نقش آموزش مجازی بر ابعاد اقتصاد مقاومتی مبتنی بر سیستم های استنتاج فازی در وزارت ورزش و جوانان

فرانک پایدار[1] 

نادی علیزاده[2]

علی رغبتی[3]

بهنام فتاح زاده[4]

تاریخ دریافت مقاله: 23/10/1396

                                                                                 تاریخ پذیرش مقاله:29/11/1396

مقدمه

قرن بیست و یکم، حرکت جوامع به­سمت دانایی­محوری، مشارکت دانش و تحول در محورها و مفاهیم بنیادین زندگی از جمله آموزش و تعلیم و تربیت ازلحاظ کمیت، کیفیت و سرعت ارائه است. آموزش الکترونیکی، از شناخته­شده­ترین محیط­های یادگیری و آموزش در عصر اطلاعات است که با فراهم‌ساختن محتوای آموزشی غنی، علاوه بر کمک به تدریس و یادگیری، در توسعه پایدار جامعه اطلاعاتی و نظام­های آموزشی کشورهای مختلف نقش به­سزایی ایفا می­کند. آموزش الکترونیکی، پیونددهنده فناوری و آموزش است (مرادی و همکاران، 1394). ظهور فناوری­های پیشرفته مجازی، به­ویژه تکنولوژیstereo3D، اساساً راه­هایی را که سازمان­ها براساس آن­ها کارکنان خود را آموزش می­دهند تغییر داده است (وونگ لائو^[6]، 2015). برای ماندگاری در دنیای رقابت، هم­سویی با شرایط عصر جدید، جهانی فکرکردن و جهانی عمل‌کردن و یافتن فرصت­های لازم در جهت هرچه اثربخش­تر شدن نظام آموزشی است. بنابراین، سازمان­های آموزشی باید محیط را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند، تهدیدها و فرصت‌های مرتبط با سازمان را شناسایی کنند، امکانات و محدودیت­های موجود را تشخیص دهند و مراجعان و افراد تأثیرگذار و تأثیرپذیر بر آن­ها را بشناسند (دارابی، نیستانی و ببری، 1393). در طلیعه دنیای فراپیچیده هزاره سوم، تغییر ماهیت بازار اقتصاد و اشتغال و دانش­بر شدن آن، تنوع نیازهای آموزشی، گسترش انفجارگونه علم و فناوری و نیاز به بازآموزی و یاگیری مادام­العمر به‌دلیل انفجار انتظارات، محدودیت منابع درمقایسه با رشد روزافزون جمعیت و تقاضای فزاینده برای برخورداری از فرصت­های آموزشی انعطاف­پذیر، گسترش فرصت­های آموزشی را به یکی از دغدغه­های اصلی کشورها و دولت­ها تبدیل کرده است. باتوجه به تغییرات سریعی که در محیط پیرامون درحال شکل­گیری است، اجرای نظام­های مجازی به­منظور ارائه خدمات و فناوری­های جدید در زمینه تدریس و یادگیری به­صورت یک نیاز اساسی مطرح شده است. آموزش مجازی، مهم­ترین کاربرد فناوری اطلاعات است که درقالب نظام­های مختلف مثل یادگیری رایانه­محور، یادگیری برخط، یادگیری شبکه­محور و آموزش تحت شبکه ارائه می‌شود (فتحی واجارگاه، پرداختچی و ربیعی، 1390). تولید محتوای استاندارد در آموزش مجازی، یک نیاز ضروری محسوب می­شود. دنیای جدید آموزش از راه دور، شیوة تفکر جدیدی را می­طلبد. ماهیت اجزای کلیدی برای تکمیل پیاده­سازی یک نظام آموزشی از راه دور بیانگر آن است که مؤسسات تعیین­ کنند یک فرآیند چگونه طراحی، ارائه، ادغام و پشتیبانی خواهد شد، اما متأسفانه اغلب مدیران این مؤسسات تمایل دارند که آموزش از راه دور را به­صورت فرآیندی از خواندن، تکلیف، گزارش و ارسال آن­ها بر روی وب قلمداد کنند. گرچه حرکت پرشتابی به سمت آموزش الکترونیکی آغاز شده، اما تعیین ابزارهایی برای اندازه‌گیری اثربخشی و مؤثربودن آن نیاز به خلاقیت و نگرشی نو در تفکر اجتماعی و سیاسی به­همراه پیشرفت در تکنولوژی دارد. باتوجه به کمى ظرفیت پذیرش دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالى در کشور و خیل علاقمندان به برخورداری از موهبت آموزش عالى، ایجاد سازوکارهایى که بتوان به مدد آن اهدافى چون آموزش در سطح گسترده، با کیفیت مطلوب و هزینه قابل قبول را تحقق بخشید، امرى ضرورى است. درواقع، استفاده گسترده از کامپیوتر در ارائة آموزش­های آکادمیک را می­توان یکی از این راهکارها در مراکز آموزش عالی ایران و جهان نام برد. اما باید توجه داشت که اضافه‌کردن فناوری نوین به نظام آموزشی تنها براساس احساس نیاز عمومی و حرکت به­سوی بهتر شدن، نباید صورت گیرد، بلکه توجه به بسیاری از جنبه­های دیگر از جمله ساختار فرهنگی جامعه و میزان پذیرش آن از سوی جوامع نیز الزامی است. درضمن باید تصویر روشن­تری از اینکه هر جامعه­ای به کمک آموزش به دنبال چه چیز است، ارائه شود (صرافی­نژاد، نجاریان و حقدوست؛ 1387). تلقی از واژه اقتصاد در حوزه علم اقتصاد و از منظر آموزش و پرورش، در حیطه علوم تربیتی قرار دارد، ولی این علم ترکیبی، کاربرد علم اقتصاد در نظام آموزش و پرورش را مورد توجه قرار می­دهد و آموزش و پرورش را قادر می­سازد تا ضمن به­کارگیری منطقی یافته­های علم اقتصاد، آموزش و پرورش باکیفیت را با قیمت ارزان در اختیار مردم قرار دهد و شرایطی را فراهم می­سازد تا تربیت­یافتگان آموزش و پرورش- یعنی انسان­ها- با بهره­گیری و تأثیر و تأثری که از آموزش و پرورش، محیط زیست، بهداشت و تغذیه، اشتغال و آزادی سیاسی و اقتصادی به­عمل می­آورند، خود را به منابع انسانی و سرمایه­های انسانی در جامعه تبدیل کنند. منابعی که خود در چرخه مستمر هدایت منابع جامعه به­سوی توسعه و سعادت نقش اصلی را دارد و در راه وصول به توسعه پایدار و ضمن بهره گرفتن از فرهنگ خودی اقدام به تنظیم روابط منابع جامعه و زایش و پخش عناصر توسعه در تمامی ابعاد می­کند (دفتر مطالعات فرهنگی، 1383).

تنها انسان متحول­شده به لحاظ فرهنگی برای تحقق توسعه اقتصادی کافی نیست. انسان نیازمند تخصص­های تازه­ای است و برای این کار باید آموزش­های ویژه و مناسب داشته باشد. آموزش­ها باعث افزایش بهره­وری نیروی انسانی در نظام اقتصادی شده و شتاب پیشرفت را افزایش خواهد داد. بنابراین نظام آموزشی عامل مهمی در فرآیند پیشرفت است. منظور از نظام آموزشی، تمامی جریان رشد و تعلیم و تربیت فکری و تخصصی افراد (مثلا مدارس، دانشگاه ها، آموزش­های صنعتی، ضمن خدمت و...) است (طغیانی، 1394). باتوجه به مطالب یاد ­شده، هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش آموزش مجازی برابعاد اقتصاد مقاومتی مبتنی بر سیستم­های استنتاج فازی در وزارت ورزش و جوانان است.

بنابراین، به­دنبال پاسخ یه این سوال هستیم که آیا آموزش مجازی با استفاده از سیستم­های استنتاج فازی، بر اقتصاد مقاومتی در وزارت ورزش و جوانان تأثیر دارد؟

ادبیات پژوهش

آموزش مجازی

آموزش غیرحضوری در دهه اول سال 1700 میلادی آغاز شد. بهره­گیری از فناوری در امر آموزش از اوایل سال 1900 میلادی و آموزش مجازی از سال 1995 پا گرفت. آموزش مجازی، یک دوره آموزش آنلاین با استفاده از اینترنت است. این اصطلاح اغلب به مدارس اینترنتی اشاره دارد و در آموزش عالی، آن ­را «دانشگاه مجازی» می­نامند. این نوع راهبرد آموزشی با عناوین مختلف ازجمله آموزش مجازی، آموزش از راه دور، آموزش آنلاین، آموزش مبتنی بر وب و آموزش الکترونیکی نامیده می­شود (صنایعی و سلیمیان، 1392). اصطلاح آموزش الکترونیکی، همه شکل­های یادگیری ازطریق فرایندهای مبتنی بر رایانه یا مولتی مدیا را دربر دارد. آموزش الکترونیکی به استفاده از وسایل الکترونیکی گویند که به­منظور تحویل محتوا ازطریق رسانه­های الکترونیکی مثل اینترانت، اینترنت، اکسترانت، نوار صوتی یا نوار ویدئویی، ماهواره، تلویزیون و غیره با هدف یادگیری صورت می­گیرد (عباسیان، رضایی و نصرت­ابادی؛ 1389). سازمان مجازی به­عنوان یک پدیده تحقیقاتی درزمینه روابط بین سازمانی و نیز درون­سازمانی درحال ظهور است (شخار[7]، 2006).

مؤلفه­های راه­اندازی نظام آموزش مجازی

اهم مؤلفه­های راه­اندازی نظام آموزش مجازی عبارت اند از:

 1. زیرساخت فناوری: مشتمل بر سیستم­های زیربنایی مخابرات (فیبرنوری، گیرنده­های ماهواره­ای، میکرو پردازشگرها و غیره)، شبکه­های اینترنت، سرویس­دهندگان خدمات اینترنتی، اتصال سیستم­های آموزشی به سیستم­های شبکه­ای؛

 2. زیرساخت انسانی: راه­اندازی نظام آموزش مجازی مستلزم کارکنان فنی و پشتیبانی، طراحان فنی و آموزشی، اعضای هیئت علمی، دانشجویان، برنامه­ریزان و مدیران به­عنوان کاربران و بازیگران اصلی نظام آموزش مجازی است. همچنین، داشتن دانش گسترده­ای از مهارت­ها (آشنایی با کامپیوتر، استفاده از پردازشگرهای کلمه، سیر علمی در وب به­جای وب­گردی بی­هدف، آشنایی با نرم­افزارها، چندرسانه­ها، عیب­یابی و عیب­زدایی)، نگرش­های جدید، تغییر ذهنیت و برداشت کلیه عوامل دست­اندرکار و بازسازی نقش­ها، روابط و روش­های انجام کار امری ضروری است؛

 3. زیرساخت پداگوژیکی: تغییر پارادایم یاددهی و یادگیری، تغییر از آموزش کنترل­شده کلاسی به سیستم یادگیری خودسرعتی فارغ از محدودیت­های زمانی و مکانی، سبک­های آموزشی جدید، اکولوژی جدید پداگوژیکی، حرکت از استادمحوری به دانشجومحوری، تغییر از تمرکز بر یادگیری بجای تمرکز بر یاددهی و روش­های نوین آموزش و ارزیابی؛

 4. زیرساخت فرهنگی، اجتماعی و ارزشی: اشاعه فرهنگ اینترنت­گرایی، تربیت شهروند جهانی با حفظ ارزش­های ملی و بومی، توجه به شکاف دیجیتالی و تلاش برای توزیع عادلانه یادگیری و آموزش، آداب و رسوم شبکه­ای، تغییر نقش اجتماعی آموزش عالی، رواج فرهنگ پداگوژیکی جدید (استقلال و خودگردانی دانشجو) به­عنوان فرهنگ سازمانی غالب در محیط­های یاددهی و یادگیری؛

 5. زیرساخت اقتصادی: تجارت الکترونیکی، درآمدزایی، روش­های نوین تخصیص منابع و بودجه، مدل های جدید تأمین منابع، بازاریابی و گسترش بازارهای آموزشی، اقتصاد بدون واسطه، بازده سرمایه­گذاری، اقتصاد کلان، بازده غیرمستقیم (گسترش انتخاب ازنظر موضوع درسی، استاد، رسانه، قیمت، سرعت، سبک یادگیری برای دانشجو)؛

 6. زیرساخت مدیریت و رهبری: مدیریت دانش (تأکید بر یادگیری سازمانی به­جای یادگیری فردی، گسترش راه­هایی برای سهیم شدن و انباشته شدن دانش در یک سازمان و دستیابی به تخصص و مهارت کارکنان و تبدیل آن به شکلی که به آسانی در دسترس افراد دیگر نیز باشد)، اتخاذ راهبرد دوجانبه رقابت و همکاری، راهبردهای جدید مدیریت و رهبری ازجمله مدیریت مشارکتی، مدیریت پیش­کنشی، پویا و آینده­پژوه، رویکردهای      بین­المللی و جهانی نگریستن به مسائل سازمانی، تدوین سیاست­ها و خط­مشی‌ها و قوانین اجرایی آموزش مجازی در زمینه­های مختلفی چون حجم کاری، روش استخدام و جذب اعضای هیئت علمی، اعتبارسنجی و صدور جواز، مسائل معنوی، استانداردهای کمی و کیفی، تضمین کیفیت و اصالت و اعتبار اطلاعات، اقدامات امنیت الکترونیکی و سیاست­های کاربرد قابل قبول؛

 7. زیرساخت اداری و نظام پشتیبانی: نظام اداری الکترونیکی و بدون کاغذ، نظام پشتیبانی سازمانی، آموزشی و فنی برای دانشجو، استاد و کارکنان و دسترسی به منابع و خدمات دیجیتالی (نصیری، 1384).

مزایای آموزش مجازی

آموزش الکترونیکی نسبت به آموزش سنتی دارای مزایای عمده­ای است. آموزش الکترونیکی دارای مزایای اقتصادی، آموزشی، فرهنگی و زمانی است:

 الف) مزایای اقتصادی: مزایای اقتصادی شامل 1. کاهش هزینه­های رفت­ و آمد؛ 2. کاهش هزینه­های تولید لوازم؛ 3. تحریر و متعاقب آن حفظ محیط زیست.

 ب) مزایای آموزشی: مزایای آموزشی عبارت اند از: 1. توجه به نیاز مخاطبان؛ 2. راحتی دسترسی به منابع مختلف؛ 3. امکان ثبت و ضبط فعالیت ها و برنامه ها؛ 4. پیگیری مستمر پیشرفت تحصیلی؛ 5. ارائه و آماده­سازی مدل­های مختلف آموزشی؛ 6. خدمات تحصیلی و مشاوره­ای برای دانشجویان؛ 7. افزایش نیروی انسانی مجرب همگام با فناوری اطلاعات و ارتباطات.

 ج) مزایای فرهنگی: مزایای فرهنگی عبارت اند از: 1. جهانی بودن یادگیری الکترونیکی به­دلیل استفاده از اینترنت؛ 2. امکان ساخت اجتماع توسط افراد در محیط وب.

 د) مزایای زمانی: مزایای زمانی عبارت اند از: 1. به­روز رسانی اطلاعات با سرعت بالا؛ 2. در دسترس بودن آموزش الکترونیکی به­طور 24 ساعته.

 محدودیت­های آموزش مجازی

 الف) محدودیت­های آموزش مجازی از دید اقتصادی عبارت اند از: 1. هزینه بالای راه­اندازی و استفاده از تجهیزات رایانه­ای؛ 2. بالا بودن هزینه به­کارگیری خطوط تلفن.

ب) محدودیت­های آموزش مجازی از دید آموزشی عبارت اند از: 1. کافی نبودن دانش رایانه­ای؛ 2. عدم دسترسی همه به رایانه و خدمات جانبی آن.

 ج) محدودیت­های آموزش مجازی از دید فرهنگی عبارت اند از: 1. عدم آشنایی با مدرسان به قوانین کپی رایت؛ 2. از بین رفتن تنوع فرهنگی (شاه­بیگی و نظری، 1390).

 کیان (1393) چالش­های آموزش مجازی در دانشگاه­های ایران را در سه محور اصلی تربیت، خلاقیت و روابط قدرت خلاصه کرد. از نظر او، در محیط مجازی، به­دلیل فقدان ارتباط رو در رو و الگوگیری دانشجو از استاد و دیگران، زمینه تربیت چندان فراهم نیست. دانشجوی مجازی با امکان مشاهده واکنش­های روزمره استاد و الگوگیری از سبک اخلاقی و تربیتی او مواجه نمی­شود. تمرکز آموزش­ها بر حفظیات و عدم توجه به یادگیری سطوح بالاتر، امکان پرورش خلاقیت را تضعیف کرده، آموزش مجازی موجب دموکراتیک­تر شدن روابط میان استاد- دانشجو و دانشجو- دانشجو شده، اما همچنان روابط با دانشگاه و روابط میان استادان را در سطحی حداقل نگاه داشته است (کیان، 1393). یکی از مهم­ترین مسائلی که آموزش عالی ایران با آن مواجه است، عدم پاسخ­گویی سیستم سنتی آموزش عالی به نیازهای واقعی جامعه در حوزه تولید علم و آموزش به­طور مؤثر و کارآمد است. در این میان، با ناکارآمدی نظام کنونی، مبحث آموزش الکترونیکی به­عنوان یک روش جدید، با مسائلی روبه رو است. موانع و مشکلات توسعه آموزش الکترونیک در جهان عبارت اند از: موانع ناشی از خط‌مشی‌های جامع آموزشی و برنامه­ریزی، زیرساخت­ها، زبان، ظرفیت­سازی و امور مالی، چالش­های پداگوژیکی، چالش­های سازمانی، چالش­های تکنولوژیکی. باتوجه به تحولات اخیر جهانی و ورود به عصر اطلاعات که در آن دانش بالاترین ارزش افزوده را ایجاد می­کند، به نظر می­رسد که تنها با بهره­گیری از آموزش الکترونیکی می­توان از این چالش بیرون آمد  (باقری مجد و همکاران، 1393).  

اقتصاد مقاومتی

اقتصاد مقاومتی اصطلاحی است که در سال 1389 اولین­بار ازسوی مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از کارآفرینان کشور مطرح شد. اقتصاد مقاومتی درحقیقت اقتصادی را ترسیم می­کند که توانایی مقابله با شوک­های واردشده بر اقتصاد را دارد. چنین اقتصادی باید قابلیت انعطاف درشرایط مختلف و توانایی عبور از بحران را داشته باشد. برای دستیابی به چنین اقتصادی لازم است نگاه بلندمدت به سیاست­های اقتصادی وجود داشته باشد و زیرساخت­های اقتصاد به­گونه­ای طراحی شود تا چارچوب کلی اقتصاد دربرابر انوع ناملایمات تقویت شود. همچنین باید باتوجه به شرایط جاری اقتصاد کشور و تحریم­های بین­المللی تحمیل­شده، سیاست­های خاص و گاهی متفاوت از شرایط عادی اتخاذ شود (دهقان­پور، شفیعی و محمدی؛ 1394). درواقع، اقتصاد مقاومتی بنیانی نظری و عملی برای مدل­سازی گونه ویژه­ای از اقتصاد است که فعالانه خود را برای مواجهه با تحریم­ها، بیش از پیش آماده ساخته است (تراب­زاده جهرمی، سجادیه و سمیعی­نسب؛ 1392). می­توان گفت که اقتصاد مقاومتی، یک رویکرد کوتاه­مدت وهله­ای و اقدامی صرفا تدافعی نیست؛ این رویکرد نگرشی راهبردی در اقتصاد ایران دارد و یک اقدام فراگیر و همیشگی را شامل می­شود (حشمتی مولایی، 1394).

تحریم اقتصادی و انواع آن

تحریم اقتصادی، یک اقدام قهرآمیز اقتصادی در سطح بین­الملل است که به­دنبال تغییر رفتارهای سیاسی کشورها اتفاق می­افتد. هدف از تحریم می­تواند محروم کردن کشور موردنظر از دستیابی به بازار جهانی کالا و خدمات و سرمایه و منزوی کردن کشور مورد نظر باشد. تحریم­های اقتصادی را ازنظر موضوع، به چهار دسته تفکیک    می­کنند:

• تحریم­های تجاری: تحریم تجاری به­­معنای محدودکردن دادوستد کشورها با کشورهای هدف و یا اشخاص هدف یا به­نوعی تحریم­های صادراتی و وارداتی است. تحریم­های مالی به حوزه بانک­، بیمه و بورس و یا همان بازار سرمایه برمی‌گردد.
• تحریم مالی: تحریم­های مالی به­نوعی قوی­ترین نوع تحریم­ها هستند که می­تواند جامع باشد و حتی تحریم­های تجاری را هم دربر گیرد. بعضی از مثال­های تحریم­های مالی عبارت اند از: قطع روابط بانکی، انسداد دارایی­های اشخاص یا دولت­ها در خارج از کشورها، قطع خدمات بیمه و غیره.
• تحریم مسافرتی: به­معنای این است که مسافرت اشخاص خاصی را محدود کنند، چه به­صورت زمینی و چه به­صورت هوایی و دریایی. یکی از مهم­ترین ابزارهای تحریم­های مسافرتی صادر نکردن ویزا و رویداد برای آن اشخاصی است که درنظر گرفته شده‌اند.
• تحریم نظامی: درواقع تحریم­های نظامی بخش­هایی از تحریم­های مالی و تجاری هستند که توانایی نظامی یک فرد را هدف قرار می­دهند (یلفانی، رضاکاظمی، مصدق؛ 1395). 

ویژگی­های اقتصاد مقاومتی

مقام معظم رهبری در تبیین ویژگی­های اقتصاد مقاومتی تأکید می­کنند که این مجموعه سیاست­ها از ویژگی­های آرمانی بودن، مبتنی بر قانون اساسی و سند چشم­انداز بودن، عدالت­بنیان بودن، برآمدن از فرهنگ انقلابی و اسلامی برخوردار است که جلوه­ای از نظام اقتصاد اسلامی را ترسیم می­کند. ویژگی­هایی که نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران دارد شامل موارد زیر است:

اقتصادی صحیح و عادلانه برطبق ضوابط اسلامی؛ تأمین کردن نیازهای اساسی مسکن، خوراک، پوشاک، بهداشت، درمان، آموزش و پرورش و امکانات لازم برای تشکیل خانواده؛ استوار بودن برپایه سه بخش دولتی، تعاونی و خصوصی با برنامه­ریزی منظم و صحیح و حمایت از مالکیت در هر سه بخش دولتی، تعاونی و خصوصی به­ویژه مالکیت شخصی اگر راه مشروع باشد (امیری طهرانی­زاده، 1394).   

اهمیت رجوع اقتصاد مقاومتی

جهت کلی الگوهای مدیریتی را سیاست­های کلی و اسناد بالادستی کشور مشخص می­کند. درحال حاضر سیاست کلی توسعه کشور از الگوی اقتصاد مقاومتی تبعیت می­کند. دلایل اهمیت رجوع به اقتصاد مقاومتی در چهاردسته تقسیم­بندی می­شود:

• اهمیت الگوی اقتصاد مقاومتی: لزوم توجه به سیاست­های ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، لزوم به­روزرسانی الگوهای مدیریتی کشور متناسب با شرایط فشار و تحریم، ضرورت تبیین عمومی مفهوم اقتصاد مقاومتی، تبیین ناکارآمدی الگوهای رایج توسعه­ای کشور ما و ضرورت داشتن نگاه بلندمدت در مواجهه با تحریم­ها.
• پیامدهای نداشتن الگوی یا مبانی نظری: لزوم پرهیز از دوباره­کاری­ها و موازی­کاری­ها، ضرورت انسجام تمام نیروها و دستگاه­ها و هم­جهتی کلی درجهت سیاست­های کلان، لزوم جلوگیری از سردرگمی و افسردگی مدیران میانی کشور، ضرورت پمپاژ مستمر دغدغه و امید و جهت برای دستگاه­های مختلف کشور.
• اهمیت تسلط مدیران به مفهوم اقتصاد مقاومتی: لزوم فهم کامل مدیران از اقتصاد مقاومتی، ضرورت پرهیز از اقدامات شعاری و سطحی و لزوم گفتمان­سازی و بومی­سازی اقتصاد مقاومتی برای مدیران حوزه­های مختلف کشور.
• نفی الگوهای توسعه غربی برای پیشرفت کشور: ضرورت نقد همه­جانبه علوم غربی در دانشگاه­ها به­خصوص در رشته­های علوم انسانی، لزوم سرمایه­گذاری برای تحقق جنبش نرم­افزاری و اجتهاد علمی در محیط­های علمی، نقد مبانی مادی و غیرالهی علوم مبتنی بر جهان­بینی غربی و ضرورت استفاده از فلسفه و جهان­بینی اسلامی برای تولید علم نوین (واعظی و فدایی، 1394).

مؤلفه­های اقتصاد مقاومتی

 ایده اقتصاد مقاومتی که اولین بار از جانب رهبر معظم انقلاب مطرح شد، دارای چهار مؤلفه مهم است:

• مفهوم اقتصاد مقاومتی: حفظ روند روبه­رشد اقتصادی حتی در شرایط فشار، کاهش آسیب­پذیری اقتصاد، آسیب­دیدگی و اختلال کمتر درمقابل ترفندهای دشمنان.
• کار ویژه­های اقتصاد مقاومتی: ایجاد مقاومت اقتصادی دربرابر فشارها، تضمین رشد اقتصادی در شرایط جنگ اقتصادی دشمن، جلوگیری از ایجاد اخلال در رفاه عمومی، جلوگیری از بیکاری عوامل تولید و ایجاد شرایط اشتغال کامل، حل مشکلات مردم، دلگرمی مردم به نظام اسلامی.
• شرایط و الزامات اقتصاد مقاومتی: استفاده از همه ظرفیت­های دولتی و مردمی، مردمی‌کردن اقتصاد، تحول در شرایط اقتصاد از طریق اجرای سیاست­های اصل 44، توانمندسازی بخش خصوصی، کاهش وابستگی به نفت، جایگزینی درآمدهای نفتی با غیرنفتی، بنیانگذاری کارهای اقتصادی برمبنای دانش، حمایت از تولید ملی، فعال‌کردن واحدهای تولیدی کوچک و متوسط، تعادل در مصرف و مدیریت مصرف، مبارزه با مفاسد اقتصادی، مدیریت درست منابع ارزی، مدیریت مصرف و فرهنگ­سازی برای جلوگیری از اسراف، استفاده حداکثری از زمان و منابع و امکانات، حرکت براساس برنامه و پرهیز از تصمیمات خلق­الساعه و صیانت از وحدت و همبستگی.
• ظرفیت­های موجود برای اقتصاد مقاومتی: وجود امکانات و ثروت داخلی، مردم خوب، منابع مالی موجود، منابع انسانی موجود و ملت جوان، عدم بدهکاری جهانی، محوریت تفکر دینی و جهت­گیری دینی و اسلامی در حرکت کشور، وجود مسئولان معتقد به مبانی اسلام و انقلاب و امید به توفیق الهی برای دستیابی به پیشرفت محسوس و عدالت چشم­گیر.

همچنین مؤلفه­های اقتصاد مقاومتی را می­توان به دو مؤلفه استراتژی­های اقتصادی و زیرساخت­های اقتصاد مقاومتی تقسیم کرد:

 الف) مؤلفه استراتژی­های اقتصادی شامل مضامینی چون: 1. جنگ نامتقارن اقتصادی (رصد و پایش سیاست­ها و ابزارها، تاکتیک‌های دشمن، پدافندهای دشمن و پدافند درمقابل دشمن)؛ 2. تأمین نظری و عملی بازوی اقتصاد مقاومتی؛ 3. اقتصاد کارآفرینی؛ 4. حمایت از کار و سرمایه ایرانی (حفظ ارزش نیروی کار، نگاه صحیح به کار و کارگر و کارآفرین، پرورش نیروی جهادی، سیاست استغنای داخلی، حمایت از سرمایه و ثروت­آفرینی، پرورش نیروی جهادی، سیاست استغنای داخلی و حمایت از سرمایه و ثروت­آفرینی)؛ 5. مردم­سازی اقتصاد (نقش­آفرینی بخش خصوصی، الزام همکاری دوجانبه مردم و مسئولان، اطلاع­رسانی و نقد وضعیت موجود اقتصاد ملی)؛ 6. ارتقای تولید ملی (مفهوم­پردازی متناسب تولید و مفهوم­سازی متناسب ارزش افزوده و راهبردهای ارتقای تولید ملی)؛ 7. مدیریت مصرف و جلوگیری از اسراف؛ 8. جهاد اقتصادی (مفهوم­پردازی جهاد و روحیه جهادی، برنامه­ریزی جهاد اقتصادی و ارکان حرکت جهادی)؛ 9. توزیع عادلانه، هوشمندانه و هدفمند منابع و ثروت؛ 10. قطع وابستگی به نفت؛ 11. نگاه بلندمدت به صادرات و مدیریت واردات؛ 12. اقتصاد دانش­بنیان اقتدارآفرین.

ب) مؤلفه­های زیرساخت­های اقتصاد مقاومتی که شامل مضامینی چون: 1. زیر ساخت فرهنگی (فرهنگ­سازی ویژگی­های نیروی جهادی در فرهنگ عمومی، آگاه­سازی و گفتمان پیرامون اولویت­های اقتصادی توسط نهادهای فرهنگی- رسانه­ای، شفافیت و عدالت در اطلاع­رسانی، فرهنگ­سازی مصرف، استحکام معنویت و روح ایمان و تدین در جامعه)؛ 2. زیرساخت سیاسی- اجتماعی (اعتماد مسئولان به جوانان و بسترسازی برای ورود آنان به عرصه­های کلان کار و پیشرفت، حفظ اتحاد و انسجام ملی، دوری کشور و افکار عمومی از مسائل حاشیه­ای)؛ 3. زیرساخت تحقق تولید ملی (رفع موانع تحقق تولید ملی، مبارزه با مفاسد اقتصادی، قانون­گذاری حمایتی، فرهنگ­سازی در حوزه تولید و مصرف داخلی و ایجاد احساس امنیت) (رحمان­پور، حسن­پور و نصراصفهانی، 1395).

ابعاد اقتصاد مقاومتی چابک عبارت اند از: 1. تأمین نیازهای مشتریان؛ 2. حداکثر تعامل و همکاری؛ 3. مدیریت بهبود و مخاطرات؛ 4. تقویت نیروی انسانی و دانش (عباس­آباد عربی، بابائیان­پور و فکری، 1393).

پیشینه پژوهش

گریپ و سوئرمن^[8] (2013)، در پژوهشی با عنوان «اثر آموزش بر بهره­وری: انتقال آموزش ضمن خدمت از منظر اقتصادی»، اثر آموزش ضمن خدمت را بر بهره­وری از دیدگاه اقتصادی مورد بررسی قرار دادند. ایشان بیان   می­دارند که تحقیقات درزمینه انتقال آموزش ضمن خدمت در محل کار، موضوع تحقیقات آموزشی شده است، اما بسیار به موضوع اقتصاد مربوط می­شود. ادبیات اقتصاد نشان می­دهد که مشارکت در آموزش هم برای کارگر و هم برای کارفرمایانشان، بسیار سودمند است. انتقال دانش و مهارت­های آموخته­شده در دوره آموزشی سبب افزایش بهره­وری کارگران می­شود. این پروژه تحقیقاتی ارتباط تحقیقات اقتصاد و آموزش را برای دنیای کسب و کار بهبود می­بخشد و هر دو بخش اقتصاد و آموزش می­توانند از نتایج حاصل از این تحقیق استفاده نمایند (گریپ و سوئرمن، 2013).

پسراس ^[9] (2006) در مطالعه­ای با عنوان «آموزش و پرورش در اقتصاد مبتنی بر دانش» بیان می­ کند که مدیریت دانش اخیرا توجهات زیادی در سیستم اطلاعات کامپیوتر را به خود جلب کرده و در صنعت، شرکت­ها و دانشگاه­ها به­طور مداوم درحال به‌دست آوردن منافع است و در ترکیب با مدیریت اطلاعات، نقش اساسی در موفقیت تبدیل دانش فردی به دانش سازمانی دارد. افزایش اهمیت اقتصادی دانش که امروزه، ارتباط میان آموزش و پرورش، کار و یادگیری را بازتعریف می­کند، نقش مدیریت دانش را کاملا حیاتی می­کند. هدف اصلی این مطالعه، ارائه روش­های جدید دانش جهت توسعه آموزش مدرن است. یافته اصلی این مطالعه این است که دانش می­تواند به­طور موفقیت­آمیزی به توسعه آموزش در زمینه اقتصاد دانش­بنیان کمک کند (پسراس، 2006).

جونز^[10] (2001)، در مقاله­ای با عنوان «مدل عرضه دانش: چارچوبی برای توسعه آموزش و پرورش در اقتصاد جدید»، بیان می­دارد که افزایش اهمیت اقتصادی دانش، بازتعریف مرزهای شرکت- بازار، مقدمات کار و ارتباط بین آموزش کار و یادگیری است. این مقاله یک چارچوب جدید پیشنهاد می­دهد: مدل عرضه دانش، کمک می­کند که افراد، شرکت­ها و مؤسسات آموزشی پویایی تغییرات و الگوهای درحال ظهور تقاضای دانش و عرضه در بخش­های مختلف اقتصاد را درک کنند. همچنین، به نهادهای آموزشی کمک می­کند تا محصولات و خدمات خود را با نیازهای دانش مصرف­کنندگان مناسب کنند (جونز، 2001).    

اخباری و قلی­زاده (1394)، در مطالعه­ای با عنوان «ثبات اقتصاد کلان در رویکرد اقتصاد مقاومتی»، بیان می کنند که باتوجه به اعمال تحریم­های بین­المللی بر اقتصاد ایران و آثار منفی بی­ثباتی اقتصاد کلان، اتخاذ راهکارهایی درجهت مواجهه با آن و بازگرداندن اقتصاد به مسیر رشد بلندمدت از اهمیت بسیاری برخوردار است. یکی از راهکارهای اساسی، به­کارگیری رویکرد اقتصاد مقاومتی در طراحی سیاست­ها و برنامه­ریزی­های اقتصادی است. یافته­های حاصل از پژوهش نشان می­دهد که اجرای سیاست­های اقتصاد مقاومتی و دستیابی به نتایج آن، مستلزم برنامه­ریزی در یک مسیر بلندمدت، هماهنگی تمام بخش­ها و دستگاه‌ها و افزایش کارایی اقتصادی است. لیکن اقتصاد ایران با مشکلات ساختاری و زیربنایی مواجه است که می­توان از طریق نهادهای فعال و هنجارهای عاملان اقتصادی، ارزش­ها و رفتارهایی چون حس اعتماد، حس تعلق به اجتماع و ارزشمند بودن فرهنگ کار و تلاش در حوزه­های مولد را تقویت کرد و به نتایج قابل توجهی دست یافت (اخباری و قلی­زاده، 1394).

دارابی، نیستانی و ببری (1393) در پژوهشی که در دانشکده مجازی دانشگاه اصفهان انجام دادند، به­دنبال شناسایی و اولویت­بندی مؤلفه­های برنامه­ریزی راهبردی در آموزش مجازی بودند. نتایج حاصل از پژوهش ایشان نشان داد که مؤلفه­های برنامه­ریزی راهبردی شامل تفکر راهبردی، نظام اطلاعات آموزشی، بازاندیشی، بازسازی ساختارها و بازآفرینی دارای بیشترین نقش و بیشترین اهمیت بودند. همچنین درزمینه تحلیل نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدید، شناسایی نقاط قوت سازمان مهم­ترین عامل در توسعه آموزش مجازی شناخته شد (دارابی، نیستانی و ببری، 1393).

صنایعی و سلیمیان (1392) در مقاله­ای عوامل مؤثر بر پذیرش آموزش مجازی را مورد مطالعه قرار دادند. یافته­های پژوهش نشان دادند که تأثیرات اجتماعی و کیفیت سیستم بر مزایای درک­شده تأثیر دارند و اثر شرایط تسهیلاتی و خودکارآمدی بر سهولت استفاده ادراکی و تأثیر درک سهولت استفاده بر فوائد درک­شده نشان داده شد. همچنین اثر انگیزش، راحتی استفاده ادراکی و مزایای درک­شده به­طور مستقیم، بر تمایل دانشجویان و تمایل رفتاری بر استفاده از یادگیری الکترونیکی پذیرفته شد (صنایعی و سلیمیان، 1392).

بر اساس مطالعات کتابخانه ای و مبانی نظری برگرفته از پرسشنامه استاندارد آموزش الکترونیکی (اسماعیلی و همکاران، 1395) و اقتصاد مقاومتی فریده یوسفی(1394) فرضیات پژوهش که شامل یک فرضیه اصلی و چهار فرضیه فرعی است به شرح زیر ارائه می­شود:

سوال  اصلی پژوهش

 آیا آموزش مجازی بر اقتصاد مقاومتی تأثیر گذار است؟

سوالات فرعی پژوهش

• آیا آموزش مجازی بر ظرفیت سازمانی تأثیرگذار است؟
• آیا آموزش مجازی بر همبستگی بین کارکنان و مدیران تأثیر گذار است؟
• آیا آموزش مجازی بر کنترل مصرف  تأثیر گذار است؟
• آیا آموزش مجازی بر استفاده از تولید داخلی  تأثیر گذار است؟

باتوجه به سوالات درنظر گرفته­شده، مدل مفهومی پژوهش به­صورت شکل 1 استخراج گردید.

شکل شماره 1: مدل مفهومی پژوهش

منبع: محقق ساخته

روش شناسی پژوهش

با توجه به هدف انجام این تحقیق و اتفاق نظر جمعی از اساتید وزارت ورزش و جوانان، این تحقیق مبتنی بر استدلال‌ها و تحلیل‌های منطقی اقدام به ارائه الگوی نوینی  کرده که به مجموعه دانش در این حوزه می‌افزاید. پس می‌توان آن را از حیث روش دارای متدولوژی توسعه دانست و از حیث اجرا از نوع تحقیق عملی یا مدل سازی پیمایشی[11] دانست.  امتیاز بارز به کارگیری منطق فازی در آن است که منطق فازی در تجزیه و تحلیل ها، امکان استفاده از مجموعه گسترده ای از متغیرهای زبانی را فراهم می نماید و استدلالی تقریبی و شبیه آنچه در مغز انسان انجام می گیرد را ارائه می کند. نقش برجسته نظریه فازی در این میان به خصوص برای پژوهشگرانی که پیرامون مباحث علوم انسانی تحقیق می کنند بسیار حائز اهمیت است، زیرا محقق تنها با تشخیص متغیرها و مبانی نظری سروکار دارد، کمتر درگیر فرایند پردازش تکنیک های تبدیل می گردد، گزاره های منطقی مبتنی بر نظریه فازی را به طور مجزا وارد موتور استنتاج فازی می نماید و بدون داشتن دغدغه تناقض آمیز بودن آنها، نتیجه نهایی را مشاهده می کند (مختاری و همکاران، 1388).

گردآوری داده‌ها

مطالعه حاضر را می‌توان از منظر گردآوری اطلاعات به صورت زیر شرح داد. در این تحقیق از سه روش اسنادی، دلفی و پیمایشی برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. به عبارتی، نوعی تثلیث^[12] در روش وجود دارد (روشندل اربطانی، 1387).

به منظور گردآوری اطلاعات مورد نیاز جهت مبانی نظری تحقیق و در راستای تشکیل مدل مفهومی از روش اسنادی و کتابخانه‌ای و بررسی جدیدترین مقالات علمی و کتب اصلی استفاده گردیده است. همچنین به منظور پالایش و نهایی کردن مؤلفه‌ها، از تکنیک دلفی فازی در راستای اجماع نقطه‌نظر خبرگان بهره گیری شد.

در نهایت، از روش پیمایشی به منظور پیاده‌سازی الگوی طراحی شده در سازمان مورد نظر استفاده شد. در این تحقیق به منظور ارائه مدل اولیه از روش مصاحبه اکتشافی به موازات کتابخانه‌ای بهره گرفته شد و سپس با استفاده از پرسشنامه اقدام به اخذ نظر خبرگان شده است.

به طور کلی سه نوع پرسشنامه در این تحقیق به کار گرفته شده است: پرسشنامه اول در قالب تکنیک دلفی فازی جهت استخراج مؤلفه‌ها طراحی شده است. پرسشنامه نهایی برای اندازه‌گیری مؤلفه‌ها (ورودی‌های FIS) در سازمان مورد مطالعه بوده که در قالب  19 سوال بسته طراحی، توزیع و جمع‌آوری شده است.

جامعه و نمونه آماری

تحقیق حاضر از آنجا که نگرش سنجی نبوده، لذا نیازی به تعمیم نتایج حاصل از پژوهش به کل جامعه (N) ندارد. در حقیقت محدودیت دسترسی به خبرگان و امکان پاسخ‌دهی آنها جامعه آماری را مشخص می‌کند. جامعه آماری این تحقیق در فرآیند استخراج مدل مفهومی، اعتبارسنجی آن و همچنین طراحی سیستم استنتاج فازی شامل 15 نفر از خبرگان دانشگاهی و مدیران شاغل در وزارت ورزش و جوانان می‌باشد که دارای همه این ویژگی‌ها یا حداقل یکی از آنها باشند:

• دارای مدرک دکتری یا کاشناسی ارشد
• دارای سابقه کار مدیریتی و اجرایی در حوزه مدیریت آموزش مجازی

برای پیاده‌سازی عملی مدل در سازمان مورد مطالعه و تکمیل پرسشنامه نهایی از خبرگان دانشگاهی استفاده شد.

فرآیند دستیابی به مدل مفهومی

در تحقیق حاضر به منظور اجماع نظر خبرگان برای پالایش و نهایی‌کردن شاخص‌ها از تکنیک دلفی فازی استفاده شد. شکل 2، الگوریتم اجرای روش دلفی فازی را نمایش می‌دهد.

در این پژوهش با توجه به ویژگی‌های یاد شده برای اعضای گروه خبره در قسمت جامعه آماری، اقدام به اجرای مراحل زیر شد:

الف) تعریف متغیر زبانی 

از خبرگان خواسته شد تا از طریق متغیرهای کلامی نظیر خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد موافقت خود را ابراز کنند.از آنجا که خصوصیات متفاوت افراد بر تعابیر ذهنی آنها نسبت به متغیرهای کیفی اثرگذار است، با تعریف دامنه متغیرهای کیفی، خبرگان با ذهنیت یکسان به سوال‌ها پاسخ داده‌اند. این متغیرها با توجه به جدول 1 و شکل3 به اعداد فازی مثلثی تعریف شده‌اند.

شکل 3: تعریف متغیر زبانی (منتظر و همکاران، 1387)

جدول 1: اعداد فازی مثلثی و متغیرهای کلامی

در جدول فوق اعداد فازی قطعی شده با استفاده از فرمول مینکووسکی به شکل زیر محاسبه شده‌اند:

(1)              

(Cheng & Lin, 2002)

در رابطه 1 منظور از X مقدار قطعی شده عدد فازی، m عدد مثلثی مرکزی، β دامنه راست و α دامنه چپ را بیان می‌کند.

نظرسنجی

در این مرحله مؤلفه‌های انتخاب شده به اعضای گروه خبره ارسال شده و میزان موافقت آنها با هرکدام از مؤلفه‌ها اخذ شده و نقطه نظرات پیشنهادی و اصلاحی جمع‌بندی شده است. با توجه به نتایج میانگین فازی هرکدام از مؤلفه‌ها با توجه به روابط زیر محاسبه شده است:

(2)              

(3)              

(Cheng & Lin, 2002)

 اعتبارسنجی مدل مفهومی

به منظور سنجش اعتبار، مدل مفهومی الگو در حوزه تاثیر گذاری آموزش مجازی در اقتصاد مقاومتی پرسشنامه‌ای حاوی نوزده سوال طراحی شد و در اختیار 15 نفر از مدیران ورزشی در حوزه آموزش مجازی  قرار گرفت. سوال‌های پرسشنامه مذکور حاوی پیوستاری در بازه صفر تا 100 است که میزان موافقت پاسخ‌دهندگان را با الگوی طراحی شده به صورت درصد نمایش می‌دهد.

 از آنجا که هدف پژوهشگر در این بخش تنها سنجش اعتبار الگو بوده، از آمار توصیفی و بررسی شاخص‌های مرکزی و پراکندگی استفاده شد. ساختار پرسشنامه به گونه‌ای است که از سطوح پایین الگو به سمت سطوح بالا پرسش‌ها را مطرح می‌کند. معمولاً در سنجش اعتبار الگو‌ها، میزان تأیید 50 درصد به بالا مقدار مناسبی محسوب می‌شود که در این پژوهش مبنای اعتبار الگو برای تمام سوالات (زیر شاخه‌ها و الگو) موافقت 60 درصد به بالا در نظر گرفته شد. نتایج نهایی نقطه نظر خبرگان در جدول 2 مندرج است.

طراحی سیستم استنتاج فازی^[13](FIS) برای الگو

پس از طراحی الگوی مفهومی، در این بخش اقدام به طراحی سیستم استنتاج فازی مبتنی بر دانش خبرگان شد. سیستم استنتاج فازی، یکی از مهم‌ترین ابزارها برای شرایطی است که از دانش خبرگان استفاده می‌کنیم. سیستم استنتاج فازی، یک سیستم دانش محور است که می‌توان تجربه و دانش خبرگان را در آن به کار گرفت. هنگامی که اطلاعات کامل و دقیقی از پدیده مورد بررسی در دسترس نیست می‌توان بر مبنای منطق فازی و طراحی سیستم استنتاج فازی الگوی رفتاری پدیده‌ها را تحلیل و پیش‌بینی کرد.

 جدول 2: امتیاز شاخص‌های مدل از نظر خبرگان

طبق منطق فازی بر مبنای اطلاعات محدود و نادقیقی که از یک پدیده موجود است قادر خواهیم بود روابط بین متغیرها را شناسایی و پیش‌بینی نماییم. لذا در این پژوهش به دلیل عدم برخورداری از اطلاعات دقیق در زمینه نقش آموزش مجازی در اقتصاد مقاومتی از سیستم‌های استنتاج فازی برای ارزیابی آن استفاده شده است. در سیستم‌های استنتاج فازی با مراجعه به خبرگان، نظرات تخصصی آنان در باب متغیرهای الگو در قالب مجموعه‌ای از قواعد فازی اگر آنگاه^[14] دریافت می‌شود. این مجموعه به منزله موتور استنتاج عمل می کند و ورودی‌های این سیستم بر مبنای این موتور استنتاج ترکیب و منجر به نگاشت فضای ورودی به فضای خروجی می‌شود.

سیستم‌های استنتاج فازی دارای ساختاری دانش‌محور هستند که می‌توانند دانش بشری را بدون استفاده از تحلیل‌های کمی دقیق مدل کنند. در تحقیق حاضر به علت مواجهه با شرایط زیر می‌توان از سیستم‌های استنتاج فازی استفاده کرد:

• امکان استفاده همزمان از داده‌های سخت و نرم و امکان تجمیع نظرات خبرگان و قواعد حاصل از داده‌های تاریخی.
• نیاز همیشگی به روش‌های اثربخش برای به روز کردن توابع عضویت، در صورتی که در سیستم‌های استنتاج فازی این مقادیر ثابت هستند.

برای ارزیابی قابلیت‌ها یک FIS و چهار ANFIS-Sub طراحی شده است که شمای کلی آن به شکل زیر است:

شکل 3: نمای FIS کلی

همان‌طور که در شکل 3  مشاهده می‌شود، به طراحی یک FIS اصلی پرداخته‌ایم ورودی‌های این FIS هر کدام یک Sub- FIS بوده که عبارت اند از:

FIS مؤلفه ظرفیت سازمانی A1))

FIS1 مؤلفه ظرفیت سازمانی دارای هفت ورودی است که عبارت اند از:

- A11 در سازمان ما، اهداف در شرایط بحران اقتصادی در سطوح بالاتر سلسه مراتب تعریف شده است.

- A12 در سازمان ما، تصمیمات مهم مقابل شرایط بحران اقتصادی توسط مدیران عالی سازمان گرفته می‌شود.

- A13 برنامه‌ریزی برای استفاده از امکانات موجود در سازمان در زمان بحران اقتصادی لازم است.

- A14 سازمان در مقابله با مشکلات اقتصادی حاد غافلگیر نمی شود و توان خود را افزایش می‌دهد.

- A15 مدیران در تصمیم‌گیری‌های سازمان در شرایط بحران اقتصادی، به تخصص و شایستگی کارکنان توجه می‌کنند.

- A16 کارکنان در سازمان در مواقع مواجهه با مشکلات اقتصادی حاد احساس می­کنند سازمان به آنها امیدواری می­دهد.

- A17 در سازمانی بستری برای جذب فارغ التحصیلان فراهم شده است.

شکل 4: نمای FIS: ظرفیتسازمانی (A1)

FIS مؤلفه همبستگی بین کارکنان و مدیران A2

FIS2 مؤلفه همبستگی بین کارکنان و مدیران دارای دو ورودی است که عبارت اند از:

زیرشاخص‌های مؤلفه همبستگی بین کارکنان و مدیران (A2) عبارت اند از:

A21- در سازمان ما، کارکنان و مدیران با همدیگر درباره انتظارات خود بحث می‌کنند.

A22- در سازمان مدیران در تصمیم‌گیری‌های خود با کارکنان مربوطه مشورت می‌کنند.

شکل 5: نمای FIS: مؤلفه همبستگی بین کارکنان و مدیران A2

: FIS3 مؤلفه کنترل مصرف A3 :

FIS3 دارای دو ورودی است که عبارت اند از:

A31- سازمان ما مصرف را در همه بخش ها مدیریت می‌کند.

A32- در سازمان ما کارکنان باید هم در وقت و هم در هزینه‌ها از الگوی صحیح مصرف استفاده کنند.

شکل 6: نمای : FIS3 مؤلفه  کنترل مصرف  A3

FIS4: مؤلفه استفاده از تولید داخلی : A4

FIS4 نیز دارای هشت ورودی است که عبارت اند از:

A41- سازمان ما در بحران اقتصادی سعی می‌کند از امکانات داخلی سازمان استفاده کند.

A42- سازمان ما از تمام توانمندی ها و پتانسیل های کارکنان استفاده می‌کند.

A43- سازمان ما در خرید تجهیزات از کالاهای داخلی استفاده می‌کند.

A44- در مواقع عقب افتادن حقوق کارکنان از کارآیی آنها کاسته نمی‌شود.

A45- افرادی که کارها را به روش‌های مختلف انجام می‌دهند، مورد قبول سازمان هستند.

A46- در سازمان افراد تشویق می‌شوند تا به روش جدید و خلاق فکر و رفتار کنند.

A47- اگر کسی بخواهد روش‌های جدید انجام کارها را امتحان کند، به مقدار زیاد مورد حمایت مدیران قرار می‌گیرد.

A48- سازمان برای رفع مشکلات از سرمایه‌گذاران داخلی استفاده می‌کند.

شکل 7: نمای FIS4: مؤلفه استفادهازتولیدداخلی  : A4

در تحقیق حاضر برای طراحی مدل استنتاج فازی از داده‌هایی استفاده می‌شود که از دانش خبرگان برگرفته شده‌اند. برای جمع‌آوری دانش خبرگان از پرسشنامه‌هایی حاوی مقادیر مختلف متغیرها که به‌طور تصادفی ایجاده شده‌اند، استفاده گردیده است.

به‌طور مثال برای طراحی مدل FIS، از خبرگان خواسته شده است که با توجه به مقادیر مختلف، تجربیات واقعی خود یا دانش علمی‌ آنها را در مورد متغیر خروجی بیان کنند. در این راستا از پرسشنامه‌های شفاهی (نوعی مصاحبه) استفاده شده که متغیرهای ورودی و خروجی آن در بازه صفر تا ده (10-0)تعریف شده‌اند که برای استخراج دانش خبرگان به طریق ساختار یافته‌تری عمل می‌کند.

فرآیند طراحی سیستم استنتاج فازی جهت ارزیابی آموزش مجازی بر اقتصاد مقاومتی به طریق زیر صورت گرفته است.

الف)- تعریف توابع عضویت اولیه برای متغیرهای ورودی و خروجی سیستم استنتاج فازی

مجموعه درجه‌های عضویت اعضای یک مجموعه فازی مانند A به نام تابع عضویت مجموعه A خوانده می‌شود. تابع عضویت یک مجموعه فازی نگاشتی از اعضای مجموعه A در بازه ] 1و0[ است؛ به گونه‌ای که ]1,0[ → y : A در حالت کلی هر تابعی که چنین نگاشتی را پیاده کند.، می‌تواند به عنوان تابع عضویت یک مجموعه فازی مورد استفاده واقع شود. در این مقاله از دسته توابع گوسین برای این منظور استفاده شده است.

دلیل استفاده از توابع گوسین، مشتق‌پذیر بودن تابع که لازمه سیستم‌های FIS است می‌باشد و همچنین این دسته از توابع به علت تغییر در پارامتر σ یا همان انحراف معیار قابلیت باز و بسته شدن را دارا هستند و در نتیجه می‌توانند اکثر مقادیر را پوشش دهند (راجر، 1997). همچنین با توجه به مطالعات انجام شده در تحقیقات مشابه در اکثر قریب به اتفاق مطالعات از توابع گوسین برای توابع عضویت در سیستم‌های استنتاج فازی استفاده شده است. یک تابع عضویت گوسین به صورت زیر تعریف می‌شود:

(4) تابع عضویت گوسین                  

در رابطه بالا c نشان‌دهنده مرکز تقارن و  تعیین‌کننده میزان بازشدگی تابع است. تابع گوسین دارای منحنی هموار بوده و همچنین پارامترهای آن دارای قابلیت تعدیل با ویژگی‌های متغیر زبانی هستند. بازه تغییرات برای متغیرهای ورودی و خروجی نیز بین 10-0 تعریف شده است. شکل 8 نمایانگر تابع عضویت اولیه برای متغیرهای زبانی ورودی‌ها و خروجی سیستم استنتاج اس جهت ارزیابی آموزش مجازی بر اقتصاد مقاومتی است.

شکل 8: تابع عضویت اولیه جهت ارزیابی

ب) ساختاردهی قوانین استنتاج فازی

مهم‌ترین بخش یک سیستم فازی، پایگاه قواعد آن است. این پایگاه قواعد، مجموعه‌ای از قوانین منطقی اگر- آنگاه است که منجر به نگاشت متغیرهای ورودی به متغیر خروجی می‌شود. روش‌های گوناگونی نظیر استفاده مستقیم از دانش خبرگان، روش خوشه‌یابی و روش عصبی- فازی برای این منظور استفاده می‌شوند. با توجه به دلایل یاد شده در بخش قبل و عملکرد منطقی سیستم‌های فازی در این مقاله از ابزار FIS استفاده شده است. در تحقیق حاضر از دانش خبرگان در حوزه آموزش مجازی جهت طراحی قوانین استنتاجی استفاده شده است. بدین منظور برای استخراج دانش خبرگان پرسشنامه‌ای حاوی ترکیب مقادیر مختلف برای متغیرهای ورودی تهیه شده است. گفتنی است که تولید مقادیر مختلف به صورت تصادفی صورت گرفته و از خبرگان خواسته شده است که با در نظر گرفتن این مقادیر برای متغیرهای ورودی و با توجه به تجربیات واقعی یا دانش علمی‌شان در مورد متغیر خروجی قضاوت کنند.

جدول 2، نحوه جمع‌آوری اطلاعات برای طراحی قوانین استنتاجی FIS مذکور را نمایش می‌دهد. (منظور از Ei خبره i ام است)

جدول 2: جدول استخراج داده‌ها جهت طراحی قوانین استنتاجی

پس از جمع‌آوری اطلاعات از خبرگان، ناگزیر به دسته‌بندی داده‌های عددی جهت مدل‌سازی سیستم استنتاج هستیم. هدف دسته‌بندی، مشخص کردن گروه‌های طبیعی داده‌ها از مجموعه بزرگی از داده‌هاست تا شکل کلی از رفتار سیستم را تشکیل دهد.

شکل9 پایگاه قواعد Sub-fis مؤلفه استفاده از تولید داخلی که دارای هشت ورودی است (شکل 7) را نشان می‌دهد. این پایگاه قواعد که از تکنیک subractive clustering حاصل شده، شامل پانزده قاعده استنتاجی است که منجر به نگاشت مقادیر مختلف هشت ورودی به خروجی سیستم یعنی مؤلفه استفاده از تولید داخلی می‌شود. بدیهی است که با تغییر داده‌ها، میزان خروجی این پایگاه نیز تغییر می‌یابد.

شکل 10: پایگاه قواعد مؤلفه استفادهازتولیدداخلی

گفتنی است که برای تمامی  FISهای طراحی شده، قواعد فازی به شیوه‌ای که بیان شد، ساخته شده است که در این جا به دلیل اجتناب از تکرار و طولانی شدن گفتار از بیان آن خودداری می‌شود.

نمودار 1، تأثیر تغییرات متغییر A11 یکی از ورودی‌های سیستم استنتاج طراحی شده (ظرفیت سازمانی) جهت ارزیابی را نشان می‌دهد. روند افزایشی مؤلفه A1 مشاهده می‌شود.

نمودار 1: تأثیر تغییراتمتغییر شرایطبحراناقتصادی بر ظرفیت سازمانی

در ادامه برای تفسیر بیشتر، از نمودارهای سه بعدی استفاده می‌کنیم که سطح تصمیم‌گیری آنها به وسیله FIS طراحی شده ایجاد شده است. شکل 11، نمای سه بعدی منحنی مؤلفه همبستگی بین کارکنان و مدیران با درنظر گرفتن A21 و A22 به عنوان ورودی‌ها را نشان می‌دهد که در آن طول و عرض منحنی دو تا از شاخص های انعطاف یعنی A21و A26 بوده و ارتفاع آن نشان‌دهنده مؤلفه همبستگی بین کارکنان و مدیران کل است. ساختار این منحنی‌ها به گونه‌ای است که تأثیر مقادیر دوتایی متغیرهای ورودی را بر یک مؤلفه خروجی به نمایش می‌گذارد.

شکل 11: منحنی مؤلفه همبستگی بین کارکنان و مدیران با درنظر گرفتن A21 و A26 به عنوان ورودی‌ها

همان‌طور که در شکل 11 مشهود است در صورتی که A21 و A22 هر کدام به ماکزیمم مقدار خود یعنی عدد 10 دست بیابند، در این صورت انعطاف نیز به میزان ماکزیمم خود نزدیک می‌شود.

ج) انبوهش Aggregation تالی های برش یافته

د)غیرفازی (دیفازی)  نمودن مقادیر

برای اجرای نقش آموزش مجازی در اقتصاد مقاومتی  احتیاج به پانزده ورودی است که با نوشتن لینک، ارتباط بین Sub- FISها و FIS اصلی برقرار و با واردکردن ورودی‌های ردیف اول، میزان خروجی سیستم استنتاج فازی  محاسبه می‌شود.

شکل 12: پایگاه قواعد مؤلفه ظرفیت سازمانی

جدول 3 : مقادیر ورودی و خروجی مؤلفه ظرفیت سازمانی

شکل 7 : پایگاه قواعد مؤلفه استفادهازتولیدداخلی

جدول 6: مقادیر ورودی و خروجی مؤلفه استفادهازتولیدداخلی

شکل 8: پایگاه قواعد FIS قابلیتهای کلی

جدول 7: مقادیر ورودی و خروجی FIS کل

مقدار عددی (قطعی)^[15] FIS  کلی  08/5  محاسبه شده است که با تطبیق دادن این عدد با تابع عضویت تعریف شده (شکل 8) برای سیستم استنتاج فازی می‌توان  تقریباً متوسط (medium) دانست.

نتیجه گیری

بی­ثباتی اقتصاد کلان موجب نااطمینانی فعالان اقتصادی از تحولات آینده می­شود. اقتصاد ایران نیز در ادوار مختلف، شوک­های اقتصادی را تجربه کرده است: اعمال مقررات جدید و تعرفه­ها و یا تحریم­ها که حاصل آن انحراف از سازوکار بازار بوده است،  جنگ و کاهش قیمت نفت و کاهش ذخایر خارجی کشور و در آخر شوک ناشی از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه­ها- که این عوامل تنش­زا درصورت درنظر نگرفتن سیاست­های اقتصاد مقاومتی، ریسک آسیب­پذیری اقتصاد هنگام مواجه با شوک­ها را افزایش می­دهند. در این­صورت، استفاده از روش­های مختلف آموزشی جهت فرهنگ­سازی و نهادینه شدن مفهوم اقتصاد مقاومتی در اذهان و در عمل از ملزومات کاهش یا حذف شوک­های اقتصادی وارد بر بدنه جامعه است. از طرف دیگر، حرکت از آموزش­های سنتی به آموزش مجازی نیاز به تغییر اساسی در سازماندهی و مدیریت سازمان‌های ورزشی دارد. همچنین اقتصاد مقاومتی سبب افزایش اشتغال، افزایش رفاه عمومی، توسعه اقتصادی می­شود و ازآنجا که نقش نیروهای انسانی در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی بسیار مهم است، آموزش صحیح و اصولی نیروی انسانی و فرهنگ­سازی و درونی کردن اهداف اقتصاد مقاومتی، از ارکان اساسی دستیابی به این اهداف می باشد. لازمه انجام آموزش صحیح و اصولی، وجود نیروی انسانی خبره و توانمند و با انگیزه در کنار مدیران صادق و باانگیزه و تواناست.

برای دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی و خروج از وابستگی به بیگانه، فعالیت و همکاری روز افزون رسانه­ها در انجام این مهم، وجود رهبری خردمند و آگاه به مسائل روز و نیز آگاه به مسائل داخلی و خارجی، برنامه­ریزی­های بنیادین در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی، جهت­گیری تمامی فعالیت­های یک کشور در راستای دستیابی به این اهداف، انجام پژوهش­های متعدد در زمینه­های مختلف در راستای اهداف اقتصاد مقاومتی، انجام صرفه­جویی­های اقتصادی و همسو شدن برنامه­های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، آموزشی و مذهبی با برنامه­های اقتصاد مقاومتی است. در راستای آموزش به­خصوص آموزش مجازی، وجود امکانات و دانش لازم در زمینه نحوه استفاده و به کارگیری امکانات، وجود نیروی انسانی باانگیزه و امکان همکاری بخش­های مرتبط جهت استفاده آسان و بی­نقص از امکانات شبکه­های اینترنت، اینترانت و ... ضرورت دارد.