نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکترای مدیریت ورزشی، گروه علوم ورزشی، دانشگاه تهران (پردیس بین المللی کیش)، کیش، ایران
2 استادیار، مدیریت ورزشی، گروه علوم ورزشی، دانشگاه تهران (پردیس بین المللی کیش)، کیش، ایران E-mail: Horajabi@ut.ac.ir
3 استاد تمام، گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
4 دانشیار، گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
اهمیت و نقش ورزش در حوزه بینالمللی و به طور ویژه حضور ورزشکاران پاک و عاری از دوپینگ در رویدادهای ورزشی بر کسی پوشیده نیست. هدف از پژوهش حاضر، بررسی علل گرایش ورزشکاران نخبه به دوپینگ است که با روش کیفی انجام شد. جامعۀ آماری این پژوهش را هیئت رئیسه فدراسیونها، مربیان و ورزشکاران تیمهای ملی دوچرخه سواری، دومیدانی، وزنه برداری، کشتی و بسکتبال که بر اساس گزارش فدراسیون پزشکی در آذر 1395 دارای بیشترین آمار دوپینگ در ایران بودند و در بازیهای آسیایی جاکارتا حضور داشتند، تشکیل می دادند. نمونه ها با روش نمونه گیری هدفمند و تکنیک گلوله برفی انتخاب شدند. برای جمع آوری دادهها، از مصاحبه های نیمه ساختاریافته و برای انجام مراحل کدگذاری و تحلیل دادهها از نرم نرم افزار MAXQDA 2018 استفاده شد. بر اساس یافته ها، 13 مولفه به عنوان علل گرایش به دوپینگ در بین ورزشکاران ملی پوش ایران شناسایی شدند: مشکلات فردی، روانی، مالی، قانون، مدیریتی، مربیان، عملکردی، نگرش فرد، دلایل اجتماعی و فرهنگی، کنترل، ساختاری، منفعت طلبی و رسانه ها. در پایان، متناسب با نتایج به دست آمده پیشنهادهایی در راستای جلوگیری از گرایش ورزشکاران به دوپینگ ارائه شد.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
A Study on Causes of Elite Athletes' Tendency to Doping
نویسندگان [English]
- Mohsen Biranvand 1
- Hossein Rajabi Noush Abadi 2
- Seyyed Nasrollah Sadjadi 3
- Mehrzad Hamidi 4
1 Ph.D. in Sport Management, Sport Sciences Department, Kish International Campus, University of Tehran, Kish, Iran
2 Ph.D., Assistant Professor in Sport Management, Sport Sciences Department, Kish International Campus, University of Tehran, Kish,
3 Ph.D., Full Professor, Sport Managemen Department, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
4 Ph.D., Associate Professor, Sport Management Department, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
Considering importance and role of sport in the international level inparticular the presence of clean and doping-free athletes in sporting events, it seems that achieving this is crucial in identifying the causes of this unpleasant phenomenon in sport. The research is to study the causes of elite athletes' tendency to doping which was done by qualitative research method. The statistical population was the board of federations, coaches and athletes of the national teams of cycling, running, weightlifting, wrestling and basketball which according to the report of the Medical Federation of December 2016 had the highest doping rates in Iran and participated in the Jakarta Asian Games. The Samples were selected by purposeful sampling and snowball technique. Semi-structured interviews were used for data collection and MAXQDA 2018 software was used for data coding and data analysis.
According to the findings, 13 factors were identified as causes of doping tendency among Iranian national athletes, including personal, psychological, financial, legal, managerial, coaching, functional, individual, attitude, social and cultural, control, structural factors. Finally, in line with the results, some suggestions were pesented.
کلیدواژهها [English]
- Key Words: Doping
- Drugs
- World Anti-Doping Agency (WADA)
- Elite Athletes and Professional Sports
بررسی علل گرایش ورزشکاران نخبه به دوپینگ
محسن بیرانوند[1]
حسین رجبی نوش آبادی[2]
سید نصرالله سجادی[3]
مهرزاد حمیدی[4]
تاریخ دریافت مقاله: 28/7/1398
تاریخ پذیرش مقاله:3/10/1398
مقدمه
ورزش از جنبههای مختلف زندگی فردی و اجتماعی انسانها را تحت تأثیر قرار داده و بسیاری از مردم را در مسائل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی به شیوههای گوناگون درگیر خود ساخته است. شاید به جرات بتوان گفت که آنچه به یک رویداد ورزشی کوچک یا بزرگ زیبایی می بخشد، نمایش ارزش های اخلاقی است که استفاده نکردن از داروهای نیروزا (دوپینگ) از آن جمله است (کاویانی فرد و کاویانی فرد، 1398). براساس «قانون جهانی ضد دوپینگ»[5](وادا[6]، 2015)، هر نوع ماده یا روشی برای افزایش عملکرد که ویژگیهایی نظیر پتانسیل افزایش عملکرد، تهدید سلامتی و تخطی از روح ورزش را دارا باشند، به عنوان نقض قانون ضد دوپینگ شناخته میشود.
برخی از تحقیقات به بررسی عدم تعهد اخلاقی در دوپینگ پرداخته اند. کاواسانو و همکاران (2016) نشان دادند که عدم تعهد اخلاقی رابطۀ مثبت معناداری با تمایل به استفاده از مواد نیروزا در بین ورزشکاران دارد. دیوکان (1395) در پژوهشی با عنوان «مدیریت پیشگیری از دوپینگ (نقش فاکتورهای آموزشی، ورزشی و باورهای دینی بر مستعد دوپینگ بودن ورزشکاران نخبه)» دریافت که میزان ضریب تأثیر متغیر های مستقل فاکتورهای آموزشی و ورزشی با متغیر وابسته مستعد دوپینگ بودن معنی دار نبود، اما متغیر پیش بین باورهای دینی با متغیر مستعد دوپینگ بودن ارتباط معنی داری را نشان داد. ابه و پیچ[7] (2018) در بررسی دوپینگ مقطعی و تمام وقت در بین ورزشکاران نخبه دانمارک و بررسی تفاوتهای جنسیتی یک نظرسنجی آنلاین (میزان پاسخ= 57 درصد) انجام دادند. در پی دستیابی به اطلاعات بیوگرافی و همچنین سؤالاتی با روش انتخاب تصادفی در مورد دوپینگ مشخص شد که میزان شیوع دوپینگ در بین ورزشکاران نخبه دانمارکی شبیه به ورزشکاران نخبه هلندی و آلمانی است؛ در واقع ورزشکاران هلندی و آلمانی کمتر به سراغ دوپینگ می روند. در مطالعهای دیگر در بین ورزشکاران نخبه، میزان دوپینگ تخمین زده شده در مسابقات قهرمانی جهانی دو و میدانی و در بازی های پان عربی 1/57 درصد بود (اولریچ[8] و همکاران، 2018). وایت کر و بک هاوس[9] (2017) گزارش کردند که در بین سال های 2009 و 2015، 49 بازیکن راگبی و یک مربی در انگلیس محروم شدند. بیش از 50 درصد از بازیکنان شرکت کننده در این رقابت ها زیر 25 سال بودند. در نتایج این مقاله آمده است برای نتیجه گرفتن بهتر جهت ضد دوپینگ به افزایش سطح آموزش مبارزه با دوپینگ نیاز است. این یافته ها همچنین این دیدگاه را می کاود که ورزشکاران یکسان نیستند. در نتیجه، درک عمیق از شرایط اجتماعی و فرهنگی که باعث تشویق دوپینگ می شود در اولویت قرار دارد. دونکان[10] و همکاران (2018) پی بردند که برخی مسائل فرهنگی، نقش اساسی در عدم استفاده ورزشکاران از مواد نیروزا دارد. کاواسانو و همکاران (2016) در تحقیقی با عنوان «مقیاس عدم تعهد اخلاقی در دوپینگ» نشان دادند که عدم تعهد اخلاقی رابطۀ مثبت معناداری با تمایل به استفاده از مواد نیروزا در بین ورزشکاران دارد. نتایج تحقیق کاشی و همکاران (1396) نشان داد که مصرف مواد نیروزا و دوپینگ، واقعیتی انکار ناپذیر است و امروزه تنها مختص مردان ورزشکار در برخی از رشته ها نیست. دامنه این شیوع در زنان ورزشکار و جمعیت بسیار گسترده ای از ورزشکاران رشته های مختلف می باشد. بنابراین در صورت عدم توجه مسئولان، سیاستمداران و برنامه ریزان به این موضوع هر روز شاهد آسیب بیشتر جوانان و نوجوانان کشور خواهیم بود. توجه مربیان و ورزشکاران به نتایج رقابتهای ورزشی، مسائل حاشیهای و فشارهای جانبی بر ورزشکاران منجر به جستجوی برتریهای فیزیولوژیکی، تغذیهای و روانی گردیده که این امر گرایش به پدیدۀ دوپینگ را به وجود آمده است (شوشتریزاده و همکاران، 1392). نمونه بارز آن حذف بسیاری از ورزشکاران کشور روسیه از المپیک 2016 ریو میباشد.
با توجه به اهمیت و نقش ورزش در حوزۀ جهانی و حضور ورزشکاران بدون دوپینگ در رویدادهای بینالمللی، شناسایی عوامل ایجاد این پدیده از اولویت ویژه ای برخوردار می باشد. هم اکنون این معضل در اکثر رشتههای ورزشی مشکلاتی را برای ورزشکاران، تیم ها و فدراسیون ها در سطوح مختلف ایجاد کرده است و اخبار و آمار محرومیتهای سنگین، بلند مدت و محروم شدن برخی از ورزشکاران در رشتههای مختلف ورزشی حاکی از ارتکاب به دوپینگ می باشد. البته به نظر میرسد شکاف اصلی در مقابله با پدیده دوپینگ، همچنان در فقدان یک برنامۀ جامع و یکپارچه برای شناسایی دلایل و نبود راهکارهای مدیریتی و پیشگیری از این پدیده می باشد. لذا محقق در پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سوال است:
عوامل گرایش ورزشکاران به دوپینگ در ایران کدام اند و راهکارهای جلوگیری از این پدیده چیست؟
روش شناسی پژوهش
تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی بود که به روش کیفی انجام گرفت. برای جمع آوری دادهها، از مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته استفاده شد. جامعۀ آماری این تحقیق متشکل از هیئت رئیسه فدراسیونها، مربیان و ورزشکاران تیمهای ملی دوچرخه سواری، دومیدانی، وزنه برداری، کشتی و بسکتبال بود که در بازیهای آسیایی جاکارتا حضور داشتند. برای انتخاب نمونه ها به منظور انجام مصاحبه ها و شناسایی مؤلفه ها، از روش نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد. ابتدا پژوهشگر با ورزشکارانی که سابقۀ محرومیت به دلیل دوپینگ را داشتند، مصاحبه کرد. این مصاحبهها در محل تمرین ورزشکاران و به صورت انفرادی انجام گرفت. سپس جهت مصاحبه با هیئت رئیسه فدراسیونها در دفتر کار آنها حضور یافت. کلیة مکالمات روی نوار صوتی ضبط و سپس بلافاصله کلمه به کلمه روی کاغذ پیاده و تجزیه و تحلیل شد. کسب اجازة ضبط مصاحبهها، رضایت آگاهانه، حفظ گمنامی، محرمانه بودن اطلاعات و تعهدات اخلاقی در همة مصاحبهها مدنظر قرار گرفت. تعداد 30 مصاحبه انجام شد تا اشباع نظری حاصل گردد. در ادامه، تحلیل مصاحبهها با کدگذاری به صورت باز و محوری انجام شد. متن مصاحبهها با استفاده از نرم افزار MAXQDA 2018 مورد بررسی قرار گرفت.
یافتههای پژوهش
کدگذاری باز: در این تحقیق کد گذاری تا جایی ادامه یافت که مفاهیم حاصل از مصاحبه ها در موقعیت باز کشف قرار گیرند. سپس مفاهیم بر اساس ارتباط با موضوعات مشابه طبقهبندی شدند. نتایج حاصل از کدگذاری باز دادههای کیفی گردآوری شده با استفاده از ابزار مصاحبه نشان دادند که تعداد 72 کد باز از میان 212 مفهوم شناسایی شده اند.
کد گذاری محوری: نتایج جدول 1 حاکی از 72 کد باز در قالب یک مقوله و 13 زیرمقوله و فراوانی هر کد باز می باشد. در ادامه به بررسی مقولههای شناسایی شده پرداخته میشود.
جدول 1: نتایج حاصل از کدگذاری محوری
|
مقولهها |
زیرمقولهها |
کد گذاری باز |
فراوانی |
|
علل گرایش |
مشکلات فردی |
عدم اطمینان ازآینده شغلی |
2 |
|
عدم استعداد دررشته ورزشی انتخابی |
3 |
||
|
شکسته شدن قبح دوپینگ درسنین کم و ورزش آماتور |
1 |
||
|
عدم تسلط به زبان انگلیسی و اشتباه درترجمه راهنمای استفاده از دارو |
1 |
||
|
انتظار نابجا و فشار خانواده |
8 |
||
|
خوب تمرین نکردن وعدم آمادگی جهت حضوردرمسابقات |
4 |
||
|
نقصان در بدن و برای جبران آن |
3 |
||
|
تکرار قهرمانی |
2 |
||
|
تأثیردوستان و هم تمرینیها |
11 |
||
|
مشورت گرفتن ازافراد ناآگاه وترس ازتماس با افراد مسئول |
3 |
||
|
عدم آگاهی ورزشکار از لیست داروهای ممنوعه ونحوه استفاده ازمکملها |
9 |
||
|
روانی |
روی آوردن بعد از شکست ورزشی |
1 |
|
|
عدم توانایی نه گفتن به پیشنهادکننده |
1 |
||
|
داشتن ظاهری مناسب در نوجوانان |
1 |
||
|
داشتن حس برتری نسبت به دیگران |
4 |
||
|
وابستگی روانی بعد از اولین استفاده |
2 |
||
|
عدم اعتماد به نفس |
5 |
||
|
مالی |
ارزان بودن مواد ممنوعه |
2 |
|
|
بالا بودن قیمت مکملهای استاندارد |
1 |
||
|
محدودیت وگران بودن کیت های تست دوپینگ |
2 |
||
|
بالا بودن هزینههای راه اندازی آزمایشگاه |
1 |
||
|
اخد سود بالا در تجارت مکمل های غیرمجاز |
2 |
||
|
دسترسی به جوایز نقدی |
5 |
||
|
کسب منافع مالی |
11 |
||
|
شرایط بد اقتصادی در جامعه |
4 |
||
|
قانون |
عدم جنبه جرم عمومی برای دوپینگ |
1 |
|
|
عدم منافع پرسنل ضددوپینگ درهیچ سازمان ورزشی دیگر |
2 |
||
|
سهل بودن ورود مکمل توسط مسافران ازخارج ازکشور |
1 |
||
|
عدم وجود قوانین بازدارنده در مورد برخورد با متخلفان |
2 |
||
|
عدم وجود موانع قانونی محکم برای جلوگیری از ورود مکمل قاچاق |
2 |
||
|
مدیریتی |
تحریمهای وضع شده ازسوی سایر کشورها |
1 |
|
|
عدم ثبات مدیریت |
1 |
||
|
چشم پوشی کردن ازخطای افراد به جهت زود نتیجه گرفتن |
3 |
||
|
انتظار نابجا ازمربیان و ورزشکاران |
3 |
||
|
عدم وجود ایمان راسخ به مبارزه با دوپینگ در بین مدیران |
3 |
||
|
شناخت ناکافی مدیران از شرایط رشته ورزشی |
1 |
||
|
نتیجهگرایی |
8 |
||
|
مربیان |
فشارمربیان برای نتیجهگیری و راهیابی به تیم ملی |
2 |
|
|
نگرانی از آینده شغلی در بین مربیان |
1 |
||
|
پایین بودن سطح علمی مربیان |
4 |
||
|
انتظار نابجا از ورزشکاران |
1 |
||
|
اثبات عملکرد خود |
4 |
||
|
تشویق بیشتر ورزشکاران به انجام دوپینگ توسط مربیانی که خود در دوران ورزشی از مواد نیروزا استفاده می کردند. |
2 |
||
|
عملکردی |
ترمیم آسیب دیدگی |
1 |
|
|
افزایش رکورد و عملکرد |
2 |
||
|
افزایش یا کاهش وزن |
2 |
||
|
نگرش فرد |
غیر ممکن بودن ورزش حرفهای بدون دوپینگ |
5 |
|
|
استفاده همه از دوپینگ |
12 |
||
|
دلایل اجتماعی و فرهنگی |
صرفاً توجه به نتیجه نه تلاش افراد |
1 |
|
|
قهرمانی ملاک خوشبختی |
2 |
||
|
اشاعه فرهنگ موفقیت از هر طریق ممکن |
1 |
||
|
بیحوصلگی و عدم صبر در ورزشکاران |
2 |
||
|
ارزشی شدن، زود نتیجه گرفتن و دور زدن |
11 |
||
|
کنترل |
رصد نکردن ورزشکاران جدید ملی پوش ونحوه راهیابی به تیم ملی |
1 |
|
|
نبود سیستم هشداردهنده در مورد این معضل |
1 |
||
|
نگرفتن تست دوپینگ در مسابقات داخلی و قبل ازاعزامهای برون مرزی |
2 |
||
|
کنترل ونظارت کم روی ورزشکاران ملی پوش خارج ازاردوی تیم ملی |
1 |
||
|
نداشتن آزمایشگاه استاندارد در کشور |
1 |
||
|
پایین بودن کنترل های لازم |
1 |
||
|
ساختاری |
دسترسی محدود به مکمل استاندارد و ارزان |
2 |
|
|
عدم برگزاری لیگ پویا و درآمدزایی پایین برای ورزشکاران |
1 |
||
|
محدودیت دردسترسی به تجهیزات ورزشی روز دنیا |
1 |
||
|
آلودگی مکمل های موجود در بازار |
2 |
||
|
منفعت طلبی |
راهیابی به تیم ملی و یا رده های بالاتر |
3 |
|
|
جلب توجه جامعه |
2 |
||
|
رسیدن به منصبهای مدیریتی بعد از دوران قهرمانی |
2 |
||
|
معافیت سربازی |
1 |
||
|
راهیابی به دانشگاه |
1 |
||
|
کسب شهرت و یا حفظ آن |
17 |
||
|
رسانهها |
نپرداختن به مضرات دوپینگ |
1 |
|
|
جلب توجه رسانه ها |
1 |
||
|
توجه رسانه فقط به نفرات برتر |
1 |
شکل 1 به تشریح «مقولات علل گرایش» به دست آمده از خروجی نرم افزار MAXQDA 2018 پرداخته است.
شکل 1: تصویری کلی از نظرات مصاحبه شوندگان در مورد مقولات
شکل 1 ، تصویری کلی از نظرات 7 مصاحبه شونده را برای هر مقوله نشان می دهد. به این صورت که در این شکل 30 ستون موجود است و هر ستون مربوط به یک مصاحبه شونده است. در هر ستون برای هر مصاحبه شونده یک مربع برای مقوله «علل گرایش» داریم. هرچه این مربع بزرگتر باشد، آن مقوله از نظر آن مصاحبه شونده با اهمیت تر بوده است. بطور کلی این شکل، تصویری کلی از فراوانی مقوله های شناسایی شده را نشان می دهد.
شکل 2: فراوانی هر یک از زیرمقوله های مربوط به مقوله علل گرایش
شکل 2، فراوانی هر یک از زیرمقوله های مربوط به مقوله علل گرایش را نشان می دهد که در جدول 1 دلایل گرایش ورزشکاران به دوپینگ با 13 علت شناسایی و نمایش داده شد.
در نهایت با توجه به نتایج حاصل از تحلیل مصاحبهها مشخص شد که مدل علل گرایش به دوپینگ در بین ورزشکاران ملی پوش ایران شامل 13 مؤلفه میباشد که به صورت شکل 3 ارائه میشود.
شکل 3: مدل علل گرایش ورزشکاران نخبه به دوپینگ
بحث و نتیجهگیری
هدف از پژوهش حاضر، بررسی علل گرایش ورزشکاران نخبه به دوپینگ است که با روش کیفی انجام شد. نتایج تحلیل محتوایی مصاحبهها نشان داد که یکی از علل گرایش به دوپینگ، مشکلات فردی میباشد. به عنوان مثال، عدم انجام استعدادیابی قبل از شروع به فعالیت افراد در یک رشته ورزشی میتواند یک عامل گرایش به دوپینگ باشد؛ به این صورت که اگر رشته ورزشی فرد با استعداد و توان فیزیکی وی متناسب نباشد، در آینده فرد برای رفع آن نقصان و بهبود فیزیک بدن خود، به سمت دوپینگ گرایش پیدا میکند. از سوی دیگر، از هر ورزشکاری باید به اندازه توانش توقع و انتظار داشت. خانواده، مربی، داور، فدارسیون و کمیته ملی باید به این امر توجه داشته باشند و از توقعات بی مورد خودداری کنند. از دیگر مشکلات فردی که موجب گرایش به دوپینگ میشود، می توان به عواملی چون: عدم اطمینان از آینده شغلی، شکسته شدن قبح دوپینگ در سنین کم و ورزش آماتور، عدم تسلط به زبان انگلیسی و اشتباه در ترجمه راهنمای استفاده از دارو، خوب تمرین نکردن و عدم آمادگی جهت حضور در مسابقات، تکرار قهرمانی، تاثیر دوستان و هم تمرینی ها، مشورت گرفتن ازافراد ناآگاه و ترس از تماس با افراد مسئول و عدم آگاهی ورزشکار از لیست داروهای ممنوعه و نحوه استفاده از مکمل ها اشاره نمود.
ارزان بودن مواد ممنوعه و بالا بودن قیمت مکمل های استاندارد، از دیگر عوامل مالی گرایش به دوپینگ است. علاوه بر آن، محدودیت و گران بودن کیت های تست دوپینگ، بالا بودن هزینههای راه اندازی آزمایشگاه، سود بالای تجارت مکمل، کسب منافع مالی و شرایط بد اقتصادی جامعه به عنوان سایر عوامل مالی گرایش به دوپینگ شناسایی شدند.
قانون از دیگر عوامل گرایش به دوپینگ است، زیرا دوپینگ به صورت جرم عمومی اعلام نشده است. ورود مکمل توسط مسافران از خارج از کشور آسان است و موانع قانونی محکمی برای جلوگیری از ورود مکمل قاچاق وجود ندارد. در حقوق ورزشی، دوپینگ تخلف است و ورزشکار مکلف است از ورود ماده ممنوعه به بدن خود جلوگیری کند. همچنین، در حقوق ورزش با متخلف دوپینگ طبق رویه مسئولیت مطلق رفتار می شود (زاهدی و همکاران، 1397). لذا قوانین و مقررات مربوط به دوپینگ و مجازات های آن باید به ورزشکاران آموزش و یادآوری شود.
مشکلات مدیریتی کشور نیز به پدیده دوپینگ دامن میزند. تحریمهای وضع شده ازسوی سایر کشورها، عدم ثبات مدیریت، چشم پوشی کردن از خطای افراد به جهت زود نتیجه گرفتن، انتظار نابجا از مربیان و ورزشکاران، عدم وجود ایمان راسخ به مبارزه با دوپینگ در بین مدیران، شناخت ناکافی مدیران از شرایط رشته ورزشی و نتیجه گرایی از مشکلات مدیریتی موجود در کشور میباشد. ضروری است که مدیران با همسو کردن تمامی اهداف و منابع موجود در اختیار از طریق برنامه ریزی و به کارگیری تکنیک های مدیریتی، در جهت مطلوب و رسیدن به موفقیت حرکت کنند. فقدان به کار گیری برنامه ریزی و سایر اصول مدیریتی موجب به هدر رفتن اهداف و منابع و عاملی جهت گرایش به دوپینگ می شود.
یک عامل دیگرگرایش به دوپینگ، مربیان هستند. فشار مربیان برای نتیجهگیری و راهیابی به تیم ملی، نگرانی ازآینده شغلی خود، پایین بودن سطح علمی مربیان، انتظار نابجا از ورزشکاران و اثبات عملکرد خود دلایلی هستند که موجب گرایش ورزشکاران به دوپینگ میشوند. بر اساس این یافته ها، مربیان باید در مورد خواسته ها و انتظارات خود از ورزشکاران دقت لازم را داشته باشند و نشان دهند که در این زمینه از دانش و تسلط کافی برخوردارند و ورزشکاران می توانند در این زمینه به مربیان خود اعتماد کنند. مربیان با طرز رفتار مناسب، انتظارات و خواسته های معقول و منطقی می توانند مانع از گرایش ورزشکاران به دوپینگ شوند. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که نگرانی از آینده شغلی، یکی از دلایل گرایش به دوپینگ می باشد. در مدل های مفهومی بازنشستگی ورزشی، به صراحت به نقش عامل برنامه ریزی قبلی برای دوران بازنشستگی به عنوان یکی از منابع اثر گذار بر کیفیت سازگاری با زندگی حین ورزش و پس از ورزش تاکید شده است. این برنامه ها شامل کمک های مالی و ایجاد فرصت های شغلی و آموزش برای پذیرش آن است (مهرابی و همکاران، 1394). لذا توصیه می گردد که به ورزشکاران تضمین آینده شغلی متناسب با شان و مقام اجتماعی آنها داده شود تا یکی دیگر از علل گرایش به دوپینگ مسدود گردد.
دلایل عملکردی شامل ترمیم آسیب دیدگی، افزایش رکورد و عملکرد و افزایش یا کاهش وزن نیز میتواند موجب گرایش ورزشکاران به دوپینگ شوند. لازوراس[11] و همکاران (2017) مشخص نمودند که فقدان دانش و آگاهی ورزشکاران از خطرات و مشکلات دوپینگ، یکی از عوامل سوق دهنده آنان به استفاده از مواد نیروزا و دوپینگ می باشد. به نظر می رسد دانش و اطلاعات در مورد دوپینگ سبب می گردد تا ورزشکاران ملی پوش از منظر ذهنی و روانی جهت حضور در ورزش آماده شوند و برخی فشارهای موجود مانند ترمیم آسیب دیدگی، افزایش یا کاهش وزن را جهت استفاده از مواد نیروزا مدیریت نمایند.
نگرش فرد نیز از عوامل مؤثر در گرایش او به دوپینگ میباشد. افرادی که ورزش حرفه ای بدون دوپینگ را غیر ممکن می دانند و یا افرادی که با خود فکر میکنند همه از دوپینگ استفاده میکنند- پس من هم میتوانم استفاده کنم- در معرض آسیب قرار دارند.
دلایل اجتماعی و فرهنگی شامل توجه صرف به نتیجه نه تلاش افراد، قهرمانی ملاک خوشبختی، اشاعه فرهنگ موفقیت با هر وسیله، بیحوصلگی و عدم صبر در جوانان و ارزش شدن زود نتیجه گرفتن موجب گرایش به دوپینگ میشود. ایکرز[12] (2011) بیان می نماید رفتارهای کجروانه ای چون مصرف مواد نیروزا از طریق پیوند، تقویت و تقلید فرا گرفته می شود و برنامه های پیشگیرانه از طریق فراگیری رفتارها و الگوهای فکری مثبت، به صورت مستقیم و غیر مستقیم تاثیر گذار هستند. لذا با توجه به محیط اجتماعی که فرد در آن به سر می برد، نهادهای تربیتی همچون رسانه ها، نهادهای آموزشی و دانشگاهی باید به تعریف و اجرای برنامه های فرهنگی، بازدارنده و ترمیمی بپردازند و تمایل به مصرف دوپینگ را کاهش دهند. ضروری است تا با تولید برنامه های فرهنگی آموزشی پیرامون مضرات دوپینگ از میزان تمایل ورزشکاران ملی پوش به سمت این دسته از فعالیت ها بکاهند. و در سطح خانواده و خرده فرهنگ ورزشی هم می توان با ارائه جزوات آموزشی و فرهنگی والدین را به نظارت بیشتر بر رفتار و دامنه ارتباطات فرزندان ترغیب نمود.
منابع
- احمدیان، مهدی؛ اصلانخانی، محمد علی و اصغری، معصومه.(1396). «سطح آمادگی روانی و گرایش به دوپینگ در ورزشکاران». ششمین کنگره انجمن روانشناسی ایران، تهران، انجمن روانشناسی ایران.
- دیوکان، بهزاد. (1395). «مدیریت پیشگیری از دوپینگ ( نقش فاکتورهای آموزشی، ورزشی و باورهای دینی بر مستعد دوپینگ بودن ورزشکاران نخبه)». اولین همایش ملی تحولات علوم ورزشی در حوزه سلامت، پیشگیری و قهرمانی، قزوین، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره).
- زاهدی، مهدی؛ دادگر، علی؛ زمانی، قاسم و شهبازی، آرش. (1397). «دوپینگ و واکاوی رویه دیوان داوری ورزش در مقابله با آن». فصلنامه حقوق پزشکی. سال دوازدهم، شماره 45: صص 171 – 190.
- سلطان احمدی، تینا؛ نجفیان، فاطمه و شهبازی، معصومه. (1398). «تاثیر نگرش به ورزش پهلوانی بر میزان اطلاعات در خصوص دوپینگ و تمایل به دوپینگ ورزشکاران تیمهای ملی». مطالعات روانشناسی ورزشی. 8(28): صص 193-206.
- شوشتری زاده، فائقه؛ بهرامیان، فاطمه؛ صفری، علی اکبر؛ پورقادری، مونا و براتی، حجتاله. (1392). «بررسی شیوع مصرف داروها و مکملهای نیروزا در ورزشکاران مرد رشته بدنسازی شهرستان کرج و عوامل مؤثر بر آن در سال ۱۳۹۰». نشریه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی البرز. ۲ (۳): صص ۱75-۱82.
- شهبازی، مهدی؛ چوبینه، سیروس و عزتی، ریحانه. (1398). «آسیب شناسی روان شناختی شیوع مصرف مکمل های ورزشی مجاز و غیرمجاز در بین ورزشکاران زن باشگاه های بدنسازی شهر تهران». مطالعات روانشناسی ورزشی.
- کاشی، علی؛ نقیبی، سعید؛ شریعت زاده، محمد و آقابابا، علیرضا. (1396). «مرور نظام مند و فرا تحلیل پژوهش های انجام شده در حوزه شیوع مصرف مواد نیروزا در ورزشکاران ایرانی». فصلنامه فیزیولوژی ورزشی. 9 (36).
- کاویانی فرد، امین و کاویانی فرد، رامین. (1398). «جایگاه اخلاق در جامعه ی ورزشی و سلامت روحی و روانی ورزشکار». همایش بین المللی افق های نوین در علوم ورزشی و سلامت، تهران، انجمن افق نوین علم و فناوری.
- کیانی, محمد سعید و کیوان شعبانی، مقدم .(1397). «ارتباط میان سطح تحصیلات و نوع واکنش بازدارنده پیشنهادی در قبال پدیده دوپینگ در میان ورزشکاران استان کرمانشاه». دومین همایش ملی دستاوردهای علوم ورزشی و سلامت اهواز، اهواز، دانشگاه علوم پزشکی اهواز.
- مهرابی، قاسم؛ رزاقی، محمد ابراهیم و عیدی، حسین. (1394). «تحلیل عوامل موثر بر گرایش ورزشکاران به سوء مصرف مواد مخدر پس از کناره گیری از ورزش». رویکردهای نوین در مدیریت ورزش. دوره 3، شماره 8: صص 49-60.
- Akers, R. L. (2011). Social learning and social structure: A general theory of crime and deviance. Transaction Publishers.
- Duncan, L. R., Hallward, L., & Alexander, D. (2018). “Portraits of adolescent athletes facing personal and situational risk factors for doping initiation”. Psychology of Sport and Exercise, 39, 163-170
- Kabiri, S., Cochran, J. K., Stewart, B. J., Sharepour, M., Rahmati, M. M., & Shadmanfaat, S. M. (2018). “Doping Among Professional Athletes in Iran: A Test of Akers’s Social Learning Theory”. International journal of offender therapy and comparative criminology, 62(5), 1384-1410.
- Kavussanu, M., Hatzigeorgiadis, A., Marie Elbe, A. and Ring, CH. (2016). “The moral disengagement in doping scale”. Psychology of Sport and Exercise. 24, 188-198.
- L. Whitaker & S. Backhouse. (2017). “Doping in sport: An analysis of sanctioned UK rugby union players between 2009 and 2015”. Volume 35, Issue 16.
- Lazuras, L., Barkoukis, V., Mallia, L., Lucidi, F., & Brand, R. (2017). “More than a feeling: The role of anticipated regret in predicting doping intentions in adolescent athletes”. Psychology of Sport and Exercise, 30, 196-204.
- Ulrich, R., Pope, H. G., Cleret, L., Andrea Petroczi, A., Nepusz, T., Schaffer, J., et al. (2018). “Doping in two elite athletics competitions assessed byrandomized-response surveys”. Sports Medicine, 48, 211–219. http://dx.doi.org/10.1007/s40279-017-0765-4Wolter
- WADA. (2015). World Anti-Doping Code. Montreal: WADA Retrievedfrom http://www.wada-ama.org/
- Kavussanu, M., Hatzigeorgiadis, A., Marie Elbe, A. and Ring, CH. (2016). “The moral disengagement in doping scale”. Psychology of Sport and Exercise, 24, 188-198.
)