نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه محیط زیست، دانشکده فنی و مهندسی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
2 استادیار، گروه مدیریت محیط زیست، دانشکده علوم و فنون دریایی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
3 کارشناس ارشد، گروه تربیت بدنی، دانشکده علوم انسانی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
4 دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی، گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
5 ستاد، گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران(نویسنده مسئول) E-mail: Parivashnourbakhsh@yahoo.com
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، تعیین الگوی مکان یابی گردشگری ورزشی در شهرستان لاهیجان با استفاده از ارزیابی مدل محیط زیستی و از طریق ابزار GIS (سیستم اطلاعات جغرافیایی) و رویهم‌گذاری لایه‌های اطلاعاتی می‌باشد. پس از تهیه لایه‌های اطلاعاتی مورد نیاز با استفاده از مدل‌های محیط زیستی موجود گردشگری، لایه‌های مذکور در محیط GIS تلفیق شد و برای انجام این کار از توابع Overlay در نرم‌افزار Arcview 9,2 استفاده گردید. در نهایت پس از تهیه نقشه نهایی، در مقیاس شهرستان به اجرای مدل‌های اکولوژیک گردشگری ورزشی پرداخته شد و نواحی دارای قابلیت، شناسایی گردیدند.
نتایج بیانگر آن است که منطقه مورد مطالعه را می‌توان به دو بخش اصلی (جنوبی و شمالی) و سه زون تقسیم نمود. در مجموع، 9/36321 هکتار از منطقه پتانسیل گردشگری گسترده (کلاس 1 با سهم 89 درصدی) از کل محدوده واجد شرایط برای گردشگری گسترده می‌باشد. این زون شامل ورزش‌های کایت‌سواری، پیاده‌روی، سوارکاری، دویدن، شکار و صید و مسیرنوردی است. از سوی دیگر، 2/30288 هکتار واجد شرایط گردشگری متمرکز (کلاس 1 با سهم 74 درصدی) می‌باشد. برخی از فعالیت‌های پیشنهادی برای این زون شامل دوچرخه‌سواری، خورگشت، موتورسواری، گلف، رالی موتور، رالی اتومبیل، رالی دوچرخه، گلایدر و هواپیماهای سبک می‌باشد. رویهم رفته، بخش‌های جنوبی شهرستان، از پتانسیل بالایی برای توسعه فعالیت‌های تفرجی متمرکز برخوردار نمی‌باشند و اصرار بر انجام این نوع فعالیت‌ها بدون برنامه‌ریزی و ملاحظات زیست‌محیطی، صدمات جبران‌ناپذیری را بر محیط طبیعی این مناطق وارد می آورد. از سوی دیگر، اکوسیستم آبی موجود در منطقه نیز به دلیل برخورداری از سطح کاربری کم، قابلیت توسعه گردشگری ورزشی را ندارد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Sport Tourism Site Selection Model by Environmental Capability Evaluation: Lahijan County
نویسندگان [English]
- Hooman Bahman Pour 1
- Mozhgan Zaeimdar 2
- Ali Zareian 3
- Gholam Reza Amani Shalamzari 4
- Parivash Nour Bakhsh 5
1 Ph.D., Assistant Professor, Environment Department, Faculty of Technical Engineering, shahrood Branch, Islamic Azad University, shahrood, Iran
2 Ph.D., Assistant Professor, Environmental Management Department, Faculty of Marine Sciences and Technology, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Master Degree in Sport Management, Sport Management Department, Faculty of Humanities, shahrood Branch, Islamic Azad University, shahrood, Iran
4 Ph.D. Student in Sport Management, Sport Management Department, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran
5 Ph.D., Full Professor, Sport Management Department, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran
چکیده [English]
The study is to determine the pattern of sport tourism locating in Lahijan city using the environmental model assessment through the GIS tool and overlaying of information layers. In this regard, after providing the necessary information layers using existing tourism environmental models, the above layers were integrated into the GIS environment, using overlay functions in the Arcview 9.2 software. Finally, after drawing up the final map, in the scale of the city, the implementation of sport tourism ecological models was assessed and the areas with the capability were identified.
The results indicated that the study area can be divided into two main parts (south and north) and three zones. In total, 9/36321 hectares of extensive tourism potential (Class 1 with an 89% share) is a wide range of eligible tourist destinations. This zone includes skateboarding, walking, riding, running, hunting and riding. On the other hand, 30/288 hectares are eligible for concentrated tourism (class 1 with a 74% share). Some of the proposed activities for this zone include biking, horseback riding, motorcycle, golf, rally motors, rally cars, rally bikes, gliders and light aircraft. On the whole, the southern parts of the city do not have a high potential for developing recreational activities, and the insistence on doing these kinds of activities without planning and environmental considerations imposes irreparable damage to the natural environment of these areas. On the other hand, the existing ecosystem in the region is also unlikely due to its low level of sports tourism development.
کلیدواژه‌ها [English]
- Keywords: Sport Tourism
- Lahijan County
- Site Selection and Environmental Capability Evaluation
الگوی مکان‌یابی گردشگری ورزشی پایدار با استفاده از ارزیابی مدل محیط زیستی: شهرستان لاهیجان
هومن بهمن‌پور[1]
مژگان زعیم‌دار[2]
میثم قنبریان[3]
تاریخ دریافت مقاله: 8/12/1396
تاریخ پذیرش مقاله:28/1/1397
مقدمه
اصطلاح ورزشی «گردشگری» در سال های اخیر برای توصیف سفرهای تفریحی ورزشی مورد استفاده قرار گرفته است (ردموند[4]، 2015؛ کرتزمن و زور[5]، 2013). با توجه به مفهوم جدید گردشگری ورزشی به عنوان یک موضوع قابل توجه علمی، تحقیقات در این مورد هنوز نسبتا کم است. کتاب ها و مجلات گردشگری ورزشی ویژه در حال تهیه هستند، اما در حال حاضر میزان انتشار مطالب محدود شده است. علاوه بر این، دانشمندان کمی به دیدگاه انتقادی از این شکل ظهور گردشگری دست یافته اند. به عنوان مثال، سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد (UNWTO[6]) تمرکز تازه ای را در زمینه گردشگری ورزشی آغاز کرده و مفهوم «پایداری» را در نشست گردشگری سازمان ملل در مورد گردشگری، ورزش و مکان یابی گردشگری ورزشی در فوریه 2010 مطرح نموده است. حال وقت آن است که توسعه پایدار از طریق گردشگری ورزشی مورد بررسی قرار گیرد. هیم[7](2012) در فراخوان خود برای تجزیه و تحلیل انتقادی از تاثیرات محیط زیستی گردشگری ورزشی مانند رویدادهای بزرگ، پیشنهاد داد که جوامع متمایل به توسعه گردشگری ورزشی باید بر روی مسابقات ورزشی منظم یا برگزاری مسابقات ورزشی کوچکتر جهت حفظ محیط زیست پایدار تمرکز کنند.
گردشگری به عنوان یک صنعت بزرگ جهانی و یکی از سریع‌الرشدترین بخش‌های توسعه شناخته می‌شود (سازمان گردشگری جهانی[8]، 2006). در بسیاری از مناطق، به ویژه مناطقی که از طبیعت ویژه و منحصر به فردی برخوردارند، گردشگری به عنوان پاسخی برای نیازهای اقتصادی مطرح است (جنیفر و همکاران[9]، 2010). گردشگری، 11 درصد از تولید ناخالص داخلی[10] جهان را به خود اختصاص داده است و سالانه 200 میلیون نفر، یعنی از هر 12 نفر شاغل در دنیا یک نفر، در این بخش فعالیت دارد. گردشگری به عنوان بزرگترین صنعت جهان و یکی از بخش‌های بسیار رشد یافته در جوامع امروزی شناخته می‌شود؛ به طوری که بیش از یک سوم ارزش کل خدمات تجارت جهانی را در بر می‌گیرد (سازمان گردشگری جهانی، 2006). طبق آمار ارائه شده از سوی سازمان جهانی گردشگری، در سال 2013 چیزی در حدود 087/1 میلیارد نفر گردشگر به کشورهای مختلف سفر کردند. این رقم، در مقایسه با سال ۲۰۱۲ میلادی، ۵ درصد رشد داشته است. براساس پیش‌بینی‌ها، تا سال 2020، گردشگری بین‌المللی به رقمی در حدود 1.6 میلیارد نفر خواهد رسید و بیش از 50 درصد مشکل اشتغال در کشورهای در حال توسعه از طریق این صنعت قابل حل است (سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد[11]، 2016). بر این اساس، درآمدهای گردشگری بین‌المللی با افزایشی بالغ بر 48 میلیارد دلار در سال 2014، به رکورد یک هزار و 245 میلیارد دلار دست یافت و با احتساب 221 میلیارد دلار درآمد دیگر که از طریق حمل‌ونقل مسافران بین‌المللی کسب شده، کل درآمد گردشگری بین‌المللی به رقم 5/1 تریلیون دلار رسیده است (سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد، 2014). گردشگری پایدار[12]، نوعی از گردشگری است که به رعایت ملاحظات زیست محیطی در عرصه‌های طبیعی اشاره دارد.
این تفکر به منظور حفاظت هر چه بیشتر از اکوسیستم‌های طبیعی مورد توجه مجامع جهانی است (بایمانتو و پونزو[13]،2012؛ کاستلانی و سالا[14]،2010؛ ولس[15]،2011؛ نیتو[16]، 2003). همچنین، این نوع از گردشگری، ضمن برآورده ساختن نیازهای اجتماعی و اقتصادی، به عنوان ابزاری برای کنترل کیفیت محیط زیست نیز مطرح است (آسیکسو و همکاران[17]،2010؛ سبالوس[18]، 2011). آمارهای بین‌المللی و دیدگاه کارشناسان گردشگری نشان می‌دهد که این صنعت تا سال 2020 میلادی به بزرگترین صنعت دنیا تبدیل خواهد شد و درآمد اقتصادی چشمگیر و فرصت‌های شغلی بی‌شماری را برای کشورهای مختلف فراهم می‌آورد و نقش مهمی را در فقرزدایی کشورهای محروم و مناطق توسعه نیافته ایفا خواهد کرد. در سرتاسر جهان، یکی از بخش‌های بسیار رشد یافته انواع گردشگری، گردشگری ورزشی است که تاثیر ویژه ای بر توسعه گردشگری منطقه مورد مطالعه خواهد داشت(گراتون و تیلور[19]، 2000؛ جاگو و همکاران[20]، 2015؛ فانک و براون[21]، 2010). ارتباط میان دو مقوله ورزش و گردشگری در سالیان اخیر بیش از پیش درک گردیده است (استاندون و دنوب[22]، 1999؛ لی و تیلور[23]،2005؛ حیم و هینچ[24]، 2002). گردشگری ورزشی بدین شکل تعریف شده است: «مسافرت مبتنی بر تفریح که سبب می‌گردد افراد جامعه یا محل سکونت خود را به منظور مشارکت در فعالیت‌های بدنی، تماشای فعالیت‌های فیزیکی یا تشویق و طرفداری از جاذبه‌های ایجاد شده توسط فعالیت‌های بدنی ترک کنند» (گیبسون[25]، 2008). هر دو مقوله ورزش و گردشگری، امروزه به عنوان صنایع با رشد شتابان، در جهان اقتصاد مطرح هستند. با وجود آن که گردشگری ورزشی یک پدیده نوظهور نمی‌باشد، ولی در سالیان اخیر به عنوان یک استراتژی توسعه اقتصادی، مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته است (دانیل[26]، 2007؛ دانیل و همکاران[27]، 2009؛ جلان[28]، 2009). در حقیقت، منابع و زیرساخت‌های مورد نیاز برای گردشگری و ورزش، اغلب مشترک هستند (استندیون و دکناب[29]،1999). این موارد شامل محیط زیست طبیعی، تجهیزات ساخت و ساز، حمل و نقل، خدمات و تسهیلات است.
گردشگری ورزشی، اصطلاحی است که از ترکیب دو صنعت «گردشگری» و «ورزش» پدید آمده است. به عبارت دیگر، ورزش یکی از فعالیت‌های مهم گردشگران در هنگام گردشگری است. در سال 2001، سازمان جهانی گردشگری (WTO[30]) و کمیته بین‌المللی المپیک (IOC[31]) اقدام به برگزاری کنفرانس جهانی مشترکی با عنوان «ارتباط میان ورزش و گردشگری» نمودند (کلر[32]، 2001).
گردشگری ورزشی در واقع نوعی از مسافرت به دلایل غیرتجاری برای مشاهده یا شرکت در فعالیت‌های ورزشی است که دور از محل زندگی باشد (هینچ و حیم[33]،2003). مسلماً و با توجه به اهمیت مقوله گردشگری پایدار، در این تحقیق نیز نوعی از گردشگری ورزشی که مدنظر است، گردشگری ورزشی پایدار می‌باشد، چرا که رعایت جنبه‌های محیط زیستی توام با فعالیت‌های گردشگری و ورزشی مدنظر می‌باشد. تعامل این سه حیطه در شکل 1 نشان داده شده است.
شکل 1: رابطه میان ورزش، گردشگری و محیط زیست (UNWTO, 2014)
در دهه گذشته، مطالعات متعددی در زمینه گردشگری ورزشی و همچنین نقش عوامل مختلف بر توسعه گردشگری ورزشی انجام شده است. ادبی (1384) طی تحقیقی دریافت که در ایران جاذبه‌هایی که کمتر تحت تاثیر پدیده‌های فصلی قرار دارند و همچنین فعالیت‌های متنوع‌تری در آنها انجام می‌گیرد، دارای فصل گردشگری طولانی‌تری هستند و از اهمیت بیشتری در توسعه گردشگری ورزشی در ایران برخوردارند. هنرور (1384) علاقه به فرهنگ، هنر و معماری و همچنین وجود تفریحات شبانه در کشور را از عوامل مهم توسعه گردشگری ورزشی معرفی نمود. کیو[34] (2003) به این نکته اشاره میکند که سایر انواع گردشگری که در آن هدف اصلی گردشگر ورزش کردن می‌باشد، قابل توجه هستند. به طور مثال، وجود جاذبه‌های طبیعی همانند حیات‌وحش، آبشار، دریاچه‌ها، کوهستان و جنگل در توسعه گردشگری ورزشی بسیار موثر هستند. کوساسی[35](2005) جاذبه‌های طبیعی ورزشی که در هند از اهمیت بیشتری برخوردارند را ورزش‌های زمستانی همانند اسکی و اسکیت ذکر میکند. اندوزا و میراندا[36] (2015) در بررسی گردشگری ورزشی در اسپانیا دریافتند که عامل جاذبه‌های طبیعی، ورزش‌های آبی و گردش و پیاده‌روی به ترتیب از اهمیت بیشتری در جذب گردشگران ورزشی برخوردارند. پریدئوکس و کوپر[37] (2010) به اهمیت نقش اکوگردشگری در توسعه اقتصاد محلی اندونزی اشاره کردند. ماروبلا[38] (2011) بر اهمیت نقش ذی‌نفعان در توسعه صنعت گردشگری در کشور بوتسوانا[39] تاکید میکند. موسوی و صفا نیا (2013) به بررسی جنبه‌های مثبت و منفی توسعه اکو گردشگری ورزشی در غرب مازندران پرداختند. نتایج حاکی از آن بوده است که آلودگی سواحل و تخریب اکوسیستم جنگلی از جمله مهمترین اثرات منفی گردشگری ورزشی در این منطقه بوده است. همچنین، رونق اقتصادی و ایجاد مشاغل فصلی نیز بارزترین جنبه‌های مثبت این فعالیت به شمار می روند. فیال و ژاگو[40] (2010) پایداری در ورزش و گردشگری را بررسی نمودند و اصول و گام‌های اساسی آن را برشمردند. آنها همچنین به معرفی نمونه‌های برتر و موفق در سطح جهان پرداختند. ژوو[41] (2009) به مطالعه پیرامون منابع و صنعت توسعه پایدار و اکوگردشگری ورزشی پرداخت.
امروزه، ارزیابی توان اکولوژیک سرزمین به عنوان پیش شرط توسعه فعالیت‌های مختلف مطرح است (پیرمحمدی و همکاران، ۱۳۹۰). اتخاذ الگوی مناسب به منظور مکان‌یابی، به عنوان ابزاری مناسب در خدمت مدیریت زیست محیطی و منابع طبیعی مطرح است و می‌تواند در شناسایی و تعیین مکان بهینه، کاهش میزان اتلاف منابع، صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ها، به حداقل رساندن ریسک و ارتقای بهره‌وری کمک شایان توجهی نماید. مکان‌یابی، فرآیند تصمیم‌گیری با دوره طولانی است، زیرا تعداد زیادی از شاخص‌های موجود باید آزمایش شوند و نتیجه تصمیمات ممکن ارزیابی گردند (مخدوم و همکاران، ۱۳۸۱). هدف اصلی از فرآیند مکان‌یابی، یافتن محل بهینه‌ای است که تا حد امکان از معیارهای لازم برخوردار باشد (هلی و ایلبری[42]،2016). در سالیان اخیر، از سیستم اطلاعات جغرافیایی ([43]GIS ) به عنوان ابزاری مناسب برای مکان‌یابی استفاده می‌شود (آله شیخ و همکاران[44]،2008؛ لوویری و همکاران[45]، 2000). در طی 25 سال گذشته، GIS در مدیریت محیط زیست و مکان‌یابی فعالیت‌ها و کاربری‌های مختلف نقش اساسی را ایفا نموده است. کاربرد این سیستم در مکان‌یابی، بیشتر به دلیل توانایی بالای آن در طبقه‌بندی و رویهم‌گذاری لایه‌های اطلاعاتی مختلف است (لن و همکاران[46]، 2004؛ مکنی و کای[47]، 2002؛آسپینال و پیرسون[48]، 2014؛ اویانگ و همکاران[49]، 2016). این سیستم، توانایی گردآوری، نگهداری، ساخت، پردازش و تجزیه و تحلیل اطلاعات را داراست و داده‌ها را به شکل لایه‌های اطلاعاتی و نقشه ترسیم میکند (ادی و همکاران[50]، 2013). به منظور جلوگیری از بهره‌کشی از سرزمین باید رابطه بین انسان، سرزمین و فعالیت‌های انسان به منظور بهره‌برداری مناسب و پایدار از جمیع امکانات انسانی و فضایی سرزمین در جهت بهبود وضعیت مادی و معنوی اجتماع در طول زمان تنظیم گردد (مخدوم و همکاران، ۱۳۸۱). به عبارت دیگر، ارزیابی توان زیست محیطی فرآیندی است که تلاش دارد از طریق تنظیم رابطه انسان با طبیعت، توسعه ای در خور و هماهنگ با طبیعت را فراهم سازد. در واقع این ارزیابی، گامی موثر در جهت بدست آوردن توسعه پایدار می باشد (جوزی و همکاران[51]، 2010).
انواع گردشگری معمول در ایران و جهان از نظر میزان توسعه مورد نظر برای اجرای آن در محیط طبیعی، به دو گروه دسته‌بندی می‌گردند:
- گردشگری متمرکز[52]: که نیازمند ساخت و ساز و توسعه در منطقه مورد نظر می‌باشد.
- گردشگری گسترده[53]: که نیازی به ساخت و ساز و توسعه نیست و یا مجاز به انجام ساخت و ساز نمی‌باشیم(مخدوم[54]،2004).
از آنجا که توسعه صنعت گردشگری (به ویژه گردشگری متمرکز)، منافع اقتصادی زیاد در کنار احتمال وقوع پیامدهای نامطلوب را بر محیط زیست منطقه به همراه خواهد داشت، انجام مطالعات گسترده و متنوع به کاهش خسارت‌های احتمالی کمک زیادی خواهد کرد. به همین دلیل، مطالعات ارزیابی توان محیط زیستی سرزمین، ابزاری برای برنامه‌ریزان و مدیران به شمار می‌رود. مروری بر پیشینه تحقیق نشانگر آن است که بیشتر مطالعات در زمینه مکان‌یابی گردشگری ورزشی، در خارج از کشور صورت پذیرفته است. گلیپتیس[55] (2014) کتابی با عنوان «ورزش و گردشگری» را به چاپ رساند و در این اثر به بیان تعاریف، تقسیم‌بندی‌ها و ملاحظات اساسی گردشگری ورزشی پرداخت. گیبسون[56] (2008) در یک طرح تحقیقی پیرامون معیارهای اساسی در گردشگری ورزشی مطالعه نموده است. جکسون و وید[57] (2003) ارتباط میان دو مقوله ورزش و گردشگری و نقش هر یک را در توسعه اقتصادی جامعه بیان نمودند.
نظر به اهمیت موضوعات ارزیابی توان و مکان‌یابی در عصر حاضر و همچنین علاقه و نیاز فراوان افراد جامعه به فعالیت‌های تفرجی و ورزشی، نیاز به برقراری ارتباطی هماهنگ و تنگاتنگ میان موارد فوق می‌باشد. هدف از انجام این تحقیق، ارائه الگوی مکان‌یابی بهینه برای توسعه گردشگری ورزشی پایدار می‌باشد. بدین منظور، ضمن بررسی و شناسایی پتانسیل‌های طبیعی و مناسب برای توسعه گردشگری ورزشی در شهرستان لاهیجان، علاوه بر آن ملاحظات زیست محیطی نیز به عنوان پارامتری اساسی در الگوی مکان‌یابی گردشگری مدنظر قرار خواهد گرفت.
روششناسی پژوهش
منطقه مورد مطالعه
محدوده مورد مطالعه شامل شهرستان لاهیجان می‌باشد. این شهرستان در مختصات جغرافیایی 37 درجه و 4 دقیقه تا 37 درجه 23 دقیقه عرض شمالی و 49 درجه و 45 دقیقه تا 50 درجه و 13 دقیقه طول شرقی قرار گرفته است. شهرستان لاهیجان دارای مساحتی بالغ بر 407 کیلومترمربع می‌باشد و دارای دو بخش، هفت دهستان و دو شهر می‌باشد. میانگین ارتفاع این منطقه 42 متر و میانگین شیب آن نیز 7 درصد است. در شکل ۲، موقعیت شهرستان لاهیجان در استان و کشور نشان داده شده است.
شکل 2: موقعیت محدوده مورد مطالعه در کشور و استان گیلان (مقیاس 1:100000)
(ترسیم توسط نگارندگان براساس منابع تحقیق)
روششناسی
در تحقیق حاضر، از الگوی آمایش سرزمین مخدوم (1992 و 2004) به عنوان اساس مطالعات زیست محیطی استفاده گردیده است (مخدوم و همکاران، ۱۳۸۱). به منظور تعیین پتانسیل هر یک از مناطق مورد مطالعه در شهرستان لاهیجان، تنها گزینه ممکن انجام مطالعه از طریق ابزار GIS (سیستم اطلاعات جغرافیایی) و رویهم‌گذاری لایه‌های اطلاعاتی[58] بوده است. براین اساس، ابتدا لایه‌های اطلاعاتی موضوعی مورد نیاز نظیر شیب زمین، ارتفاع و جهت‌های جغرافیایی شیب تهیه گردیدند. برای تهیه نقشه‌های شیب، جهت و ارتفاع از مدل رقومی ارتفاع (DEM) رادار SRTM و نقشه‌های توپوگرافی استفاده شده است. به منظور خواندن نقشه‌های توپوگرافی رقومی از نرم‌افزار Micro station و برای تهیه و ویرایش نقشه‌های مورد نیاز از نرم‌افزار ArcGIS 9.2 استفاده شد. بدین صورت که از طریق توابع Overlay و با کمک نرم‌افزارArcGIS 9.2 لایه‌های شیب، جهت و ارتفاع با یکدیگر تلفیق شد و لایه شکل زمین ایجاد گردید تا از طریق این لایه امکان مکان‌یابی وجود داشته باشد. واحدهای شکل زمین در واقع بیان کننده اکوسیستم‌هایی هستند که همگن و دارای ویژگی‌های یکسان می‌باشند. در نتیجه پس از به دست آوردن این واحد می‌توان در مقیاس مختلف به اجرای مدل‌های اکولوژیک گردشگری پرداخت و نواحی دارای قابلیت را شناسایی کرد. گفتنی است که در مدل گردشگری که در ایران کاربرد دارد، معیارهای شیب و جهت از بیشترین اهمیت برخوردارند و در صورت آماده نشدن این معیارها سایر معیارها مورد بررسی قرار نمی‌گیرد.
در طرح حاضر، به منظور تهیه نقشه جهت‌های جغرافیایی شیب، تعداد طبقات به صورت کامل و 9 طبقه در نظر گرفته شده است. نواحی که با علامت F نشان داده شده‌اند، فاقد جهت بوده و هموار هستند. در پایان، به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها، محاسبات و رسم نمودار، نرم‌افزارهای آماری Excel و SPSS مورد استفاده قرار گرفتند.
یافته های پژوهش
این تحقیق بنا به ماهیت فرآیند آمایش سرزمین یا برنامه‌ریزی استفاده از سرزمین در مراحل متوالی زیر انجام گردیده است:
¢ مرحله 1: تهیه نقشه‌های طبقات ارتفاع، شیب و جهت‌های جغرافیایی شیب با استفاده از نقشه توپوگرافی: نقشه طبقات ارتفاع با انتخاب آنتروال 400 متری از خطوط میزان نقشه توپوگرافی با 6 کلاس، نقشه طبقات شیب مطابق با طبقات پیشنهادی الگوی ملی با 8 کلاس و نقشه جهت‌های جغرافیایی شیب به روش «یال و دره» با 9 کلاس به شرح زیر تهیه گردید:F, NW, W SW, S, SE, E, NE, N (بدون جهت).
¢ مرحله 2: تهیه نقشه واحدهای شکل زمین به منظور تهیه نقشه شکل زمین: نقشه‌های طبقات ارتفاع، شیب و جهت‌های جغرافیایی که اجزای تجزیه شده آن هستند، با یکدیگر تلفیق می‌شوند. برای تلفیق این سه نقشه، ارزیابان محیط زیست در ایران عموماً از شیوه دوترکیبی و یا چند ترکیبی استفاده می‌کنند (مخدوم، 2004)، ولی در این تحقیق از روش رویهم‌گذاری (IO) استفاده شد. دلیل این امر، دقت بیشتر، کاربرد آسان‌تر و سریع‌تر و نیز موثق بودن این روش در مقایسه با روش‌های پیشین بوده است.
¢ مرحله 3: تهیه نقشه کاربری زمین و قابلیت اراضی با انجام عملیات میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای: اطلاعات تصویری از قبیل عکس‌های هوایی، تصاویر ماهواره‌ای لندست (سنجنده T.M) و نقشه توپوگرافی، نقشه کاربری فعلی زمین و قابلیت اراضی تهیه گردیدند. بدین منظور نقشه رقومی 1:100000 به عنوان نقشه پایه از سازمان نقشه‌برداری کشور تهیه شد.
¢ مرحله 4: تلفیق نقشه واحد شکل زمین با نقشه کاربری زمین و قابلیت اراضی و تهیه نقشه واحدهای اکولوژیک.
¢ مرحله 5: ارزیابی توان اکولوژیکی منطقه و انتخاب ورزش‌های مناسب با توجه به قابلیت‌های منطقه: در این بخش از فهرست راهنمای اقتباسی (جدول شماره 1 و 2) استفاده گردیده است.
مراحل تحقیق، به طور خلاصه در شکل ۳ ارائه شده است.
شکل 3: مراحل انجام تحقیق
ارزیابی توان اکولوژیکی منطقه، براساس مدل اکولوژیکی ارائه شده توسط مخدوم (2004) برای گردشگری (متمرکز و گسترده) انجام گرفت (جدول 1).
الف) مدل اکولوژیکی گردشگری متمرکز
این مدل شامل 3 طبقه می‌باشد و برای فعالیت‌هایی نظیر شنا، اسکی، خورگشت، اردو زدن، رالی اتومبیل‌رانی، موتورسواری، دوچرخه‌رانی و بازدید آثار فرهنگی و تاریخی که نیازمند اسکان و اقامت طولانی‌مدت هستند، تهیه شده است.
ب) مدل اکولوژیکی گردشگری گسترده
این مدل شامل 3 طبقه بوده که برای فعالیت‌هایی نظیر کوهنوردی، صخره‌نوردی، کوهپیمایی، شکار بگیر و ول‌کن، ماهیگیری، دشت‌گردشی، کایت‌سواری، پارا گلایدر، اسب سواری و تماشای جانوران در طبیعت مناسب است.
جدول 1: مشخصه‌های مربوط به مدل اکولوژیکی گردشگری پایدار (گردشگری گسترده و متمرکز) و ناحیه حفاظتی (مخدوم،2004)
|
مشخصه یا معیار |
اجزای مشخصه یا شاخص |
شرح مدل اکولوژیکی گردشگری |
|||||
|
گردشگری متمرکز |
گردشگری گسترده |
||||||
|
مناسب‌ترین (طبقه 1) |
مناسب (طبقه 2) |
نامناسب (حفاظتی) |
مناسب‌ترین (طبقه 1) |
مناسب (طبقه 2) |
نامناسب (حفاظتی) |
||
|
شکل زمین |
شیب
|
تا 5٪ |
15٪ - 0 |
بیشتر از 15٪ |
تا 25٪ |
50٪ - 25٪ |
بیشتر از 50٪ (به استثنای کوهنوردی) |
|
جهت |
تابستان شرقی |
شمالی (تابستانه) |
جنوبی و غربی (تابستانه) |
ـ |
ـ |
ـ |
|
|
زمستان جنوبی |
غربی (زمستانه) |
شرقی و شمالی (زمستانه) |
ـ |
ـ |
ـ |
||
|
آب |
میزان آب به لیتر برای هر نفر |
150 - 40 |
40 - 12 |
کمتر از 5 |
12 - 5 |
5 |
کمتر از 5 |
|
خاک |
ـ |
لومی زهکشی شده یا خاک‌های آبرفتی |
شنی یا شنی - لومی |
خاک رس و هیدرومورف |
ـ |
ـ |
ـ |
|
پوشش گیاهی |
پوشش درختی |
80٪ - 40٪ |
40٪ - 20٪ |
کمتر از 20٪ و بیشتر از 80٪ |
ـ |
ـ |
ـ |
|
ترکیب گونه‌ای |
تک‌لپه‌ای بیشتر و دولپه‌ای کمتر |
ترکیب حاوی تک لپه‌ایها و دولپه‌ایها |
دولپه‌ای بیشتر و تک لپه‌ای کمتر |
ـ |
ـ |
ـ |
|
|
اقلیم |
تعداد روزهای آفتابی در ماه در فصل استفاده |
بیشتر از 15 |
15-7 |
ـ |
بیشتر از 15 |
15-7 |
ـ |
|
دما (سانتی‌گراد) |
25-21 |
30-21 |
ـ |
25-21 |
30-21 |
ـ |
|
در جدول 1 به شرح مدل اکولوژیکی گردشگری پرداخته شده است. در ادامه به گردشگری متمرکز و گردشگری گسترده تفکیک گردید. مشخصه ها به پنج بخش تقسیم گردید که هر بخش به ترتیب دلالت بر شکل زمین، آب، خاک، پوشش گیاهی و اقلیم دارد. گفتنی است که چنانچه بدون در نظر گرفتن مسائل محیط زیستی به گردشگری ورزشی گسترده در منطقه دارای پوشش گیاهی پرداخته شود، آسیب جبران ناپذیری به اکوسیستم منطقه وارد خواهد شد.
جدول 2: ورزش‌های سازگار با محیط زیست و قابل اجرا در محیط‌های باز ویژه گردشگری ورزشی پایدار (مجتبوی و بهمن‌پور، ۱۳۸۷؛ 1998، IOC)
|
پیامد منفی بر محیط زیست |
فعالیت ورزشی فضای باز |
مدل گردشگری پایدار |
||
|
کم |
متوسط |
زیاد |
||
|
|
|
|
کوهنوردی و کوهپیمایی |
تفرج گسترده |
|
|
|
|
سوارکاری |
|
|
|
|
|
پیاده‌روی |
|
|
|
|
|
مسیرنوردی |
|
|
|
|
|
دوی ماراتون |
|
|
|
|
|
صخره‌نوردی |
|
|
|
|
|
صید و شکار (بگیر و ول‌کن) |
|
|
|
|
|
ماهیگیری (بگیر و ول‌کن) |
|
|
|
|
|
دوچرخه‌سواری کوهستان |
|
|
|
|
|
غواصی کم عمق |
|
|
|
|
|
کایت‌سواری |
|
|
|
|
|
رالی اتومبیل‌رانی |
تفرج متمرکز |
|
|
|
|
رالی موتورسواری |
|
|
|
|
|
رالی دوچرخه‌سواری |
|
|
|
|
|
اسکی |
|
|
|
|
|
طبیعت‌گردی و خورگشت |
|
|
|
|
|
تیراندازی (کمان و اسلحه) |
|
|
|
|
|
گلف |
|
|
|
|
|
گلایدر و پرواز با هواپیماهای سبک |
|
|
|
|
|
ورزش‌های هیجانی |
|
جدول 2 بیانگر فعالیت های ورزشی در فضای باز بر پایه دو بخش جداگانه تفرج گسترده و تفرج متمرکز می باشد که در بخش تفرج گسترده چنانچه به فعالیت های گردشگری ورزشی در این منطقه پرداخته شود، پیامدهای زیست محیطی مخرب متوسط و کمی را در پی خواهد داشت. اما برعکس، در بخش تفرج متمرکز چنانچه به فعالیت های گردشگری ورزشی بدون در نظر گرفتن عوامل زیست محیطی منطقه در زمینه رالی اتومبیل رانی و اسکی پرداخته شود، اثرات مخرب جبران ناپذیری را به همراه خواهد داشت.
با استفاده از نقشه‌های پایه و توپوگرافی منطقه مورد مطالعه و نیز با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS نسخه 9.2 لایه‌های اطلاعاتی جهت تهیه نقشه شیب، جهت و ارتفاع آماده گردید (شکل ۴-۶). پس از تهیه نقشه‌های مذکور، از طریق تکنیک رویهم‌گذاری، نقشه شکل زمین تهیه شد (شکل 6).
|
شکل 4: نقشه جهات شیب (منبع: یافته‌های تحقیق) |
شکل 5: نقشه ارتفاع (منبع: یافته‌های تحقیق) |
با مطالعه تصاویر ماهواره‌ای و عکس‌های هوایی، درصد و نوع کاربری اراضی در منطقه مطالعاتی مشخص می‌گردد (شکل 4). از رویهم‌گذاری نقشه شکل زمین و نقشه کاربری اراضی (شکل 5)، نقشه واحدهای زیست محیطی حاصل گردید.
شکل 6: درصد کاربری اراضی در محدوده مطالعاتی (منبع: یافته‌های تحقیق)
شکل 6 گویای درصد کاربری اراضی در نواحی تالاب، نواحی شهری، اراضی تپه ای شنی، زراعت آبی و جنگل در این مناطق می باشد. به طور واضح بیشترین درصد و حجم کاربری متعلق به بخش زیر کشت زراعت آبی و در ادامه بعد از آن بیشترین سهم مربوط به جنگل ها می باشد که بیانگر توجه بیشتر به گونه های زیست محیطی پایدار در هنگام استفاده در زمان گردشگری ورزشی این مناطق می باشد.
نقشه کاربری اراضی در محدوده مطالعاتی (منبع: یافته‌های تحقیق)
در نهایت، با ادغام نقشه واحدهای زیست محیطی و مدل تفرج متمرکر و گسترده، نقشه پتانسیل‌های گردشگری شهرستان شکل می‌گیرد (نقشه بالا). در مجموع، 9/36321 هکتار از منطقه پتانسیل گردشگری گسترده (کلاس 1) را دارد که این رقم معادل با 89 درصد از کل محدوده واجد شرایط برای گردشگری گسترده می‌شود. همچنین، 2/3990 هکتار نیز در زون گردشگری گسترده (کلاس 2 با سهم 10 درصد) قرار می‌گیرد و 3/453 هکتار نیز در زون گردشگری گسترده (کلاس 3 با سهم 1 درصد) قرار می‌گیرد (شکل پایین). از سوی دیگر، 2/30288 هکتار واجد شرایط گردشگری متمرکز (کلاس 1 با سهم 74 درصد) و 8/3082 هکتار شامل گردشگری متمرکز (کلاس 2 با سهم 8 درصد) و نیز 4/7394 هکتار دارای شرایط لازم برای گردشگری متمرکز (کلاس 3 با سهم 18 درصد) می‌باشند (اشکال پایین).
درصد اراضی مناسب به منظور توسعه تفرج (گردشگری) گسترده در محدوده مطالعاتی
(منبع: یافته‌های تحقیق)
در شکل بالا بخوبی میزان درصد اراضی مناسب به منظور توسعه تفرج گردشگری گسترده در محدوده تحقیق محیط زیستی پایدار می- باشد. در ادامه بیشترین سهم در حدود 9/36321 هکتار از اراضی منطقه به منظور استفاده گردشگری ورزشی در منطقه لاهیجان متعلق به بخش زرد رنگ می باشد و کمترین سهم گردشگری در حدود 4/7394 هکتار متعلق به بخش سبز رنگ می باشد.
درصد اراضی مناسب به منظور توسعه تفرج (گردشگری) متمرکز در محدوده مطالعاتی
(منبع: یافته‌های تحقیق)
پس از تحلیل لایه‌های اطلاعاتی، منطقه مورد مطالعه را می‌توان به دو بخش اصلی و سه زون تقسیم‌بندی نمود. بر این اساس، نوع فعالیت ورزشی پیشنهادی برای هر بخش و زون مطابق با جدول زیر تعیین می‌گردد.
جدول 3: بخش‌ها و زون‌های منطقه مورد مطالعه و فعالیت ورزشی مناسب (پیشنهادی) برای هر کدام
|
بخش اصلی |
نام زون |
فعالیت ورزشی مناسب |
|
|
گردشگری متمرکز |
گردشگری گسترده |
||
|
جنوبی |
اکوسیستم کوهستان جنگلی |
خورگشت |
سوارکاری پیاده‌روی دویدن شکار و صید کنترل شده کوهنوردی و کوهپیمایی |
|
شمالی |
اکوسیستم دشتی |
خورگشت دوچرخه‌سواری موتورسواری سبک گلف رالی موتور سبک رالی اتومبیل سبک رالی دوچرخه گلایدر و هواپیماهای سبک |
کایت‌سواری سوارکاری پیاده‌روی دویدن شکار و صید کنترل شده مسیرنوردی |
|
اکوسیستم آبی |
غواصی کم عمق |
ماهیگیری بگیر و ول‌کن |
|
جدول 3 بیانگر بخش ها و زون های منطقه گردشگری لاهیجان و مناسب برای فعالیت ورزشی می باشد که به دو بخش جنوبی و شمالی و 3 زون به ترتیب اکوسیستم کوهستان جنگلی، اکوسیستم دشتی و در نهایت اکوسیستم آبی تقسیم می گردد. هر زون شامل تفرجگاه های مشخصی به منظور بهره برداری گردشگری ورزشی جهت استفاده گردشگران می باشند. البته این فعالیت های ورزشی باید با در نظر گرفتن توصیه ها و نکات مربوط به عدم آسیب رساندن به جاذبه های بالقوه طبیعی پایدار منطقه باشد و ارتقای فرهنگ درست استفاده کردن از مناطق مشخص شده به منظور استفاده درست ورزشی-گردشگری به رشد گردشگری ورزشی در سطح منطقه و حفظ اکوسیستم کمک خواهد کرد.
بحث و نتیجه گیری
هدف از پژوهش حاضر، ارائه الگوی مکان‌یابی بهینه برای توسعه گردشگری ورزشی پایدار بود. نتایج حاصل از بررسی داده ها، حاکی از آن بود که منطقه مورد مطالعه به دو بخش اصلی و سه زون قابل تقسیم‌بندی است. بخش‌های جنوبی شهرستان، از پتانسیل بالایی به منظور توسعه فعالیت‌های تفرجی متمرکز برخوردار نمی‌باشند و اصرار بر انجام این نوع فعالیت‌ها و توسعه بدون برنامه‌ریزی و در نظر نگرفتن ملاحظات زیست محیطی، صدمات جبران‌ناپذیری را بر محیط طبیعی این مناطق وارد خواهد ساخت. نتایج حاصل از این تحقیق با نتایج جنیفر و همکاران (2010)، بایمانتو و پونزو (2003)، کاستلانی و سالا (2010)، ولس (1997) و نیتو (2003) همخوانی دارد. جنیفر و همکاران (2010) دریافتند که در بسیاری از مناطق، به ویژه مناطقی که از طبیعت ویژه و منحصر به فردی برخوردارند، گردشگری به عنوان پاسخی برای نیازهای اقتصادی مطرح است. گردشگری، 11 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داده است و سالانه 200 میلیون نفر، یعنی از هر 12 نفر شاغل در دنیا یک نفر، در این بخش فعالیت دارد. درآمد اقتصادی چشمگیر و فرصت‌های شغلی بی‌شماری را برای کشورهای مختلف فراهم کرده و نقش مهمی را در فقرزدایی کشورهای محروم و مناطق توسعه نیافته ایفا کرده است.
یکی از بخش‌های بسیار رشد یافته انواع گردشگری، گردشگری ورزشی است که تاثیر ویژه ای بر توسعه گردشگری منطقه مورد مطالعه داشته است. نتایج حاصل از این تحقیق با نتایج گراتون و تیلور (2000)، جاگو و همکاران (2003)، فانک و براون (2007)، استاندون و دنوب (1999)، لی و تیلور (2005) و حیم و هینچ (2002) همخوانی دارد.
گیبسون (1998) بیان می کند مسافرت مبتنی بر تفریح سبب می‌گردد افراد جامعه محل سکونت خود را به منظور مشارکت در فعالیت‌های بدنی، تماشای فعالیت‌های فیزیکی یا تشویق و طرفداری از جاذبه‌های ایجاد شده توسط فعالیت‌های بدنی ترک کنند. همچنین، گردشگری ورزشی در سالیان اخیر به عنوان یک راهبرد توسعه اقتصادی، مورد توجه ویژه قرار گرفته است. نتایج حاصل از این تحقیق با نتایج دانیل (2007)، دانیل و همکاران (2004)، جلان (2003) و استندیون و دکناب (1999) همخوانی دارد.
جاذبه‌هایی که کمتر تحت تاثیر پدیده‌های فصلی قرار دارند و همچنین فعالیت‌های متنوع‌تری در آنها انجام می‌گیرد، دارای فصل گردشگری طولانی‌تری هستند و از اهمیت بیشتری در توسعه گردشگری ورزشی در ایران برخوردارند. نتایج حاصل از این تحقیق با نتایج ادبی (1384)، کیو (2003)، کوساسی (2005)، اندوزا و میراندا (2005) و پریدئوکس و کوپر (2010) همخوانی دارد. ماروبلا (2011) بر اهمیت نقش ذی‌نفعان در توسعه صنعت گردشگری تاکید دارد. همچنین، موسوی و صفا نیا (2013) جنبه‌های مثبت و منفی توسعه اکو گردشگری ورزشی در غرب مازندران را مورد بررسی قرار دادند و آلودگی سواحل و تخریب اکوسیستم جنگلی را از جمله مهمترین اثرات منفی گردشگری ورزشی در این منطقه دانسته اند. همینطور، رونق اقتصادی و ایجاد مشاغل فصلی را نیز از بارزترین جنبه‌های مثبت این فعالیت به شمار آوردند.
اتخاذ الگوی مناسب به منظور مکان‌یابی به عنوان ابزاری مناسب در خدمت مدیریت زیست محیطی و منابع طبیعی مطرح گردیده و توانسته است در شناسایی و تعیین مکان بهینه، کاهش میزان اتلاف منابع، صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ها، به حداقل رساندن ریسک و ارتقای بهره‌وری کمک شایان توجهی کند. نتایج حاصل از این تحقیق با نتایج ژوو (2009)، پیرمحمدی و همکاران (۱۳۹۰)، مخدوم و همکاران،(۱۳۸۱)، هلی و ایلبری (1990) آله شیخ و همکاران (2008)، لوویری و همکاران (2000)، لن و همکاران (2004)، مکنی و کای (2002)، آسپینال و پیرسون (2000) و اویانگ و همکاران (1996) همخوانی دارد.
ارزیابی توان زیست محیطی، فرآیندی است که تلاش آن از طریق تنظیم رابطه انسان با طبیعت، توسعه ای در خور و هماهنگ با طبیعت را فراهم ساخت. در واقع، این ارزیابی گامی موثر در جهت به دست آوردن توسعه پایدار بوده است. نتایج حاصل از این تحقیق با نتایج ادی و همکاران (2007)، جوزی و همکاران (2010)، گلیپتیس (1991)، گیبسون (1998) و جکسون و وید (2003) همخوانی دارد. به منظور جلوگیری از بهره‌کشی از سرزمین باید رابطه بین انسان، سرزمین و فعالیت‌های انسان به منظور بهره‌برداری مناسب و پایدار از جمیع امکانات انسانی و فضایی سرزمین در جهت بهبود وضعیت مادی و معنوی اجتماع در طول زمان تنظیم گردد.
این نتایج پیشنهاد میکند که احتمال وقوع پیامدهای نامطلوب نیز بر محیط زیست منطقه وجود خواهد داشت. لذا انجام مطالعات گسترده و متنوع به کاهش خسارت‌های احتمالی کمک زیادی خواهد کرد. به همین دلیل، مطالعات ارزیابی توان محیط زیستی سرزمین، ابزاری برای برنامه‌ریزان و مدیران به شمار می‌رود. بیشتر مطالعات در زمینه مکان‌یابی گردشگری ورزشی، در خارج از کشور صورت پذیرفته است. با توجه به این موضوع، نیاز به ارائه الگوی داخلی امری ضروری به نظر می رسد. با توجه به نتایج این تحقیق، منطقه مورد مطالعه به دو بخش اصلی (جنوبی و شمالی) قابل تقسیم است. بخش جنوبی در برگیرنده زون اکوسیستم کوهستان جنگلی است. در این زون عمده‌ترین فعالیت‌های ورزشی و تفرجی که در زمره تفرج متمرکز قرار می‌گیرند و نیاز به امکانات و ساخت و ساز دارند، خورگشت‌ها هستند. همچنین، در مورد تفرج گسترده می‌توان از فعالیت‌هایی همچون سوارکاری، پیاده‌روی، دویدن، شکار و صید کنترل شده، کوهنوردی و کوهپیمایی نام برد. این قبیل فعالیت‌ها صدمات چندانی را بر محیط زیست اطراف وارد نمی‌سازند و نیاز به تسهیلات و زیرساخت‌های متعدد ندارند. از سوی دیگر، در بخش شمالی دو زون اکوسیستم دشتی و اکوسیستم آبی قرار می‌گیرند که البته سهم اکوسیستم دشتی بیش از اکوسیستم آبی است. گردشگری متمرکز در اکوسیستم دشتی شامل انواع مختلف و متنوعی از ورزش‌ها از قبیل دوچرخه‌سواری، خورگشت، موتورسواری سبک، گلف، رالی موتور، رالی اتومبیل سبک، رالی دوچرخه، گلایدر و هواپیماهای سبک می‌باشد و گردشگری گسترده در این زون شامل ورزش‌های کایت‌سواری، پیاده‌روی، سوارکاری، دویدن، شکار و صید و مسیرنوردی است. در زون اکوسیسم آبی، غواصی کم عمق به عنوان فعالیت تفرجی و ورزشی متمرکز و ماهیگیری به عنوان فعالیت تفرجی گسترده پیشنهاد می‌شوند.
پیشنهاد می شود که منطقه گردشگری ورزشی لاهیجان به ترتیب به دو بخش جنوبی و شمالی و 3 زون به ترتیب اکوسیستم کوهستان جنگلی، اکوسیستم دشتی و در نهایت اکوسیستم آبی تقسیم شود تا صدمات کمتری به محیط زیست منطقه وارد شود. همچنین، هر زون به منطقه جنوبی شامل اکوسیستم کوهستانی جنگلی مانند خورگشت نظیر سوارکاری، پیاده روی، دویدن و کوهپیمایی و بخش شمالی شامل دوچرخه سواری، موتور سواری، گلف و گلایدر تقسیم شود. در ادامه بخش شمالی به اکوسیستم آبی شامل غواصی کم عمق و ماهیگیری بگیر و ول کن تقسیم گردد تا بتوان از محیط زیست منطقه بهتر محافظت کرد.
در مجموع، می‌توان گفت که بخش‌های جنوبی شهرستان، از پتانسیل بالایی به منظور توسعه فعالیت‌های تفرجی متمرکز برخوردار نمی‌باشد و اصرار بر انجام این نوع فعالیت‌ها و توسعه بدون برنامه‌ریزی و در نظر نگرفتن ملاحظات زیست محیطی، صدمات جبران‌ناپذیری را بر محیط طبیعی این مناطق وارد خواهد ساخت. از سوی دیگر، اکوسیستم آبی موجود در منطقه نیز به دلیل برخورداری از سطح کاربری کم (شامل غواصی کم عمق و ماهیگیری بگیر و ول کن) قابلیت توسعه گردشگری ورزشی را ندارد.
منابع
- ادبی، ج. (۱۳۸۴). «مطالعه فاکتورهای موثر بر توسعه گردشگری در ایران ناشی از رویدادهای بین‌المللی ورزشی». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۱۱ ص.
- پیرمحمدی، ژ؛ فقهی، ج؛ امیری، گ و شریفی، م. (۱۳۸۹). «ارزیابی زیست محیطی جنگل های زاگرسی». فصلنامه تحقیقات جنگل، سری ۱۸، شماره۲، ۲۳۰-۲۴۱ صص.
- سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. (۱۳۹۰). سند ملی گردشگری کشور جمهوری اسلامی ایران. شماره ۱. ۲۱۰۸ ص.
- مجتبوی، ک. و بهمن‌پور، ه. (1387). گردشگری ورزشی. تهران: انتشارات کمیته ملی المپیک ایران
- مخدوم، م؛ درویش‌صفت، ا و جعفرزاده، ح. (۱۳۸۱). سیستم اطلاعات جغرافیایی زیست محیطی؛ ارزیابی و برنامه‌ریزی. انتشارات دانشگاه تهران، ۲۴۲ ص.
- هنرور، افشار؛ مشرف جوادی، بتول و غفاری، فرزاد. (1384). «عاملان گردشگری به روی داده های ورزشی بین المللی برگزار شده در کشور». المپیک. شماره 3، صص 64-51.
- Açiksöz, S., Görmü, S., Karadeniz, N. (2010). “Determination of ecotourism potential in national parks: Kure mountains national park, Kastamonu-Bartin, Turkey”. African Journal of Agricultural Research. Vol. 5(8), pp. 589-599.
- Alesheikh, A. A., Soltani, M. J., Nouri, N., Khalilzadeh, M. (2008). “Land assessment for flood spreading site selection using geospatial information system”. International Journal of Environmental Science and Technology, 5 (4), 455-462.
- Andueza, C., & Miranda, B. (2015). “The role of sport tourism destination chosen by tourists visiting Spain”. Journal of sport tourism, 7, (2): pp 44-47.
- Aspinall, R., Pearson, D. (2014). “Integrated geographical assessment of environmental condition in water catchments: linking landscape ecology, environmental modelling and GIS”. J. Environ. Manage. 59, 299–319.
- Bimonte, S., & Punzo, L. (2012). Turismo, sviluppo economico e sostenibilita`: Teoria e pratica. Siena: Protagon.22. 345-357.
- Castellani, V., Sala, S. (2010). “Sustainable performance index for tourism policy development”. Tourism Management. 31. 871–880
- Cave, P., Leader, C. (2003). “Sport tourism: The role of sport tourism: the case for a local approach in Africa”. Second Africans on peace trough tourism, 6. pp 25-37.
- Ceballos-Lascurain, H. (2011). Tourism, Ecotourism, and Protected Areas: The State of Nature-based Tourism around the World and Guidelines for its Development. 315 P. IUCN-World Conservation Union, Gland, Switzerland.
- Daniels, M., Norman, W., Henry, M. (2009). “Estimating Income Effects of a Sport Tourism Event”. Annals of Tourism Research, 31: pp180–199.
- Daniels, M. J. (2007). “Central place theory and sport tourism impacts”. Annals of Tourism Research, Vol. 34, No. 2, pp 332–347.
- Eddie, W. L., Li, H., Yu, L. (2013). “A GIS approach to shopping mall location selection”. Building and Environment, 42: 884–892.
- Funk, D. C., Bruun, T. J. (2010). “The role of socio-psychological and culture-education motives in marketing international sport tourism: A cross-cultural perspectives”. Tourism Management, 28, pp 806–819.
- Fyall A., Jago L. (2015). “Sustainability in Sport & Tourism”. Journal of Sport & Tourism, Volume 14, Issue 2-3, pp 208-222.
- Gelan, A. (2009). “Local Economic Impacts: The British Open”. Annals of Tourism Research, 30: pp 406–425.
- Gibson, H. J. (2008). “Sport tourism: A critical analysis of research”. Sport Management Review, 1, pp 45–76.
- Gratton, C., Taylor, P. (2000). The economics of sport and recreation. New York: E & FN Spon. 255 P.
- Healey, M., Ilbery, B. (2016). Location and Change: Perspective on Economic Geography. Oxford University Press.
- Glyptis, S. A. (2014). “Sport and tourism”. In C. P. Cooper (Ed.), Progress in tourism, recreation and hospitality management. Vol. 3. London: Belhaven Press
- Higham, J., Hinch, T. (2002). “Tourism, sport and seasons: the challenges and potential of overcoming seasonality in the sport and tourism sectors”. Tourism Management, 23, pp 175–185
- Hinch, T., Higham, J. (2003). Tourism Development. Channel View
- IOC. (1998). Manual on Sport and the Environment. International Olympic Committee
- Jackson, G. A. M., Weed, M. E. (2003). “The sport–tourism interrelationship”. In B. Houlihan (Ed.), Sport and society. London: Sage.
- Jago, L., Chalip, L., Brown, G., Mules, T., Ali, S. (2015). “Building events into destination branding: Insights from experts”. Event Management, 8, pp 3–14.
- Jennifer, K., Strickland-Munro, J. K., Allison, H. E., Moore, S. A. (2010). “Using resilience concepts to investigate the impacts of protected area tourism on communities”. Annals of Tourism Research, Vol. 37, No. 2, pp. 499–519.
- Jozi S. A., Zaredar, N., Rezaeian, S. (2010). “Evaluation of Ecological Capability using Spatial Multi Criteria Evaluation Method (SMCE) (Case study: Implementation of Indoor Recreation in Varjin Protected Area – Iran)”. International Journal of Environmental Science and Development, Vol. 1, No. 3.
- Keller, P. (2001). Sport & tourism: Introductory report. Madrid: World Tourism Organization
- Ko Sasi, V. (2005). “Sport tourism in India”. Journal of Sport Tourism, 10, (1): pp 13-28.
- Makhdoum, M. F. (2004). “Environmental unit: an arbitrary ecosystem for land evaluation”. Agriculture, Ecology and Environment, 41 (2): 209-214.
- Lan, H.X., Zhou, C.H., Wang, L.J., Zhang, H.Y., Li, R.H. (2004). Landslide hazard spatial analysis and prediction using GIS in the Xiaojiang watershed. Yunnan, China. Eng. Geol. 76, 109–128.
- Lee, C., Taylor, T. (2005). “Critical Reflections on the Economic Impact Assessment of a Mega-event: The Case of 2002 FIFA World Cup”. Tourism Management, 26: pp 595–603.
- Louviere, J.J., Hensher, D.A., Swait, J.D. (2000). Stated Choice Methods: Analysis and Applications. Cambridge University Press
- Marobela, M. N. (2011). “Tourism and Decent Work in Botswana: from private sector to a collectivist model”. African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, Vol. 1 (3). Pp 18-29.
- McKinney, D.C., Cai, X.M. (2002). “Linking GIS and water resources management models: an object-oriented method”. Environ. Model. Software, 17, 413–425.
- Moosavi. S.J., Safania. A.M. (2013). “Feasibility athletic abilities nature (ecotourism, sports) West Mazandaran using SWOT analysis”. International Research Journal of Applied and Basic Sciences, Vol, 5 (10): pp 1238-1244.
- NDNTM. (2007). I. R. of IRAN National Document for development and Nature Tourism Management, Central Research of Water and Energy. National Committee of Ecotourism
- Neto, F. (2003). “A new approach to sustainable tourism development: moving beyond environmental protection”. Natural Resources Forum, 27, 212.
- Ouyang, Z.Y., Wang, R.S., Fu, G.N. (2016). “Ecological niche suitability model and its application in land suitability assessment”. Acta Ecol. Sinca 16 (2), 113–120 (in Chinese).
- Prideaux, B., Cooper, M. (2010). “Ecotourism in Indonesia: A Strategy for Regional Tourism Development”. Asian Journal on Hospitality and Tourism, Vol 1. Number 2. 79 P.
- Standeven, J., DeKnop, P. (1999). Sport tourism Champaign. IL: Human Kinetics.
- United Nations World Tourism Organization. (2014). Tourism facts and figures. Available from www.unwto.org.
- United Nations World Tourism Organization. (2016). Tourism facts and figures. Available from www.unwto.org. Retrieved February 15, 2009.
- Wells, M. (2011). “Economic perspectives on nature tourism, conservation and development”. Environment Department, No. 55 (Environmental Economics Series). Washington DC: World Bank. 121 P.
- World Tourism Organization. (2006). International trade statistics 2006. Geneva: World Trade Organization.
- Zhu P. (2009). “Studies on Sustainable Development of Ecological Sports Tourism Resources and Its Industry”. Journal of sustainable development, Vol. 2, No. 2. Pp 87-101.
)