نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد، مدیریت ورزشی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
2 دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران(نویسنده مسئول) E-mail: Shb_sedghi@yahoo.com
3 استادیار، مدیریت ورزشی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
4 استادیار، مدیریت ورزشی، دانشگاه پیام نور، ایران
چکیده
این پژوهش با هدف شناسایی عوامل موثر در توسعه پایدار زیست محیطی رویدادهای ورزشی در ایران با استفاده از تحلیل تماتیک انجام شده است. به منظور انجام این پژوهش کیفی، از بین جامعه تحقیق که مطلعین کلیدی ورزش و محیط زیست را شامل میشد، از طریق نمونهگیری غیراحتمالی هدفمند، با 18 نفر از متخصصان و مسئولان مدیریت ورزشی و محیط زیست کشور مصاحبه عمیق انجام گردید. در روش تحقیق، ضمن گردآوری داده ها مجموعه ای از کدها و مفاهیم اولیه استخراج گردیدند که از طریق تحلیل تماتیک آنها مضامین و مقوله های نهایی علی، زمینهای و مداخله گر به دست آمدند.
یافتههای تحقیق در قالب سه عنوان عوامل علی شامل اصالت محیط زیست و وضعیت زیست محیطی موجود، الزامات وکنش متقابل ورزش و محیط زیست، ماهیت توسعه- محور رویدادهای ورزشی، عوامل زمینهای شامل زیرساختهای سبز و محیط زیست میزبان، الزامات و نظام مندی سیستم زیست محیطی ورزش، نهاد حاکمیتی، سهم ورزش در توسعه کشور، پیوست فرهنگی و سازمانی، نظامنامه مدیریتی و در نهایت عوامل مداخله گر شامل ماهیت رویداد و محیط زیست، عوامل محیطی و مالی کلان، منابع داخلی و خارجی، نظارت، قانون گریزی و لابیگری و ساختار صنعت ورزش کشور بررسی شدند.
بدین ترتیب، طریق برنامهریزی راهبردی و اجرایی نمودن راهبردهای متناسب می توان در جهت توسعه پایدار زیست محیطی رویدادهای ورزشی و در نهایت توسعه پایدار صنعت ورزش کشور گام های موثری برداشت.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Factors Affecting the Environmentally Sustainable Development of Sport Events in Iran: A Thematic Analysis
نویسندگان [English]
- Yaghub Badri Azarin 1
- Shabnam Sedghi 2
- Mohammad Rasoul Khodadadi 3
- Reza Shajie 4
1 Ph.D., Full Professor in Sport Management, University of Tabriz, Tabriz, Iran
2 Ph.D. Student in Sport Management, University of Tabriz, Tabriz, Iran
3 Ph.D., Assistant Professor in Sport Management, University of Tabriz, Tabriz, Iran
4 Ph.D., Assistant Professor in Sport Management, Payame Noor University, Iran
چکیده [English]
The research is to identify the factors affecting the sustainable development of sport events in Iran using thematic analysis. So, a qualitative research among the research community that included key players in sport and the environment was formed through Purposeful sampling and a deep interview was conducted with 18 experts from the country's sports and environmental management. Based on the research method, a collection of initial codes and concepts was extracted. Then, through thematic analysis of these codes and concepts, the causal, subjective and interventive final themes and categories were formed. The findings were divided into three categories of causative factors including environmental authenticity and existing environmental status, the requirements and interaction of sport and the environment and the nature of the development of sports events. The underlying factors included the green infrastructure and the host environment, the requirements and system of the environmental system of sport, the governing body, the share of sport in the development of the country, the cultural and organizational attachment, the management plan and Finally, interventional factors include the nature of the event and the environment, environmental and financial factors, internal and external resources, monitoring, law enforcement and lobbying, and the structure of the country's sports industry. By examining the results and benefiting from identified factors, we can take more effective steps through strategic planning and implementation of appropriate strategies for sustainable environmental development of sport events and ultimately for sustainable development of the country's sports industry.
کلیدواژه‌ها [English]
- Key Words: Sustainable Development
- Sports Event
- Environment and Thematic Analysis
بررسی عوامل موثر در توسعه پایدار زیست محیطی رویدادهای ورزشی در ایران ؛ یک تحلیل تماتیک
یعقوب بدری آذرین[1]
شبنم صدقی[2]
محمدرسول خدادادی[3]
رضا شجیع[4]
تاریخ دریافت مقاله: 5/9/1397
تاریخ پذیرش مقاله:30/10/1397
مقدمه
محیطزیست و حفاظت از آن موضوعی است که از ابتدای زندگی اجتماعی بشر مورد توجه بوده است. امروزه وجود مسائل و مشکلاتی نظیر آلودگی محیطزیست، مشکل رفع پسماندهای صنعتی، بحران انرژی و غیره، سبب توجه به امر حفاظت از محیطزیست به عنوان پیششرط لازم برای پایداری برنامههای رشد و توسعه سازمانها شده است (معینی و همکاران، 2014: 223-197). اگرچه اصول زیست محیطی در مفهوم توسعه پایدار جزو اصول بسیار مهم به شمار می آیند، توسعه پایدار ادغامی متعادل از اصول اقتصادی، طبیعی و اجتماعی می باشد. این مفهوم از دیدگاه الکینگتون[5](1997) در قالب رویکرد سه گانه به تایید بسیاری از نویسندگان درآمده است (کولینز و استگ[6]، 1997: 555-577، دایلیک و هوکرتز[7]، 2002: 130-141، ساویتز[8]، 2013). از طرف دیگر، مبحث توسعه پایدار با تأکید بر مفهوم توسعه پایدار مبتنی بر نیازهای یکپارچه جهت بهبود رفاه انسانی با تأکید بر کاهش تخریب محیطی نیز در نظر گرفته شده است (پاریش[9]، 2010: 510-523)؛ به طوریکه از زمان مطرح شدن توسعه پایدار در گـزارش برانـت لنـد، تمـایز بـین سیاستگذاری پایدار از سیاستگذاری زیست محیطی مشکلتر شده است. گـزارشهـای مربوط به توسعه پایدار اغلب با عباراتی درباره پایداری به عنوان حراست از رفاه نسلهـای آینده شروع میشود، اما سپس با تأکید بر سیاستهای زیست محیطی ادامه مییابد (پزی[10]، 2004: 339-359). همان گونه که دوبسون[11](2003) نیز اشاره میکنـد، کـار روی توسـعه پایـدار اساسـاً درباره حفاظت از محیط زیست است. در اصـطلاح سیاسـت گـذاری، توسـعه پایـدار به بهبود زیست محیطی و چالشهـای آن مرتبط مـی باشـد. آگـه مـن[12] و همکـاران (2003) نیز اشاره میکنند که مباحث تئوریهای پایداری بر روی محیط زیسـت متمرکـز است (کروگر[13]، 2007: 215-223). ورزش امروزه به عنوان یکی از پایه های اساسی در نظریات جامعه شناسی شهری و برنامهریزی شهری مطرح است. توجه به ورزش به عنوان یکی از مهمترین راهکارها برای مقابله با پیامدهای منفی شهرنشینی و تحقق توسعه پایدار شهری ضروری می باشد (کیخسروی، 1392)، ولی ورزش نیز مانند بسیاری از فعالیت های دیگر ممکن است آثار مفید یا زیانبخشی برای محیط زیست داشته باشد. به عنوان مثال، عرصههای مهم ورزشی مثل استادیومها، مصرف کننده حجم عظیمی از انرژیهای تجدید ناپذیر هستند؛ به طوری که در ایالت متحده به تنهایی اماکن فیزیکی 14 درصد از کل آب آشامیدنی کشور، تولید 30 درصد از کل زباله، 40 درصد از مصرف مواد پلاستیکی، 38 درصد از تولید گازهای گلخانهای،24 تا 50 درصد از انرژی مصرفی و 72 درصد از برق مصرفی را به خود اختصاص می دهند (شورای ساختمان سازی سبز ایالت متحده، 2009).
اکنون افکار عمومی بر روی مشکلات زیست محیطی حاصل از رویدادهای بزرگ مانند بازیهای المپیک متمرکز شده و توجه کمی به دیگر فعایتهای ورزشی و سایر رویدادها معطوف گردیده است. اثرات رویدادهای بزرگ محسوستر و مهمتر است، اما فعالیتهای دیگر نیز میتوانند به علت حضور تعداد زیادی از مردم، اثرات منفی بر محیط زیست داشته باشند (بهمنپور، 1394: 9)؛ چرا که تصمیم به فعالیت ورزشی در وهله اول تاثیر چندانی بر محیط زیست ندارد، ولی هنگامی که تعداد انبوهی از ورزشکاران به تمرین، رقابت و سفر برای شرکت در مسابقات می پردازند، تاثیر آن ملموستر خواهد بود. آلودگی آب و هوا، سروصدای زیاد، آلودگی نوری، ترافیک، استفاده از منابع طبیعی تجدیدپذیرمانند آب، کاغذ و چوب، تولید گازهای گلخانهای بر اثراستفاده از وسایل برقی، سوراخ شدن لایه ازن در اثر به کارگیری تجهیزات سرمایشی، استفاده از مواد شیمیایی و آفتکشها در زمینه چمن و استخرها، مصرف بیش از حد آب، تخریب زمینهای ورزشی برای استفاده به عنوان استادیوم و ورزشگاه و ... از مهمترین تغییراتی هستند که به دنبال ورزش و فعالیت بدنی ممکن است در محیط زیست ایجاد شوند. از طرفی محیط زیست تاثیر چشمگیری بر سلامت ورزشکاران و تماشاگران شرکت کننده در رویدادهای ورزشی دارد. بنابراین هرچه شرایط زیست محیطی بهبود یابد، سلامت ورزشکاران و تماشاگران نیز بیشتر تضمین خواهد شد (فراهانی، 1396: 89). در حقیقت ورزش و محیط زیست کاملاً با یکدیگر در ارتباط متقابلاند و باید به طور همزمان از دو جنبه یاد شده مورد توجه قرار گیرند. از سوی دیگر، به علت شرایط محیط زیستی حاکم بر دنیا و کشورمان و مطابق با گزارشات سازمان حفاظت از محیط زیست ایران پیرامون تغییرات آب و هوا در دنیا و نیز ایران، توسعه صنعتی و تخریب محیط زیست و ایجاد تولید گازهای گلخانهای در اتمسفر، تشدید فرآیند گرم شدن زمین، ضرر وارده به درآمد ناخالص ملی (به ازای هر درجه افزایش گرمای زمین، افزایش شش درصدی مصرف آب و تبخیر و کاهش سه درصدی درآمد ناخالص ملی)، لزوم توجه به مسائل محیط زیستی در کشور افزایش یافته (گزارش راهبردی وزارت ورزش و جوانان، 1394: 25) و با توجه به اهمیت مسائل توسعه زیست محیطی در صنعت ورزش، جوامع امروزی خواستار ایجاد بستر مناسب برای تولید و شتاب لازم جهت رسیدن به توسعه همه جانبه هستند. در ایران نیز به صورت جسته و گریخته توسط وزرات ورزش و جوانان و یا فدراسیون های ورزشی، کارگاه هایی جهت آشنایی ورزشکاران با اصول حفاظت از محیط زیست برگزار شده است، ولی هیچ گونه نظام یا راهبرد جامعی جهت شناسایی عوامل موثر در توسعه پایدار زیست محیطی ورزش که مبتنی بر یافته های پژوهشی باشد، وجود ندارد. در این راستا، اهمیت مطالعه و تبیین مؤلفههای موثر در سلامت شهروندان وشناسایی این عوامل و پیاده کردن آن در برنامه های آتی، ایجاد انگیزه در جامعه ورزش برای شرکت در فعالیت های مشارکتی زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و افزایش آگاهی ورزشکاران و دست اندرکاران غیر قابل انکار است و بازخورد آن به صورت اطلاعات علمی و عملی به سیاستگذاران کلان موجب کمک به مسئله مهم توسعه پایدار کشورهاست و هرگونه تلاش در جهت پیشبرد این اهداف و شناسایی عوامل موثر و دخیل در دست یابی به اهداف توسعه پایدار صنعت ورزش و به دنبال آن اهداف کلان توسعه پایدار کشور لازم وضروری می باشد. از این رو، این پژوهش کیفی به دنبال پاسخ برای سوالات زیر است:
- عوامل زمینهای موثر در توسعه پایدار رویدادهای ورزشی ایران کدام اند؟
- عوامل علی موثر در توسعه پایدار رویدادهای ورزشی ایران کدام اند؟
- عوامل مداخلهگر موثر در توسعه پایدار رویدادهای ورزشی ایران کدام اند؟
روش شناسی پژوهش
بررسی حاضر به روش کیفی و با استفاده از ابزار مصاحبه عمیق با 18 نفر از از متخصصان مدیریت ورزشی آشنا به موضوع پژوهش، متخصصان محیط زیست، مسئولان و مدیران کنونی و سابق سازمان حفاظت از محیط زیست و مسئولان وزارت ورزش و جوانان و کمیته ملی المپیک به اجرا در آمد. روش نمونهگیری در این تحقیق از نوع غیراحتمالی هدفمند نظری با استفاده از تکنیک گلوله برفی (زنجیره‌ای) بود. در این روش پژوهشگر ابتدا افرادی را شناسایی می‌کند و پس از دریافت اطلاعات، از آنها می‌خواهد که فرد یا افراد دیگری را به وی معرفی کنند. این روش برای شناسایی افراد متخصص در یک زمینه خاص استفاده میشود (بازرگان، 1387). مصاحبهها تا حد اشباع نظری18 ادامه یافت. به بیان دقیق‌تر، مصاحبهها تا زمانی که برای محقق آشکار شد که دیگر نمونه‌های آماری دادههای جدیدی در محورهای مطروحه ارائه نمی‌کنند و مباحث حالت تکراری یافته است، ادامه یافت. پس از اتمام مصاحبهها اقدام به مطالعه عمیق‌تر مبانی نظری و تحقیقات پیشین شد تا از ترکیب مفاهیم گذشته، تجربیات پژوهشگر و نظرات صاحبنظران به مراحل بعدی تحلیل دادهها و در نهایت شناسایی مولفه‌های ثانویه و تمهای اصلی پرداخته شود. روش تحلیل داده های گردآوری شده، تحلیل موضوعی یا تماتیک است که از متعارفترین و پرکاربردترین روش تحلیل دادههای کیفی به ویژه در مردم نگاری و یا در تحلیل دادههای متنی مصاحبه ای است. نحوه طبقه بندی و کدگذاری دادههای مصاحبهای اینگونه بود که ابتدا در هر مصاحبه عبارات، توضیحات، جملات و اشاراتی را که به نوعی حکایت از تلاش افراد مورد مصاحبه برای بیان عوامل موثر در توسعه پایدار زیست محیطی داشت، استخراج شد و سپس بر اساس مقوله های معنایی مشترک گروهبندی گردیدند. سپس بر اساس وجوه مشترک عبارات گروه بندی شده در هر کدام از مقولات و طی فرآیند سلسلهمراتبی، تمهای مرتبط و سپس تمهای اصلی و در نهایت تمهای مرکزی شناسایی شدند. در مرحله بعدی، ارتباط مقولههای به دست آمده با پدیده اصلی تحقیق یعنی توسعه پایدار رویدادهای ورزشی در سه عنوان زیر(اشتراوس و کوربین، 2008) مورد کاوش قرار گرفت:
- شرایط علی: این شرایط باعث ایجاد و شکل‌گیری پدیده یا طبقه هسته‌ای می‌شوند.
- شرایط زمینهای: سلسله شرایطی که در آن فرآیندها و تعاملاتی برای اداره، کنترل و پاسخ به پدیده صورت میگیرد.
- شرایط مداخلهگر: این شرایط به مثابه بستری باعث تخفیف یا تشدید پدیده‌ها می‌شوند.
در این پژوهش کیفی، روایی درونی از طریق ارائه نتایج به دست آمده به آزمونشوندگان (مشارکتکنندگان در پژوهش) بررسی گردید؛ به طوری که آنها نیز یافتهها را مورد تایید قرار دادند و از روایی پژوهش اطمینان بیشتری حاصل شد. در زمینه روایی بیرونی یا انتقالپذیری نیز سعی شد با توجه به تخصص و جایگاه سازمانی هریک از مصاحبهشوندگان و لحاظ کردن این موضوع در انتخاب آنها، احتمال انتقال مفاهیم به سایر محیطها افزایش داده شود. همچنین برای سنجش پایایی در این پژوهش، از روش پایایی بازآزمون استفاده شد که به میزان سازگاری طبقهبندی دادهها در طول زمان اشاره دارد.
یافتههای پژوهش
در ابتدا به توصیف مختصری از ویژگی های جمعیت شناختی مشارکت کنندگان پرداخته می شود که در قالب میانگین سن، جنس، سابقه کاری و سطح تحصیلات ارائه می گردد. میانگین سن گروه مشارکت کنندگان 46 سال، 88 درصد آنان مرد، میانگین سابقه کاری 19 سال و از نظر سطح تحصیلات 89 درصد از آنها مدرک دکتری و 11 درصد، مدرک فوق لیسانس را دارا بودند.
ابتدا کد گذاری یک نمونه از مصاحبهها در مورد یک عامل شناخته شده (عامل مداخلهگر نظارت، قانون گریزی و لابی گری) در جدول 1 و نتایج نهایی تحلیل دادهها با استفاده از روش تحلیل تماتیک در جداول 2، 3 و 4 ارائه می شود.
|
کدهای اولیه |
کدهای ثانویه |
مفهوم |
مقوله |
|
اجرایی نشدن شاخص های زیست محیطی تدوین شده توسط دفتر توسعه پایدار و محیط زیست وزارت ورزش و جوانان |
تبصره سازی، حرکات نمادین و سوء تعبیر در تصمیمات |
روابط غیر رسمی و عملیات نمادین |
نظارت، قانون گریزی و لابی گری
|
|
اجرایی نشدن برنامه های راهبردی سازمان حفاظت از محیط زیست |
|||
|
عدم پیروی از اسناد بالادستی در حفاظت از انرژی های پایه |
|||
|
داشتن جنبه تشریفاتی و نمادین برخی از قوانین موجود و اجرا شدن تنها بخشی از آن به صورت واقعی |
|||
|
وجود جنبه های نمایشی و پوپیولیستی موضوعات زیست محیطی |
|||
|
دور زدن قانون توسط مدیران، برنامه ریزان و اجراکنندگان به وسیله بیان عدم اطلاع از اهمیت مسائل زیست محیطی |
|||
|
وجود برخی مراکز به ظاهر محیط زیستی در ورزش به صورت نمادین در جهت ارائه آمار و گزارش کاری |
|||
|
میزان تعهد سازمان های متولی رویداد ورزشی در راستای توسعه پایدار زیست محیطی آن |
تعهد سازمانهای مسئول |
||
|
عدم جدیت سازمان حفاظت از محیط زیست در اجرایی نمودن اهداف و راهبرد های راهبردی اش |
|||
|
وجود لابی گری ها در صنعت ورزش کشور به عنوان مانعی در جهت دستیابی به اهداف توسعه پایدار زیست محیطی در این صنعت |
وجود نیروهای غیر رسمی و سیاسیون |
||
|
وجود رانت ها و تیم های غیر رسمی در بهره وری از منابع طبیعی |
|||
|
سوء استفاده سیاسیون و سایر سازمان ها از ورزش و رویدادهای ورزشی در راستای منافع شخصی |
|||
|
میزان رعایت و اجرای پیوست محیط زیستی رویدادهای ورزشی توسط سازمان های برگزار کننده و متولیان اصلی |
ضمانت اجرایی قوانین و مقررات |
نظارت بر حسن اجرای قوانین |
|
|
نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات |
|||
|
نقش ضمانت و پشتوانه اجرایی قوانین و مقررات حامی محیط زیست در رویدادهای ورزشی |
|||
|
وجود سیستم های غیربازخوردی برنامه های اجرایی در حوزه رویدادهای ورزشی |
|||
|
عدم پیگیری مستمر و وجود واحد ناظر در نحوه ی اجرا و برگزاری رویدادهای ورزشی |
|||
|
رویه های قضایی در مورد مجازات متخلفین محیط زیستی |
برخورد قضایی با متخلفان |
||
|
نحوه مواجهه با متخلفان محیط زیستی در رویدادهای ورزشی |
جدول 1: کد گذاری یک نمونه از مصاحبهها در مورد یک عامل مداخلهگر
جدول 2: یافته های حاصل از کدگذاری عوامل علی
|
کد |
مفهوم |
مقوله |
|
مدیریت توسعه- محور، نقش محیط زیست در توسعه پایدار، مسئولیت اجتماعی فردی و سازمانی |
مدیریت توسعه‌محور |
اصالت محیط زیست و وضعیت موجود |
|
بحران‌های محیط زیستی، محیط زیست در حال توسعه، |
نیازهای زیست محیطی کشور |
|
|
توسعه پایدار زیست محیطی و ورزش، ضرورت های بین المللی و حرفه ای |
ابعاد جهانی و ارتباط متقابل ورزش و محیط زیست |
الزامات وکنش متقابل ورزش و محیط زیست
|
|
جایگاه ضعیف محیط زیست در ورزش کشور و جهان، جوانب محیط زیستی رویداد ورزشی |
جایگاه محیط زیست در ورزش |
|
|
اثرات مخرب رویدادهای ورزشی، رویدادهای ورزشی در محیط های طبیعی، کنترل اثرات مخرب رویدادهای ورزشی، محیط زیست ناسالم و کیفیت زندگی، زیرساخت های ورزشی ناسازگار با محیط زیست |
اثرات منفی متقابل ورزش و محیط زیست |
|
|
اهمیت بالای ورزش در جامعه، اهمیت بالای رویدادهای ورزشی، تاثیر ورزش در سطح رفاه و کیفیت جامعه |
جایگاه ورزش و رویدادهای ورزشی |
ماهیت توسعه- محور رویدادهای ورزشی |
|
نقش ابزاری رویدادهای ورزشی، نقش ترویجی رویدادهای ورزشی، جامعیت ورزش، نقش های چندگانه رویدادهای ورزشی، فرهنگ سازی رویدادهای ورزشی، نفوذ ورزشکاران در جامعه |
توسعه پایدار زیست محیطی از طریق رویدادهای ورزشی |
|
|
تاثیر ورزش بر سایر صنایع فعال کشور، میراث ماندگار رویدادهای ورزشی |
الگوی ماندگار رویدادهای ورزشی |
|
جدول 3: یافته های حاصل از کدگذاری عوامل زمینهای
|
کد |
مفهوم |
مقوله |
|
زیرساخت های ورزشی، مکان یابی سازگار با محیط زیست، رشد هوشمند فضاهای ورزشی |
امکانات و فضاهای ورزشی سبز |
زیرساختهای سبز و محیط زیست میزبان |
|
منابع طبیعی و شاخص های زیست محیطی میزبان، ویژگی های اجتماعی و فرهنگی میزبان |
شاخص های منطقه میزبان |
|
|
زیرساخت های سازگار با محیط زیست، بهره برداری سبز از اماکن ورزشی، الزامات قانونی ساخت اماکن ورزشی سبز |
موازین زیست محیطی در اماکن ورزشی سبز |
الزامات و نظام مندی سیستم زیست محیطی ورزش |
|
ضوابط محیط زیستی رویدادهای ورزشی، نظام سیستماتیک و اجرایی رویدادهای ورزشی، متولیان قانون گذار و مصوبات زیست محیطی، مشمولیت و به روز بودن قوانین، سیستم مدون بازدارنده و مشوق، برنامه ریزی راهبردک رویدادهای ورزشی سبز |
نظام نامه محیط زیستی و قوانین |
|
|
دستورالعمل های محیط زیستی موجود در ورزش، استانداردهای جهانی |
موازین زیست محیطی موجود |
|
|
سیستم تشویقی و تنبیهی، لحاظ نمودن جریمه |
سیستم رسیدگی به تخلفات و مراعات محیط زیستی |
|
|
حمایت دولت در ساخت اماکن وتجهیزات ورزشی سبز، حمایت دولت از رویدادها و طرح های ورزشی سبز، حمایت دولت از سرمایه گذاران ورزشی، حمایت دولت از طرح های ترویجی |
نقش حمایتی دولت |
نهاد حاکمیتی |
|
برقراری ارتباطات بین المللی قوی |
ارتباطات بین المللی |
|
|
کد |
مفهوم |
مقوله |
|
اهمیت صنعت ورزش در کشور، دیدگاه سنتی به صنعت ورزش، میزبانی رویدادهای ورزشی بزرگ |
جایگاه ورزش و رویدادهای ورزشی |
سهم ورزش در توسعه کشور |
|
دیدگاه های محیط زیست در کشور، نهادینه شدن و تعهد اخلاقی، ماهیت متفاوت حوزه ورزش و محیط زیست، اهمیت محیط زیست در ورزش کشور، تفکرات جامعه نسبت به ورزش و رویدادهای سبز، فرهنگ توسعه پایدار زیست محیطی |
فرهنگ زیست محیطی |
پیوست فرهنگی و سازمانی |
|
جایگاه اصلی توسعه پایدار ورزش کشور |
متولیان اصلی توسعه پایدار ورزش کشور |
|
|
دیدگاه سیستمی، برنامه ریزی راهبردی |
برنامه ریزی نظام مند و راهبردی |
نظامنامه مدیریتی |
|
مدیران متخصص و کاردان، دیدگاه مدیریتی سازمان های ورزشی، توجیه مدیران ورزشی نسبت به اصول محیط زیستی، دیدگاه کمی و نتیجه گرایی در رویدادهای ورزشی |
دیدگاه مدیران |
|
|
پایداری مدیران لایق ورزشی، ثبات مدیریتی ورزش کشور |
ثبات مدیریتی و مدیران |
|
کد |
مفهوم |
مقوله |
|
نوع رشته ورزشی مورد نظر، فضاها و امکانات ورزشی، سیستم حمل و نقل، نوع رویداد ورزشی |
شرایط مقتضی رویداد ورزشی |
ماهیت رویداد و محیط زیست
|
|
بروز تدریجی مشکلات محیط زیستی |
ماهیت مسائل محیط زیستی |
|
|
نفوذ بالای سیاست در ورزش کشور، عوامل فرهنگی، اجتماعی و وضعیت اقتصادی کشور |
عوامل سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور |
عوامل محیطی و مالی کلان
|
|
مسائل و محدودیت های مالی، میزان بودجه اختصاصی، سرمایه گذاری ها و امکانات تخصصی |
ابعاد مالی، بودجه ای و امکانات |
|
|
مدیران و زیرمجموعه های اجرایی، قابلیت های کلیدی و منابع داخلی سازمان های ورزشی، نیروها و منابع متخصص، سیستم های اطلاعاتی و مدیریت دانش |
منابع انسانی ، قابلیتهای کلیدی و داخلی سازمان |
منابع داخلی و خارجی |
|
نیروهای دانشگاهی و علمی، پژوهش های تحقیقاتی و طرح های کاربردی، جشنواره ها و کنفرانس های مرتبط |
مراکز علمی و تحقیقاتی |
|
|
سابقه برگزاری رویداد ورزشی سبز، الگوهای خارجی |
تجربه های موفق داخلی و خارجی |
|
|
حامیان مالی سبز، ورزشکاران، تماشاگران، مربیان و افراد برحسته، رسانه ها |
ذینفعان سبز |
|
|
تبصره سازی، حرکات نمادین و سوء تعبیر در تصمیمات، تعهد سازمانهای مسئول، وجود نیروهای غیر رسمی و سیاسیون |
روابط غیر رسمی و عملیات نمادین |
نظارت، قانون گریزی و لابی گری
|
|
ضمانت اجرایی قوانین و مقررات، برخورد قضایی با متخلفین |
نظارت بر حسن اجرای قوانین |
|
|
هم افزایی دستگاه های ذیربط و ساختارهای سازمانی، دولتی بودن صنعت ورزش، سازمان های مردم نهاد و داوطلبین |
ساختار سازمان های ورزشی کشور |
ساختار صنعت ورزش کشور |
جدول 4: یافته های حاصل از عوامل مداخلهگر
بر اساس مصاحبههای صورت گرفته و نتایج موجود در جداول بالا و شکل 1، سه عامل کلی علی، زمینهای و مداخله گر به عنوان عوامل موثر در توسعه پایدار زیست محیطی رویدادهای ورزشی قابل شناسایی است. عوامل علی شامل اصالت محیط زیست در توسعه پایدار و وضعیت زیست محیطی موجود، الزامات وکنش متقابل ورزش و محیط زیست، ماهیت توسعه- محور رویدادهای ورزشی، عوامل زمینهای شامل زیرساختهای سبز و محیط زیست میزبان، الزامات و نظام مندی سیستم زیست محیطی ورزش، نهاد حاکمیتی، سهم ورزش در توسعه کشور، پیوست فرهنگی و سازمانی توسعه زیست محیطی ورزش، نظامنامه مدیریتی و در نهایت عوامل مداخله گر شامل ماهیت رویداد و محیط زیست، عوامل محیطی و مالی کلان، منابع داخلی و خارجی در دسترس، نظارت، قانون گریزی و لابی گری و ساختار صنعت ورزش کشور می باشند.
|
توسعه پایدار زیست محیطی رویدادهای ورزشی |
|
عوامل مداخلهگر |
|
عوامل زمینهای |
|
عوامل علی |
شکل 1
بحث و نتیجه گیری
امروزه توسعه پایدار ورزش کشور، اهمیتی بیش از پیش یافته است. در سالهای گذشته برنامه های متعددی توسط نهادهای مختلف بخش تربیت بدنی و ورزش طراحی و اجرا شده، اما به نظر میرسد به دلیل عدم هماهنگی و انسجام کافی، از کارایی لازم برخوردار نبوده است (سازمان تربیتبدنی، 1382). از این رو، این تحقیق کیفی به دنبال شناسایی عوامل علی، زمینهای و مداخلهگر موثر در توسعه پایدار رویدادهای ورزشی ایران می باشد.
شرایط علی: به شرایطی اطلاق میشود که باعث به وجود آمدن پدیده مورد مشاهده میشود (کوربین و اشتراوس، 2008). در این تحقیق منظور از شرایط علی، شرایطی است که سازمانهای ورزشی کشور را وادار به برنامهریزی و اقدام در راستای توسعه پایدار می‌نماید. عوامل علی طرح شده از سوی مصاحبهشوندگان در سه بخش «اصالت محیط زیست و وضعیت موجود»، «الزامات وکنش متقابل ورزش و محیط زیست» و «ماهیت توسعه- محور رویداد» طبقهبندی شدند که هرکدام نیز شامل زیرمجموعه‌هایی بودند:
نقش محیط زیست در مفهوم توسعه پایدار به عنوان یکی از زیرعوامل علی شناسایی شده در نتایج تحقیق، بسیار پررنگ بوده و در واقع علت اولیه طرح مفهوم توسعه پایدار در مقابل مفهوم عام توسعه، بحران های زیست محیطی به وجود آمده در کشورهای مختلف مبنی بر عدم توجه به محدودیت های منابع طبیعی و آسیب به محیط زیست بوده است. در نتیجه اولین برنامه برای رسیدن توسعه پایدار در صنعت ورزش و رویدادهای ورزشی را می توان اقداماتی در جهت حفظ منابع طبیعی و جلوگیری از تخریب محیط زیست دانست. در تایید عامل نقش محیط زیست در مفهوم توسعه پایدار می توان به تحقیقات پاریش[14](2010)، پزی[15](2004)، دوبسون[16](2003) و کروگر[17](2007) اشاره نمود. به علت شرایط محیط زیستی حاکم بر دنیا و کشورمان به عنوان عامل علی بعدی و مطابق با گزارشات سازمان حفاظت از محیط زیست ایران پیرامون تغییرات آب و هوا در دنیا و نیز ایران، کمبود منابع آبی و تجدید ناپذیر، بهره گیری بیش از حد از محیط زیست کشور، توسعه صنعتی و تخریب محیط زیست و ایجاد تولید گازهای گلخانهای در اتمسفر، تشدید فرآیند گرم شدن زمین، ضرر وارده به درآمد ناخالص ملی (به ازای هر درجه افزایش گرمای زمین، افزایش شش درصدی مصرف آب و تبخیر و کاهش سه درصدی درآمد ناخالص ملی)، لزوم توجه به مسائل محیط زیستی در کشور افزایش یافته است(گزارش راهبردی وزارت ورزش و جوانان، 1394: 25).
دومین عامل علی شناخته شده در این تحقیق، الزامات وکنش متقابل ورزش و محیط زیست می باشد. ورزش - به عنوان فعالیتی تفریحی و جسمانی - از طریق باشگاه ها، انجمن ها و دیگر سازمان ها، افراد بسیاری را در زیر چتر خود گرد می آورد، اما مانند بسیاری از دیگر فعالیت های انسانی، به محیط زیست آسیب می رساند. در حقیقت، ورزش و محیط زیست کاملاً با یکدیگر در ارتباط متقابلاند و باید به طور همزمان مورد توجه قرار گیرند (بهمنپور، 1394) و عرصههای مهم ورزشی مثل استادیومها مصرف کننده حجم عظیمی از انرژیهای تجدید ناپذیر هستند(شورای ساختمان سازی سبز، 2011).
سومین عامل علی شناسایی شده، ماهیت توسعه- محور رویدادهای ورزشی می باشد. رنامه های بازیافت علاوه بر کاهش تولید ضایعات در طول برگزاری رویدادهای ورزشی می تواند به عنوان روش آموزشی توسعه پایدار برای تماشاگران محسوب شود؛ چنان که که به صورت الگو در سایر ابعاد زندگی افراد جامعه عمل نماید و الهام بخش آنها در اجرای سازگاری های زیست محیطی در زندگی روزمرهشان باشد (کلیسون، 2014: 34-48). بر اساس نتایج تحقیق اسکینر، به منظور ایجاد انسجام اجتماعی در بخش ها و مناطق مختلف، باید میزان مشارکت در جامعه از طریق مشارکت در ورزش افزایش یابد. به این منظور برنامه های هدف گذاری شده باید به گونه ای طراحی شود که متناسب با ویژگیهای جغرافیایی و فرهنگی باشد و بر مشارکت داوطلبانه ورزشی به منظور ایجاد شهروندان فعال تأکید کند (اسکینر[18]، ۲۰۰۸: 253-275). یافتههای تحقیقات ویسی (1389) نیز موید اهمیت آموزش در حفظ محیط زیست اماکن ورزشی، اهمیت جوانب ترویجی رویدادهای ورزشی و تاکید بر نقش توسعهای و ابزاری رویدادهای ورزشی می باشد (ویسی، 1389:93-106).
شرایط زمینهای: شرایط زمینهای یا بسترهای حاکم عبارت است از: سلسله شرایط خاصی که در آن فرآیندها و تعاملات برای اداره، کنترل و پاسخ به پدیده صورت میگیرد (کوربین و استراوس، 2008). از نظر مصاحبهشوندگان، زیرساختهای سبز و محیط زیست میزبان و بستری برای تحقق توسعه پایدار رویدادهای ورزشی است. در چشم انداز شهری که برنامه هایی نوشته و اجرا می شود می توان با تأمین زیرساخت های اکولوژیکی شهری مناسب، پایداری توسعه پایدار شهرها را تضمین کرد. ایجاد فضای سبز مناسب در مناطق شهری و صنعتی با رعایت اصول و قواعد علمی باعث کاهش اثرات زیان آورآلودگی های محیطی بر زندگی شهری می شود (عبادی، 1392). اماکن و تجهیزات ورزشی سبز جزو مهم ترین زیرساخت های توسعه پایدار ورزش کشور محسوب می شوند که در تحقیق حاضر به علت کمبود چنین زیرساختهایی به عنوان چالشی مهم مورد بحث قرار می گیرند.
طی برگزاری رویدادهای ورزشی، بخش حمل و نقل مسئول تولید بیشتر گازهای گلخانهای و تولید کربن محسوب می گردد و سیاست راه اندازی سیستم حمل و نقل سبز، راه حلی فوری و آشکار برای کاهش آلودگی های این سیستم است؛ چنان که هر نوع وسیله حمل و نقل سازگار با محیط زیست که گازهای سمی مخرب محیط زیست را منتشر نمی کند، باید در راس انتخاب دولت، سازمان ورزشی و شهروندان قرار گیرد. نتیجه این بخش با یافتههای تحقیقات محمدنور و فراهانی (1395) در مورد رابطه اماکن ورزشی سبز و توسعه پایدار شهری، پاداش (1390) و سهرابی (1390) پیرامون اهمیت اماکن ورزشی سبز، فضاهای سبز موجود در اماکن ورزشی و تاثیر منفی اماکن ورزشی موجود در کشور بر میزان آلودگی های شهری و اسون شمدس (2015) در زمینه طراحی پایدار استادیومهای ورزشی همخوانی دارد (پاداش، 1390: 31-36)، (سهرابی، 1390: 133-146)، (اشمدیس[19]، 2015).
بر اساس نظرات مصاحبهشوندگان، یکی دیگر از عوامل زمینهای موثر، الزامات و نظام مندی سیستم زیست محیطی ورزش با ریز عوامل موازین زیست محیطی در اماکن ورزشی سبز، نظام نامه محیط زیستی و قوانین، موازین زیست محیطی موجود و سیستم رسیدگی به تخلفات و مراعات محیط زیستی می باشد. گرچه دولت ها در قبال اجرا و رعایت کردن این مجموعه قوانین زیست محیطی مسئولیت اساسی دارند، اما جنبش های ورزشی نیز باید این قوانین را رعایت کنند. همچنین برای برنامه ریزی یک رویداد ورزشی یا ساخت تجهیزات و اماکن ورزشی باید قوانین و مقررات حفاظت از محیط زیست را رعایت کنند (بهمن پور،1394). از این رو، لازم است که دیدگاه های کلان و زیربنایی توسعه منطبق با قانونمندی های حفاظت محیط زیست طراحی شود و هرگونه سیاست گزاری و برنامه ریزی برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آینده کشور بر شالوده حفاظت محیط زیست، منابع طبیعی و بهره وری خردمندانه از این منابع با نگرش ایجاد تعادل و تناسب بین قانونمندی های محیط زیست و توسعه پایدار صورت گیرد (پاداش، 1390: 31-36). در توضیح عامل زمینهای حاکمیت می توان اشاره نمود که توفیق سیاست های حفاظت از محیط زیست منوط به الزام بنگاههای خصوصی و دولتی به رعایت ملاحظات زیست محیطی است و از آنجایی که در کشور ما دولت مجری قوانین زیست محیطی می باشد، در الزام بخش های خصوصی و سازمان های ذیربط نقش بسزایی دارد و بر نقش نهاد حاکمیتی تاکید بسیاری صورت میگیرد. نتایج این بخش با یافتههای تحقیقات جعفری و جلالی فراهانی (1395) در زمینه عدم وجود استانداردها و قوانین ملی اماکن ورزشی سبز و ویسی (1389) و لوید (2016) پیرامون عامل قانونگذاری در جهت حفظ محیط زیست اماکن ورزشی همخوانی دارد (جعفری، 1395) (ویسی، 1389) (لوید، 2016).
در توضیح عامل زمینهای «پیوست فرهنگی و سازمانی» می توان گفت که با توجه به تنوع محیط زیست و جاذبه های طبیعی کشور، هیچ ارگانی به تنهایی قادر به حفاظت از تمامی منظرهای طبیعی نخواهد بود و از آنجا که محیط زیست هسته مرکزی اکوتوریسم را تشکیل میدهد، گسترش فرهنگ حفظ منابع طبیعی و بهینه سازی صنعت اکوتوریسم و توسعه همه جانبه آن در آینده باید بر محور ترویج فرهنگ حفظ محیط زیست، توجه به جامعه محلی و مشارکت مردمی استوار باشد. آگاهی از اثرات زیست محیطی در سراسر جهان و درمیان ملل، ایالات، صنایع و رفتارهای فردی به شدت گسترش یافته است (کارمایکل[20]، 2012: 422-253 ). اگر فرد به بینش صحیحی از شیوه رفتارش و ضرر و زیان خود و جامعه اش برسد و به درستی تشخیص دهد که مطلوب ترین عمل کدام است، آنگاه سلامت فرهنگی- اجتماعی در جامعه را می توان شاهد بود. از این رو، جامعه دانشگاهی، نهادهای آموزشی، خانواده و افراد روشنفکر و رسانهها تاثیر بسزایی در افزایش آگاهی های زیست محیطی دارند. نتایج این بخش با یافتههای تحقیق رضوی (1394) در مورد راهکارها و اهمیت فرهنگ محیط زیستی در بین ورزشکاران و نتایج تحقیقات کاسپر (2012) در زمینه تاثیر باورها و هنجارهای دانشجویان مدیریت ورزشی در رابطه با آگاهیهای زیست محیطی و اقدامات شخصی در قالب رفتارهای زیست محیطی شخصی و سازمانی و اهمیت میزان آگاهی ورزشکاران در شکاف بین عملکرد محیط زیستی آنها و تحقیقات کلیسون (2015) پیرامون اهمیت آگاهیهای زیست محیطی اجتماعی در ایجاد استادیومها و اماکن ورزشی سبز همخوانی دارد (رضوی، 1394: 129-142)، (کاسپر[21]، 2012: 11-29) (کلیسون[22]، 2015: 63-83).
مصاحبه شوندگان معتقد بودند وجود نظامنامه مدیریتی و برنامه ریزی نظاممند در این زمینه، بستری مناسب برای توسعه پایدار رویدادهای ورزشی می باشد. برنامه ریزی در جهت ایجاد تعادل و توازن در محیط زیست و داشتن برنامه راهبردی در این جهت از ضرورتهای مدیریت آینده نگر در سازمانهای ورزشی امروزه است و با تعیین ساز و کارهای تخصصی و تعریف شده و بهبود مداوم نظام مدیریت محیط زیست می توان به اهداف توسعه پایدار سازمان نزدیک تر شد. نتایج این بخش با تحقیقات ویسی (1389) در زمینه اهمیت مدیران متخصص و آگاه مجموعههای ورزشی در میزان آگاهی های زیست محیطی افراد و استینت (2016) با تاکید بیشتر بر برنامهریزی، توسعه و مدیریت اماکن ورزشی در جهت پایداری ورزش دانشگاهی همخوانی دارد (ویسی، 1389: 93-106)، (استینت[23]، 2016: 92-104).
شرایط مداخلهگر: شرایط مداخلهگر به مثابه بستری باعث تخفیف یا تشدید پدیده‌ها میشود (کوربین و استراوس، 2008). این عوامل شامل «ماهیت رویداد و محیط زیست»، «عوامل محیطی و مالی کلان»، «منابع داخلی و خارجی»، «نظارت، قانون گریزی و لابی گری» و «ساختار صنعت ورزش کشور» می باشند. به طور بالقوه ورزش می تواند اثرات متنوعی– از اثرات ناچیز تا خسارت های عمده- بر اکوسیتم ها ایجاد کند. اساساً مقیاس و اهمیت اثر ایجاد شده به نوع و ابعاد رویداد ورزشی وابسته است. رویدادهای ورزشی، منابع اعم از تجدیدپذیر و تجدید ناپذیر را مصرف و تولید پسماند می کنند. مقدار منابع استفاده شده و در نتیجه میزان پسماند که باید جمع آوری، منتقل، تصفیه یا دفع گردد، اساساً به اندازه آن رویداد وابسته است (بهمن پور، 1394). از طرفی جوامع ملی به دلیل دانش های ویژه و تجربیات سنتی خویش، نقشی اساسی در اجرای مدیریت محیط زیست و توسعه دارند. پس هویت، فرهنگ و علایق آنها باید در نظر گرفته شود و از مشارکت آنها در اجرای توسعه پایدار نباید جلوگیری کرد. همچنین، مدیریت منابع انسانی در ایجاد تعهد و تعلق کارکنان در راستای پیادهسازی اهداف زیست محیطی، اهمیت بسزایی دارد (محمدینژاد شورکایی و همکاران، 1395: 694). نتایج این بخش پژوهش با مطالعات سیرام[24] (2017) و احمد[25] (2015) در مورد مدیریت منابع انسانی سبز همخوانی دارد.
دولتی بودن اقتصاد کلان کشور و وجود ساختار متکی بر نفت در سیاستگذاری‌های خرد و کلان موجب شده که بیشتر صنایع بزرگ کشور از جمله صنعت ورزش کشور و واحدهای دولتی ورزشی با نوعی چالش مواجه باشند، چرا که قدرت چانه زنی واحدهای تابعه، قدرت قانون گریزی این بخشها را افزایش می دهد. از سوی دیگر، سختی‌ها و دشواری‌های اقتصادی که امروزه کشورمان با آن دست به گریبان است-از تورم گرفته تا نواسانات ارزی و ناپایداری‌هایی که فعالیتهای اقتصادی را دشوار می‌کند- اولویت دهی به مسائل محیط زیستی را در سازمان های ورزشی دچار مشکل نموده است و حمایت اندک دولت در این راستا و توان و تمایل کم بخش خصوصی در سرمایه گذاری های ورزش سبز بر شدت این چالشها افزوده است. نتایج این بخش با یافته تحقیق جعفری و جلالی فراهانی (1395) در زمینه ساختار اقتصادی کشور و هزینههای بالا به عنوان موانعی در ساخت اماکن ورزشی سبز همخوانی دارد (جعفری، 1395).
بنابراین با توجه به تمامی ویژگی های ورزش و زمینههای تحت تاثیر آن و با در نظر گرفتن این نکته که ورزش به عنوان صنعت در حال رشد و گسترش است و از نظر جهانی ارزش آن حدود 600 میلیارد دلار برآورده شده است (مندعلیزاده، 1393) و همچنین نقش چشمگیر ترویجی آن در توسعه پایدار زیست محیطی کشور، توسعه همه جانبه در این صنعت مهم جهت بهره مندی حداکثری از تمامی مزایای آن با رعایت تمامی ابعاد زیست محیطی توسعه پایدار در این صنعت، ضروری به نظر می رسد. بی تردید، از طریق شناسایی عوامل موثر در دستیابی به توسعه پایدار کل کشور می توان گامهای بزرگی را برداشت و شناسایی این عوامل به برنامه ریزان صنعت ورزش کشور کمک خواهد کرد تا در برنامه های خود با دید وسیع تری مسیر را برای رشد و توسعه پایدار هموار نمایند.
از آنجا که عملکردهای زیربنایی مستلزم تصمیم گیری، برنامه ریزی و حمایت در سطوح کلان و خرد می باشد، پیشنهاد می گردد که مدیران و صاحبنظران با استفاده از نتایج این تحقیق و پژوهش های علمی مرتبط، از طریق راهکارهایی همچون: مدیریت سبز رویدادهای ورزشی، ایجاد سخت افزارهای سبز ورزشی، حمایت بیشتر دولت و نیروهای پشتیبان، سیاست گذاری پایدار در ورزش کشور، بهرهمندی هر چه بیشتر از نقش ترویجی رویدادهای ورزشی و تدوین نظام نامه زیست محیطی رویداد در برنامه ریزی های آتی مرتبط با توسعه پایدار زیست محیطی ورزش کشور تاثیرگذار باشند. کمیته ملی المپیک، وزارت ورزش و جوانان، دفتر محیط زیست و توسعه پایدار وزارت ورزش و جوانان، فدراسیون های ورزشی و سایر نهادهای مسئول در ورزش وهمچنین کمیته توسعه پایدار و محیط زیست کشور می توانند با بهره مندی از این شاخصها و عوامل، برنامه های عملیاتی جهت پیاده سازی آنها را اجرایی و اعمال نمایند.
منابع
- بازرگان، عباس. (1387). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته؛ رویکردهای متداول در علوم رفتاری. تهران: انتشارات دیدار
- بهمنپور، هومن. (1394). ورزش و محیط زیست؛ ویژه ورزشکاران و مدیران ورزشی. دفتر محیط زیست و توسعه پایدار، وزارت ورزش و جوانان، ص 9.
- پاداش، دنیا؛ پاداش، امین؛ نادریان، مسعود و سلطان حسینی، محمد(1390). «بررسیاثراتمحیطزیستیاماکنورزشیبرمحیطشهری».محیط زیست و توسعه، 3، صص 31-36.
- جعفری، سعید. (1395). «بررسی موانع طراحی و ساخت امکانات ورزشی سبز از منظر کارشناسان». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
- رضوی. محمد حسین و بوژمهرانی. سارا (1394). «راهکارهایتوسعهفرهنگزیستمحیطیدرورزش». فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات راهبردی ورزش و جوانان. شماره 29، صص 129-142.
- سهرابی، پوریا؛ کاشف، میر محمد؛ جوادی پور، محمد و حسینی، فاطمه السادات. (1390). «بررسی وضعیتدسترسی،همجواریوساختاماکنوفضاهایورزشیشهرستانارومیهباتوجّهبه استانداردها». پژوهش در علوم ورزشی. 11، صص 133-146.
- عبادی، مریم. (1392). «اهمیت فضای سبز در زیرساخت های شهری و نقش آن در کاهش آلودگی محیط زیست». دومین کنفرانس ملی حفاظت و برنامه ریزی محیط زیست.
- فراهانی، ابوالفضل و شعبانی مقدم، کیوان. (1396). مدیریت زیست محیطی در ورزش. تهران: انتشارات حتمی
- کیخسروی یزد. افسانه. (1392). «بررسی موانع و محدودیتهای ورزش هندبال در شهرستان سبزوار و ارائه راهکارهای توسعه پایدار». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه حکیم سبزواری.
- وزارت ورزش و جوانان. (1394). گزارش راهبردی وزارت ورزش و جوانان. ورزش و محیط زیست، وزارت ورزش و جوانان، ص 25.
- محمدنژاد شورکایی، مجتبی و سیدجوادین، سیدرضا. (1395). «ارائه چارچوبی برای مدیریت منابع انسانی سبز». فصلنامه مدیریت دولتی. دوره 8 ، شماره 4، صص 691-710.
- محمدنور، مهیا. (1395). «بررسی رابطه بین مکان های سبز و توسعه پایدار شهری». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
- مند علی زاده، زینب. (1393). «طراحی و تبیین الگو و شاخصهای کارآفرینی پایدار در ورزش کشور». رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
- ویسی، هادی و مجدالدین، اکبر .(1389). «بررسیسازوکارهاوزمینههایمشارکتعمومیدر حفاظتازمحیطزیستطبیعی». محیط زیست طبیعی (منابع طبیعی ایران). دوره 63، شماره 1، صص 93 - 106.
- Ahmad, S. (2015). “Green Human Resource Management: Policies and practices”. Cogent Business & Management, 2: 1-13.
- Casper, J., Pfahl, M., McSherry, M. (2012). “Athletics department awareness and action regarding the environment: A study of NCAA athletics department sustainability practices”. Journal of Sport Management, 26(1):11-29.
- Carmichael, J.T., Jenkins, J.C., Brulle, R. J. (2012). “Building environmentalism: The founding of environmental movement organizations in the United States, 1900-2000”. The Sociological Quarterly, 53(3):422-53
- Collins, C.M., Steg, L., Koning, M. A. (2007). “Customers' values, beliefs on sustainable corporate performance, and buying behavior”. Psychology & Marketing. 24(6):555-77.
- Council UGB. (2009). Green building and LEED core concepts. USGBC: Washington, DC, USA
- Dyllick, T., Hockerts, K. (2002). “Beyond the business case for corporate sustainability”. Business strategy and the environment, 11(2):130-41.
- Lloyd, C., Harris, M. & Andrew, C. (2016). “The greening of organizational culture, Management views on the depth, degree and diffusion of change”. Journal of Organizational Change Management, 15(3): 214 – 234.
- Kellison, T. B., Kim, Y. K. (2014). “Marketing pro-environmental venues in professional sport: Planting seeds of change among existing and prospective consumers”. Journal of Sport Management, 28(1):34-48.
- Kellison, T. B., Trendafilova S., McCullough B. P. (2015). “Considering the social impact of sustainable stadium design”. International Journal of Event Management Research, 10 (1) :63-83.
- Krueger R, Savage L. (2007). “City‐regions and social reproduction: a ‘place’for sustainable development?” International Journal of Urban and Regional Research, 31(1):215-23.
- Moini, J, Hamid, S & Szuchy, K. (2014). “Adoption of green strategy by Danish firms”. Sustainability Accounting, Management and Policy Journal, 5(2):197–223.
- Parrish B.D. (2010). “Sustainability-driven entrepreneurship: Principles of organization design”. Journal of Business Venturing. 25(5):510-23.
- Pezzey, J.C. (2004). “Sustainability policy and environmental policy”. Scandinavian Journal of Economics. 106(2):339-59.
- Savitz, A. (2013). The triple bottom line: how today's best-run companies are achieving economic, social and environmental success-and how you can too. John Wiley & Sons.
- Schmedes, S. (2015). Sustainable design of sports stadiums: case study analysis of stadiums for the Olympic Games 2000 in Sydney, 2004 in Athens and 2008 in Beijing. Cardiff University.
- Sriram, V.P. and Suba, M. (2017). “Impact of Green Human Resource Management (G-HRM) Practices over Organization Effectiveness”. Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems, 14(5): 386-394.
- Skinner, J., D. H. Zakus, et al. (2008). “Development through Sport: Building Social Capital in Disadvantaged Communities”. Sport Management Review1,1(3): 253-275.
- Stinnett, B., Gibson, F. (2016). “Sustainability and recreational sports facilities: An exploratory study regarding levels of institutional adoption”. Recreational Sports Journal, 40(1):92-104.
- U.S. Green Building Council. (2011a). About USGBC. Retrieved from http://www.usgbc.org.
)