 درصد از افراد نگرش مدرن به خواستگاری دارند. در گروه درآمدی متوسط، 7/72 درصد از افراد نگرش سنتی و 0/50 درصد از افراد نگرش مدرن به خواستگاری دارند. در گروه درآمدی کم،0/0 درصد از افراد نگرش سنتی و 9/22 درصد از افراد نگرش مدرن به خواستگاری دارند. پس می توان گفت افراد پاسخ دهنده تقریباً در یک سطح از لحاظ درآمدی با درآمد متوسط هستند و بین درآمد و نگرش افراد به خواستگاری سنتی و جدید رابطه معناداری وجود ندارد.
جدول 14: توزیع فراوانی نوع نگرش پاسخگویان در روش خواستگاری به تفکیک مقطع تحصیلی (درصد)
|
نگرش/ مقطع |
سنتی |
مدرن |
کل |
|
کارشناسی |
3/93% |
6/72% |
7/74% |
|
کارشناسی ارشد |
7/6% |
4/27% |
3/25% |
|
کل |
0/100% |
0/100% |
0/100% |
|
|
080/0 Sig= |
1 Df= |
070/3 X2= |
با توجه به اطلاعات جدول بالا، نگرش افراد به خواستگاری سنتی در مقطع تحصیلی کارشناسی 3/93 درصد و نگرش افراد در همین مقطع تحصیلی به خواستگاری مدرن6/72 درصد و سطح معناداری080/0 می باشد که از سطح معناداری 05/0 بیشتر است.پس، رابطه معناداری بین مقطح تحصیلی و نگرش افراد به خواستگاری سنتی و مدرن وجود ندارد.
بحث ونتیجه گیری
بیشترین درصد فراوانی مربوط به گروه سنی تا 30 سال با 7/72 درصد و کمترین فراوانی مربوط به گروه سنی40-46 سال با 8 درصد می باشد.
بیشترین فراوانی مربوط به مقطع تحصیلی کارشناسی با فراوانی 7/74 درصد و کمترین فراوانی مربوط به مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد با فراوانی 3/25 درصد می باشد.
بیشترین فراوانی وضعیت تأهل با فراوانی92 و فراوانی3/61 درصد مربوط به دانشجویان مجرد است.
بالاترین میزان پاسخگویی دانشجویان دانشکده مربوط به رشته روان شناسی با فراوانی37 نفر و فراوانی7/24 درصد و کمترین میزان پاسخگویی دانشجویان مربوط به رشته حقوق خانواده با فراوانی 4 و فراوانی 2/7 درصد می باشد.
با توجه به سطح درآمدی دانشجویان، 7/28 درصد دارای درآمد متوسط و 16 درصد دارای درآمد کم میباشند.
با توجه به فرضیه مطالعه که دختران جوان نگرش مثبت تری به برگزاری خواستگاری به شیوه جدید دارند و براساس دیدگاه کارکردگرایی، می توان گفت که خانواده، نهادی است که حفظ و پایداری آن بستگی به وظایف و کارکردهای ساختاری موجود دارد.
از آنجا که جمعیت نمونه مطالعه ما دانشجویانی هستند که از لحاظ سنی و اعتقادی تا حدودی شبیه به هم هستند، در مورد متغییرهای زمینه ای نتیجه معناداری در این مطالعه دیده نمی شود.
نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که از بین نمونه 150 نفری دانشجویان دانشکده، 90 درصد دانشجویان با نگرش جدید و 10 درصد از آنان با نگرش سنتی موافق هستند. همچنین، 7/64 درصد ترجیح خواستگاری به شیوه جدید و حدود 32 درصد ترجیح خواستگاری به شیوه سنتی را داشتند.
نظر دانشجویان دانشکده به این سوال که آیا به نظر شما این روزها شیوه خواستگاری از سنتی به مدرن تغییر کرده است، به صورت اجمالی در 8 دسته زیر آمده است:
- پاسخ های مربوط به تغییر فرهنگ، تغییر فرهنگ های خواستگاری و...
- پاسخ های مربوط به گسترش روابط مجازی، پیشرفت وسایل جمعی ارتباطات، استفاده از شبکه های ماهواره ای و...
- پاسخ های مربوط به غرب زدگی، تغییر سبک زندگی، تقلید از کشورهای غربی، کم رنگ شدن آداب و رسوم و سنت های گذشته، کم رنگ شدن اعتقادات مذهبی و...
- پاسخ های مربوط به استقلال جوانان، جوانان فقط به خودشان فکر می کنند، راحت طلبی جوانان، بالا رفتن سطح انتظارات جوانان، خود کفا شدن جوانان و...
- پاسخ های مربوط به افزایش تجملات در زندگی، افزایش پدیده چشم و همچشمی در بین دوستان و...
- پاسخ های مربوط به آموزش و تربیت نادرست، تغییر نحوه تربیت فرزندان، نظارت نداشتن بر اعمال آنها و...
- پاسخ های مربوط به پیشرفت جوامع، دگرگونی های اجتماعی و...
مسئله اصلی در این مطالعه، آگاهی از نحوه نگرش دختران جوان به خواستگاری به شیوه سنتی و جدید است. با توجه به تحقیقات پیشین در زمینه همسر گزینی، ازدواج و خواستگاری، در مطالعه حاضر بین متغییر نگرش خواستگاری (نگرش سنتی، نگرش مدرن) و متغییر های سطح درآمد، مقطع تحصیلی، وضعیت تأهل و سن دانشجویان ارتباط معنی داری نیافته است.
بین متغییر ترجیح شیوه خواستگاری (ترجیح سنتی، ترجیح مدرن) و متغییر های سطح درآمد، مقطع تحصیلی، وضعیت تأهل و سن دانشجویان ارتباط معنی داری دیده نشده است.
همان طوری که نتایج مطالعه حاضر نشان داد بین متغییرهای زمینه ای وضعیت تأهل، سن، درآمد، شغل و نگرش و ترجیح رابطه معناداری دیده شده است.
نتایج این مطالعه تقریبا مشابه نتایج گذشته است. کنعانی (1393) که به بررسی نگرش به دوستی اینترنتی با جنس مخالف و متغییرهای نشان گر میزان و نحوه استفاده از اینترنت پرداخته است، نشان داد که استفاده از اینترنت در نگرش مثبت به دوستی اینترنتی با جنس مخالف تاثیر گذار بوده است. رابطه مثبت مشاهده شده بین سن و نگرش اینترنتی، نشان گر نقش عامل زمان و فضا بر روی تغییر نگرش هاست؛ اما بین متغییرهای نگرش و ترجیح و متغییرهای سن، وضع تاهل، سطح درآمد، مقطع تحصیلی دانشجویان رابطه ای دیده نمی شود.
نتایج این مطالعه تقریبا شبیه به مطالعه سیار و همکاران (1391) است؛ چنان که در ضمن این مطالعه گزارش کردند که در خانواده های گسترده جامعه قبل از مدرنیته، ازدواج ها به صورت سنتی انجام می شده است، اما امروزه در جامعه مدرنیته ازدواج ها بیشتر به صورت مدرن انجام می گیرد.
از دیگر نتایج این مطالعه بر می آید که دختران جوان نگرش مثبت تری به برگزاری خواستگاری به شیوه جدید دارند و این فرضیه با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون تأیید شده است؛ به عبارت دیگر، دختران بیشتر دوست دارند که به روش جدید خواستگاری شوند.
از آنجا که جمعیت نمونه مطالعه ما دانشجویانی هستند که از لحاظ سنی و اعتقادی تا حدودی شبیه هم هستند، در مورد متغییرهای زمینه ای نتیجه معناداری در این پژوهش دیده نمی شود.
در مدل نهایی این مطالعه نگرش به دو صورت سنتی و جدید می باشد. مؤلفه های نگرش سنتی شامل نظارت خانواده، پایبندی به سنت های مرسوم در خانواده، خانواده به عنوان پشتوانه محکمی برای جوانان محسوب می شود و مؤلفه های نگرش جدید آشنایی توسط خود جوانان، انتخاب سلیقه جوانان با والدین انتخاب همسر توسط خود جوانان و همچنین ترجیح شیوه خواستگاری به دو صورت سنتی و جدید می باشد. ترجیح شیوه خواستگاری به صورت سنتی از طریق معرف غریبه، خواستگاری از طریق فامیل و آشنایان، خواستگاری در
جلسات مذهبی و اماکن مذهبی، ترجیح شیوه خواستگاری به صورت جدید خواستگاری از طریق اینترنت سایت های مجازی و خواستگاری از طریق عکس می باشد.
پیشنهادهای پژ.هش
با توجه به نتایج حاصل از این مطالعه و نگرش مثبت دختران جوان به برگزاری مراسم جدید در خواستگاری و بروز تغییر جدی در سبک زندگی آنها پیشنهاد می گردد تا اقدامات زیر صورت پذیرد:
1- برنامه ریزی های آموزشی و برگزاری کارگاه های شیوه صحیح انتخاب همسر توسط سیاستگزاران آموزشی؛
2- آگاه سازی جوانان نسبت به معایب و مزایای هر یک از این شیوه ها در امر خواستگاری،
3- تمرکز رسانه ها بر بحث انتخاب و شیوه های همسرگزینی و برگزاری مراسم به شیوه صحیح در قالب فیلم ها و سریال های تلویزیونی.
منابع
- ابراهیم زاده اسمین، حسین و ایراوانی محمد آبادی، محمدرضا. (1393). مردم شناسی محیطی، ابعاد و کارکردهای آن. تهران: سخنوران
- استادان طرح جامع آموزش خانواده. (1389). جوان و تشکیل خانواده. تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان
- آخوندان، زهره. (1388). "همسریابی اینترنتی: بررسی انگیزه، اعتماد در معیارهای همسرگزینی از منظر کاربران سایت های همسریابی". پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهراء- دانشکده علوم اجتماعی- اقتصادی، اسفند ماه 1388.
- بحرانی، محمود. (1394). "بررسی اثر آشنایی همسایگان بر فرآیند انتخاب همسر".دو فصلنامه مشاوره کاربردی. 22-1(2)5، 1394.
- بستان(نجفی)، حسین. (1394). جامعه شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
- بهادری جهرمی، ثمینه؛ جهانبخش، اسماعیل و بهیان، شاپور. (1395). "پیش بینی گرایش جوانان به معیارهای غیر سنتی همسر گزینی بر اساس عوامل شکاف نسلی".مجله روان شناسی اجتماعی. سال 11،شماره 41، زمستان 1395، 47-39.
- بیابانگرد، اسماعیل. (1381). جوانان و ازدواج(اهداف، ملاک ها، روش ها، موانع و راهکارها). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی
- جعفری، علی. (1394). آسیب شناسی بازنمایی ازدواج در سینمای ایران(دیدگاهی اسلامی). تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات
- رازقی، نادر؛ علیزاده، مهدی و محمدی سنگ چشمه، سمیه. (1396). "بررسی جامعه شناختی نگرش جوانان نسبت به ازدواج در فضای مجازی". جامعه شناسی کاربردی. سال 28، شماره پیاپی(65)، شماره اول ، بهار 1396، صص67-86.
- روشن نیا، مریم. (1395). "بررسی عوامل فرهنگی، اجتماعی و روانی دوستی و معاشرت دختر و پسر قبل از ازدواج". مجله پیشرفت های نوین در علوم رفتاری. دوره اول، شماره اول، آبان 1395،صص51-42.
- ریتزر، جورج. (1393). نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر. محسن ثلاثی. تهران: علمی
- ساروخانی، باقر. (1393). مقدمه ای بر جامعه شناسی خانوده(با تجدید نظر و اضافات). تهران: سروش
- سالاری فر، محمدرضا. (1393). خانواده در نگرش اسلام و روان شناسی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
- سیار، ثریا؛ راهب، غنچه و اقلیما، مصطفی. (1391). "مقایسه کارکرد خانواده در ازدواج های سنتی و مدرن در زنان متأهل شهر تهران". فصلنامه علمی– پژوهشی رفاه اجتماعی. سال 12، شماه 47.
- ضرغام حاجبی، مجید؛ کمالیان، تهمینه و ارجمند، سوگند.(1396). "مقایسه رضایت زناشویی در ازدواج های سنتی و مدرن بین دانشجویان متاهل شهر تهران". فصلنامه علمی- تخصصی روان شناسی، علوم اجتماعی و علوم تربیتی. دوره 1، شماره 2، پاییز 96، صص96-84.
- کنعانی، محمد امین؛ محمد زاده، حمیده و محمد زاده، فاطمه. (1393). "بررسی رابطه استفاده از اینترنت با نگرش به دوستی اینترنتی با جنس مخالف (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه گیلان)". فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران. دوره 7، شماره 4، زمستان 1393، صص84-63.
- گلسر، ویلیام. (1396). ازدواج بدون شکست/حل معمای ازدواج با تئوری انتخاب. علی صاحبی. تهران: سایه سخن
- گیدنز، آنتونی. (1394). پیامدهای مدرنیت. محسن ثلاثی. تهران: مرکز
- مطهری، مرتضی. (1366). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: صدرا
- موسوی، اشرف السادات. (1395). مشاوره قبل از ازدواج با نگاه کاربردی. تهران: مهر کاویان
- مهدیزاده، شراره و شمس بیرانوند، عاطفه. (1394). "بررسی نگرش جوانان به استفاده از سایت های همسریابی و عوامل موثر بر آن". فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات راهبردی ورزش و جوانان. شماره 30،زمستان 139
)