نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه تربیت بدنی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران (نویسنده مسئول) E-mail: Hassanabdi57@yahoo.com
2 استادیار، گروه رفتار حرکتی و روانشناسی ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر هشت جلسه آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب قبل از مسابقه پسران نوجوان می باشد. روش پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل و تجربی بود. جامعه آماری تحقیق را تمامی نوجوانان ورزشکار 14-19 ساله رشته اواسپرت شهرستان شاهرود در سال 1397 تشکیل دادند که براساس تعداد ثبت نام شدهها در تاریخ اجرای تحقیق 63 نفر بودند. ورزشکاران از طریق «پرسشنامه اضطراب حالتی رقابتی-2 مارتنز و همکاران» (1995) مورد ارزیابی قرار گرفتند و 30 نفر که دارای بیشترین اضطراب بودند، به صورت تصادفی ساده به دو گروه کنترل و تجربی (ایمن سازی) تقسیم شدند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t مستقل و t وابسته استفاده شد. افراد گروه تجربی در طول دوماه، طی 8 جلسه 5/1 ساعته تحت تاثیر متغیر مستقل (آموزش ایمن سازی در مقابل استرس) قرار گرفتند و پس از آن با مقیاس اضطراب حالتی رقابتی-2 مارتنز و همکاران (1995) مورد آزمون قرار گرفتند. روایی و پایایی نسخه فارسی تجدیدنظر شده نیز توسط مهرصفر و همکاران (1395) گرفته شده است. نتایج نشان داد که آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر اضطراب قبل از مسابقه تاثیر معنی داری دارد (05/0>P). به نظر می رسد که آموزش ایمن سازی در مقابل استرس می تواند با کاهش اضطراب با استفاده از کنترل برانگیختگی فیزیولوژیکی افراد در بالا بردن عملکرد به ویژه در هنگام مسابقات موثر باشد.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Effect of Eight Sessions Stress Inoculation Training on Reducing Anxiety before the Competition
نویسندگان [English]
- Hassan Abdi 1
- Hassan Gharayagh Zandi 2
1 Ph.D., Assistant Professor, Department of Physical Education and Sport Sciences, Shahrood Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran n
2 Ph.D., Assistant Professor, Department of Motor Behaviour and Sport Psychology, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
The study is to investigate the effect of eight sessions of stress inoculation training on reducing anxiety before the competition in adolescent boys. The research method was semi experimental with pretest-posttest design with experimental and control groups. The statistical population of the study consisted of all adolescents from 19 to 14 years old O Sport’s athletes in the city of Shahrood in 2018. Based on the number of registered in the survey, 63 were present. Athletes were evaluated by Competitive Situation Anxiety (Martens et al., 1995) and 30 subjects with the highest anxiety were randomly divided into experimental and control groups (inoculation). The data were analyzed by independent t-test and dependent t-test. Experimental group was subjected to an independent variable (stress inoculation training) over a period of 8 weeks, during 8 sessions, 1.5 hours, and then tested with competitive anxiety scale-Martens et al. (1995). Validity and reliability of the Persian version of the revised questionnaire was taken by Mehrsfar et al. (2016). The results showed that stress inoculation training effect on reducing anxiety before the competition (P> 0.05). It seems that inoculation training can be effective in reducing anxiety by controlling the physiological arousal of the person in raising performance, especially during the competition.
کلیدواژهها [English]
- Key Words: Inoculation Training
- Stress
- Anxiety and Competition
تاثیر هشت جلسه آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب قبل از مسابقه
حسن عبدی[1]
حسن غرایاق زندی[2]
تاریخ دریافت مقاله: 3/4/1397
تاریخ پذیرش مقاله:20/4/1397
هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر هشت جلسه آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب قبل از مسابقه پسران نوجوان می باشد. روش پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل و تجربی بود. جامعه آماری تحقیق را تمامی نوجوانان ورزشکار 14-19 ساله رشته اواسپرت شهرستان شاهرود در سال 1397 تشکیل دادند که براساس تعداد ثبت نام شدهها در تاریخ اجرای تحقیق 63 نفر بودند. ورزشکاران از طریق «پرسشنامه اضطراب حالتی رقابتی-2 مارتنز و همکاران» (1995) مورد ارزیابی قرار گرفتند و 30 نفر که دارای بیشترین اضطراب بودند، به صورت تصادفی ساده به دو گروه کنترل و تجربی (ایمن سازی) تقسیم شدند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t مستقل و t وابسته استفاده شد. افراد گروه تجربی در طول دوماه، طی 8 جلسه 5/1 ساعته تحت تاثیر متغیر مستقل (آموزش ایمن سازی در مقابل استرس) قرار گرفتند و پس از آن با مقیاس اضطراب حالتی رقابتی-2 مارتنز و همکاران (1995) مورد آزمون قرار گرفتند. روایی و پایایی نسخه فارسی تجدیدنظر شده نیز توسط مهرصفر و همکاران (1395) گرفته شده است. نتایج نشان داد که آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر اضطراب قبل از مسابقه تاثیر معنی داری دارد (05/0>P). به نظر می رسد که آموزش ایمن سازی در مقابل استرس می تواند با کاهش اضطراب با استفاده از کنترل برانگیختگی فیزیولوژیکی افراد در بالا بردن عملکرد به ویژه در هنگام مسابقات موثر باشد.
واژگانکلیدی: آموزش ایمن سازی، استرس، اضطراب و مسابقه
مقدمه
تا به امروز تحقیقات زیادی در مورد اینکه چگونه اضطراب میتواند در تمرین و در شرایط رقابتی بر عملکرد ورزشی تاثیر بگذارد، صورت گرفته است (کوهن[3]، 2013، 543؛ کارپرانیکا و همکاران، 2017، 74). به طور رواضحی مشخص شده است که ورزش دارای پتانسیلی برای سطوح بالای استرس و اضطراب است و تمرین و استفاده از طیف وسیعی از استراتژی های روان شناختی میتواند در مدیریت اضطراب مفید باشد (دهقانی و همکاران[4]، 2018: 15؛ روتلین و همکاران[5]، 2016، 40؛ آرودا و همکاران[6]، 2014: 1). راهبردهای روانشناختی مانند استفاده از موسیقی (الیوت و همکاران[7]، 2014: 296)، رفتارهای مربی (بَیکر و همکاران[8]، 2000: 110)، مداخلات روانشناختی (ویجیانو و همکاران[9]، 2015: 31) و ذهنآگاهی (روتلین و همکاران، 2016: 40) راهکارهایی بودند که در کاهش اضطراب به ویژه در مسابقات ورزشی مفید بودهاند. به طور مشابهی، شواهد رو به رشدی نشان میدهند که اضطراب میتواند در جلوگیری از آسیب های ورزشی، وقوع، توانبخشی و بازگشت به روند ورزش نقش مهمی داشته باشد (فورد و همکاران[10]، 2017، 205). اضطراب به عنوان یک حالت روانشناختی نامطلوب در واکنش به استرس ادراک شده در ارتباط با عملکرد تکالیف تحت فشار تعریف شده است (چنگ و همکاران[11]، 2009، 271). اضطراب یک حالت عاطفی متداول تجربه شده به وسیله ورزشکاران در تمام سطوح عملکرد است (فورد و همکاران، 2017، 206). به طور کلی، اضطراب از حوزه شناختی (مانند افکار نگران کننده) و حوزه جسمانی (مانند درجه فعال سازی فیزیکی) نشات میگیرد. اضطراب می تواند به عنوان بخش پایدار شخصیت فرد خود را نشان دهد که به عنوان «اضطراب صفتی» شناخته شده است یا به عنوان یک وضعیت موقتی باشد که به عنوان «اضطراب حالتی در شرایط خاص» معروف است (وینبرگ و گولد[12]، 2014: 26). در زمینه ورزش، اضطراب اغلب به عنوان واکنش نوعی و خاص به موقعیتی است که مهارت های ورزشکاران در حال ارزیابی است (اسمیت و همکاران[13]، 2007: 40). اضطراب اغلب دامنهای از علائم فیزیولوژیکی (مانند افزایش ضربان قلب و تعریق)، رفتاری (مانند جویدن ناخن و بی قراری) و یا شناختی (عدم توجه، باورهای منفی) را در بر می گیرد (وینبرگ و گولد، 2014: 29). بررسیهای اخیر نشان داده است که واژههای اضطراب حالتی رقابتی، اضطراب صفتی رقابتی، اضطراب جسمی، اضطراب شناختی، اضطراب رفتاری، اضطراب عملکردی، اضطراب فکری، اضطراب ناکارآمدی، اضطراب رقابتی و اضطراب قبل و بعد از رقابت نیز برای توصیف اضطراب مرتبط با ورزش مورد استفاده قرار گرفته است (فورد و همکاران، 2017: 206). در کل براساس تعاریف فوق میتوان گفت که اضطراب مرتبط با ورزش به عنوان یک پاسخ موقعیتی یا صفتی به استرسهای مرتبط با ورزش میباشد که افراد به عنوان موقعیت فشارزا درک میکنند که در نتیجه طیف وسیعی از ارزیابی های شناختی، پاسخ های رفتاری و / یا انگیختگی فیزیولوژیکی ایجاد میشود (فورد و همکاران، 2017: 206). با توجه به تحقیقات انجام شده، «سیاهۀ اضطراب رقابتی-2» معروفترین و پرکاربردترین ابزار اندازهگیری اضطراب در زمینه روانشناسی ورزش است (مارتینیت و همکاران[14]، 2010: 51). در ورزش، این پرسشنامه هم در زمینه مؤلفههای آن با دیگر سازههای روانشناسی و هم عملکرد ورزشی مد نظر بوده است (کرافت و همکاران[15]، 2003: 46).
نتایج تحقیق دولینک با عنوان «اضطراب، عزت نفس و مقابله با استرس در دانش آموزان دوره متوسطه در زمینه شرکت در ورزش های سازمان یافته» نشان داد که ورزش سازمان یافته در نوجوانان نقش مهمی در بهبود و حفظ حس خود ارزشی، کاهش اضطراب، و تقویت استراتژی های مقابله ای ایجاد شده دربرخورد با مشکلات روزمره دارد (دولینک[16]، 2015: 222). در کنار تمام این سودمندیهای مثبت ورزش، برخی نتایج منفی نیز بهویژه در ورزشهای رقابتی سطح بالا وجود دارد. فعالیت جسمانی شدید می تواند منجر به صدمات و مشکلات سلامتی مرتبط با ورزش در میان ورزشکاران شود (امِری و همکاران[17]، 2006، 514). نتایج تحقیقات فراسر-توماس و کاوت بر اهمیت ارتباط بین ورزش و نخبگی، اختلالات خوردن و فشار در برنده شدن را نشان دادند (فراسر-توماس و کاوت[18]، 2006، 12). همچنین به این واقعیت اشاره میکنند که امروزه ورزش جوانان بیش از هر زمان با تخصص اولیه مشخص، تمرکز بر رقابت در سنین قبلتر و انتخاب قبلتر روبرو هستند (گَیداین و همکاران[19]، 2013، 269). یکی از مقولههای مهم در روانشناسی اضطراب است که هم از نظر روانی و هم از نظر جسمی افراد را تحت تاثیر قرار میدهد (گونوئی و همکاران[20]، 2001، 150).
آموزش ایمن سازی در مقابل استرس، یکی از فنون رفتاری شناختی است که توسط مایکنبام[21] (1986) بنیانگذار درمانگری با رویکرد شناختی- رفتاری ارائه شد. او با ادغام رویکردهای رفتاری و شناختی با این فرض که این رویکردها به تنهایی نمی توانند بر استرس غلبه کنند، آموزش ایمنسازی در مقابل استرس را ابداع کرد. با استفاده از این فن افراد به کنترل فشارهای روانی و پیشگیری از آن مجهز میشوند. آموزش ایمن سازی در مقابل استرس شامل سه مرحله است:
1) در این مرحله که آموزشی است فراخوانی مشکل به صورت مفهومسازی صورت می گیرد؛ به طوری که فرد را تحت تاثیر قرار دهد؛
2) در این مرحله مداخلاتی برای رو به رو شدن با مفهوم شکل گرفته جدید صورت میگیرد، مانند بازسازی شناختی، حل مشکل یا خودآموزشی در راستای مولفههای شناختی مرتبط با استرس و در نهایت بازسازی رفتاری از طریق ریلاکسیشن عضلانی؛
3) در این مرحله کنترل موقعیت های استرس زا با تمرین مهارت ها صورت می گیرد (شهی و هوران[22]، 2004: 41؛ میخنبام[23]، 2017: 117).
تحقیقات در زمینه آموزش ایمن سازی در مقابل استرس نشان داده که این روش در زمینه کاهش اضطراب نوجوانان دبیرستانی (مری و همکاران[24]، 2012: 1409)، کاهش اضطراب و استرس مادران (کانگ و همکاران[25]، 2009: 538)، کاهش اضطراب، استرس و افسردگی در بیماران مبتلا به سرطان (کاشانی و همکاران، 2015: 37) موثر بوده است. با توجه به اینکه بیشتر تحقیقات انجام شده در ارتباط با تاثیر آموزش ایمنسازی بر موقعیتهایی اضطرابزای غیر از رقابت و مسابقه صورت گرفته است، محقق به دنبال یافتن این سوال است که آیا هشت جلسه آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب قبل از مسابقه پسران اثر دارد یا خیر؟
روش شناسی پژوهش
روش پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل و تجربی بود. جامعه آماری تحقیق را تمامی نوجوانان ورزشکار 14-19 ساله رشته اواسپرت شهرستان شاهرود در سال 1397 تشکیل می دادند که براساس تعداد ثبت نام شدهها در تاریخ اجرای تحقیق 63 نفر بودند. ورزشکاران از طریق «پرسشنامه اضطراب حالتی رقابتی-2 مارتنز و همکاران» (1992) مورد ارزیابی قرار گرفتند و 30 نفر که دارای بیشترین اضطراب بودند، به صورت تصادفی ساده به دو گروه کنترل و تجربی (ایمن سازی) تقسیم شدند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t مستقل و t وابسته استفاده شد. افراد گروه تجربی در طول دوماه، طی 8 جلسه 5/1 ساعته تحت تاثیر متغیر مستقل (آموزش ایمن سازی در مقابل استرس) قرار گرفتند و پس از آن با مقیاس اضطراب حالتی رقابتی-2 مارتنز و همکاران (1995) آزمون شدند. روایی و پایایی نسخه فارسی تجدیدنظر شده این پرسشنامه توسط مهرصفر و همکاران (1395) گرفته و مورد تایید قرار گرفته است. پرسشنامه مذکور، از سه خرده مقیاس اضطراب جسمانی (برای مثال، در عضلاتم احساس لرزش دارم)، اضطراب شناختی (برای مثال، نگرانم که دیگران را ز خودم ناامید کنم) و اعتماد به نفس (برای مثال، مطمئنم که عملکرد خوبی خواهم داشت) تشکیل شده است. در این پرسشنامه مولفۀ اضطراب جسمانی از 7 سوال تشکیل شده و بقیه خرده مقیاسها 5 سوالی میباشند. نحوۀ امتیازدهی آن براساس مقیاس 4 ارزشی لیکرت است که در دامنۀ هرگز (1) تا خیلی زیاد (4) قرار دارد. نمرات کل برای هر مولفه از مجموع نمرات سوالات مربوط به خرده مقیاس به دست میآید.
آموزش ایمن سازی روانی یکی از شیوه های درمانی رفتاری- شناختی در مقابل استرس است که توسط مایکنبام (1986) طراحی گردیده است. آموزش ایمن سازی در مقابل استرس یک اصطلاح عام میباشد نه یک تکنیک منفرد که به الگوی درمانی مرکب از برنامه آموزش نیمه سازمان یافته و از نظر بالینی حساس اطلاق می شود. در این شیوه درمانی، عملیات آموزش ایمن سازی روانی بر حسب افراد تحت درمان متفاوت میباشد. آموزش ایمن سازی روانی در مقابل استرس شامل تکنیک های زیر است: تدریس آموزشی، بحث سقراطی، بازسازی شناختی، مسئله گشایی، آموزش آرامش دهی، تمرین تصویرسازی ذهنی و رفتاری، خودبازنگری، آموزش خودفرمانی و آموزش تقویت خود. براساس دیدگاه مایکنبام این آموزش سه مرحله را شامل می شود که همه مراحل نیز با هم همپوشانی دارند: مرحله 1) آموزش و پرورش (تعلیم)، مرحله 2) آموزش مهارت ها، مرحله 3) کاربرد (رسولی و همکاران، 1392: 27).
جدول 1: محتوای جلسات آموزشی
جلسه 1 |
معرفی افراد به یکدیگر و برقراری ارتباط- بیان اهداف جلسه- پر کردن تعهدنامه توسط گروه های آزمایش- توصیف اضطراب، بیان تفاوت آن با ترس – بیان علائم اضطراب مسابقه و کشف علائم شرکت کنندگان – کشف شیوه های مقابله ای شرکت کنندگان در برابر اضطراب مسایقه |
جلسه 2 |
خلاصه جلسه قبل – مرور علائم اضطراب- مرور شیوه های مقابله ای شرکت کنندگان – آموزش تکنیک توقف فکر |
جلسه 3 |
مرور علائم اضطراب – مرور چرخه اضطراب- تمرین تکنیک توقف فکر به صورت نمایش- آموزش تکنیک مهارت خودگویی |
جلسه 4 |
مرور علائم اضطراب مسابقه – مرور چرخه ی اضطراب- ارزیابی از تکنیک توقف فکر – تمرین مهارت خودگویی به صورت نمایش |
جلسه 5 |
ارزیابی از پیشرفت شرکت کنندگان و رفع اشکالات- تمرین دو تکنیک آموزش داده شده – آموزش تکنیک کنترل تنفس |
جلسه 6 |
ارزیابی و مرور تکنیک های قبلی – تمرین مهارت کنترل تنفس- آموزش تکنیک روش حل مسئله |
جلسه 7 |
مرور و ارزیابی از تکنیک های قبلی – تمرین روش حل مسئله – رفع اشکال |
جلسه 8 |
ارائه توصیه های کلی و پایانی – اجرای پس آزمون |
همان طور که در جدول 1 مشاهده میگردد محتوای 8 جلسه آموزشی ذکر شده است. سه مرحله مفهومسازی یا همان تعلیم، مرحله کسب و تثبیت مهارت ها و مرحله بکارگیری مهارت ها و پیگیری در این 8 جلسه در طول درمان اعمال خواهد شد. این مراحل بر اساس ویژگی های افراد تحت استرس و همچنین توانایی سازگاری و منابع حمایتی مراجعان، به صورت متفاوتی انجام میشود. در مرحله مفهوم سازی، تمرکز اصلی بر ایجاد رابطه حسنه با مراجع و فهم بهتر ماهیت استرس میباشد. در مرحله کسب و تثبیت مهارت ها ابتدا مراجع مهارت های مقابلهای را در کلینیک یاد میگیرد و سپس در واقعیت تمرین میکند. در مرحله آخر تمرین رفتاری و ذهنی، مدل سازی، ایفای نقش و مواجهه درجهبندی شده در واقعیت صورت میگیرد (مایکنبام، 2007: 502).
در این پژوهش از آمار توصیفی جهت تعیین میانگین و انحراف معیار استفاده شد. قبل از آزمون و تحلیل آماری با آزمون کلوموگروف-اسمیرنوف نرمال بودن توزیع متغیرهای وابسته بررسی شد. فرض برابری واریانسها با استفاده از تست لوین بررسی و از t همبسته جهت بررسی تغییرات درونگروهی و t مستقل برای بررسی تغییرات بین گروهی استفاده شد.
یافته های پژوهش
نتایج تحقیق نشان داد که آموزش ایمنسازی در مقابل استرس بر اضطراب شناختی، اضطراب جسمی و اعتماد به نفس در گروه تجربی اثر معنیداری داشته، ولی آموزش ایمنسازی در مقابل استرس بر اضطراب شناختی، اضطراب جسمی و اعتماد به نفس در گروه کنترل اثر نداشته است. بنابراین فرض آماری پذیرفته و فرضیه تحقیق رد میشود.
همچنین نتایج دادههای تحقیق در مقایسه بین گروهی نشان داد که بین اثر 8 جلسه آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر اضطراب شناختی، اضطراب جسمی و اعتماد به نفس قبل از مسابقه پسران نوجوان تفاوت معنیداری وجود دارد.
با توجه به نتیجه آزمون کلوموگروف-اسمیرنوف، سن آزمودنی ها از توزیع نرمال برخوردار بودند. بنابراین در تحلیل آماری دادهها، از آزمونهای t مستقل و t همبسته جهت بررسی تغییرات درونگروهی و برون گروهی استفاده شد.
اطلاعات مربوط به سن آزمودنی ها در جدول 2 به صورت میانگین ± انحراف استاندارد نشان داده شده است.
جدول 2: ویژگی های فردی آزمودنی ها در گروه های تجربی و کنترل
گروه ها ویژگی ها |
گروه کنترل میانگین± انحراف استاندارد |
گروه تجربی میانگین± انحراف استاندارد |
سن (سال) |
2/17 ± 65/1 |
4/16 ± 45/1 |
همان طور که در جدول 2 مشاهده می شود میانگین سنی گروه تجربی 4/16 با انحراف معیار 45/1 و میانگین سنی گروه کنترل 2/17 با انحراف معیار 65/1 می باشد.
فرضیه 1: هشت جلسه آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب قبل از مسابقه نوجوانان ورزشکار 14-19 ساله رشته اواسپرت شهرستان شاهرود اثر معنیداری دارد.
نتایج بررسی تفاوت درونگروهی یک دوره آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب قبل از مسابقه پسران نوجوان 14-19 ساله در جدول 3 نشان داده شده است:
جدول 3: تفاوت درونگروهی یک دوره آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب قبل از مسابقه پسران نوجوان
متغیر |
گروه ها |
پیش آزمون میانگین± انحراف استاندارد |
پس آزمون میانگین± انحراف استاندارد |
درجه آزادی |
t |
p |
اضطراب شناختی |
تجربی |
18/1 ± 53/14 |
29/1 ± 4/10 |
14 |
020/10 |
**001/0 |
کنترل |
35/1 ± 6/14 |
57/1 ± 93/14 |
14 |
784/1- |
096/0 |
|
اضطراب جسمی |
تجربی |
06/17 ± 43/1 |
54/1 ± 4/13 |
14 |
49/9 |
**001/0 |
کنترل |
58/2 ± 46/16 |
47/2 ± 0/17 |
14 |
948/1- |
07/0 |
|
اعتماد به نفس |
تجربی |
13/2 ± 86/9 |
94/1 ± 73/14 |
14 |
976/8- |
**001/0 |
کنترل |
79/1 ± 73/11 |
72/2 ± 46/12 |
14 |
951/0- |
35/0 |
**اختلافات معنیداری بین مقادیر پیشآزمون و پسآزمون (05/0>P)، # دادهها بر اساس میانگین(انحراف استاندارد) گزارش شده است.
با توجه به نتیجه آزمون آماری t وابسته، در گروه تجربی مقدار میانگین اضطراب شناختی (020/10=t، 001/0=P)، اضطراب جسمی (49/9=t، 001/0=P)، اعتماد به نفس (976/8-=t، 001/0=P) در پس آزمون نسبت به پیش آزمون تفاوت معنیداری داشت. بنابراین فرض آماری رد می شود. به عبارتی دیگر، میتوان نتیجه گرفت که بین اثر یک دوره آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب شناختی، اضطراب جسمی و اعتماد به نفس قبل از مسابقه پسران نوجوان در پیش آزمون نسبت به پس آزمون اختلاف معنیداری وجود دارد؛ ولی با توجه به نتیجه آزمون آماری t همبسته، در گروه کنترل مقدار میانگین اضطراب شناختی (784/1-=t، 096/0=P)، اضطراب جسمی (948/1-=t، 07/0=P)، اعتماد به نفس (951/0-=t، 35/0=P) در پس آزمون نسبت به پیش آزمون تفاوت معنیداری نداشت. بنابراین فرض آماری پذیرفته می شود. به عبارتی دیگر، میتوان نتیجه گرفت که بین اثر یک دوره آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب شناختی، اضطراب جسمی و اعتماد به نفس قبل از مسابقه پسران نوجوان در پیش آزمون نسبت به پس آزمون اختلاف معنیداری وجود ندارد.
فرضیه 2: بین هشت جلسه آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب قبل از مسابقه نوجوانان ورزشکار 14-19 ساله رشته اواسپرت شهرستان شاهرود در گروه کنترل و تجربی تفاوت معنیداری دارد.
نتایج بررسی تفاوت بینگروهی بین اثر یک دوره آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب قبل از مسابقه پسران نوجوان در جدول 4 نشان داده شده است.
جدول 4: بررسی تفاوت بینگروهی بین اثر یک دوره آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب قبل از مسابقه پسران نوجوان
متغیر |
گروه |
میانگین (انحراف استاندارد) |
t |
p |
اضطراب شناختی |
تجربی |
40/10 (29/1) |
587/8- |
001/0 |
کنترل |
(57/1) 93/14 |
|||
اضطراب جسمی |
تجربی |
40/13 (54/1) |
770/4- |
001/0 |
کنترل |
(47/2) 0/17 |
|||
اعتماد به نفس |
تجربی |
73/14 (94/1) |
624/12 |
01/0 |
کنترل |
(72/2) 46/12 |
همان طور که در جدول 4 مشاهده میشود، در مقایسه بین گروهی در پس آزمون، با توجه به مقدار P حاصل از آزمون t مستقل، اختلاف مشاهده شده بین تفاضل میانگینهای اضطراب گروه تجربی و کنترل معنیدار بوده است. بنابراین فرض آماری رد می شود. به عبارتی دیگر، میتوان نتیجه گرفت که بین اثر 8 جلسه آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر اضطراب شناختی، اضطراب جسمی و اعتماد به نفس قبل از مسابقه پسران نوجوان تفاوت معنیداری وجود دارد.
بحث و نتیجه گیری
هدف از تحقیق حاضر، بررسی تاثیر هشت جلسه آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب قبل از مسابقه پسران نوجوان می باشد. با توجه به معنی دار بودن تاثیر در گروه تجربی نسبت به گروه کنترل می توان نتیجه گرفت که اضطراب قبل از مسابقه ورزشکارن در دو حوزه اضطراب شناختی و اضطراب جسمی کاهش و در حوزه اعتماد به نفس افزایش یافته است. نتایج این تحقیق با یافته های برخی از محققان مانند هَینس (1992: 163)، کانگ و همکاران (2009: 538) و عبدی و همکاران (1395: 1) همراستا می باشد. همچنین نتایج تحقیقا اقدسی و همکاران نیز موید این مطلب می باشد. نتایج تحقیق اقدسی و همکاران (1391: 88) نشان داد که اضطراب امتحان در گروه تجربی نسبت به گروه کنترل به طور معنی داری کاهش یافت. نتایج تحقیق هاشمی و همکاران (1395: 88) نشان داد که آموزش گروهی ایمن سازی در مقابل استرس بر میزان استرس، اضطراب و افسردگی بیماران تحت درمان با همودیالیز موثر است. به نظر می رسد آموزش ایمن سازی در مقابل استرس که یک تکنیک شناختی- رفتاری است که با استفاده از روش کنترل تنفس توانسته است جنبه های فیزیولوژیکی تنش ناشی از اضطراب را مورد هدف قرار دهد و از برانگیختگی های غیر ارادی ناشی از موقعیت های مسابقه و نیز بروز اثرات فیزیولوژیکی مختل کننده جلوگیری کند. حتی اگر پاسخ آرامش به عنوان یک مشغولیت ذهنی عمل کند، باز به ورزشکار در کاهش رفتارهای اجتنابی، بی میلی و بی انگیزگی کمک می کند. از طرف دیگر، این روش درمانی با به کار بردن تکنیک های شناختی (توقف فکر- مهارت خودگویی مثبت و مسئله گشایی) به ورزشکاران کمک می کند تا از افکار بوجودآورنده اضطراب امتحان خویش آگاه گردند و مانع اثر گذاری اشتغالات فکری منفی و انتقادهای بی جا از خود شوند. بر اساس دیدگاه مایکنبام می توان گفت که کارایی روش های شناختی در کاهش سازه شناختی اضطراب بیشتر است. این روش ها به گونه ای کارآمد به فرد کمک می کنند که درگیری های ذهنی نگران کننده و اندیشه های منفی و ناوابسته به تکلیف را کاهش دهد. پس می توان گفت تغییرات فیزیولوژیکی و شناختی ایجاد شده توسط روش های آموزش داده شده باعث کاهش اضطراب قبل مسابقه شرکت کنندگان گردیده است.
در توضیح بیشتر می توان گفت که آموزش ایمن سازی در مقابل استرس، به ورزشکار برای کسب واکنش های روانی سازش یافته و شیوه های مقابله با اضطراب قبل از مسابقه کمک می کند. این شیوه از طریق تشکیل پادتن های روانشناختی (مهارت های مقابله ای) مقاومت ورزشکاران را بالا می برد و آنها را در معرض محرکاتی قرار می دهد که قدرت کافی تحمل تنیدگی های ناشی از امتحان را داشته باشند- ولی به آن اندازه نیست که آنان را مغلوب نمایند (مایکنبام، 1986).
از محدودیتهای محقق در این پژوهش آن بود که امکان دسترسی مجدد به شرکت کنندگان جهت انجام آزمون های پیگیری وجود نداشت.
منابع
- اقدسی، علی نقی؛ اصل فتاحی، بهرام و ساعد، مهلقا. (1391). «تاثیر آموزش ایمنسازی در مقابل استرس بر اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی دانشآموزان دختر». فصلنامه علوم تربیتی. سال پنجم، شماره 20، ص 48-33.
- رسولی، رویا؛ رزمیزاده، حبیب و سدرپوشان، سدر. (1392). «تاثیر آموزش ایمنسازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب و استرس دانشجویان». مجله علوم رفتاری. دروه 7، شماره 1، ص 23-35.
- عبدی، حسن؛ غرایاق زندی، حسن و صیامی خضری، محبوبه. (۱۳۹۵). «اثر آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب قبل از مسابقه پسران نوجوان 13-17 ساله». پنجمین کنفرانس ملی علوم کاربردی در ورزش. علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علی آباد کتول.
- مهر صفر، امیرحسین؛ مقدم زاده، علی؛ غرایاق زندی، حسن و ثنائی فر، فرهاد. (1395). «ویژگیهای روان سنجی نسخه فارسی تجدید نظر شده پرسشنامه اضطراب حالتی رقابتی-2 در ورزشکاران شهر تهران». فصلنامه اندازهگیری تربیتی. دانشگاه علامه طباطبائی، دوره 6، شماره 23، ص 189 تا 211.
- هاشمی، مریم السادات؛ شاهقلیان، ناهید و کاشانی، فهیمه. (1395). «بررسی اثربخشی آموزش گروهی ایمنسازی در مقابل استرس بر میزان استرس، اضطراب و افسردگی بیماران تحت درمان با همودیالیز». مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه. دوره چهاردهم، شماره اول، پی در پی 78، ص 99-88.
- Arruda, A. F., Aoki, M. S., Freitas, C. G., Drago, G., Oliveira, R., Crewther, B. T., & Moreira, A. (2014). “Influence of competition playing venue on the hormonal responses, state anxiety and perception of effort in elite basketball athletes”. Physiology & behavior, 130, 1-5.
- Baker, J., Côté, J., & Hawes, R. (2000). “The relationship between coaching behaviours and sport anxiety in athletes”. Journal of science and medicine in sport, 3(2), 110-119.
- Capranica, L., Condello, G., Tornello, F., Iona, T., Chiodo, S., Valenzano, A., ... & Cibelli, G. (2017). “Salivary alpha-amylase, salivary cortisol, and anxiety during a youth taekwondo championship: An observational study”. Medicine, 96(28).
- Cheng, W. N. K., Hardy, L., & Markland, D. (2009). “Toward a three-dimensional conceptualization of performance anxiety: Rationale and initial measurement development”. Psychology of Sport and Exercise, 10(2), 271-278.
- Craft, L. L., Magyar, T. M., Becker, B. J., & Feltz, D. L. (2003). “The relationship between the Competitive State Anxiety Inventory-2 and sport performance: A meta-analysis”. Journal of sport and exercise psychology, 25(1), 44-65.
- Dehghani, M., Saf, A. D., Vosoughi, A., Tebbenouri, G., & Zarnagh, H. G. (2018). “Effectiveness of the mindfulness-acceptance-commitment-based approach on athletic performance and sports competition anxiety: a randomized clinical trial”. Electronic Physician (ISSN: 2008-5842) http://www. ephysician. ir.
- Dolenc, P. (2015). “Anxiety, Self-Esteem and Coping With Stress in Secondary School Students in Relation to Involvement in Organized Sports/Anksioznost, Samospoštovanje” .In Spoprijemanje S Stresom Pri Srednješolcih V Povezavi Z Vključenostjo V Organizirano Športno Aktivnost. Slovenian Journal of Public Health, 54(3), 222-229.
- Elliott, D., Polman, R., & Taylor, J. (2014). “The effects of relaxing music for anxiety control on competitive sport anxiety”. European Journal of Sport Science, 14(sup1), S296-S301.
- Emery, C. A., Hagel, B., & Morrongiello, B. A. (2006). “Injury prevention in child and adolescent sport: whose responsibility is it?”. Clinical journal of sport medicine, 16(6), 514-521.
- Ford, J. L., Ildefonso, K., Jones, M. L., & Arvinen-Barrow, M. (2017). “Sport-related anxiety: current insights”. Open access journal of sports medicine, 8, 205.
- Fraser-Thomas, J., & Côté, J. (2006). “Youth sports: Implementing findings and moving forward with research”. Athletic Insight, 8(3), 12-27.
- Geidne, S., Quennerstedt, M., & Eriksson, C. (2013). “The youth sports club as a health-promoting setting: An integrative review of research”. Scandinavian journal of public health, 41(3), 269-283.
- Gunnoe, A. J., Horodyski, M., Tennant, L. K., & Murphey, M. (2001). “The effect of life events on incidence of injury in high school football players”. Journal of athletic training, 36(2), 150.
- Hains, A. A. (1992). “A stress inoculation training program for adolescents in a high school setting: A multiple baseline approach”. Journal of Adolescence, 15(2), 163.
- Kang, Y. S., Choi, S. Y., & Ryu, E. (2009). “The effectiveness of a stress coping program based on mindfulness meditation on the stress, anxiety, and depression experienced by nursing students in Korea”. Nurse education today, 29(5), 538-543.
- Kashani Fahimeh, Kashani Parisa, Moghimian Maryam, Shakour Mahsa (2015). “Effect of stress inoculation training on the levels of stress, anxiety, and depression in cancer patients”. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research | May-June 2015 | Vol. 20 | Issue 3
- Koehn, S. (2013). “Effects of confidence and anxiety on flow state in competition”. European journal of sport science, 13(5), 543-550.
- Martinent, G., Ferrand, C., Guillet, E., & Gautheur, S. (2010).“Validation of the French version of the Competitive State Anxiety Inventory-2 Revised (CSAI-2R) including frequency and direction scales”. Psychology of Sport and exercise, 11(1), 51-57.
- Meichenbaum, D. (1986). Stress inoculation training. New York: Pergamon Press.
- Meichenbaum, D. (2007). “Stress inoculation training: A preventative and treatment approach”. Principles and practice of stress management, 3, 497-518.
- Meichenbaum, D. (2017). “Stress Inoculation Training: A preventative and treatment approach”. In The Evolution of Cognitive Behavior Therapy (pp. 117-140). Routledge.
- Merry, S. N., Hetrick, S. E., Cox, G. R., Brudevold‐Iversen, T., Bir, J. J., & McDowell, H. (2012). “Cochrane Review: Psychological and educational interventions for preventing depression in children and adolescents”. Evidence‐Based Child Health: A Cochrane Review Journal, 7(5), 1409-1685.
- Röthlin, P., Birrer, D., Horvath, S., & Grosse Holtforth, M. (2016). “Psychological skills training and a mindfulness-based intervention to enhance functional athletic performance: design of a randomized controlled trial using ambulatory assessment”. BMC psychology, 4(1), 39.
- Sheehy, R., & Horan, J. J. (2004). “Effects of Stress Inoculation Training for 1st-Year Law Students”. International Journal of Stress Management, 11(1), 41.
- Smith, R. E., Smoll, F. L., & Cumming, S. P. (2007). “Effects of a motivational climate intervention for coaches on young athletes’ sport performance anxiety”. Journal of sport and exercise psychology, 29(1), 39-59.
- Viggiano, M. P., Giganti, F., Rossi, A., Di Feo, D., Vagnoli, L., Calcagno, G., & Defilippi, C. (2015). “Impact of psychological interventions on reducing anxiety, fear and the need for sedation in children undergoing magnetic resonance imaging”. Pediatric reports, 7(1).
- Weinberg, R. S., & Gould, D. (2014). Foundations of Sport and Exercise Psychology. 6E. Human Kinetics.
Effect of Eight Sessions Stress Inoculation Training on Reducing Anxiety before the Competition
Hassan Abdi
Ph.D., Assistant Professor, Department of Physical Education and Sport Sciences, Shahrood Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
Hassan Gharayagh Zandi
Ph.D., Assistant Professor, Department of Motor Behaviour and Sport Psychology, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
Received:24 Jun. 2018
Accepted:11 Jul. 2018
The study is to investigate the effect of eight sessions of stress inoculation training on reducing anxiety before the competition in adolescent boys. The research method was semi experimental with pretest-posttest design with experimental and control groups. The statistical population of the study consisted of all adolescents from 19 to 14 years old O Sport’s athletes in the city of Shahrood in 2018. Based on the number of registered in the survey, 63 were present. Athletes were evaluated by Competitive Situation Anxiety (Martens et al., 1995) and 30 subjects with the highest anxiety were randomly divided into experimental and control groups (inoculation). The data were analyzed by independent t-test and dependent t-test. Experimental group was subjected to an independent variable (stress inoculation training) over a period of 8 weeks, during 8 sessions, 1.5 hours, and then tested with competitive anxiety scale-Martens et al. (1995). Validity and reliability of the Persian version of the revised questionnaire was taken by Mehrsfar et al. (2016). The results showed that stress inoculation training effect on reducing anxiety before the competition (P> 0.05). It seems that inoculation training can be effective in reducing anxiety by controlling the physiological arousal of the person in raising performance, especially during the competition.
Key Words: Inoculation Training, Stress, Anxiety and Competition
[1] استادیار، گروه تربیت بدنی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران (نویسنده مسئول)
E-mail: Hassanabdi57@yahoo.com
[2] استادیار، گروه رفتار حرکتی و روانشناسی ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
[3] Koehn
[4] Dehghani et al.
[5] Röthlin et al.
[6] Arruda et al.
[7] Elliott
[8] Baker et al.
[9] Viggiano et al.
[10] Ford et al.
[11] Cheng et al.
[12] Weinberg & Gould
[13] Smith et al.
[14] Martinent et al.
[15] Craft et al.
[16] Dolenc
[17] Emery et al.
[18] Fraser-Thomas and Côte
[19] Geidine et al.
[20] Gunnoe et al.
[21] Meichenbaum
[22] Sheehy R, Horan
[23] Meichenbaum
[24] Merry
[25] Kang et al.
منابع
- اقدسی، علی نقی؛ اصل فتاحی، بهرام و ساعد، مهلقا. (1391). «تاثیر آموزش ایمنسازی در مقابل استرس بر اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی دانشآموزان دختر». فصلنامه علوم تربیتی. سال پنجم، شماره 20، ص 48-33.
- رسولی، رویا؛ رزمیزاده، حبیب و سدرپوشان، سدر. (1392). «تاثیر آموزش ایمنسازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب و استرس دانشجویان». مجله علوم رفتاری. دروه 7، شماره 1، ص 23-35.
- عبدی، حسن؛ غرایاق زندی، حسن و صیامی خضری، محبوبه. (۱۳۹۵). «اثر آموزش ایمن سازی در مقابل استرس بر کاهش اضطراب قبل از مسابقه پسران نوجوان 13-17 ساله». پنجمین کنفرانس ملی علوم کاربردی در ورزش. علی آباد کتول، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علی آباد کتول.
- مهر صفر، امیرحسین؛ مقدم زاده، علی؛ غرایاق زندی، حسن و ثنائی فر، فرهاد. (1395). «ویژگیهای روان سنجی نسخه فارسی تجدید نظر شده پرسشنامه اضطراب حالتی رقابتی-2 در ورزشکاران شهر تهران». فصلنامه اندازهگیری تربیتی. دانشگاه علامه طباطبائی، دوره 6، شماره 23، ص 189 تا 211.
- هاشمی، مریم السادات؛ شاهقلیان، ناهید و کاشانی، فهیمه. (1395). «بررسی اثربخشی آموزش گروهی ایمنسازی در مقابل استرس بر میزان استرس، اضطراب و افسردگی بیماران تحت درمان با همودیالیز». مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه. دوره چهاردهم، شماره اول، پی در پی 78، ص 99-88.
- Arruda, A. F., Aoki, M. S., Freitas, C. G., Drago, G., Oliveira, R., Crewther, B. T., & Moreira, A. (2014). “Influence of competition playing venue on the hormonal responses, state anxiety and perception of effort in elite basketball athletes”. Physiology & behavior, 130, 1-5.
- Baker, J., Côté, J., & Hawes, R. (2000). “The relationship between coaching behaviours and sport anxiety in athletes”. Journal of science and medicine in sport, 3(2), 110-119.
- Capranica, L., Condello, G., Tornello, F., Iona, T., Chiodo, S., Valenzano, A., ... & Cibelli, G. (2017). “Salivary alpha-amylase, salivary cortisol, and anxiety during a youth taekwondo championship: An observational study”. Medicine, 96(28).
- Cheng, W. N. K., Hardy, L., & Markland, D. (2009). “Toward a three-dimensional conceptualization of performance anxiety: Rationale and initial measurement development”. Psychology of Sport and Exercise, 10(2), 271-278.
- Craft, L. L., Magyar, T. M., Becker, B. J., & Feltz, D. L. (2003). “The relationship between the Competitive State Anxiety Inventory-2 and sport performance: A meta-analysis”. Journal of sport and exercise psychology, 25(1), 44-65.
- Dehghani, M., Saf, A. D., Vosoughi, A., Tebbenouri, G., & Zarnagh, H. G. (2018). “Effectiveness of the mindfulness-acceptance-commitment-based approach on athletic performance and sports competition anxiety: a randomized clinical trial”. Electronic Physician (ISSN: 2008-5842) http://www. ephysician. ir.
- Dolenc, P. (2015). “Anxiety, Self-Esteem and Coping With Stress in Secondary School Students in Relation to Involvement in Organized Sports/Anksioznost, Samospoštovanje” .In Spoprijemanje S Stresom Pri Srednješolcih V Povezavi Z Vključenostjo V Organizirano Športno Aktivnost. Slovenian Journal of Public Health, 54(3), 222-229.
- Elliott, D., Polman, R., & Taylor, J. (2014). “The effects of relaxing music for anxiety control on competitive sport anxiety”. European Journal of Sport Science, 14(sup1), S296-S301.
- Emery, C. A., Hagel, B., & Morrongiello, B. A. (2006). “Injury prevention in child and adolescent sport: whose responsibility is it?”. Clinical journal of sport medicine, 16(6), 514-521.
- Ford, J. L., Ildefonso, K., Jones, M. L., & Arvinen-Barrow, M. (2017). “Sport-related anxiety: current insights”. Open access journal of sports medicine, 8, 205.
- Fraser-Thomas, J., & Côté, J. (2006). “Youth sports: Implementing findings and moving forward with research”. Athletic Insight, 8(3), 12-27.
- Geidne, S., Quennerstedt, M., & Eriksson, C. (2013). “The youth sports club as a health-promoting setting: An integrative review of research”. Scandinavian journal of public health, 41(3), 269-283.
- Gunnoe, A. J., Horodyski, M., Tennant, L. K., & Murphey, M. (2001). “The effect of life events on incidence of injury in high school football players”. Journal of athletic training, 36(2), 150.
- Hains, A. A. (1992). “A stress inoculation training program for adolescents in a high school setting: A multiple baseline approach”. Journal of Adolescence, 15(2), 163.
- Kang, Y. S., Choi, S. Y., & Ryu, E. (2009). “The effectiveness of a stress coping program based on mindfulness meditation on the stress, anxiety, and depression experienced by nursing students in Korea”. Nurse education today, 29(5), 538-543.
- Kashani Fahimeh, Kashani Parisa, Moghimian Maryam, Shakour Mahsa (2015). “Effect of stress inoculation training on the levels of stress, anxiety, and depression in cancer patients”. Iranian Journal of Nursing and Midwifery Research | May-June 2015 | Vol. 20 | Issue 3
- Koehn, S. (2013). “Effects of confidence and anxiety on flow state in competition”. European journal of sport science, 13(5), 543-550.
- Martinent, G., Ferrand, C., Guillet, E., & Gautheur, S. (2010).“Validation of the French version of the Competitive State Anxiety Inventory-2 Revised (CSAI-2R) including frequency and direction scales”. Psychology of Sport and exercise, 11(1), 51-57.
- Meichenbaum, D. (1986). Stress inoculation training. New York: Pergamon Press.
- Meichenbaum, D. (2007). “Stress inoculation training: A preventative and treatment approach”. Principles and practice of stress management, 3, 497-518.
- Meichenbaum, D. (2017). “Stress Inoculation Training: A preventative and treatment approach”. In The Evolution of Cognitive Behavior Therapy (pp. 117-140). Routledge.
- Merry, S. N., Hetrick, S. E., Cox, G. R., Brudevold‐Iversen, T., Bir, J. J., & McDowell, H. (2012). “Cochrane Review: Psychological and educational interventions for preventing depression in children and adolescents”. Evidence‐Based Child Health: A Cochrane Review Journal, 7(5), 1409-1685.
- Röthlin, P., Birrer, D., Horvath, S., & Grosse Holtforth, M. (2016). “Psychological skills training and a mindfulness-based intervention to enhance functional athletic performance: design of a randomized controlled trial using ambulatory assessment”. BMC psychology, 4(1), 39.
- Sheehy, R., & Horan, J. J. (2004). “Effects of Stress Inoculation Training for 1st-Year Law Students”. International Journal of Stress Management, 11(1), 41.
- Smith, R. E., Smoll, F. L., & Cumming, S. P. (2007). “Effects of a motivational climate intervention for coaches on young athletes’ sport performance anxiety”. Journal of sport and exercise psychology, 29(1), 39-59.
- Viggiano, M. P., Giganti, F., Rossi, A., Di Feo, D., Vagnoli, L., Calcagno, G., & Defilippi, C. (2015). “Impact of psychological interventions on reducing anxiety, fear and the need for sedation in children undergoing magnetic resonance imaging”. Pediatric reports, 7(1).
- Weinberg, R. S., & Gould, D. (2014). Foundations of Sport and Exercise Psychology. 6E. Human Kinetics.