نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی،گروه تربیت بدنی،واحدبروجرد،دانشگاهآزاداسلامی،بروجرد،ایران
2 استادیار، گروهتربیتبدنی،واحدبروجرد،دانشگاهآزاداسلامی،بروجرد،ایران (نویسنده مسئول) E-mail: Foroghiborojerd@yahoo.com
3 دانشیار، گروه تربیت بدنی،دانشگاه خوارزمی، تهران،ایران
چکیده
هدف از این پژوهش، طراحی مدل توسعه گردشگری ورزشی با تاکید بر عوامل طبیعی در استان لرستان است. روش تحقیق این مطالعه، توصیفی از نوع پیمایش مبتنی بر مدل سازی معادلات ساختاری و به لحاظ هدف از نوع کاربردی است که به شکل میدانی اجرا شد. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی گردشگران ورزشی در استان لرستان بود که با توجه به فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی خوشهای در مرحله اول و روش نمونه گیری غیراحتمالی در دسترس در مرحله دوم، 384 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده های پژوهش بر اساس نظرات خبرگان در چهار بعد زیرساختی، جاذبه های طبیعی، اکولوژی و فعالیت ورزشی مناسب با طبیعت لرستان می باشد. این پرسشنامه ها از لحاظ روایی صوری و محتوایی مورد تأیید اساتید و صاحب‌نظران متخصص این رشته قرار گرفت. مقدار پایایی ابعاد پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ در بعد زیر ساخت (96/0)، جاذبه های طبیعی (95/0) اکولوژی (90/0) و فعالیت ورزشی (95/0) گزارش شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی جدول، نمودار، میانگین و انحراف معیار و استنباطی آزمون چولگی و کشیدگی، آزموت تی و سوارا و مدل معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج ازمون t نشان داد عوامل طبیعی مورد بررسی در این مطالعه به ترتیب بعد زیرساختی(862/23)، جاذبه های طبیعی(928/20)، اکولوژی (907/27) و فعالیت ورزشی مناسب با طبیعت لرستان(374/22) بر توسعه گردشگری ورزشی در استان لرستان تاثیر داشته اند. از این رو، می توان نتیجه گرفت که مسئولان مرتبط جهت طراحی مدل توسعه گردشگری باید به کلیه شاخص های عوامل طبیعی توجه نمایند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A Model for Sport Tourism Development with Emphasis on Natural Resources (Case Study: Lorestan Province)
نویسندگان [English]
- Pouria Baharan 1
- Hamid Foroughi Pour 2
- Najaf Aghaei 3
1 Ph.D. Student in Sport Management, Department of Physical Education, Borujerd Branch, Islamic Azad University, Borujerd, Iran
2 Ph.D.,Assistant Professor, Department of Physical Education, Borujerd Branch, Islamic Azad University, Borujerd, Iran
3 Ph.D.,Associate Professor, Department of Physical Education, KharazmiUniversity, Tehran, Iran
چکیده [English]
The research is to design a model for developing sports tourism with emphasis on natural factors in Lorestan Province. The research method was a descriptive- survey based on structural equation modeling and in terms of purpose was applied research that was conducted in the field. In this study, after determining the research model, all tourists in lorestan province were selected as the population and according to the Cochran formula and cluster sampling, method 384 people were selected as the research samples. Data collection tools in this study were based on experts ' opinions including 4 dimensions. The natural factors studied in this study include infrastructure, natural attractions, ecology and proper sport activity with the nature of lorestan province. In terms of formal validity and content validity, professors and experts approved the questionnaires. Using cronbach's alpha coefficient the reliability, the construction dimensions was 0/96, natural attractions were 0/95, ecology was 0/90 and sports activity was 0/95
To analyze the data, table of descriptive statistics, chart, mean and standard deviation and inferential statistics, skewness and kurtosis, and Swara and structural equation model were used.
The results obtained from T-test showed that the natural factors investigated in this study were respectively infrastructure (23/862), natural attractions (20/928), ecology (27/907), and appropriate sport activity with the nature of Lorestan Province (22/374) Which are of a significant effect on the development of sport tourism in lorestan province. In coclusion, authorities must draw their attention to all of the natural factors’ variables in order to desighn developing tourism model.
کلیدواژه‌ها [English]
- Key Words: Sport Tourism Development
- Natural Factors
- Natural Resources
- Infrastructure and Ecology
طراحی مدل توسعه گردشگری ورزشی با تاکید بر عوامل طبیعی (مطالعه موردی: استان لرستان)
پوریا بهاران[1]
حمید فروغی پور[2]
نجف آقایی[3]
تاریخ دریافت مقاله: 25/10/1398
تاریخ پذیرش مقاله:21/11/1398
مقدمه
امروزه صنعت گردشگری در دنیا، یکی از منابع مهم درآمد است و به عنوان گسترده ترین صنعت خدماتی جهان، جایگاه ویژه‌ای دارد. از این رو، بسیاری از کشورها در رقابتی نزدیک و فشرده، در پی افزایش بیش از پیش منافع و عواید خود از این فعالیت بین المللی هستند(لطفی نیا ،1397).
صنعت توریسم از سال ۲۰۰۱ شناخته شده و جهانگردی ورزشی را به عنوان صنعتی جهانی آغاز کرده است. جهانگردی ورزشی، تجربه سفر برای مشارکت یا مشاهده فعالیت های مرتبط با ورزش به عنوان یک بازار مهم گردشگری جهان شناخته شده است. سفرهای ورزش محور، در طی دو دهه گذشته به طرز چشمگیری رشد کرده است، اما اخیراً در کانون تحقیقات متمرکز دانشگاهی قرار گرفته است (واسمت[4] و همکاران،2019).
صنعت گردشگری، یکی از مهم ترین فعالیت های اقتصادی در سراسر جهان به شمار می آید (نیک نژاد و همکاران، 1394) که در صورت مهیا بودن زیرساخت ها، تغییرات اجتماعی، محیطی و اقتصادی فراوانی را به دنبال داشته است و نقش مهمی در ترغیب سرمایه گذاری در زیرساخت ها، ایجاد درآمد برای دولت و اشتغال زایی به همراه دارد (کمایی زاده و رضایی، 1394). توسعه و بالندگی صنعت گردشگری در کشور، سبب ترکیب و به کارگیری هم زمان منابع داخلی و خارجی خواهد شد و با فراهم آوردن فرصتی راهبردی، به اقتصاد محلی تنوع بخشیده، موجب اشتغال زایی، ایجاد درآمد و افزایش ارزش منابع واردشونده به محیط محلی می شود. صنعت گردشگری برای کشورهای درحال توسعه که با معضلاتی ازجمله: بیکاری بالا، محدودیت منابع انرژی و اقتصاد تک محصولی مواجه هستند، از اهمیت بیشتری برخوردار است (نجفی و همکاران، 1398). ایران ازجمله کشورهایی است که ذخایر نفتی آن به عنوان منبع اصلی درآمد شناخته می شود. از سوی دیگر، کشور ایران ازلحاظ غنی بودن آثار تاریخی و طبیعی جزو ده کشور اول توریستی جهان محسوب می شود که می توان از این فرصت به منظور پایداری در اقتصاد استفاده کرد؛ ولی متأسفانه فقط شش درصد درآمد توریستی دنیا نصیب کشور ما شده که این امر نیازمند برنامه ریزی به منظور توسعۀ صنعت گردشگری است (جلالی و خادم الحسین، 1394).
طبق آمارهای سازمان جهانی گردشگری، در سال 2017 تعداد گردشگران بین المللی به بیش از 3/1 میلیارد نفر و درآمد حاصل از این صنعت بالغ بر23/1 تریلیون دلار رسیده است. این میزان به معنی افزایش2/4 درصدی سرانه تا سال 2021 است که طبق پیش بینی ها به 2860 میلیارد دلار آمریکا می رسد. بر این اساس باید بگوییم که امروزه صنعت گردشگری به یکی از صنعت های سودآور دنیا تبدیل شده است. صنعت گردشگری به ویژه به منظور گذران اوقات فراغت یکی از نیازهای اصلی انسان محسوب می شود؛ به طوری که این پدیده با تخصیص 10 درصد جمعیت جهان، جابه جایی صلح آمیز تاریخ بشر محسوب می شود(سازمان جهانی گردشگری[5]،2018).
النا بوگان[6] در تحقیقی با عنوان «ویژگی های توسعه گردشگری ورزشی در بخارست رومانی» به دنبال تاثیرات مثبت گردشگری ورزشی در مورد سیاست جامعه و اقتصاد محلی منطقه مورد مطالعه بود و افزایش آگاهی در مورد اهمیت این نوع گردشگری و امکان توسعه آن در مکان های دارای پتانسیل مشابه بود. نتایج این پژوهش نشان داد که جذب گردشگران ورزشی مزایای ملموس و نامحسوسی در ارزش پول محلی و زیرساخت جامعه محلی دارد و تجربه‌های فرهنگی جدیدی را برای میزبان به ارمغان می آورد(النا بوگان[7]، 2019).
با توجه به اهمیت و اعتبار دو مقوله گردشگری و ورزش، مدیران و مسئولان این دو بخش برای رسیدن به اهداف خود ( اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی) به گردشگری ورزشی متوسل شدند و این صنعت را به عنوان بعدی در نظر گرفتند که می‌توان از طریق آن علاوه بر ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی، به پیشرفت کشور نیز کمک کرد(امینی و همکاران، 1398).
منابع جهانگردی شامل منابع طبیعی، منابع فرهنگی و منابع انسان ساخت می باشند که خود به نحوی اشکال مختلف جهانگردی را ایجاد می نماید. سرمایه ملی توریسم هر کشور همانا جاذبه های توریستی آن کشور است؛ یعنی جاذبههای فرهنگی (محل ها و نواحی جالب باستان شناسی، آثار و ابنیه تاریخی، موزه ها، مظاهر فرهنگ جدید، موسسات سیاسی و فرهنگی و...)، سنت ها (جشنواره های ملی، هنر و صنایع دستی، موسیقی، فرهنگ عامه، آداب و رسوم بومی و...)، مناظر زیبا (دورنما های چشم گیر نواحی زیبای طبیعی، پارک های ملی حیات وحش، حیوانات و پرندگان، سواحل دریا، مراکز کوهستانی و...)، پذیرایی و تفریحات (مشارکت در ورزش و تماشای پارک های سرگرمی و تفریحی، باغ وحش و آبزیان ، سینما، زندگی شبانه و..) و سایر جاذبه های آب و هوایی، مراکز درمانی چون چشمه های آب معدنی، جاذبه های خرید و... (ملک حسینی، 1396).
یکی از مهمترین عواملی که بر توسعة گردشگری ورزشی یک کشور اثرگذار است، منابع طبیعی می باشد. منابع طبیعی شامل آب و هوا، سواحل، دریا و امتداد ساحلی، گیاهان و حیوانات خاص، رودها، دریاچه ها، جنگلها، کوه ها، غارها، آبشارها، چشماندازها و مناظر پنهان است. برخی از فعالیت های ورزشی تفریحی که در این جاذبه های طبیعی ورزشی انجام می شوند و برتوسعه گردشگری ورزشی مؤثر هستند عبارت اند از: شکار، ماهیگیری بر روی رودخانه و دریاچه، راهپیمایی، اسبسواری، کوهنوردی، کانوسواری، قایقرانی آب های آرام و خروشان، ورزش های کنار ساحل، اسکی روی آب، قایق سواری، موج سواری، گلف، تیراندازی و شنا (فلاحی و همکاران، 1392).
جکرر[8] در تحقیقی با عنوان «فرایند انتخاب استراتژی توسعه گردشگری ورزشی متناسب با منابع طبیعی» (مطالعه موردی: آب گرم های طبیعی موجود در بوسنی و هرزگوین)» این نکته را مورد تاکید قرار داد که برای جذب گردشگر و حفظ حواشی رقابتی باید روند ها و تغییرات نیازهای گردشگران را به دقت مورد مطالعه قرار داد و یکی از عوامل مهم در جذب گردشگران را داشتن مکان های مجلل به خصوص برای گردشگران جوان در نزدیکی چشمه های آب گرم دانست. این تحقیق همچنین نشان داد مراقبت از سلامت و رفاه جسمانی اخیراً در کانون توجه مصرف کنندگان گردشگری ورزشی قرار داشته است(جکرر و همکاران، 2020).
وجود عوامل مهمی نظیر جاذبه های گردشگری اعم از تاریخی، فرهنگی و طبیعی تاسیسات و امکانات روبنایی و زیربنایی از قبیل شبکه حمل و نقل، اقامتگاه ها و مراکز پذیرایی ضروری است و بدون وجود این امکانات رفاهی حتی با داشتن بهترین جاذبههای طبیعی و تاریخی جهان نمی توان انتظار رشد این صنعت را داشت (رحیمی،1396).
یکی از مباحث مهم و اساسی در برنامه ریزی گردشگری، تعیین جایگاه و وضعیت موجود این صنعت در یک منطقه است. این امر با ارزیابی مناطق نمونۀ گردشگری و شناسایی مناطق مستعد امکان پذیر است، چراکه این مرحله می تواند خط مشی توسعه و برنامه های آیندۀ گردشگری را ترسیم کند(نجفی و همکاران، 1398).
نورول[9] و همکاران در تحقیقی با عنوان «توسعه پایدار گردشگری ورزش های آبی در مالزی با تاکید بر بعد اقتصادی»، هدف تحقیق را مشخص کردن تاثیر ابعاد مالی برای حفظ روند جذب گردشگر ورزشی در رابطه با عرضه و تقاضا های ورزش های آبی دانستند. همچنین این محققان به دنبال ارائه فهرستی از فعالیت های ورزشی بودند که امکان استفاده از زیربناهای لازم آن ورزش در منطقه مورد مطالعه وجود داشته باشد و بالاترین ضریب جذب گردشگر ورزشی را با تاکید بر بعد هزینه‌ها برای گردشگران ایجاد کنند(نورول و همکاران،2020).
اجرای طرح های توسعه گردشگری، در مراحل مختلف همچون: انتخاب و تعیین محل و ایجاد امکانات و تاسیسات زیربنایی در رابطه با محیط است و به عنوان رکن اصلی جریان گردشگری در تبلور فضایی برای جذب گردشگر نقش مهمی ایفا می کند. محیط، بسیاری از جاذبه ها را شکل می دهد و پیشبرد توسعه جریان گردشگری به کیفیت محیط مورد بازدید بستگی دارد(مجیدی ده شیخ و سایر،1396).
آنچه مسلم است کشور ایران با وجود داشتن ظرفیت های بسیار در زمینه گردشگری ورزشی، متاسفانه هنوز نتوانسته است به جایگاه و اعتبار واقعی خود در این زمینه دست یابد، چرا که سهم گردشگری کشور که گردشگری ورزشی نیز جزئی از آن محسوب می‌شود از تولید ناخالص ملی تنها یک درصد است (کوزه چیان و همکاران، 1394).
بر این اساس، انتخاب مکان مناسب و مستعد برای یک فعالیت نیازمند تحقیق در مکان از دیدگاهای مختلف است. از این رو مسائل مطرح شده در زمینۀ گردشگری، یکی از طرح های ایجادشده در کشور، تلاش برای شناسایی مناطق مستعد گردشگری و برنامه ریزی و ایجاد مناطق نمونۀ گردشگری بوده است. در همین راستا، وجود جاذبه های طبیعی و تاریخی بی شمار در استان لرستان، از یک سو و شناسایی عوامل تاثیر گزار در جذب گردشگر، از سوی دیگر می توانند نقش مهمی در رونق صنعت گردشگری در این استان داشته باشند.
وقتی سخن از گردشگری ورزشی متناسب با منابع طبیعی در میان باشد، مسلم است که استان لرستان در رده های بالایی قرار می گیرد. استان لرستان با توجه به دارا بودن مناطق ممتاز گردشگری طبیعی مانند دریاچه گهر، آبشار های زیبا، طبیعتی چشمگیر و مناسب برای انواع فعالیت ورزشی، تاریخ کهن و میراث فرهنگی کم‌نظیر، دارای قابلیت های بسیار زیاد برای جذب گردشگر ورزشی است. بی تردید، گردشگری ورزشی می تواند بر اقتصاد منطقه تاثیر قابل توجهی داشته باشد و در از بین بردن فاصله اقتصادی بین استان لرستان با دیگر استان‌های موفق در جذب گردشگر ورزشی و توسعه پیشرفت اقتصادی و اجتماعی منطقه نقش مهمی ایفا کند. از انجا که صنعت گردشگری ورزشی استان لرستان، توسعه یافته نیست و با در نظر گرفتن مزایای حضور گردشگران ورزشی در استان لرستان و جذب کم گردشگران ورزشی به نسبت پتانسیل بالای استان، این ضرورت احساس شد که در چهارچوب یک تحقیق جامع اقدام گردد. از این رو، با در نظر گرفتن چهار بعد منتخب توسعه صنعت گردشگری در شاخه گردشگری ورزشی شامل جاذبه های طبیعی، عوامل زیر ساختی و ورزش های متناسب با طبیعت منطقه، تحقیقی صورت گرفت تا از نتایج آن در توسعه هر چه بیشتر گردشگری ورزشی در استان لرستان استفاده گردد. بر این اساس، این مطالعه به بررسی و ارائه مدلی جهت تبیین عوامل تأثیرگذار بر توسعه گردشگری ورزشی در استان لرستان می پردازد.
روش شناسیپژوهش
روش تحقیق این مطالعه، توصیفی از نوع پیمایش مبتنی بر مدل سازی معادلات ساختاری و به لحاظ هدف، از نوع تحقیقات کاربردی بود که به شکل میدانی اجرا شد. به منظور دستیابی به طراحی مدل مطلوب توسعه گردشگری ورزشی، از مصاحبه و نظرسنجی خبرگان (روش دلفی) استفاده گردید. همچنین از روش پیمایش مبتنی بر مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. در چهارچوب راهبردها و روش های مورد اشاره، از ابزارهای مختلفی از جمله بررسی کتابخانه ای، مصاحبه و انجام مصاحبه های اکتشافی با تعدادی از خبرگان و اساتید دانشگاه که حوزه فعالیت آنها مرتبط با مباحث مدیریت گردشگری و مدیریت ورزشی و جغرافیای شهری بود، گردانندگان تورهای گردشگری فعال در این حوزه، گردشگران داخلی و خارجی حاضر در استان و مدیران دستگاه های مرتبط با گردشگری بهره گیری شد. ابزار گرداوری داده ها، پرسشنامه بود که پس از نهایی سازی مدل به شیوه فوق، به منظور اجرای پیمایش در پرسشنامه اصلاحاتی انجام و اجرا شد که مدل توسعه گردشگری ورزشی را بر مبنای مدل پژوهش، مورد آزمون قرار گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی گردشگران ورزشی در استان لرستان می باشند که تعداد آنها در زمره جوامع نامحدود به شمار می آید.
با توجه به گستردگی جامعه آماری و نامشخص بودن تعداد آن، نمونة آماری بر اساس روش کوکران 384 نفر از گردشگران ورزشی در استان لرستان در نظر گرفته شدند که به صورت تصادفی خوشهای چند مرحلهای انتخاب گردیدند. روش نمونهگیری در این مطالعه چند مرحله ای بوده که مرحله اول روش نمونه گیری تصادفی خوشهای و مرحله دوم روش نمونه گیری غیراحتمالی دردسترس می باشد؛ به این صورت که شهرهای استان لرستان به چند طیف جمعیتی تقسیم بندی شدند و از بین شهرهای هر دسته، یکی از شهرها با قرعه کشی جهت توزیع پرسشنامه ها انتخاب گردید. در نتیجه، شهرهای خرم آباد، بروجرد، دورود، ازنا و الشتر انتخاب شدند. برای انتخاب آزمودنی ها در هر طبقه به صورت در دسترس - از شیوه های نمونه گیری غیر احتمالی- و به منظور جمع آوری داده ها به روش میدانی، از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. این بخش شامل دو بعد است: «پرسشنامه اطلاعات جمعیتشناختی» که حاوی سؤالاتی در مورد ویژگیهای جمعیتی گردشگران از قبیل جنسیت، وضعیت تاهل، میزان تحصیلات و بهترین ماه برای گردشگری است؛ «پرسشنامه تخصصی» که شامل 26 گویه براساس مقیاس پنج ارزشی لیکرت میباشد و شامل چهار بعد زیرساختی، جاذبه های طبیعی، اکولوژی و فعالیت ورزشی مناسب با طبیعت لرستان است.
برای تعیین روایی صوری و محتوایی، پرسشنامه‌های تحقیق مورد تایید اساتید دانشگاه‌ها و صاحب‌نظران متخصص این رشته قرار گرفته است. به منظور تأیید متجانس بودن گویه‌های پرسشنامه از نظر محتوا و ابعاد زیربنایی، تحلیل عاملی تأییدی روی مقیاس ها انجام شد که با توجه به نتایج به دست آمده مقدار آماره t نیز در تمامی موارد بزرگتر از مقدار بحرانی 96/1 است و نشان می‌دهد گویه‌های مذکور به درستی این سازه را مورد سنجش قرار می‌دهند و روایی سازه پرسشنامه‌های بازنگری شده، در نهایت تایید شد.
به منظور تعیین پایایی پرسشنامه نیز ابتدا 40 پرسشنامه (به صورت پیش آزمون) بین اعضای نمونه آماری توزیع گردید و با استفاده از نرم افزار Spss، ضرایب تک تک متغیرها محاسبه گردید که نتایج نشان داد میزان پایایی مولفه ها به شرح زیر است: مولفه های زیرساختی 96/0، جاذبه های طبیعی 95/0 اکولوژی 90/0، و فعالیت ورزشی 95/0 . چون مقدار آلفا برای تک تک ضرایب بیشتر از مقدار 7/0 گزارش شد، لذا پرسشنامه ها از پایایی مطلوب برخوردار هستند.
تجزیه و تحلیل دادهها در این مطالعه در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی انجام گرفته است؛ بدین صورت که پس از استخراج دادههای پرسشنامه، ابتدا جهت بررسی متغیرهای جمعیتشناختی از روشهای توصیفی و در بخش استنباطی از روش دلفی، آزمون کلموگروف– اسمیرنوف و شاخص چولگی و کشیدگی جهت بررسی نرمال بودن توزیع داده ها و آزمون t-تک نمونه ای جهت بررسی وضعیت متغیرها و آزمون سوارا جهت رتبه بندی متغیرها با کمک نرم افزارSPSS (نسخه 21) و تحلیل عامل تاییدی به کمک نرم افزارLisrel (نسخه8.8) مورد استفاده قرار گرفت.
یافته های پژوهش
جدول 1 ، توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه های تحقیق را بر اساس ویژگی های جمعیت شناختی نشان می دهد.
جدول 1: توزیع فراوانی و درصد فراوانی ویژگی های جمعیت شناختی
|
شاخص |
وضعیت |
فراوانی |
درصد |
|
جنسیت |
زن |
273 |
1/71 |
|
مرد |
111 |
9/28 |
|
|
وضعیت تاهل |
مجرد |
160 |
7/41 |
|
متأهل |
224 |
3/58 |
|
|
سطح تحصیلات |
دیپلم |
54 |
1/14 |
|
فوق دیپلم |
52 |
5/13 |
|
|
لیسانس |
191 |
7/49 |
|
|
فوق لیسانس |
87 |
7/22 |
|
|
بهترین ماه برای گردشگری |
فروردین-اردیبهشت |
66 |
2/17 |
|
خرداد-تیر |
88 |
9/22 |
|
|
مرداد-شهریور |
44 |
5/11 |
|
|
آذر-دی |
160 |
7/41 |
با توجه به جدول بالا، از مجموع 384 نفر نمونه تحقیق، 1/71 درصد افراد را زن و 9/28 درصد افراد را مرد تشکیل می دادند و 7/41 درصد افراد مجرد و 3/58 درصد متأهل بودند. از نظر تحصیلات نیز بیشترین رده مربوط به لیسانس با 7/49 درصد بوده است. همچنین مشخص شد 2/17 درصد نمونه تحقیق فروردین- اردیبهشت ، 9/22 درصد خرداد- تیر، 5/11 درصد مرداد- شهریو، و 7/41 درصد آذر- دی را بهترین ماه برای گردشگری اظهار داشتند. همچنین نتایج آمار جمعیت شناختی خبرگان تحقیق نشان داد که 20 نفر مرد و 20 نفر زن بودند که50 درصد آنان مجرد و 50 درصد نیز متأهل بودند. همچنین از نظر تحصیلات نیز بیشترین رده مربوط به لیسانس و فوق لیسانس با 5/52 درصد بوده است.
در این پژوهش جهت بررسی نرمال بودن توزیع متغیرهای پژوهش از آزمون کلموگروف– اسمریونف و شاخص های چولگی و کشیدگی آنها استفاده شد.
جدول 2: بررسی نرمال بودن متغیرها
|
متغیر |
آماره کولموگروف |
سطح معنی داری |
چولگی |
کشیدگی |
|
زیرساختی |
759/0 |
612/0 |
985/0- |
525/0 |
|
جاذبه های طبیعی |
944/0 |
335/0 |
782/0- |
255/0 |
|
اکولوژی |
021/1 |
124/0 |
114/0- |
056/1- |
|
فعالیت ورزشی |
263/1 |
095/0 |
452/0- |
596/0- |
با توجه به نتایج جدول 2، بنابر نتایج آزمون کلموگروف– اسمیرنف، چون مقدار سطح معنی داری برای ابعاد فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی، امنیت، زیرساختی، جاذبههای طبیعی، تبلیغات، اکولوژی، خدمات گردشگری و فعالیت ورزشی مناسب با طبیعت لرستان، بزرگتر از مقدار خطا 05/0 می باشد (sig > 0.05) پس فرض صفر تایید می شود و کلیه متغیرها دارای توزیع نرمال می‌باشند.
در ادامه به منظور تعیین رتبه بندی ابعاد توسعه گردشگری ورزشی با تاکید بر منابع طبیعی، از آزمون فریدمن استفاده گردید.
جدول 3: رتبه بندی ابعاد توسعه گردشگری ورزشی با تاکید بر منابع طبیعی
|
تعداد |
آماره کای دو |
درجه آزادی |
سطح معنی داری (sig) |
میزان خطا |
|
|
384 |
340/1043 |
8 |
*000/0 |
05/0 |
|
با توجه به نتایج جدول 3، چون مقدار سطح معنی داری محاسبه شده کوچکتر از مقدار خطا 05/0 می باشد، پس فرض یک که دست کم دو بعد از ابعاد توسعه گردشگری ورزشی با تاکید بر منابع طبیعی متفاوت هستند، نتیجه می شود. در ادامه جهت بررسی اثربخشی عوامل طبیعی موثر بر توسعه گردشگری ورزشی از آزمون t- تک نمونه ای استفاده شد.
جدول 4: نتایج آزمون تی اثربخشی عوامل طبیعی موثر بر توسعه گردشگری
|
بعد |
میانگین |
آماره t |
درجه آزادی |
سطح معنی داری (sig) |
فاصله اطمینان 95% |
|
|
حد پایین |
حد بالا |
|||||
|
زیرساخت |
96/3 |
862/23 |
383 |
001/0 |
88/0 |
04/1 |
|
جاذبه های طبیعی |
88/3 |
928/20 |
383 |
001/0 |
8/0 |
96/0 |
|
اکولوژی |
91/3 |
907/27 |
383 |
001/0 |
85/0 |
98/0 |
|
فعالیت ورزشی مناسب |
83/3 |
374/22 |
383 |
001/0 |
75/0 |
9/0 |
نتایج آزمون تی نشان داد مقدار سطح معنی داری برای هر چهار عامل کمتر از مقدار خطای 05/0 است و همچنین مقدار قدرمطلق آماره "t" برای این چهار عامل به ترتیب برابر است با: زیرساخت های جامعه میزبان (862/23)، جاذبه های طبیعی جامعه میزبان (928/20)، اکولوژی جامعه میزبان (907/27) و فعالیت ورزشی مناسب جامعه میزبان (374/22) که از مقدار جدول 96/1 بیشتر هستند. پس می توان چنین برداشت کرد که میانگین این ابعاد، اختلاف معنی داری با عدد 3 دارند. لذا این ابعاد بر توسعه گردشگری ورزشی (منابع طبیعی) در حد زیادی اثربخش بوده اند. در ادامه، جهت انجام تحلیلی مقایسه‌ای و برای اطمینان از نتایج اولویت‌بندی، مولفه‌های گردشگری ورزشی با روش سوارا نیز تعیین اولویت شد. در روش سوارا، ابتدا کارشناسان، معیارها را به ترتیب اهمیت مرتب می‌کنند. مهمترین معیار ابتدا قرار می‌گیرد و امتیاز یک را می‌گیرد. در نهایت، مولفه‌های گردشگری ورزشی براساس مقادیر متوسط اهمیت نسبی رتبه‌بندی می‌شوند. پس ابتدا مولفه‌های گردشگری ورزشی براساس میزان اهمیت مرتب شدند. سپس اهمیت نسبی هر معیار نسبت به معیارهای قبلی مشخص گردید. این مقادیر در ستون «متوسط اهمیت نسبی» در جدول 5 درج شده است که همان (S_i) میباشد.
جدول 5: اولویت‌بندی مولفه‌های گردشگری ورزشی با روش سوارا
|
کد معیار |
متوسط اهمیت نسبی |
Kj |
وزن اولیه |
وزن نرمال |
|
زیرساختی |
1 |
1 |
1 |
194/0 |
|
اکولوژی |
16/0 |
16/1 |
862/0 |
168/0 |
|
جاذبه های طبیعی |
31/0 |
31/1 |
658/0 |
128/0 |
|
فعالیت ورزشی مناسب با طبیعت لرستان |
05/0 |
05/1 |
627/0 |
122/0 |
|
جمع کل |
144/5 |
1 |
||
نمودار 1: وزن نهایی مولفه‌های گردشگری ورزشی با روش سوارا
با توجه به نتایج جدول 5، از میان ابعاد توسعه گردشگری ورزشی با تاکید بر منابع طبیعی، بعد زیرساختی در رتبه اول، اکولوژی در رتبه دوم، جاذبه های طبیعی در رتبه سوم و فعالیت های ورزشی مناسب با طبیعت لرستان در رتبه چهارم قرار گرفته اند. در ادامه مدل ساختاری توسعه گردشگری ورزشی بر تاکید بر منابع طبیعی مورد بررسی قرار گرفت.
در این مطالعه، تحلیل عاملی تاییدی با استفاده از تکنیک تحلیل مسیر در نرم افزار آماری لیزرل، برای آزمون معناداری عامل ها به کار برده شد. لازم بود که قبل از وارد شدن به مرحله آزمون فرضیات، از صحت مدل اندازه گیری اطمینان حاصل شود. در بررسی هر کدام از مدل ها، قبل از تایید روابط ساختاری از مناسب بودن و برازش مطلوب مدل اندازه گیری اطمینان حاصل گردید. با توجه به اشکال 1تا 4، مقدار آماره t نیز در تمامی ابعاد مورد بررسی مدل، بزرگتر از مقدار بحرانی 96/1 بوده است که نشان می‌دهد گویه های مذکور به درستی این سازه را مورد سنجش قرار می‌دهند و در مدل باقی میمانند. همچنین شاخص‌های برازندگی مدل فوق در دامنه قابل قبول قرار گرفته است. بنابراین تناسب دادههای گردآوری شده با مدل مطلوب است. لذا برازندگی مدل نهایی قابل تایید می باشد و مدل ابعاد مورد بررسی از بهینگی و برازش لازم برخوردار است.
شکل 1: تحلیل عاملی تاییدی بعد زیرساختی
شکل 2: تحلیل عاملی تاییدی بعد جاذبه های طبیعی
شکل 3: تحلیل عاملی تاییدی بعد اکولوژی
شکل 4: تحلیل عاملی تاییدی بعد فعالیت ورزشی مناسب با طبیعت لرستان
تحلیل عاملی تاییدی مدل مفهومی توسعه گردشگری ورزشی با تاکید بر عوامل طبیعی
همان طور که مشاهده شد، این مدل از 4 بعد و از 25 گویه تشکیل شده است. به منظور تأیید متجانس بودن گویه های این بعد از نظر محتوا و ابعاد زیربنایی، تحلیل عاملی تأییدی روی این مقیاس انجام شد. در مجموع برای سنجش مدل مفهومی توسعه گردشگری ورزشی با تاکید بر عوامل طبیعی از 4 بعد و از 25 گویه استفاده شده است.
شکل 5: تحلیل عاملی تاییدی توسعه گردشگری ورزشی با تاکید بر عوامل طبیعی
|
نام شاخص |
نمایه شاخص |
مقدار قابل قبول |
مقدار مشاهده شده |
|
آماره P |
p-value |
05/0 > |
000/0 |
|
خی دو بهنجار |
3 > |
85/2 |
|
|
ریشه میانگین مربعات خطای برآورد |
RMSEA |
1/0 > |
093/0 |
|
شاخص برازش تطبیقی |
CFI |
9/0 < |
90/0 |
|
شاخص برازش هنجار شده |
NFI |
9/0 < |
93/0 |
|
شاخص برازش هنجار نشده |
NNFI |
9/0 < |
92/0 |
|
شاخص نیکویی برازش |
GFI |
9/0 < |
91/0 |
|
شاخص برازش افزایشی |
IFI |
9/0 < |
93/0 |
با توجه به شکل 5، مقدار آماره t نیز در تمامی موارد بزرگتر از مقدار بحرانی 96/1 است و نشان می‌دهد گویه های مذکور به درستی این سازه را مورد سنجش قرار می‌دهند و در مدل باقی می مانند. شاخص‌های برازندگی مدل فوق در دامنه قابل قبول قرار گرفته است. بنابراین تناسب داده های گردآوری شده با مدل مطلوب است. لذا برازندگی مدل نهایی قابل تایید می باشد و مدل مفهومی توسعه گردشگری ورزشی با تاکید بر عوامل طبیعی از بهینگی و برازش لازم برخوردار است.
بحث و نتیجه گیری
هدف از مطالعه حاضر، ارائه مدل توسعه گردشگری ورزشی با تاکید بر منابع طبیعی(مطالعه موردی: استان لرستان) بوده که نتایج به دست آمده به شرح زیر است:
در بعد زیرساختهای جامعه میزبان بر توسعه گردشگری ورزشی(منابع طبیعی) اثر معناداری وجود دارد. اگرچه صنعت گردشگری ورزشی دارای مزایای بسیار است، اما ورود گردشگر ورزشی به یک منطقه بدون توجه به ظرفیت‌ها و قابلیت‌های موجود مشکلاتی مانند ترافیک، تغییر هویت اجتماعی، برخوردهای نامناسب اجتماعی و آسیب رساندن به محیط زیست را به دنبال خواهد داشت. نتایج تحقیق حاضر با یافته های اصفهانی و همکاران (1387) که در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که در گردشگری ورزشی داخلی، مهمترین شاخص ها به ترتیب شامل خدمات امنیت و جاذبههای گردشگری می باشد و در گردشگری ورزشی خارجی، مهمترین عوامل به ترتیب امنیت تجهیزات و تسهیلات و رویدادهای ورزشی میباشد، همخوانی ندارد. طبق یافته های محقق در این پژوهش، گردشگری ورزشی داخلی نیز همانند گردشگری ورزشی خارجی ترتیب رتبه بندی اول بعد امنیت و زیر ساخت و تجهیزات و تسهیلات در مراحل بعد(رتبه چهارم) را در جهت توسعه گردشگری ورزشی منطقه به خود اختصاص داده است. نتایج این پژوهش با یافته های تحقیق محمد علی نژاد(1397) در مورد تعیین تاثیر بهبود زیر ساخت‌های ورزشی و توریسم ورزشی بر توسعه پایدار شهری در شهرستان مشگین شهر که نشان داد زیرساختهای مدیریتی، فرهنگی، نوین و اقتصادی ورزشی بر توسعه پایدار شهری تاثیرگذار میباشد و توریسم ورزشی غیرمرتبط با منابع طبیعی و توریسم ورزش‌های سنتی منطقه بر توسعه پایدار شهری تاثیر گذار می‌باشند، همسو میباشد. همچنین نتایج این تحقیق با نتایج تحقیقات هینچ و همکاران، گیبسون و همکاران(2011) و میرزاده(1393) همخوانی دارد و تایید می کند که بعد جاذبه های طبیعی جامعه میزبان بر توسعه گردشگری ورزشی (منابع طبیعی) اثر معناداری دارد. بنا به اشاره ویلیام و سوتار، نواحی خوش منظر و دارای اشکال طبیعی بی نظیر و منحصربه فرد و محیط بکر می توانند تنوع وسیعی از فرصتهای فعالیتی را که برای گردشگران جذاب است، ارائه کنند. بنابراین ویژگی های مقصد می تواند در کیفیت تجربه و درنتیجه، رضایتمندی گردشگران و رفتار بعد از خرید آنها، نقش مهمی داشته باشد(ویلیام و سوتار،2005). نتایج پژوهش کرو و مارتینز[10] (2017) حاکی از آن بود که مهمانان و گردشگران تمایل به پرداخت قیمت بالاتر یا هزینه اضافه تر در کشورهای اروپایی را دارند اگر که یک هتل با سطح امنیت، نظافت و موقعیت بالاتر به آنها ارائه شود.
رسانه ها در عصر جدید از جمله عوامل تفکیک نشدنی زندگی روزمره هستند که همواره مورد استفاده افراد جامعه قرار گرفته و به تناسب میزان کارایی شان مخاطب را جذب می کنند. (رامانتا همکاران،2017:112) قاسمینژاد و همکاران(1397) در بررسی نقش تبلیغات رسانه‌ها در توسعه گردشگری ورزشی بیشترین نقش تبلیغات رسانه‌ها در زمینه گردشگری ورزشی استان گیلان را به ترتیب در بستر سازی گردشگری فرهنگی و تقویت اقتصاد ورزشی گزارش کرده اند. صالحی و همکاران(1397) به بررسی رابطه عوامل روانشناختی پیام‌های تبلیغاتی با ارزش ویژه برند مقاصد گردشگری ورزش‌های آبی پرداختند که با نتایج این پژوهش همسو میباشد. بعد اکولوژی جامعه میزبان بر توسعه گردشگری ورزشی(منابع طبیعی) اثر معناداری دارد. نتایج این تحقیق با نتایج تحقیقات آروین و همکاران (1393)، تقوایی و همکاران (1391) با عنوان «بررسی عوامل موثر در پایداری گردشگری شهری با تأکید بر بهسازی و احیای بافتهای شهری»، ادبی فیروز جاه (1385)، دهقانی(1389) و ماتزاراکیس (2007) همخوانی دارد.
بعد فعالیت ورزشی مناسب با طبیعت جامعه میزبان بر توسعه گردشگری ورزشی (منابع طبیعی) اثر معناداری دارد. نتایج تحقیقات سجاهرودی(2013) با عنوان «شناسایی مهمترین جاذبههای معمول طبیعی در توسعه گردشگری ورزشی استان‌های شمالی ایران»، کیم و پاتریک(2005) وو و همکاران(2016)، فراهانی و همکاران(1393)، فلاحی(1392) در بررسی گردشگری ورزشی در قاره آفریقا با عنوان «چشم انداز گردشگری ورزشی آفریقای جنوبی» و کوساسی(2005) همخوانی دارد. همچنین بنابر نتایج تحلیل عامل تاییدی، به درستی کلیه سازه را مورد سنجش قرار گرفتند و در مدل باقی می مانند.
بر این اساس، پیشنهاد می شود طرح جامع گردشگری استان با توجه به قابلیت ها و توانمندی های بالقوه و بالفعل مناطق مختلف آن تدوین و اجرایی شود. مدیران محلی و ملی ضمن توجه ویژه به این مهم و توسعة بسترهای لازم برای حضور توأم با رضایتمندی گردشگران و ضمن به دست آوردن میزبانی مسابقات مهم ملی و بین المللی به ویژه در رشته های پرطرفدار، برگزاری تورنومنتها ومسابقات مختلف ملی و بین المللی را توسعه دهند تا علاوه بر جذب بیشتر گردشگر ورزشی، سایر جاذبه های گردشگری ورزشی استان را به گردشگران معرفی و زمینة توسعة گردشگری ورزشی را فراهم کنند. لرستان در کنار جاذبه های گردشگری و تاریخی، از پتانسیل های لازم برای راه‌اندازی مکان‌های مختلف و ایجاد سایت های مجهز ورزشی در سطح مناسبی داراست که باید با ایجاد و فراهم آوردن زیرساخت ها در استان و ایجاد امکانات و خدمات رفاهی مناسب به هنگام اقامت گردشگران ورزشی و تاسیس کمپ ها و اردوگاه های ورزشی در مناطق خوش آب و هوای استان برای جذب تیم های ورزشی گوناگون که در دوره های مختلف آماده سازی خود هستند پیشنهاد گردد.
علاوه بر این، آموزش دست‌اندرکاران و همچنین ارائه خدمات مکمل به ویژه در زمینه بهداشت و درمان در این راستا باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین باید تمرکز ویژه ای بر بهبود خدمات رفاهی و تفریحی در مراکز اقامتی و هتل‌های منطقه، نیاز سنجی خدمات مورد نیاز و همچنین علایق ورزشی بازدیدکنندگان، گسترش تبلیغات و هماهنگی در مدیریت یکپارچه گردشگری ورزشی منطقه اعمال گردد.
با توجه به موقعیت زیرساخت های گردشگری منطقه، مسئولان باید در گام اول سعی کنند با بهرهگیری از فرصتها، نقاط ضعف را در راستای بهبود گردشگری ورزشی منطقه کاهش دهند.
منابع
- ادبی فیروز جاه، جواد. (1385). «بررسی عوامل موثر بر توسعه گردشگری ورزشی کشور با تاکید بر جاذبه های طبیعی». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
- اصفهانی، نوشین. (1387). «تحلیل عوامل موثر بر جهانگردی ورزشی ایران و ارائه مدل برنامه ریزی استراتژیک». رساله دکتری مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه تهران.
- اکبر نجفی، یونس؛ گراوند، علی؛ قومی اویلی، ابوطالب و قاسمی وسمه، جانی. (1398). «انتخاب منطقۀ نمونۀ گردشگری در استان خراسان جنوبی با استفاده از تکنیک AHP ». مجله توسه و جغرافیا. شماره 56، صص 139-158.
- جلالی، محبوبه و خادم الحسینی، احمد. (1394). «سطح بندی مناطق نمونۀ گردشگری در استان کرمان». فصلنامۀ برنامه ریزی منطقه ای. دورۀ 5، شمارۀ 17، صص151-162.
- رحیمی، حسین. (1396). «نقش مناسبات شهر و روستا در توسعه گردشگری روستا (مطالعه موردی: بخش گلبهار شهرستان چناران)». فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری.سال دوازدهم، شماره ۸.
- کمایی زاده، یعقوب و رضایی، محمدرضا. (1394). «تعیین استراتژی بهینه برای توسعۀ گردشگری دریایی با استفاده از SWOT (مطالعۀ موردی: جزیرۀ کیش)». فصلنامۀ علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی. دوره 4 ، شمارۀ 79، صص 19-43.
- فلاحی، احمد؛ حسنی، احسان و کروبی، مهدی. (1392). «بررسی جاذبه های طبیعی موثر بر توسعه گردشگری ورزشی استان کردستان». مجله مطالعات مدیریت ورزشی، شماره 17، صص 159-147.
- قاسمینژاد لیچایی، سیده صدیقه؛ رضائی صوفی، مرتضی و محمدی، نصراله. (1397). «بررسی نقش تبلیغات رسانه ها در توسعه گردشگری ورزشی (مطالعه موردی: استان گیلان)». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان گیلان، مرکز پیام نور رشت.
- کوزه چیان، هاشم؛ خطیب زاده، مهدی و هنرور، افشار. (1394). «نقش ابعاد کیفیت خدمات گردشگری در رضایتمندی گردشگران ورزشی». پژوهش های مدیریت ورزشی و علوم حرکتی، سال1 شماره 1، صص 32-13.
- لطفی نیا، محمد تقی و آمار، تیمور. (1397). «تحلیل نقش گردشگری در تحولات اقتصادی روستاهای هدف گردشگری شرق استان گیلان در دهه اخیر». فصلنامه ی علمی– پژوهشی جغرافیا.سال هشتم، شماره 3.
- مجیدی ده شیخ، حکیمه؛ صفرآبادی، اعظم و گلی، علی. (1396). «آمایش منطقه‌های جاذبه های گردشگری با تاکید بر توانایی های اکوتوریسم استان کهگیلویه و بویراحمد». نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال هشتم، شماره ۲۹.
- ملک حسینی، عباس. (1396). «بررسی نقش حکم روایی خوب شهری در مدیریت و برنامه ریزی گردشگری شهر سمنان». فصلنامه علمی پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی. سال نهم، شماره سوم.
- محمدعلی نژاد خیاوی، بتول؛ دادفر، ابراهیم و اسکندری، سیمین. (1397). «تعیین تاثیر بهبود زیر ساخت های ورزشی و توریسم ورزشی بر توسعه پایدار شهری در شهرستان مشگین شهر». رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشکین شهر.
- نیک نژاد، مریم؛ مهدوی، علی و کرمی، امید. (1394). «تعیین مناطق مستعد توسعۀ اکوتوریسم با استفاده از فرایند موردشناسی: شهرستان خرم آباد». تحلیل شبکه ای مجلۀ جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای. دورۀ 7. شمارۀ14، صص194-214.
- Bull C. (2005). “Sport tourism Destination resource analysis”. In J.E.S.igham(Ed). Sport tourism.
- Cró, S., & Martins, A. M. (2017). “The importance of security for hostel price premiums: European empirical evidence”. Tourism Management, 60.
- Evolution and Development in Sports Tourism. (2010). Report From Philippine sport association. www.tourism.gov.ph.
- Elena BOGAN.)2019). “THE PERSPECTIVES OF SPORTS TOURISM DEVELOPMENT IN BUCHAREST, ROMANIA”. Quality – Access to Success, 19(S1)
- Gibson, H. J. (2007). “Moving beyond the 'what is and who of sport tourism to understanding 'why'”. Journal of Sport Tourism, 9 (3), 247-265.
- Jerker Sandelin and Justus Fiechtner. (2020). “Selection process of sport tourism development strategy in Banja Vrućica SPA resort: A quantitativeAnalysis”. Journal of Sports Science and Nutrition, 1(1): 11-18
- Liu, Z. (2003). “Sustainable tourism development: A critique”. Journal of Sustainable Tourism, Vol. 11: 459–475.
- NOORUL SHAIFUL FITRI ABDUL RAHMAN. (2020). “THE SUSTAINABILITY OF NAUTICAL SPORTS TOURISM IN TERENGGANU USING A COST BENEFIT ANALYSIS”. Journal of Sustainability Science and Management, Volume 15 Number 1, 148-161
- Ramanathan U, Subramanian N & Parrott, G. (2017). “Role of social media
- in retail network operations and marketing to enhance customerSatisfaction”. International Journal of Operations & Production Management, 37(1), 105-123.
- Weed M. (2005). “Sport tourism theory and method_Concepts issues and Epistemologis”. European Sport management Quarterly, 3; pp: 229-242.
- Wu, C & Wang. A. (2016). “Geographical FDI knowledge spillover and innovation of indigenous firms in China”. International Business Review. 25(4), 895–906.
- World Tourism Organization (UNWTO). (2018). UNWTO facts and figures. http:// www.unwto.Org/facts/menu.
- World Tourism organization (WTO). (2018). Sport and tourism shaping global culture. On www at http//www. World-tourism. org.
- Vasmat, Tal. Vasmat, Dist. Hingoli. (2019). “SPORT-TOURISM DEVELOPMENT IN KOKAN AND WESTERN GHATS: CONSTRAINTS AND POSSIBILITIES”. Physical Education, Volume-9, Issue-9, PRINT ISSN No. 2249 - 555X | DOI:10.36106/ijar
)