نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد، مدیریت ورزشی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران (نویسنده مسئول) E-mail: Mht.sport69@gmail.com
2 استادیار، جامعه شناسی، دانشگاه جامع امام حسین ع، تهران، ایران
3 کارشناس ارشد، مدیریت ورزشی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
4 کارشناس ارشد، مدیریت آموزشی، دانشگاه جامع امام حسین ع، تهران، ایران
چکیده
توسعه گردشگری بر مبنای ورزش در هر منطقهای موجب رونق گردشگری و بالتبع باعث توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی میشود. در این مقاله تلاش شده است در مرحله نخست عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری ورزشی استان لرستان با تأکید بر جاذبه‌های طبیعی ورزشی شناسایی گردد و در مرحله بعدی این عوامل به جهت اقدامات لازم برای اجرای موفقیت‌آمیز استراتژی‌ها اولویت‌بندی شوند.
روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. نمونه تحقیق به صورت تمام شمار از جامعه آماری و به تعداد 120 نفر می باشد. برای دستیابی به اهداف تحقیق، از پرسشنامه محقق ساخته عوامل توسعه گردشگری ورزشی (با تأکید بر جاذبه‌های طبیعی ورزشی) استفاده شد که روایی پرسشنامه توسط 15 تن از اساتید تأیید و پایایی آن در یک مطالعه مقدماتی با 30 نفر آزمودنی دارای آلفای کرونباخ 75/0 محاسبه گردید. همچنین به منظور تحلیل دادهها، از روشهای آماری توصیفی و استنباطی از نرم‌افزار spss (نسخه 21) استفاده شد.
با توجه به نتایج، جاذبه‌های مربوط به کوهنوردی و غارنوردی با میانگین رتبه (55/3)، جاذبه‌های مربوط به ورزش‌های آبی و فصلی با میانگین رتبه (26/3) و جاذبه‌های مربوط به شکار و صید و تپه نوردی و طبیعت‌گردی به صورت مشترک با میانگین رتبه (87/2) از بالاترین اهمیت در توسعۀ گردشگری ورزشی استان لرستان برخوردار هستند.
با توجه به نتایج تحقیق، امید است سرمایهگذاری در بخش زیرساختی برای جاذبه‌های طبیعی گردشگری ورزشی از قبیل کوهنوردی و غارنوردی، ورزش‌های آبی و فصلی در استان لرستان مورد توجه مدیران در بخش گردشگری قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Investigation of Factors Affecting Sport Tourism Development in Lorestan Province (with Emphasis on Sports Natural Attractions)
نویسندگان [English]
- Mohsen Hadi Tahan 1
- Seyyed Mohammad Reza Rashidi Al Hashem 2
- Yasser Mahmoudi 3
- Hassan Goli 4
1 Master Degee in Sport Management, Payame Noor University,Tehran, Iran
2 Ph.D., Assistant Professor in Sociolog, Imam Hossein Comprehensive University,Tehran, Iran
3 Master Degee in Sport Management, Payame Noor University, Tehran, Iran
4 Master Degee in Educational Management, Imam Hossein Comprehensive University, Tehran, Iran
چکیده [English]
The development of sport-based tourism in each region boosts tourism and consequently, promotes economic, social and cultural development. In this paper, firstly, the factors affecting the development of sport tourism in Lorestan province with emphasis on sport's natural attractions are identified. In the next stage, these factors are prioritized for the steps necessary to successfully implement the strategies. The research method is descriptive-analytic. The research sample is a total of 120 people. To achieve the research goals, a researcher-made questionnaire on sports tourism development factors (with emphasis on physical attractions) was used. The validity of the questionnaire was verified by 15 faculty members and its reliability was calculated in a preliminary study with 30 subjects with Cronbach's alpha of 0/75. Also, descriptive and inferential statistical methods were used to analyze the data using spss software (version 21).
The results showed that climbing and caving attractions with an average rating 3/55, water sports and seasonal attractions with an average rating 3/36, and hunting and hunting and nature trap attractions with the average rating 2/87 are of the highest importance in the development of sports tourism in Lorestan province.
According to the results, it is hoped that investing in the infrastructure sector for sport tourism attractions such as climbing and caving, water sports and seasonal sports in Lorestan province will be considered by managers in the tourism sector.
کلیدواژه‌ها [English]
- Key Words: Sport Tourism
- Natural Attractions
- Tourism and Lorestan
بررسی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری ورزشی استان لرستان(با تأکید بر جاذبه‌های طبیعی ورزشی)
محسن هادی طحان[1]
سید محمدرضا رشیدی آل هاشم[2]
یاسر محمودی[3]
حسن گلی[4]
تاریخ دریافت مقاله: 13/8/1397
تاریخ پذیرش مقاله:25/12/1397
مقدمه
گردشگری[5] یکی از صنایع مهم در جهان است و به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین صنایع دنیا به حساب می‌آید. بسیاری از کشورها، این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال‌زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه زیرساخت‌های خود می‌دانند (گی و چاک وای[6]،1390)؛ به طوری که کشورهای پیشرو در فعالیتهای اقتصادی، سالانه سهم عمده‌ای از درآمدهای ناشی از ورود گردشگران را به خود اختصاص می‌دهند. این نکته و افزایش تعداد گردشگران باعث شده است تا «سازمان جهانی جهانگردی»[7] پیش‌بینی کند که در سال «2020» تعداد گردشگران به 5/1 میلیارد نفر خواهد رسید (بیانگ و یوشیک[8]،2009). ترنر[9] گردشگری را امیدبخش‌ترین و پیچیده‌ترین صنعتی می‌داند که جهان سوم با آن روبه‌رو می‌باشد و معتقد است گردشگری بیشترین قابلیت را برای جانشینی دیگر صنایع درآمدزا دارد (لی و کول[10]،2011). یک بررسی انجام شده در زمینۀ تعداد توریست‌ها در استرالیا و نیوزیلند در سال 1996 نشان داد که بیش از 3 درصد کل بازدیدکنندگان را بازدیدکنندگان ورزشی و تفریحی تشکیل می‌دادند که میزان هزینه‌های انجام شده توسط آنها در استرالیا 234 تا 430 میلیون دلار بوده است (هنرور و غفوری،1382). یکی از بخش‌های پراهمیت که قابلیت تبدیل به امر فرابخشی در صنعت گردشگری را دارد، ورزش است که از آن به‌عنوان «گردشگری ورزشی»[11] یاد می‌کنند. ورزش یکی از فعالیتهای مهم گردشگران در حین گردشگری است و گردشگری و مسافرت نیز با انواع مختلف ورزش همراه است (همتی نژاد و همکاران، 1394). همچنین ورزش یکی از متداول ترین عوامل ایجاد انگیزه برای گردشگران است و گردشگری ورزشی، صنعتی است که از ترکیب دو صنعت گردشگری و صنعت ورزش پدید آمده است (هنرور،1383).
از نظر گیبسون[12] (1998)گردشگری ورزشی سه رفتار کلی را در بر میگیرد: تماشا کردن (گردشگری ورزشی رویداد)، مشارکت (گردشگری ورزشی فعال)، بازدید کردن جاذبه‌های مشهور ورزشی (گردشگری ورزشی خاطرات). با توجه به سه رفتار یاد شده، گیبسون گردشگری ورزشی را این‌گونه تعریف می‌کند: «مسافرت بر مبنای اوقات فراغت که افراد به منظور بازی یا تماشای فعالیت جسمانی و یا دیدن جاذبه‌های مربوط به این فعالیت‌ها موقتاً از محل زندگیشان خارج می‌شوند» (گیبسون، 1998).
امروزه، گردشگری ورزشی فراتر از یک صنعت، به پدیده‌ای اجتماعی اقتصادی در سطح جهانی تبدیل شده است. این صنعت بیش از هر زمان دیگر جایگاه خود را به عنوان پدیده ای چندبعدی در جوامع بشری باز کرده است و بسیاری از کشورها، با سرمایهگذاری فراوان فوائد و اثرات این صنعت را به خوبی درک کرده و به عنوان منبعی مهم جهت بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی (امرا،2010) افزایش اشتغال، درآمد، توسعه زیرساخت‌ها (کاپلانیدو[13]، 2007 و اندورزی[14]،2011) افزایش شهرت و برند سازی مقصد خود درآورده‌اند (هیگام و هنیچ[15]، 2006). در کشورهای صنعتی، گردشگری ورزشی بین 1 تا 2 درصد از تولید ناخالص داخلی را شامل میشود و خود گردشگری به عنوان یک مجموعۀ کل بین 4 تا 6 درصد ناخالص داخلی را تولید می‌کند(فرزان نیا،1395). اگرچه اندازه‌گیری‌های تأثیر ورزش و گردشگری در کل جهان مشکل است، با وجود این، نرخ رشد صنعت گردشگری ورزشی حدود 10 درصد در سال برآورد میشود. ورزش و گردشگری اهداف مشترکی دارند: ساختن پل‌های تفاهم میان فرهنگ‌های متفاوت، شیوه زندگی و سنت‌ها، افزایش صلح و دوستی میان ملت‌ها، برانگیختن و تشویق افراد به فعالیتهای سرگرم‌کننده و شاداب برای رهایی از فشارهای روزمره زندگی(همان). گردشگری و ورزش چه به صورت حرفه‌ای و چه به صورت آماتور و تفریحی، مسافرت‌های قابل توجهی را به نقاط مختلف جهان در برمی‌گیرد. برای تداوم رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و درآمدزایی باید ورزش و گردشگری همراه با هم حرکت کنند (ادبی فیروز جاه،1385).
پارکز [16]و همکاران(1382) گردشگر ورزشی را به عنوان مشارکت کننده این‌گونه تعریف کرده‌اند: جهانگرد ورزشی به عنوان شرکت‌کننده، در فعالیت‌هایی مانند تنیس، گلف، اسکی، موج‌سواری بر امواج کم‌عمق، کوهنوردی، شکار، ماهیگیری، قایقرانی، شنا، غواصی در زیر آب با وسایل ساده یا پیچیده و کپسول هوا، پاروزنی و بسیاری از فعالیتهای دیگر است. آیا روزی فرا می‌رسد که حرکت به سوی ورزش در دل طبیعت آغاز شود؟ می‌توان استدلال کرد پاسخ مثبت است، زیرا این دو صنعت مسیرهای همسانی پیموده‌اند. به‌طور قطع طی سال‌های آینده شمار کسانی که در ایام تعطیلات به پیاده‌روی، کوهنوردی و اردوگاه‌های تفریحی می‌روند افزایش می‌یابد. یکی از راه‌های توسعۀ گردشگری ورزشی در هر مکانی تعیین، شناسایی، استفاده و به‌کارگیری از عوامل مؤثر بر توسعۀ آن است. هر کشور و هر مقصد ورزشی محصولات و خدمات گوناگونی را برای جلب گردشگر ارائه می‌کند و هر گردشگر این امکان را دارد که از میان مقاصد مختلف یکی را انتخاب کند (پارکز و همکاران،1382).
تحرکات و یا در اصطلاح ورزش‌هایی که سرمنشأ طبیعی دارند، مانند شنا، قایق‌سواری، موج‌سواری، غواصی، اسکی، اسب‌سواری، صخره‌نوردی، کوهنوردی، غارنوردی و ورزش‌های سنتی و بومی ضمن جنب و جوش و تحرکات لازم بدن سبب حضور در مناطق طبیعی نیز می‌گردد(فرزان نیا،1395). به واسطۀ نیاز روحی- روانی انسان امروز به تفریح در طبیعت و ورزش‌هایی که در عرصه طبیعی میتواند انجام پذیرد، با یک برنامه‌ریزی حساب شده ضمن بهره‌گیری از استعداد مناطق مختلف و لحاظ کردن شرایط مختلف می‌توان در پیشبرد اهداف اقتصادی و اشتغال‌زایی گام برداشت و محیط‌های مناسبی برای گردشگران به وجود آورد (مجتبوی و بهمن پور،1387). امروزه پدیده گردشگری در تمام نقاط جهان، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به‌حساب می‌آید و اهمیت توسعه پایدار در گردشگری از این رو مطرح میشود که گردشگری طی سال‌های اخیر به‌عنوان صنعتی که در تولید ناخالص ملی ایفای نقش می‌کند و در ارتباط با سایر صنایع به‌سرعت رو به رشد بوده و مبنایی برای توسعه اقتصادی به شمار می‌رود، میتواند در شاخه‌ها و حوزه‌های مختلف منجر به بهره‌گیری متراکم و بی‌رویه از طبیعت و جوامع محلی شود و علاوه بر آسیب رساندن به مناطق گردشگری، تبعات گوناگون اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را به دنبال داشته باشد (خبرگزاری فارس، 1397). تا به حال پژوهش‌هایی پیرامون عوامل مؤثر بر گردشگری ورزشی انجام شده است. مهدوی و همکاران (1394) به بررسی و تعیین عوامل مؤثر بر گردشگری ورزشی استان اصفهان پرداختند و نتایج نشان داد مهم‌ترین عوامل سوق دهنده، جلب کننده و بازدارنده به ترتیب دیدار با دوستان و بستگان، کیفیت تسهیلات اقامتی و نبود فعالیتهای جدی جهت اطلاع‌رسانی همچون رسانه‌ها و دستگاه‌های متولی گردشگری می‌باشد. همچنین همتی نژاد و همکاران (1394) در پژوهشی با عنوان «اولویت‌بندی جاذبه‌های گردشگری ورزشی در توسعه‌ی توریسم ورزشی استان‌های شمالی ایران» نشان دادند که جاذبه‌های مربوط به برگزاری مسابقات، ورزش‌های آبی، تپه نوردی و طبیعت‌گردی، کوهنوردی و غارنوردی، گردش در جنگل، آبگرم و طبیعت‌درمانی، شکار و صید و ورزش‌های زمستانی به ترتیب از بالاترین اهمیت در توسعه گردشگری ورزشی استان‌های مورد مطالعه برخوردار هستند.
فراهانی و همکاران (1393) به بررسی نقش مقاصد در توسعه صنعت گردشگری ورزشی در یک دوره پنج‌ساله در امارات ابوظبی پرداختند و هووا و چی یو[17] (2013) مهم‌ترین مانع زنان مالزیایی در رویدادهای گردشگری ورزشی را محدودیت‌های فرهنگی دانستند. همچنین مهم‌ترین عوامل بازدارندۀ گردشگران ورزشی معلول را به ترتیب عوامل فرهنگی، عوامل محیطی مانند آب‌وهوا و مشکلات حمل‌ونقل بیان کردند. همچنین فنگ[18] (2015) در پژوهشی با عنوان «تحقیقات بر روی منابع و توسعه یکپارچه گردشگری ورزشی در منطقه ملی غرب سیچوان» نشان داد که توسعه منابع گردشگری با توسعه ورزش‌های سنتی ملی از قبیل گردشگری زینتی و گردشگری ورزشی مشارکتی و با توسعه جشنواره‌های قبیله‌ای و رویدادهای سازمان یافته ویژه امکان‌پذیر است و با تکیه بر این جشنواره‌ها فرهنگ ورزش‌های سنتی را تا حد زیادی نشان داد. در پژوهشی دیگر آرنی و همکاران[19] (2016) با عنوان «آیا رویدادهای بزرگ ورزشی جذب کننده گردشگر هستند؟» نشان داده شد که رسانه‌ها به صورت مستقیم و غیر مستقیم اطلاعات رویدادهای ورزشی را به صورت مقاصد گردشگری در اختیار عموم قرار می‌دهند و مردم زیادی از طریق رسانه‌های ورزشی، انگیزه زیادی برای بازدید از آن رویدادها پیدا می‌کنند. بنابراین رسانه‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در جذب گردشگران ورزشی به مسابقات و رویدادهای بزرگ ورزشی دارند.
آنچه از تحقیقات انجام شده در این مورد برمی‌آید این است که وجود مناظر طبیعی زیبا شامل پارک‌های ملی، حیات‌وحش، سواحل دریا، مراکز کوهستانی و سایر جاذبه‌ها همانند آب‌وهوا، چهارفصل بودن و وجود مراکز آب‌درمانی همچون چشمه‌های آب‌معدنی میتواند فرصت مناسبی را برای جذب گردشگر ورزشی فعال و در نتیجه توسعه گردشگری ورزشی برای هر کشوری فراهم آورد. کشور ایران به دلیل دارا بودن شرایط جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی، مذهبی و همچنین برخورداری از پتانسیل های طبیعی لازم، از جمله غنی ترین کشورهای دنیاست که توان جذب گردشگران بسیاری را دارد. با توجه به موارد یاد شده، گردشگری ورزشی می تواند شرایط مطلوب تر و مناسب تری را به لحاظ فرهنگی و ارزشی، نسبت به دیگر انواع گردشگری، ایجاد کند(مجتبوی و بهمن پور،1387). یکی از استان‌هایی که با بهره بردن از این مواهب الهی میتواند پذیرای گردشگران ورزش باشد، استان لرستان است. سرزمین چهارفصل لرستان با بهره‌مندی از مواهب الهی کم‌نظیر و آثار تاریخی و گردشگری دارای ظرفیت‌های مناسب رونق صنعت توریسم و اشتغال است و این سرزمین تاریخی را می‌توان با داشتن هزاران اثر باستانی و طبیعی، آبشارهای خروشان و کوه‌های سر به فلک کشیده، یکی از مهم‌ترین مناطق باستانی ایران برشمرد؛ اما با مقایسه بین درآمدهای گردشگری ایران و لرستان ملاحظه میشود که سهم لرستان از این درآمدها در سطح پایینی قرار دارد؛ به طوری که درآمدهای گردشگری حتی نیمی از هزینه‌های آن را پوشش نمی‌دهد(خبرگزاری فارس، 1397). از آنجا که توسعه پایدار گردشگری و افزایش تعداد گردشگر در هر منطقهای، به‌طور قطع تأثیرات مثبتی در بهبود شرایط اقتصاد شهری و روستایی، افزایش اشتغال، پیشگیری از مهاجرت و رونق بازار و رقابتی شدن خواهد گذاشت و با توجه به اهمیت و گستردگی موضوع و همچنین با توجه به اینکه استان لرستان نتوانسته است جایگاه خود را به عنوان یک قطب گردشگری ورزشی در کشور مطرح نماید، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ برای سوال زیر است:
کدام عوامل و با چه اولویتی باعث توسعه گردشگری ورزشی در استان لرستان می شود؟
|
|
ورزش‌های آبی و فصلی
|
|
کوهنوردیوغارنوردی
|
|
آبگرموطبیعت‌درمانی و بیابان‌گردی
|
|
تپه نوردی و طبیعت‌گردی
|
|
شکار و صید |
|
توسعه گردشگری ورزشی |
روش‌شناسی پژوهش
پژوهش حاضر در حیطه پژوهش‌های توصیفی- تحلیلی می‌باشد که با تأکید بر نظرات مدیران و کارشناسان صورت گرفت. نمونه تحقیق 120 نفر شامل کارشناسان بخش گردشگری سازمان گردشگری و میراث فرهنگی (23 نفر) و کارشناسان آژانس مسافرتی فعال در زمینۀ تورگردانی (35 نفر) و مدیران و کارشناسان هیئت‌های سوارکاری، تیراندازی، دومیدانی، اسب‌دوانی، ورزش‌های همگانی و اسکی (62 نفر) بود که به دلیل امکان عدم بازگشت و عودت کامل پرسشنامه‌های ارسالی و کوچک بودن حجم جامعه آماری، نمونه آماری برابر با جامعه آماری به‌صورت تمام شمار انتخاب شد. جمع‌آوری دادهها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته عوامل توسعه گردشگری ورزشی (با تأکید بر جاذبه‌های طبیعی ورزشی) بود که پس از تهیه، روایی صوری و محتوایی آن به تأیید 15 تن از اساتید و متخصصان رسید و پایایی آن در یک آزمون مقدماتی با 30 آزمودنی و آلفای کرونباخ 75/0 محاسبه شد که شامل پنج عامل با مقیاس لیکرت پنج گزینه‌ای بود. برای تحلیل داده‌های این تحقیق در سطح آمار توصیفی از شاخص‌های مرکزی، انحراف استاندارد، نمایش دادهها، رسم نمودارها و فراوانی برای ویژگیهای جمعیتشناختی مانند سن، جنسیت، میزان تحصیلات و سابقه فعالیت استفاده گردید. در بخش آمار استنباطی از آزمون کولموگروف اسمیرنوف جهت مشخص کردن طبیعی بودن توزیع دادهها و از آزمون فریدمن و تحلیل عاملی برای تعیین اهمیت جاذبه‌های طبیعی ورزشی مؤثر بر توسعۀ گردشگری ورزشی استان لرستان در سطح اطمینان 05/0 و با استفاده از نسخه 21 نرم‌افزار spssبهره گیری شد.
یافته‌های پژوهش
آمار توصیفی
مطابق با داده‌های به دست آمده از ویژگیهای جمعیت شناختی اعضای نمونه، 70 درصد از پاسخگویان دارای جنسیت «مرد» و 30 درصد «زن» بودند. همچنین از نظر تحصیلات، بیشترین فراوانی مربوط به تحصیلات «کارشناسی ارشد» با 5/37 درصد و کمترین تحصیلات مربوط به تحصیلات دکتری با 4 درصد بود. از لحاظ توزیع سنّی، بیشترین فراوانی مربوط به سنین«31-35» با 7/26 درصد بود. در مورد سابقه فعالیت پاسخگویان، بیشترین فراوانی مربوط به سابقه «4-6» سال با 2/34 درصد بود.
آمار استنباطی
در ابتدا برای بررسی طبیعی بودن توزیع دادهها از آزمون کلموگروف - اسمیرنوف استفاده شد که نتیجه به شرح زیر است:
جدول 1: نتایج حاصل از آزمون کولموگروف اسمیرنف جهت طبیعی بودن توزیع دادهها
|
متغیر |
تعداد |
میانگین |
کولموگروف-اسمیرنف |
سطح معناداری |
|
ورزش‌های آبی و فصلی |
120 |
5521/3 |
413/1 |
037/0 |
|
کوهنوردی و غارنوردی |
۱۲۰ |
7472/3 |
098/1 |
179/0 |
|
آب گرم و طبیعت‌درمانی وبیابان‌گردی |
۱۲۰ |
1604/3 |
134/1 |
153/0 |
|
شکار و صید |
۱۲۰ |
4/3 |
301/1 |
68/0 |
|
تپه نوردی و طبیعت‌گردی |
۱۲۰ |
4933/3 |
890/0 |
407/0 |
با توجه به داده‌های جدول 1، چون سطح معناداری کلیه متغیرهای به کار گرفته شده در تحقیق به جز یک مورد، بالاتر از سطح 05/0 می‌باشد، لذا توزیع داده‌های متغیر های فوق نرمال است و برای بررسی فرضیه‌های آماری از آزمون‌های پارامتریک استفاده می‌گردد.
بررسی پرسش پژوهش
عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری ورزشی استان لرستان با تأکید بر جاذبه‌های طبیعی ورزشی کدام است؟
در این پژوهش از تحلیل عاملی اکتشافی برای شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری ورزشی استان لرستان استفاده شد. به همین دلیل پیش از انجام تحلیل عاملی، به منظور اطمینان از کافی بودن تعداد نمونه از معیار کایزر- می یر- اولکین و برای تعیین همبستگی بین متغیرها (گویهها) از آزمون بارتلت استفاده شد.
جدول 2: نتایج آزمون بارتلت و kmo
|
پیش فرض |
مقدار |
|
|
مقدار کیسر – می یر و اوکلین (کفایت حجم نمونه) |
734/0 |
|
|
آزمون کرویت بارتلت |
مقدار مجذور کای |
108/1025 |
|
درجه آزادی |
171 |
|
|
سطح معناداری |
001/0 |
|
نتایج جدول 2 نشان می‌دهد که تمامی پیش‌فرض‌های موردنیاز و مربوط به استفاده از روش تحلیل عاملی رعایت شده است. آزمون کیسر – می یر و اوکلین شاخصی برای کفایت نمونه است. بر اساس آزمون مذکور می‌توان میزان تعلق متغیرها به یکدیگر (علیت عاملی) و در نتیجه مناسب بودن آنها را برای تحلیل عاملی تشخیص داد و همچنین مناسب بودن هر متغیر را به تنهایی مشخص کرد. با توجه به اینکه مقدار آن برابر با 734/0 می باشد، لذا قضاوت در مورد آن در حد عالی گزارش میشود.
در آزمون کرویت بارتلت، فرض همبستگی بین سؤالات مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به مقدار مجذورکای و سطح معناداری (01/0P< و 108/1025X2=) نتیجه گرفته میشود که بین سؤالات همبستگی وجود دارد. ازاین‌رو، ادامه و استفاده از سایر مراحل تحلیل عاملی جایز است.
جدول 3: اشتراکات گویهها
|
شماره گویه |
برآورد اولیه میزان اشتراک هر متغیر |
واریانس عامل مشترک |
|
1 |
1 |
542/0 |
|
2 |
1 |
589/0 |
|
3 |
1 |
735/0 |
|
4 |
1 |
736/0 |
|
5 |
1 |
799/0 |
|
6 |
1 |
570/0 |
|
7 |
1 |
485/0 |
|
8 |
1 |
705/0 |
|
9 |
1 |
615/0 |
|
10 |
1 |
869/0 |
|
11 |
1 |
794/0 |
|
12 |
1 |
502/0 |
|
13 |
1 |
850/0 |
|
14 |
1 |
758/0 |
|
15 |
1 |
589/0 |
|
16 |
1 |
569/0 |
|
17 |
1 |
647/0 |
|
18 |
1 |
610/0 |
|
19 |
1 |
425/0 |
با توجه به نتایج جدول 3، در ستون «برآورد اولیه میزان اشتراک هر متغیر» مقادیر تمامی آنها برابر با یک است. در ستون «واریانس عامل مشترک»، اعداد درج شده نشان دهنده همبستگی با عامل است. با توجه به اینکه واریانس مشترک همه گویهها بیشتر از 4/0 گزارش شده است، همه گویهها برای تحلیل عاملی مورد استفاده قرار میگیرد.
تحلیل عامل اکتشافی نشان داد ارزش ویژه پنج عامل بزرگ‌تر از یک (عامل اول: 198/5، عامل دوم: 783/2، عامل سوم: 756/1، عامل چهارم: 477/1 و عامل پنجم: 177/1) هستند که این پنج عامل درمجموع 215/65 درصد واریانس گویه‌های پرسشنامه را توضیح می‌دهند.
جدول 4: واریانس توضیح داده شده توسط فاکتورهای استخراج شده برای پرسشنامه
|
واریانس توضیح داده شده |
مقادیر ویژه |
عوامل |
||||
|
درصد تجمعی |
درصد |
کل |
درصد تجمعی |
درصد |
کل |
|
|
967/16 |
967/16 |
224/3 |
356/27 |
356/27 |
198/5 |
1 |
|
106/31 |
139/14 |
686/2 |
002/42 |
646/14 |
783/2 |
2 |
|
100/44 |
994/12 |
469/2 |
246/51 |
244/9 |
756/1 |
3 |
|
177/56 |
077/12 |
295/2 |
019/59 |
773/7 |
477/1 |
4 |
|
215/65 |
038/9 |
717/1 |
215/65 |
196/6 |
177/1 |
5 |
با توجه به جدول فوق، درصد کل واریانس تبیین شده برابر 215/65 و مقادیر ویژه هر یک از این عامل‌ها بزرگ‌تر از یک می باشد. بنابراین، نتیجه میگیریم که اعتبار عاملی این متغیر با قبول پیش‌فرض مناسب است. پس می‌توان گفت که اجرای تحلیل عاملی بر اساس ماتریس همبستگی حاصل در گروه‌های نمونه مورد مطالعه، قابل توجیه خواهد بود.
جدول 5: نتایج بررسی سهم واریانس هر یک از عوامل توسعه گردشگری ورزشی استان لرستان
|
گویه ها |
بار عاملی |
|
جاذبه‌های مرتبط با تورهای کاروانرو در بیابان‌های کویری |
926/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با شکار مجاز چهارپایان (کل، قوچ، خرگوش و آهو و ...) |
904/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با کویر نوردی و بیابان‌گردی |
888/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با قله‌های کوه‌های استان لرستان |
858/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با صید پرندگان وحشی (قرقاول، کبک، تیهو، هوبره (... |
846/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با اسکی در زمستان |
843/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با برف نوردی در زمستان |
775/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با سوارکاری (اسب‌سواری و ...) در دامنه‌ها و چمنزارها و صحراها |
771/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با ورزش گلف در تفریحگاه‌ها |
700/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با قایقرانی در مجموعه‌های مختص این رشته‌ها |
687/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با غار نوردی و غار گردی در غارهای استان خراسان جنوبی |
658/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با دوچرخه‌سوار و دوچرخه‌سواری کوهستان در دامنه‌ها و تفریحگاه‌ها |
656/0 |
|
جاذبه‌ای مرتبط با چشمه‌های آب گرم و آب‌درمانی |
651/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با دوی آرام و پیاده‌روی و راهپیمایی در دامنه‌های طبیعی و تفریحگاه‌ها |
64/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با شنا، شیرجه در رودخانه‌ها |
559/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با نقاهتگاه‌ها، استراحتگاه‌ها و اقامتگاه‌های ییلاقی خوش آب‌وهوا |
539/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با آموزش و پژوهش مرتبط با ورزش در طبیعت |
529/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با ماهیگیری در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و دریاچههای پشت سدها |
526/0 |
|
جاذبه‌های مرتبط با صخره‌نوردی و سنگ‌نوردی |
491/0 |
با توجه به جدول 5، جاذبه‌های مرتبط با تورهای کاروان رو در بیابان‌های کویری دارای بیشترین بار عاملی است و سایر عوامل به ترتیب بار عاملی مرتب شدهاند.
بررسی فرضیه پژوهش
اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری ورزشی استان لرستان با تأکید بر جاذبه‌های طبیعی ورزشی چگونه است.
برای اولویت بندی عوامل موثر از آزمون فریدمن استفاده گردید. طبق نتایج به دست آمده از مقدار آزمون مربع کای (871/34) و همچنین سطح معناداری (کمتر از 01/0) نتیجه میگیریم که تفاوت بین رتبه مؤلفه‌ها معنادار است. لذا می‌توان رتبهبندی بین مؤلفه‌ها را به ترتیب زیر انجام داد:
6: نتایج حاصل از آزمون فریدمن جهت رتبهبندی مؤلفه‌های تحقیق
|
متغیر |
میانگین رتبه |
|
ورزش‌های آبی و فصلی |
26/3 |
|
کوهنوردی و غارنوردی |
55/3 |
|
آب گرم و طبیعت‌درمانی وبیابان‌گردی |
45/2 |
|
شکار و صید |
87/2 |
|
تپه نوردی و طبیعت‌گردی |
87/2 |
با توجه به جدول 6، مؤلفه کوهنوردی و غارنوردی دارای بالاترین رتبه در بین مؤلفه‌های تحقیق است. به‌عبارت‌دیگر، پاسخگویان بیشترین اقبال را در میان عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری ورزشی استان لرستان با تأکید بر جاذبه‌های طبیعی ورزشی به مؤلفه «کوهنوردی و غارنوردی» با میانگین رتبه 55/3 دارند. رتبهبندی سایر مؤلفه‌های تحقیق به ترتیب عبارت اند از: «ورزش‌های آبی و فصلی» با میانگین رتبه 26/3، «شکار و صید» و «تپه نوردی و طبیعت‌گردی» به صورت مشترک با میانگین رتبه 87/2 و «آب گرم و طبیعت‌درمانی و بیابان‌گردی» با میانگین رتبه 45/2.
بحث و نتیجه‌گیری
گردشگری در حال تبدیل شدن به نخستین صنعت درآمدزای جهان است. رشد چشم گیر و صعودی گردشگری در دنیا حاکی از آن است که اقتصاد آینده تا اندازة بسیاری متعلق به این صنعت خواهد بود. در عصر حاضر از میان انواع گردشگری، گردشگری ورزشی منبعی سرشار از سود و درآمد است. از طرفی، مناطق طبیعی همگی می توانند منبع توسعة ورزش باشند. در سالیان اخیر، ویژگی های مختلف و متنوع زمین، هوا و آب باعث ایجاد تعاریف تازه ای از تجارب ورزشی و حتی ایجاد ورزش های جدید یا توسعة ورزش های امروزی شده و بخش عمدة فعالیتهای گردشگری بر پایة منابع طبیعی و در طبیعت است (مجتبوی و بهمن پور،1387).
با توجه به اقلیم هر منطقه، گردشگری ورزشی شرایط و ویژگیهای خاص خود را دارد. استان لرستان با قابلیتهای طبیعی خود میتواند به عنوان یک الگوی منطقهای برای گردشگری ورزشی تبدیل گردد. لذا با توجه به اهمیت موضوع، هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری ورزشی استان لرستان با تأکید بر جاذبه‌های طبیعی ورزشی است.
نتایج پژوهش نشان داد که به ترتیب پنج عامل 1- جاذبه‌های مربوط به کوهنوردی و غارنوردی؛ 2- جاذبه‌های طبیعی ورزشی مربوط به ورزش‌های آبی و فصلی؛ 3- جاذبه‌های مربوط به شکار و صید؛ 4- جاذبه‌های مربوط به تپه نوردی و طبیعت‌گردی؛ 5- جاذبه‌های مربوط به آب گرم و طبیعت‌درمانی و بیابان‌گردی در توسعه گردشگری ورزشی استان لرستان با تأکید بر جاذبه‌های طبیعی ورزشی مؤثر هستند. بنابراین توجه به جاذبه‌های مربوط به کوهنوردی و غارنوردی در این استان برای سرمایهگذاری بیشتر، توجه ویژهای را از طرف مسئولان و متولیان امر می طلبد. همچنین لازم است که اولویت های دیگر به ترتیب در دستور کار قرار گیرند.
نتایج این پژوهش با یافته‌های مطالعات زیر همسویی دارد:
همتی نژاد و همکاران (1394) که دریافتند جاذبه‌های مربوط به برگزاری مسابقات، ورزش‌های آبی، تپه نوردی و طبیعت‌گردی، کوهنوردی و غارنوردی، گردش در جنگل، آبگرم و طبیعت‌درمانی، شکار و صید و ورزش‌های زمستانی به ترتیب از بالاترین اهمیت در توسعه گردشگری ورزشی استان‌های شمالی کشور برخوردار هستند.
اندام و همکاران (1393) که چشم‌اندازهای طبیعی را به عنوان مؤلفه مؤثر در گردشگری ورزشی شناسایی کردند.
فلاحی و همکاران (1392) و ادبی فیروزجاه و همکاران (1388) در زمینه شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری ورزشی از حیث جاذبه‌های طبیعی ورزشی.
در یک تحقیق همسوی دیگر، کوشچر[20] و همکاران معتقدند که مقاصد کوهستانی، واحدهای جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی هستند که زیرساخت‌های لازم را برای بازدیدکنندگان کوهستانی فراهم کرده‌اند. آنان مناظر طبیعی زیبا، زمین مناسب برای ورزش و آب هوای مطلوب را از عوامل کشش در جذب بازدیدکنندگان به مناطق کوهستانی قلمداد می‌کند(کوشچر و همکاران، 2017 ).
همتی نژاد در پژوهش خود جاذبه‌های مربوط به ورزش‌های آبی را اولویت اول در توسعه گردشگری استان‌های شمالی کشور و فلاحی در تحقیق خود جاذبه‌های کوهنوردی و ورزش زمستانی را اولویت اول توسعه استان کردستان نشان دادند، درحالی‌که در این پژوهش جاذبه‌های مربوط به کوهنوردی و غارنوردی را بالاترین اولویت در توسعه گردشگری استان لرستان را دریافت. یکی از دلایل اصلی این اختلاف‌ها میتواند وجود پتانسیل‌های لازم و زیرساخت‌های موجود در این استان‌ها باشد، چرا که استان‌های شمالی کشور به دلیل بهره‌گیری از سواحل دریایی و فراوانی آب، مستعد توسعه رشته‌های آبی و استان کردستان به علت قرارگیری در ارتفاعات رشته‌کوه‌های زاگرس شرایط لازم برای توسعه ورزش‌های زمستانی از جمله اسکی روی برف را دارا می‌باشند. با وجود این، استان لرستان نیز با داشتن طبیعت بکر و کوهستانی مناسب میتواند به یکی از قطب‌های مناسب برای توسعه این رشته‌ها تبدیل گردد.
ادارات متولی در امر گردشگری ورزشی به ویژه گردشگری ورزشی مانند ادارات ورزش و جوانان استان لرستان و اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان می توانند با بهره‌گیری از نظرات کارشناسان این حوزه و توجه به مواهب الهی که خداوند در این استان نهاده است، موجبات ارتقای صنعت گردشگری به ویژه گردشگری ورزشی را فراهم آورند. آنها می‌توانند از ظرفیت‌های کوهنوردی و غار نوردی این استان و چشمه‌های آب‌معدنی و موارد دیگر مؤثر در گردشگری ورزشی با تأکید بر جاذبه‌های طبیعی ورزش استفاده بهینه را ببرند و در جهت توسعه اقتصادی این استان گام بزرگی بردارند. همچنین پس از شناسایی عوامل مؤثر در گردشگری ورزشی استان لرستان، طرح‌ها و برنامه‌های اجرایی لازم را در قالب برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تدوین نمایند؛ به طوری که در آن چشم‌اندازهای بلندمدت پیشرفت استان در زمینه گردشگری ورزشی طبیعی لحاظ گردد و از نظرات خبرگان بخوبی استفاده گردد.
بر اساس یافته‌های پژوهش، در بین عوامل پنج‌گانه مؤثر در توسعه گردشگری ورزشی استان لرستان با تأکید بر جاذبه‌های طبیعی ورزشی هر گویه با سهم متفاوتی در ایجاد توسعه گردشگری ورزشی نقش دارد؛ به‌طوری‌که عوامل جاذبه‌های مربوط به کوهنوردی و غارنوردی با میانگین رتبه (55/3) بیشترین تأثیر و عوامل جاذبه‌های مربوط به آب گرم و طبیعت‌درمانی و بیابان‌گردی با میانگین رتبه (45/2) کمترین تأثیر را در توسعه گردشگری ورزشی استان لرستان دارند. بنابراین میزان تأثیر به طور مستقیم به وجود جاذبه‌های طبیعی ورزشی در استان لرستان مرتبط می‌باشد.
دلایل اهمیت بیشتر جاذبه‌های کوهنوردی و غارنوردی، ورزش‌های آبی و فصلی نسبت به سایر جاذبه‌ها در دو عامل می‌باشد:
اولین عامل، گستردگی این جاذبه‌ها در استان لرستان: سیمای طبیعی لرستان، از کوه‌های سربرافراشته اشترانکوه و گرین و سفیدکوه گرفته تا دشت‌ها و دره‌های سرسبز و پرآب، آبشارها و رودهای زیبا، همه و همه دارای تصاویر دل‌انگیز و چشم‌اندازهای بدیعی است که هر بیننده‌ای را به شگفتی و تحسین وا‌می‌دارد. استان لرستان از لحاظ جغرافیایی پیونددهنده نیمه شمالی کشور با نیمه جنوب غربی کشور است.
دومین عامل، تأثیرپذیری کمتر این جاذبه‌های گردشگری در استان لرستان از پدیده فصلی بودن است. تغییرات فصلی در پدیده گردشگری بیانگر چالشی جهانی در مدیریت جاذبه‌های گردشگری است. توجه به موضوعات، چالش‌ها و فرصت‌های مرتبط با فصلی بودن و تأثیر آنها بر جاذبه‌های گردشگری مبتنی بر ورزش اهمیت زیادی دارد.
در این پژوهش جاذبه‌های مربوط به بیابان‌گردی و طبیعت‌درمانی، از نظر کارشناسان نسبت به سایر جاذبه‌ها در رتبه‌های پایین‌تر قرار گرفتند، زیرا استان لرستان سرزمینی کوهستانی با محدوده میانی کوه‌های زاگرس می باشد و از آب‌وهوای متنوع و رودها و چشم‌اندازهای بی‌بدیل کوهستانی برخوردار است و قرار گرفتن عامل بیابان‌گردی و طبیعت‌درمانی در اولویت آخر منطقی به نظر می‌رسد.
جاذبه‌های طبیعی در هر کشوری یکی از مهم‌ترین گزینه‌های گردشگری به‌ویژه گردشگری ورزشی برای آن کشور محسوب میشود و شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری ورزشی و سرمایهگذاری بر روی آنها میتواند باعث رونق اقتصادی فراوانی برای کشورها و دهکده‌های گردشگری ورزشی گردد. لذا استان لرستان نیز به‌عنوان یکی از استان‌ها مرتبط با صنعت گردشگری و همچنین با توجه به پتانسیل‌های موجود در حد قابل قبول میتواند به عنوان قطب گردشگری در زمینه جاذبه‌های طبیعی قرار گیرد. بی‌شک شناخت عوامل (مورد بحث) مؤثر میتواند راهنمای مناسبی در بررسی راهکارهای جذب هر چه بیشتر افراد و گردشگران در بازدید و استفاده از این اماکن باشد. محققان امیدوارند که نتایج این تحقیق بتواند باعث توسعه و ایجاد علاقه در استفاده افراد و گردشگران از این اماکن باشد و با تکیه بر اطلاعات دقیق و جامع از نیازهای اعلام شده از سوی کارشناسان و مدیران، راهکارهایی با قابلیت اجرا ارائه شود.
پیشنهادها
با توجه به نتایج پژوهش حاضر پیشنهاد‌های زیر ارائه می‌گردد:
- با توجه به اهمیت جاذبه‌های کوهنوردی و غارنوردی در بین سایر جاذبه‌های طبیعی ورزشی در استان لرستان، پیشنهاد میشود سرمایهگذاری در بخش زیرساختی برای جاذبه‌های طبیعی گردشگری ورزشی مورد توجه مدیران در بخش گردشگری به ویژه گردشگری ورزشی قرار گیرد.
- با توجه به اولویت‌بندی عامل‌های مهم طبیعی گردشگری از دیدگاه کارشناسان در استان و قرار گرفتن جاذبه‌های ورزش‌های آبی و فصلی در اولویت بعدی، پیشنهاد میشود با برگزاری مسابقات و تورهایی تشویقی در دریاچههای کیو و گهر، این استان به قطب منطقهای در کشور تبدیل گردد.
- توسعه تلاش‌های بازاریابی در جهت جلب گردشگر از استان‌های هم‌جوار (خوزستان، مرکزی و...) با تکیه بر منابع طبیعی و آبشارهای موجود از جمله: نوژیان، بیشه و آبشار آب سفید الیگودرز.
- معرفی مقاصد گردشگری استان بر حسب طبقات مختلف گردشگران از جمله گردشگران تاریخی- فرهنگی و اکوتوریستی و همچنین آشنا نمودن مسئولان و مردم با توریسم ورزشی.
- ایجاد مراکز اطلاع‌رسانی در مبادی ورودی اصلی گردشگری استان و همچنین ایجاد امکانات بین‌راهی در سطح استان.
- راه‌اندازی تورهای تشویقی و تخفیفی از سراسر کشور مثل تورهای تشویقی برای کارمندان و یا افراد نمونه در سازمان‌ها و نهادها و ....
در پایان به برخی محدودیت های پژوهش اشاره می گردد؛ از جمله: محدود بودن ابزارهای جمع آوری اطلاعات به کتب، پایان نامه‌ها، پرسشنامه‌ها، سایت‌های اینترنتی و... و همچنین عدم استفاده از سایر روش‌ها مثل مصاحبه، بررسی اسناد و مدارک و آیین نامه‌ها و... در کنار عدم دسترسی به پاسخگویان برای تکمیل پرسشنامه و بُعد مسافت. همچنین در این تحقیق به منظور زمینه یابی از پرسشنامه استفاده شده که ممکن است برخی از افراد از ارائه پاسخ واقعی خودداری کرده باشند.
منابع
- ادبی فیروزجاه، جواد. (1385). «بررسیعواملمؤثربرتوسعهگردشگریورزشی کشورباتأکیدبرجاذبه‌هایطبیعیورزشی». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
- ادبی فیروز جاه، جواد؛ کوزه چیان، هاشمو احسانی، محمد.(1388) . «بررسیمهمترینجاذبه هایطبیعی ورزشیمؤثربرتوسعهگردشگریورزشیکشورازدیدگاهکارشناسانورزشیوگردشگری». مدیریت ورزشی. شماره1. دوره1. صص 81-67.
- اندام، رضا؛ آقایی، علی کبر؛ عنبریان، مهرداد و پارساجو، علی.(1393). «راهکارهایتوسعةتوریسمورزشیدراستانهمدان». پژوهش های معاصر در مدیریت ورزش. سال چهارم. شماره 73.1-44.
- پارکز، ژانت بی؛ بیورلی آر، کی زنگر و کوارترمن، جروم. (1382). مدیریت معاصر در ورزش. محمد احسانی. چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس
- خبرگزاری فارس. (1397). «توسعه گردشگری لرستان و ضرورت مشارکت در آن». 23/5/1397.
- فراهانی، ابوالفضل؛ اصفهانی، نوشین؛ زارعی، محسن و خالقی آرانی، حسین. (1393). «نقشمقاصددرتوسعهصنعتگردشگریورزشیدریکدورهپنج سالهدرامارتابوظبی». مجله مدیریت ورزشی. دوره 6. شماره 2.صص 230-215.
- فلاحی، احمد؛ حسنی، احسان و کروبی، مهدی. (1392). «بررسیجاذبههایطبیعیمؤثربرتوسعهگردشگریورزشیاستانکردستان». نشریه مطالعات مدیریت ورزش. شماره 17.صص 174-159.
- گی، چاک وای. (1390). جهانگردیدرچشم‌اندازیجامع. علی پارسیان و محمد اعرابی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگ.
- فرزان نیا، فرهاد. (1395). «بررسی عوامل موثر بر توسعه گردشگری ورزشی استان خراسان جنوبی با تاکید بر جاذبه های طبیعی ورزشی». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور.
- مجتبوی، سیدکوروش و بهمن پور، هومن. (1387). توریسم ورزشی. کمیته تهران: ملی المپیک
- مهدوی، فتاح؛ یوسفی، بهرام و غلامی ترکسلویه، سجاد. (1394). «تعیینعواملمؤثربرگردشگریورزشیاستاناصفهان». نشریه مطالعات مدیریت ورزشی. شماره 32. صص90-73.
- همتی نژاد، مهرعلی؛ شهریاری سجهرودی، بهمن و ملک اخلاق، اسماعیل. (1394). «اولویت‌بندیجاذبه‌هایگردشگریورزشیدرتوسعه‌توریسمورزشیاستان‌هایشمالیایران». دو فصلنامه مدیریت و توسعه ورزش. شماره 1(6). صص 33-19.
- هنرور، افشار. (1383). «بررسیعواملمؤثربرتوسعهگردشگریناشیازبرگزاری رویدادهایورزشیبین‌المللیدرکشور». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران.
- هنرور، افشار و غفوری، فرزاد. (1382). «اثراتاقتصادیورزشدرچندکشورمنتخب». سخنرانی در چهارمین همایش بین‌المللی تربیت‌بدنی و علوم ورزشی. دانشگاه تهران. بهمن.1382.
- Arne, M. Ulvnesa, Harry, Arne, Solberg .(2016). “Can major sport events attract tourists? A study of media information and explicit memory”. Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, Volume 16, Issue 2,p 143-157.
- Byeong, p. & Yoo-shik, Y .(2009). “Segmentation by motivation in rural tourism: A Korean case study”. Tourism Management, 30(1), 99-108.
- Emery, P .(2010). “Past, Present, Future Major Sport Event Management Practice: The Practitioner Perspective”. Sport management review, 13,158-170.
- Gibson, H.J. (1998). “Sport tourism: A critical analysis of research”. Sport Management Review, vol. 1, issue 1, pages 45-76.
- Higam, J, & Hinch, T (2006). “Sport and Tourism Reserch: A Geographic Approach”. Journal of Sport & Tourism, 11: 31-49.
- Hua, K. P. & Chiu, L. K. (2013). “Multiculturism: Issues of malaysian femalesport tourists’ in event-based sport tourism”. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 91(1), 270–287.
- Kaplanidou, K. (2007). “Affective Event and Destination Image: Their Influence on Olympic Travelers”. Behavioral Intentions, Volume 10: 159-173.
- Kuščer, K., Mihalič, T., & Pechlaner, H. (2017). “Innovation, sustainable tourism and environments in mountain destination development: a comparative analysis of Austria, Slovenia and Switzerland”. Journal of Sustainable Tourism, 25(4), pp. 489-504.
- Lei, S. S. & Cole, H. (2011). “Understand leisure travel motivation of travelers with acquired mobility impairment”. Tourism Management, 33(1), 228-231.
- Suqiong, Feng. (2015). “Research on the Sports Tourism Resources and Integrated Development in Minority National Region in Western of Sichuan”. International Conference on Education Technology and Economic Management, p 665-668.
- Van der Zee, Egbert. (2011). “Image Improvement as a Tangible Legacy of Hallmark Events; the Case of the 2010 World Cup in South Africa”. Research Master Human Geography and planning Faculty of Geosciences.
)