نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکترای مدیریت ورزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 استادیار، گروه مدیریت ورزشی، واحد شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول) E-mail: Froughfattahim@yahoo.com
3 استادیار، گروه مدیریت ورزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
چکیده
تحقیق حاضر با هدف شناسایی وضعیت موجود و موانع توسعه ورزش همگانی در کشور به صورت یک مطالعه کیفی انجام گرفت. روش پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری اطلاعات به روش کیفی و کمی انجام گرفت. جامعه آماری تحقیق را کلیه اساتید و متخصصان ورزش همگانی و مدیریت ورزشی (60 نفر)، روسای فدراسیون ها (52 نفر)، مدیران کل ورزش و جوانان استان ها (31 نفر)، کارشناسان عالی وزارت ورزش و جوانان (200 نفر) تشکیل دادند. در بخش کیفی از دو روش نمونه‌گیری نظری و گلوله برفی استفاده شد. و در بخش کمی 217 نفر با توجه به جدول مورگان (حداقل 181) انتخاب و به پرسشنامه ها پاسخ دادند. روایی پرسشنامه ها به روش روایی سازه و صوری و پایایی پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ بر روی یک نمونه 30 نفره با 81/0 تایید شد. نتایج نشان داد وضعیت ورزش همگانی کشور در برخی موارد مطلوب و در برخی موارد همچون «نهادینه شدن ورزش در خانواده ها» در سطح نامطلوب قرار دارد. همچنین کمبود اماکن و تجهیزات ورزشی و عدم توجه دیگر سازمانها به ورزش همگانی مهمترین موانع ورزش همگانی در کشور بودند. پیشنهاد می شود که با استفاده از راهکارهای مشخص در هر مانع، اثرات تخریبی آن را کاهش داده زمینه رشد و ارتقای ورزش همگانی کشور را فراهم نمایند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Identifying the Current Situation and Obstacles to the Development of Sport for All in the Country
نویسندگان [English]
- Mohammad Babaei 1
- Forough Fattahi Masroor 2
- Nader Shakeri 3
1 Ph.D. in Sport Management, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Ph.D., Assistant Professor, Sport Management Department, Shahre rey Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Ph.D., Assistant Professor, Sport Management Department, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]
The study is to identify the status quo and obstacles to the development of general sport in the country as a qualitative study. The methodology of this study was applied in terms of purpose and in terms of qualitative and quantitative method, data collection method was used. The statistical population of the study consisted of all professors and sports management specialists (60), heads of federations (52), managers of sports and youth of the provinces (31) and experts of the Ministry of Sports and Youth (200 persons). In the qualitative section, two methods of theoretical sampling and snowball were used. In a small section, 217 respondents answered the questionnaires. Validity of the questionnaires was confirmed by the structural and formality validity and reliability of the questionnaire by using Cronbach's alpha test on a sample of 30 with 0.81. The results showed that the general state of sport in some cases is desirable and in some cases, such as the "institutionalization of exercise in families", is at an unfavorable level. The lack of space and sports equipment and the lack of attention of other organizations to public sport were the most important barriers to public sport in the country. It is suggested that using the specific strategies at each obstacle, reduce its destructive effects, provide the context for the development and promotion of public sports in the country.
کلیدواژه‌ها [English]
- Key Words: Barriers
- Development and Sport for All
شناسایی وضعیت موجود و موانع توسعه ورزش همگانی در کشور
محمد بابایی[1]
فروغ فتاحی مسرور[2]
نادر شاکری[3]
تاریخ دریافت مقاله: 13/9/1396
تاریخ پذیرش مقاله:15/10/1396
مقدمه
ورزش به‌عنوان بزرگ‌ترین پدیده اجتماعی جهانی در زندگی انسان‌ها نقش بسیار مهمی دارد (ایونا[4] و همکاران، 2008). در واقع، ورزش از ملزومات زندگی معاصر گردیده است (معین فرد، 1387) و بخشی از فرهنگ و هویت ملل محسوب می‌شود. (بوچ[5]، 2006) تغییر و تحولات جهانی مقوله‌های زندگی معاصر، تربیت‌بدنی و ورزش را از ضروریاتی ساخته که دوری از آن اجتناب‌ناپذیر به نظر میرسد (مهرآیین، 1388). امروزه ورزش از ضروری‌ترین نیازها و اساسی‌ترین مسائل جوامع بشری است؛ به‌طوری‌که کمتر کشوری را میتوان یافت که فاقد سازمان ورزشی باشد (غفوری، 1382). در بسیاری از جوامع پیشرفته امروزی جایگاه تربیت‌بدنی و ورزش برای پیشبرد اهداف کلان هر کشور مشخص و بدیهی است (نصیرزاده، 1387). آنچه علم تربیت‌بدنی را از سایر علوم معاصر متمایز می‌سازد، خیل عظیم مخاطبان آن در سراسر جهان است (آذرنیا، 1384). امروزه ورزش را به گونه‌های متفاوتی ازجمله ورزش پرورشی، همگانی و تفریحی، قهرمانی و ورزش حرفه‌ای میتوان در جوامع بشری مشاهده کرد. توسعه تربیت‌بدنی و ورزش به‌عنوان زمینه‌ساز تأمین و تربیت نیروی انسانی سالم و تندرست، بخشی از برنامه‌های توسعه ملی به شمار می‌آید (سند راهبردی، 1382). توسعه ورزش برای افراد با مشکلات روحی می تواند بسیار اثرگذار باشد (تاناکا و همکاران[6]، 2014). ورزش‌های فراغتی[7] که مترادف ورزش همگانی است، پرداختن به مجموعه‌ای از فعالیت‌های ورزشی ساده، کم‌هزینه، غیررسمی، فرح‌بخش و بانشاط است که امکان شرکت در آن‌ها برای همه افراد وجود داشته باشد. گزارش کمیسیون ورزش استرالیا[8] در 1998 نشان داد که اگر تعداد شرکت‌کنندگان در ورزش‌های ملایم 10 درصد افزایش یابد، سالیانه 600 میلیون دلار در بودجه این کشور صرفه‌جویی می‌شود و هزینه مستقیم مراقبت بهداشتی چهار بیماری ناشی از کم‌تحرکی شامل قلبی ـ عروقی، سکته، دیابت و سرطان روده 306 میلیون دلار برآورد می‌شود (لیندر و سیت[9]، 2006). توسعه و اعتلای تربیت‌بدنی و ورزش در جامعه ما منوط به تحول سازنده و مثبت در برنامه‌های جاری ورزشی است (هالسویر[10]، 2002) و مشارکت افراد در آن سبب توسعه اجتماعی، شناختی و روانی و بهبود تناسب‌اندام می‌گردد (کوهن و همکاران[11]، 2014). این موضوع باعث شده که سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی برای توسعه ورزش در اکثر کشورها انجام شود. همچنین یکی از برجسته‌ترین ویژگی کشورهای توسعه‌یافته، توجه به دانش مدیریت به‌عنوان یکی از ضروریات بلامنازع پیشرفت، توسعه، رشد اقتصادی و اجتماعی است که در این میان آنچه به‌عنوان اصلی‌ترین کارکرد مدیریت (در سطوح مختلف) هر کشور مورد بحث بوده همانا برنامه‌ریزی و تلاش برای نیل به هدف‌های پیش‌بینی‌شده در آن است (علی نژاد، 1393).
ازآنجاکه ورزش همگانی عامل اساسی در سلامت افراد جوامع است، لزوم توسعه بیشتر آن احساس می‌شود. مقامات دولتی و ارگان‌های متولی نباید ورزش همگانی را هزینه اضافی تلقی کنند، بلکه باید آن را سرمایه‌گذاری در جهت بهداشت فردی و عمومی و منافع اجتماعی که منابع اقتصادی را برای کشور فراهم می‌کند بدانند. لازم است سازمانهای ورزشی، تفریحات سالم و آموزشی و بهداشت و سایر ارگان‌های دخیل در امر ورزش و تربیت‌بدنی کشور جهت اجرای برنامه‌های ورزش همگانی تشریک مساعی کنند و روابط تنگاتنگی را برای این امر مهم داشته باشند تا موجبات رشد فرهنگ ورزش همگانی کشور فراهم شود (قره، 1383).
به دلیل اهمیت مقولة تربیت بدنی در زندگی روزمرة مردم، اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دولت را موظف کرده است تا به منظور نیل به اهداف متعالی انسانی، تمامی امکانات خود را جهت تربیت‌بدنی رایگان برای همه و در تمام سطوح به کار برد- که در حال حاضر این اصل مورد مغفول قرار گرفته است. در این اصل، اهمیت توجه به مسئلة تربیت بدنی در کنار مسئلة آموزش و پرورش دیده شده که این امر خود حاکی از اهمیت موضوع تربیت بدنی در قانون اساسی است (عراقی و کاشف، 1393). با وجود این، نتایج پژوهش‌های انجام گرفته در زمینة ورزش همگانی و تفریحات ورزشی در کشورمان نشان میدهد که توسعه و تعمیم ورزش با وجود برنامه‌ریزی‌ها، هزینه‌ها و تلاش‌های مختلفی که در سال‌های اخیر صورت پذیرفته است، به نحو مناسبی گسترش نیافته است و کاستی‌ها و ضعف‌های عدیده‌ای دارد (کشکر و سلیمی، 1391). ون تایکوم[12](2011) مدل اجتماعی- اقتصادی مشارکت در ورزش را ارائه کرده که براساس آن، اوضاع فرهنگی، اجتماعی و اقتصاد ملی به منزلۀ بیرونی‌ترین لایه و سپس محیط فیزیکی و محیط اجتماعی بر مشارکت فرد در ورزش اثر می‌گذارند.
از سوی دیگر، در قرن بیستویکم مدیران ارشد بسیاری از سازمانها وقت، انرژی و منابع مالی و انسانی قابل توجهی را صرف تدوین استراتژی و تعیین راهبردهای اساسی سازمانهای خود میکنند، ولی اکثر آن‌ها از عدم اجرای مطلوب استراتژیهای خود سخن میگویند. چشمانداز و مأموریتی که مدیران برای خود ترسیم میکنند برای خود آن‌ها کاملاً روشن است، ولی آگاهی و درک کارکنان آن‌ها از این چشمانداز و مأموریت بسیار کم و همسویی و همدلی آن‌ها برای تحقق اهداف منبعث از این چشمانداز و مأموریت بسیار کم است. بنابراین مدیران ارشد همواره در جستجوی راه‌حلی برای حصول از اجرای استراتژیهای خود بوده و در این میان، روشهای ارزیابی عملکرد را به‌عنوان ابزاری جهت کنترل استراتژیهای خود برگزیدهاند؛ اما ویژگیهای قرن حاضر که مبتنی بر دانش و اطلاعات میباشد، کارآمدی روشهای ارزیابی عملکرد سنتی را که در عصر اقتصاد صنعتی برای سازمانها مناسب به نظر میرسد، به شدت زیر سؤال برده است (کیانی، 1388). بنابراین، تحقیق حاضر در صدد آن است که وضعیت موجود و موانع توسعه ورزش همگانی در کشور را شناسایی کند و با استفاده از نتایج به دست آمده، در راستای بهبود وضعیت ورزش همگانی کشور گارم بردارد.
روش شناسی پژوهش
تحقیق حاضر با هدف شناسایی وضعیت موجود و موانع توسعه ورزش همگانی در کشور به صورت یک مطالعه کیفی انجام گرفت. روش پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی است و گردآوری اطلاعات، به دو روش کیفی و کمی انجام گرفت. جامعه آماری تحقیق (343 نفر) را کلیه اساتید و متخصصان مدیریت ورزشی (60 نفر)، روسای فدراسیون ها (52 نفر)، مدیران کل ورزش و جوانان استان ها (31 نفر) و کارشناسان عالی وزارت ورزش و جوانان (200 نفر) تشکیل دادند. در بخش کیفی از دو روش نمونه‌گیری نظری و گلوله برفی استفاده شد. در بخش کمی 238 نفر به پرسشنامه ها پاسخ دادند که از این تعداد 21 پرسشنامه ناقص از روند بررسی خارج شد و تعداد 217 پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفتند. روایی پرسشنامه ها به روش روایی سازه و صوری و پایایی پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ بر روی یک نمونه 30 نفره با 81/0 تایید شد.
یافته های پژوهش
آمار توصیفی مربوط به نمونه های تحقیق نشان داد که 53 درصد از نمونه ها مرد و 47 درصد زن بودند. همچنین، 35 درصد از نمونه ها دارای تحصیلات کارشناسی ارشد بودند.
جدول 1: توزیع فراوانی و درصد فراوانی بر اساس جنسیت
|
شاخص آماری جنسیت |
فراوانی |
درصد فراوانی |
|
|
زن |
42 |
4/19 |
|
|
مرد |
175 |
6/80 |
|
|
مجموع |
217 |
100 |
|
جدول2: یافته‌های توصیفی و نتایج آزمون تی تک نمونه‌ای(وضعیت موجود ورزش همگانی از دیدگاه نمونه‌ها در سال 1396)
|
|
آزمون تی تک نمونه‌ای (میانگین بهینه=3) |
|||||
|
گویه‌ها |
تعداد |
میانگین مشاهده |
مقدار t |
درجه آزادی |
سطح معناداری |
اختلاف میانگین |
|
ورزش همگانی در سال‌های اخیر رشد مناسبی داشته است. |
217 |
10/3 |
367/1 |
216 |
173/0 |
101/0 |
|
افزایش آگاهی مردم نسبت به فواید فعالیت بدنی منظم بهبود یافته است. |
217 |
63/3 |
51/10 |
216 |
001/0 |
627/0 |
|
دسترسی مردم به امکانات ورزشی افزایش یافته است. |
217 |
01/3 |
201/0 |
216 |
841/0 |
014/0 |
|
متولیان ورزش همگانی کشور هدف مشخصی ندارند. |
217 |
36/3 |
886/4 |
216 |
001/0 |
364/0 |
|
اقدامات انجام‌شده ناکافی بوده است. |
217 |
88/3 |
73/14 |
216 |
001/0 |
876/0 |
|
ورزش در خانواده‌ها نهادینه شده است. |
217 |
75/2 |
68/3- |
216 |
001/0 |
249/0- |
|
سرانه ورزش ناکافی است. |
217 |
15/4 |
18/22 |
216 |
001/0 |
147/1 |
|
فعالیت‌های ترویجی ورزش همگانی ناکافی است. |
217 |
00/4 |
76/19 |
216 |
001/0 |
001/1 |
|
امکانات ورزشی مناطق مختلف کشور به‌طور متوازن توزیع نشدند. |
217 |
03/4 |
38/17 |
216 |
001/0 |
028/1 |
|
تعریف مناسبی از ورزش همگانی وجود ندارد. |
217 |
58/3 |
749/7 |
216 |
001/0 |
576/0 |
|
مردم به صورت خودجوش و بدون تأثیر از عملکرد دولت ورزش میکنند. |
217 |
53/3 |
551/8 |
216 |
001/0 |
530/0 |
|
ورزش همگانی جنبه شعاری پیدا کرده است. |
217 |
59/3 |
808/8 |
216 |
001/0 |
590/0 |
|
قوانین حمایتی لازم برای توسعه ورزش همگانی وجود ندارد. |
217 |
71/3 |
955/9 |
216 |
001/0 |
705/0 |
در این تحقیق به‌منظور بررسی وضعیت موجود ورزش همگانی در کشور از آزمون تی تک نمونه‌ای استفاده شد. بر این اساس با توجه به شیوه نمره‌گذاری گویه‌ها (مقیاس 5 ارزشی لیکرت: کاملاً مخالفم=1 تا کاملاً موافقم=5) میانگین مبنا (بهینه) 3 در نظر گرفته شد. با توجه به نتایج آزمون تی تک نمونه‌ای در جدول 1 میتوان گفت که بین میانگین مشاهده شده جنبه‌های مختلف بررسی وضعیت موجود ورزش همگانی (گویه‌ها) با میانگین بهینه (مبنا) به‌جز گویه‌های «ورزش همگانی در سال‌های اخیر رشد مناسبی داشته است» (173/0=Sig، 367/1=t) و «دسترسی مردم به امکانات ورزشی افزایش یافته است» (841/0=Sig، 201/0=t) در سایر گویه‌ها در سطح معناداری کمتر از 01/0 تفاوت معناداری وجود دارد. بر اساس نتایج و بررسی تفاوت میانگین‌ها مشاهده می‌شود که به‌جز در گویه «ورزش در خانواده‌ها نهادینه شده است» که میانگین مشاهده شده (75/2=M) پایین‌تر از میانگین بهینه (3=M) میباشد، در سایر گویه‌ها میانگین مشاهده شده بیشتر از میانگین مبنا (بهینه)در نظر گرفته شده میباشد. بنابراین با توجه به نتایج و نوع گویه‌ها میتوان گفت که از نظر نمونه‌های تحقیق، ورزش همگانی در موارد «متولیان ورزش همگانی کشور هدف مشخصی ندارند»، «اقدامات انجام شده ناکافی بوده است»، «ورزش در خانواده‌ها نهادینه شده است»، «سرانه ورزش ناکافی است»، «فعالیت‌های ترویجی ورزش همگانی ناکافی است»، «امکانات ورزش مناطق مختلف کشور به‌طور متوازن توزیع نشده اند»، «تعریف مناسبی از ورزش همگانی وجود ندارد»، «ورزش همگانی جنبه شعاری پیدا کرده است» و «قوانین حمایت لازم برای توسعه ورزش همگانی وجود ندارد» وضعیت مطلوبی ندارد و در موارد «افزایش آگاهی مردم نسبت به فواید فعالیت بدنی منظم بهبود یافته است» و «مردم به صورت خودجوش و بدون تأثیر از عملکرد دولت ورزش میکنند» وضعیت مطلوبی دارد. در ادامه موانع شناسایی در توسعه ورزش همگانی بر اساس تحلیل عاملی بررسی و با استفاده از آزمون فریدمن اولویت‌بندی شدند.
جدول 3: تحلیل عاملی موانع توسعه ورزش همگانی
|
|
مسیر |
|
گویه |
بار عاملی |
مقدار t |
|
کمبود امکانات و تجهیزات ورزشی |
---˂ |
M1 |
امکانات ورزشی بر اساس گروه‌های سنی فراهم نشده‌اند. |
585/0 |
- |
|
---˂ |
M4 |
امنیت کافی برای ورزش بانوان در پارک‌ها وجود ندارد. |
544/0 |
965/4 |
|
|
---˂ |
M5 |
فضاهای ورزشی ویژه ورزش بانوان کافی نیستند. |
798/0 |
574/5 |
|
|
---˂ |
M7 |
فضاهای ورزشی کیفیت پایینی دارند. |
793/0 |
333/6 |
|
|
---˂ |
M11 |
نظارت صحیحی بر اداره اماکن ورزشی وجود ندارد. |
89/0 |
590/6 |
|
|
نبود نیروی انسانی کافی و متخصص |
---˂ |
M8 |
نیروی انسانی متخصص و مشوق به‌اندازه کافی وجود ندارد. |
629/0 |
576/9 |
|
---˂ |
M21 |
حضور مدیران ناکارآمد و بدون تخصص در حوزه‌های مدیریتی ورزش همگانی |
684/0 |
053/10 |
|
|
---˂ |
M23 |
عدم استفاده لازم از مدیران درون‌سازمانی |
595/0 |
262/9 |
|
|
نبود سیاستگذاری و برنامه‌ریزی |
---˂ |
M3 |
مدیران بر اساس سلایق شخصی تصمیم می‌گیرند. |
518/0 |
286/8 |
|
---˂ |
M6 |
ورزش ارزان وجود ندارد و با اجرای ماده 88 ورزش گران شده است. |
533/0 |
618/8 |
|
|
---˂ |
M12 |
ورزش همگانی و سلامت مردم در اولویت مسئولان و متولیان ورزش کشور نیست. |
555/0 |
86/8 |
|
|
---˂ |
M18 |
برنامه‌های عملیاتی و نظارت‌های لازم بر اساس برنامه ششم توسعه موجود نمی‌باشد. |
557/0 |
862/8 |
|
|
---˂ |
M22 |
سیاست‌های ناصحیح دولت در امر ورزش همگانی |
668/0 |
919/9 |
|
|
عدم توجه دیگر سازمانها به ورزش همگانی |
---˂ |
M2 |
تعامل وزارت ورزش با سایر وزارتخانه‌ها کافی نیست. |
635/0 |
633/9 |
|
---˂ |
M13 |
آموزش‌وپرورش نقش خود را در ورزش همگانی به‌درستی ایفا نمی‌کند. |
682/0 |
04/10 |
|
|
---˂ |
M20 |
سازمانها توجهی به ورزش کارکنان ندارند. |
7/0 |
19/10 |
|
|
---˂ |
M24 |
فدراسیون‌های ورزشی به توسعه ورزش همگانی بی‌توجه هستند. |
676/0 |
988/9 |
|
|
عدم آگاهی و سبک زندگی افراد جامعه |
---˂ |
M9 |
سواد حرکتی جامعه در سطح پایینی قرار دارد. |
629/0 |
576/9 |
|
---˂ |
M10 |
زمان اوقات فراغت مردم کاهش یافته است. |
649/0 |
755/9 |
|
|
---˂ |
M14 |
شرایط پراسترس زندگی بر مشارکت ورزشی مردم تأثیر منفی گذاشته است. |
769/0 |
69/10 |
|
|
---˂ |
M15 |
فرهنگ عمومی کشور نسبت به اهمیت ورزش همگانی نزول کرده است. |
721/0 |
34/10 |
|
|
عدم توجه رسانه‌ها به ورزش همگانی |
---˂ |
M16 |
رسانه‌های جمعی در ترویج ورزش همگانی نقش کمرنگی دارند. |
78/0 |
77/10 |
|
---˂ |
M17 |
از شبکه‌های مجازی برای فرهنگ‌سازی ورزش استفاده بهینه نمی‌شود. |
649/0 |
755/9 |
شکل 1: تحلیل عاملی موانع توسعه ورزش همگانی
نتایج جدول 2 نشان میدهد که مدل موانع توسعه ورزش همگانی مناسب است و تمامی اعداد و پارامترهای مدل از مقادیر تی و بار عاملی قابل قبولی برخوردارند و در سطح معناداری کمتر از 05/0 معنادار است. در‌مجموع، بر اساس نتایج تحلیل عاملی میتوان گفت که شاخص‌ها و عوامل شناسایی شده به عنوان موانع توسعه ورزش همگانی از مقادیر قابل قبولی برخوردار هستند.
جدول 4: شاخص برازش مدل موانع توسعه ورزش همگانی
|
شاخصهای برازش |
مقدار مطلوب |
مقادیر شاخص‌ها |
تفسیر |
|
کای اسکوآر (کای دو[13]) |
- |
057/432 |
- |
|
درجه آزادی[14] |
- |
223 |
- |
|
نسبت کای اسکوآر به درجه آزادی (χ2/df) |
بین 1 تا 5 |
937/1 |
مطلوب |
|
شاخص نیکویی برازش[15] (GFI) |
بیشتر از 9/0 |
951/0 |
مطلوب |
|
شاخص نیکویی برازش تعدیل شده[16] (AGFI) |
بیشتر از 8/0 |
913/0 |
مطلوب |
|
ریشه دوم میانگین خطای برآورد[17] (RMSEA) |
کمتر از 1/0 |
091/0 |
مطلوب |
|
ریشه دوم میانگین مجذورات باقیمانده[18] (RMR) |
کمتر از 05/0 |
044/0 |
مطلوب |
|
شاخص برازش تطبیقی[19] (CFI) |
بیشتر از 9/0 |
922/0 |
مطلوب |
|
شاخص برازش هنجار شده[20] (NFI) |
بیشتر از 9/0 |
884/0 |
مطلوب |
|
شاخص برازش افزایشی[21] (IFI) |
بیشتر از 9/0 |
924/0 |
مطلوب |
نتایج جدول 3 پیرامون برازش مدل اندازه‌گیری موانع توسعه ورزش همگانی نشان میدهد که مقادیر شاخصهای نیکویی برازش (GFI) و شاخص برازش تطبیقی (CFI) به عنوان شاخصهای اصلی برازش بالاتر 9/0 است که نشان از برازش مطلوب مدل میباشد. همچنین سایر شاخص برازش (AGFI، NFI، IFI) از مقادیر قابل قبولی برخوردار هستند. درنهایت بر اساس مقادیر ریشه میانگین مجذور باقیمانده (044/0=RMR) و ریشه دوم میانگین خطای برآورد (091/0=RMSEA) میتوان گفت که مدل از برازش کافی برخوردار است.
جدول 5: اولویت‌بندی موانع توسعه ورزش همگانی
|
رتبه |
موانع |
میانگین رتبه |
تعداد |
خی دو |
درجه آزادی |
سطح معناداری |
|
1 |
کمبود اماکن و تجهیزات ورزشی |
02/4 |
217 |
992/44 |
5 |
001/0 |
|
2 |
عدم توجه دیگر سازمانها به ورزش همگانی |
70/3 |
||||
|
3 |
عدم توجه به ورزش در رسانه‌ها |
68/3 |
||||
|
4 |
نبود نیروی انسانی کافی و متخصص |
33/3 |
||||
|
5 |
نبود سیاستگذاری و برنامه‌ریزی مشخص |
15/3 |
||||
|
6 |
عدم آگاهی و سبک زندگی افراد جامعه |
12/3 |
براساس یافته‌های حاصل از آزمون فریدمن (جدول 4) بین موانع توسعه ورزش همگانی دیدگاه نمونه‌های تحقیق تفاوت معناداری وجود داشت (001/0=Sig،992/44=2χ). همچنین بر اساس و میانگین رتبه به دست آمده مشخص شد که «کمبود اماکن و تجهیزات ورزشی» مهمترین مانع در توسعه ورزش همگانی و «عدم آگاهی و سبک زندگی افراد جامعه» کم اهمیت‌ترین در توسعه ورزش همگانی از نظر نمونه‌های تحقیق میباشد.
بحث و نتیجه گیری
تحقیق حاضر با هدف شناسایی وضعیت موجود و موانع توسعه ورزش همگانی در کشور انجام گرفت. یافته ها نشان داد که بین میانگین مشاهده شده جنبه‌های مختلف بررسی وضعیت موجود ورزش همگانی (گویه‌ها) با میانگین بهینه (مبنا) به‌جز گویه‌های «ورزش همگانی در سال‌های اخیر رشد مناسبی داشته است» (173/0=Sig، 367/1=t) و «دسترسی مردم به امکانات ورزشی افزایش یافته است» (841/0=Sig، 201/0=t) در سایر گویه‌ها در سطح معناداری کمتر از 01/0 تفاوت معناداری وجود دارد. در واقع از نظر نمونه تحقیق، ورزش همگانی در سال های اخیر رشد و تغییر چشمگیری نداشته است و نمی توان گفت که سازمان های متولی ورزش همگانی کشور به خوبی از عهده وظایف و برنامه های خود برآمده اند. هرچند باید توجه داشت که میانگین به دست آمده اندکی بیشتر از میانگین مبناست، اما این اختلاف معنادار نبود. همچنین، با اینکه در سال های اخیر شاهد افزایش ساخت و ساز اماکن و تجهیزات ورزشی در کشور بوده ایم و میانگین به دست آمده نیز بیش از میانگین مبنا بوده است، اما نمی توان ادعا کرد که دسترسی مردم به امکانات ورزشی به طور معنی داری افزایش یافته است. در واقع به بیان دیگر، ورزش همگانی کشور در موارد یاد شده در وضعیت متوسط قرار دارد و انتظار می رود که مسئولان و متولیان ورزش همگانی در بهبود و رشد این موارد برنامه های منسجمی را طراحی و به طور بهینه به مرحله اجرا درآورند.
در ادامه نتایج و بررسی تفاوت میانگین‌ها مشاهده شد که به جز در گویه «ورزش در خانواده‌ها نهادینه شده است» که میانگین مشاهده شده (75/2=M) پایین‌تر از میانگین بهینه (3=M) میباشد- این به معنای جایگاه ضعیف ورزش همگانی در میان خانواده هاست- در سایر گویه‌ها میانگین مشاهده شده بیشتر از میانگین مبنای (بهینه)در نظر گرفته شده میباشد. بنابراین با توجه به نتایج و نوع گویه‌ها میتوان گفت که از نظر نمونه‌های تحقیق، ورزش همگانی در موارد «متولیان ورزش همگانی کشور هدف مشخصی ندارند»، «اقدامات انجام شده ناکافی بوده است»، «ورزش در خانواده‌ها نهادینه شده است»، «سرانه ورزش ناکافی است»، «فعالیت‌های ترویجی ورزش همگانی ناکافی است»، «امکانات ورزش مناطق مختلف کشور به‌طور متوازن توزیع نشده اند»، «تعریف مناسبی از ورزش همگانی وجود ندارد»، «ورزش همگانی جنبه شعاری پیدا کرده است» و «قوانین حمایت لازم برای توسعه ورزش همگانی وجود ندارد» وضعیت مطلوبی ندارد و در موارد «افزایش آگاهی مردم نسبت به فواید فعالیت بدنی منظم بهبود یافته است» و «مردم به صورت خودجوش و بدون تأثیر از عملکرد دولت ورزش میکنند» از وضعیت مطلوبی برخوردار است. در توضیح نتیجه به دست آمده، به نظر می رسد که متولیان ورزش همگانی کشور برای توسعه این حوزه از ورزش دارای چشم انداز و اهداف بلند مدت نیستند و نتوانسته اند که هدف مشخصی برای خود تعریف نمایند. همچنین، تاکنون اقدامات انجام شده ناکافی بوده است و باید فعالیت ها با شدت و جدیت بیشتری بر اساس برنامه های بلند مدت توسعه ورزش همگانی صورت پذیرد. از طرفی دیگر، یکی دیگر از معضلات موجود عدم نهادینه شدن ورزش در خانواده‌هاست. در واقع، هنوز هم ورزش نتوانسته است جایگاه خود در میان خانواده ها را پیدا کند و احتمالا در سبد مصرفی خانوار در رده های آخر قرار می گیرد. در این باره می توان به سرانه ناکافی ورزش و نیز ناکافی بودن فعالیت های ترویجی ورزش همگانی اشاره کرد. چنانچه این امور به درستی انجام پذیرد می توان به بهبود ورزش همگانی در کشور امیدوارتر بود. از طرفی، امکانات ورزش مناطق مختلف کشور به‌طور متوازن توزیع نشده اند و این موضوع می تواند بخشی از جامعه را در معرض ورزش و دیگران را از انجام ورزش همگانی محروم نماید. همچنین، تعریف مناسبی از ورزش همگانی وجود ندارد و ورزش همگانی جنبه شعاری پیدا کرده است. لذا لازم است که تعریفی کامل و منطقی از ورزش همگانی صورت گیرد و از سلیقه ای برخورد کردن مسئولان و عوامل و متولیان ورزش همگانی جلوگیری شود. به نظر می رسد که نیاز مبرم به قوانین حمایتی وجود دارد، چرا که قوانین حمایتی لازم برای توسعه ورزش همگانی وجود ندارد.
علاوه بر نتایج فوق که وضعیت موجود ورزش همگانی کشور را نشان داد، یافته های بخش دیگر تحقیق بیانگر این بود که در مسیر توسعه و رشد ورزش همگانی کشور موانعی وجود دارد که به ترتیب اولویت عبارت اند از: کمبود اماکن و تجهیزات ورزشی، عدم توجه دیگر سازمان ها به ورزش همگانی، عدم توجه به ورزش در رسانه ها، نبود نیروی انسانی کافی و متخصص، نبود سیاستگذاری و برنامه ریزی مشخص و عدم آگاهی و سبک زندگی افراد جامعه بود. بر کسی پوشیده نیست که برای انجام فعالیت های ورزشی، اماکن و تاسیات ویژه ای مورد نیاز است که متاسفانه در این رابطه، وضعیت موجود در سطح نامطلوبی قرار دارد و نیاز به تاسیس اماکن ورزشی جدید و نیز تجهیز و تعمیر اماکن و رزشی موجود به شدت احساس می شود. به ویژه این موضوع برای زنان ورزشکار اهمیت بیشتری می یابد، چرا که شرایط فرهنگی اجتماعی کشور اجازه ورزش کردن در هر مکانی را به زنان نمی دهد. مانع دیگری رشد ورزش همگانی کشور را عدم توجه دیگر سازمان ها به ورزش همگانی تشکیل می دهد. در واقع، برای توسعه ورزش همگانی کشور یک بسیج عمومی از سوی تمام مردم، مسئولان و سازمان ها نیاز است. از سوی دیگر، عدم توجه به ورزش در رسانه ها به ویژه به ورزش همگانی مشهود است. لذا رسانه ها به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل توسعه فرهنگ ورزش و فعالیت بدنی باید نسبت به تهیه و پخش هرچه بیشتر برنامه های ورزشی به ویژه در زمینه ورزش همگانی همت گمارند و در این راستا رسالت خود را به انجام رسانند. یکی دیگر از موانع رشد و توسعه ورزش همگانی کشور را نبود نیروی انسانی کافی و متخصص تشکیل می دهد. در هر سازمانی، مهمترین منبع سازمان را منابع انسانی آن تشکیل می دهد و ورزش همگانی نیز از این قاعده مستثنی نیست که برای توسعه آن باید نیروی انسانی متخصص و مربیان کارآزموده بیشتری پرورش یافته و در سطح جامعه به کار گمارده شوند. البته ناگفته نماند که در این راستا، وظیفه اصلی بر عهده دولت و متولیان ورزش همگانی است و باید با سیاستگذاری و برنامه ریزی مشخص در جهت بهبود و ارتقای سطح ورزش همگانی کشور گام های ارزنده ای برداشته شود. در نهایت، عدم آگاهی و سبک زندگی افراد جامعه عامل دیگری است که مانع رشد و توسعه ورزش همگانی شده است. چنانچه خانواده ها بتوانند با تغییر فرهنگ و سبک زندگی خود، از فرهنگ ساکن به فرهنگ زندگی فعال روی آورند، گام مهمی در جهت توسعه این سطح از ورزش برداشته می شود. برای این منظور نیز سیاستگذاری و برنامه ریزی دولت و حمایت رسانه ها می توانند بر عامل فرهنگ خانواده ها تاثیر بسزایی داشته باشد.
در یک جمع بندی کلی می توان گفت که در حال حاضر، وضعیت ورزش همگانی کشور در سطح نسبتا نامطلوبی قرار دارد و برای آنکه بتوان میزان و سطح آن را ارتقا داد، باید موانع پیش روی آن را برداشت و از اثرات مخرب آن ها جلوگیری نمود.
اینک با شناسایی موانع و حتی اولویت بندی آن ها، می توان به مسئولان و متولیان ورزش همگانی کشور پیشنهاد نمود که با استفاده از راهکارهای مشخص در هر مانع، اثرات تخریبی آن را کاهش دهند و زمینه رشد و ارتقای ورزش همگانی کشور را فراهم نمایند.
منابع
- آذرنیا، هدایت. (1384). «بررسی گرایش دانشجویان دانشگاه تبریز به ورزش همگانی». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
- سازمان تربیت‌بدنی جمهوری اسلامی ایران. (1382). سند راهبردی نظام جامع توسعه تربیت‌بدنی و ورزش کشور.
- علینژاد، راضیه. (1393). «تدوین برنامۀ راهبردی گردشگری ورزشی استان مازندران براساس مدل qspm و swot». پایان نامۀ کارشناسی ارشد تربیت بدنی، دانشگاه آزاد اسلامی ساری، ص 39.
- غفرانی، محسن. (1387). «طراحی و تدوین استراتژی توسعه ورزش همگانی و قهرمانی استان سیستان و بلوچستان». رساله دکتری، دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه تهران.
- غفوری، فرزاد. (1382). «تعیین عوامل موثر بر گرایش مردم به ورزش همگانی و قهرمانی برای تعیین راهبرد های ورزش کشور». رساله دکتری مدیریت ورزشی، دانشگاه تربیت مدرس.
- قره، محمدعلی. (1383). وضعیتورزشهمگانی ایرانومقایسهآنباچندکشورمنتخبجهان.رساله دکتری. دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تربیت‌معلم.
- قره، محمدعلی و شجیع، رضا. (1385). «ﺑﺮرﺳﻲ چالش‌ها و ﻣﻮاﻧﻊ ﻓﺮاروی ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺷﺪن ورزش در اﻳﺮان ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑـﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ آن». ﻫﻔﺘﻤﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﻠﻲ تربیت‌بدنی و ﻋﻠﻮم ورزﺷﻲ، داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﻳﺰ.
- کاشف، مجید؛ نقوی الحسینی، سیدجلال و بنیان، عباس. (1382). بررسی وضعیت ورزش صبحگاهی از دیدگاه منتخی از معلمان تربیت بدنی و مسئولان مدارس و ارائه راهکار مناسب. معاونت تربیت بدنی و تندرستی وزارت آموزش و پرورش، دفتر تحقیقات و توسعه
- کیانی، خسرو (1388). «بررسی دیدگاه و علایق دانشجویان دانشگاه تهران در خصوص ورزش همگانی». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده تربیت بدنی دانشگاه تهران، ص 12.
- کاشف، میرمحمد. (1379). «بررسی وضعیت ورزش همگانی ایران و توصیه‌هایی برای توسعه آن». طرح تحقیقاتی ملی شورای پژوهش‌های علمی کشور، تهران.
- کشکر، سارا و سلیمانی، مجتبی. (1391). «نقش برنامة خصوصی‌سازی بر توسعة ورزش‌های همگانی از دیدگاه کارشناسان». نشریة پژوهش‌های کاربردی مدیریت و علوم زیستی در ورزش. شمارة 2، ص: 104.
- مظفری، میر احمد و قره، محمد علی. (1384). «ورزش همگانی ایران و مقایسه آن با چند کشور منتخب». نشریه علوم حرکتی و ورزش. شماره، 6، صص. 151-171.
- معتمدین، مختار؛ مددی، بهمن و عسکریان، فریبا. (1388). «توصیف عوامل گرایش یا عدم گرایش شهروندان تبریزی به ورزش همگانی». نشریه علمی پژوهشی، شماره 23، جزء اول، صفحه: 98- 75.
- معین فرد، محمدرضا. (1387). «وضعیت صنعت گردشگری ورزشی در ایران و ارائه الگوی توسعه آن». پایان نامه دکتری، دانشگاه خوارزمی.
- مهرآیین، محمدرضا. (1387). نظریات جدید جامعه شناسی و ورزش. تهران: انتشارات جامعه شناسان
- نصیر زاده، عبد المهدی. (1387). «طراحی و تدوین استراتژی توسعه ورزش قهرمانی و همگانی استان کرمان». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور.
- Buch, T. (2006). "Resident perception of event impacts: Taupo and Ironman Newzealand". Master’s Thesis, AUT University.
- Holzweher, F. (2002). Sport for all a social change and fitness development institute of sport scenic. rienna university; Austria
- Ioana, M, Badulescu, A, Bac, O, Bac, D. (2008). "Qualitative and quantitative analysis of sport tourism from the perspective of Romanian young adults". MPRA Paper, No 7641.
- Lindner, K. J. & Sit, C. H. P. (2006). "Situational state balances and participation motivation in youth sport: A reversal theory perspective". British Journal of Educational Psychology, Vol. 76, pp. 369-384.
- Tanaka, NObukO, Mutsuko, Okuda, Tomoko, Sasaki. (2014). "An International comparative study on the sport Development for people with Mental Health problems in 5 Nations". XVIII Isa world congrees of sociology. 13- 19.
- Van Tuyckom,C. (2011). "Sport for All: Fact or fiction? Individual and cross-national differences in sport participation from a European perspective". Submitted in partial fulfillment of the requirement for the degree of Doctor in Sociology and social sciences department of sociology, Gent University.
)