نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه بیرجند

2 دانشجوی دکتری مدیریت ورزش، دانشگاه فردوسی مشهد

3 کارشناس ارشد مدیریت ورزش

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش سرمایه اجتماعی و حمایت اجتماعی بر حکمرانی خوب مدیران و کارشناسان اداره کل ورزش و جوانان استان کرمان و خراسان جنوبی بود. این پژوهش به روش توصیفی– تحلیلی ازنوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه مدیران و کارشناسان اداره کل تربیت بدنی استان خراسان جنوبی و کرمان شامل 90 نفر بودند که بر روش نمونه گیری تمام شمار انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه ی سرمایه اجتماعی ناهاپیت و گوشال، پرسشنامه مقیاس حمایت اجتماعی شربورن و استوارت، پرسشنامه استاندارد حکمرانی خوب اردکانی استفاده گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss و آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که وضعیت سرمایه اجتماعی ، حمایت اجتماعی و حکمرانی خوب در بین مدیران و کارشناسان دو استان از وضعیت مطلوبی برخوردار بود. همچنین یافته های تحقیق حاکی از آن بود که سرمایه اجتماعی و حمایت اجتماعی می تواند بر حکمرانی خوب مدیران و کارشناسان موثر باشد. باتوجه به نتایج پژوهش حاضر دو متغیر سرمایه اجتماعی و حمایت اجتماعی می توانند به عنوان دو عامل بهبود دهنده حکمرانی خوب در دستور کار مدیران قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Role of Social Capital and Social Support on Good Governance of Managers and Experts General Sport and Youth Office

نویسندگان [English]

  • jafar Khoshbakhti 1
  • Davood Moodi 2
  • Seyed mohamad Hashemi Ahooi 3

1 Associate Professor Birjand University

2 PhD student in sport management, Ferdowsi University of Mashhad

3 Master of Sport Management

چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate the role of social capital and social support on the good governance of managers and experts of Kerman and South Khorasan provinces. This research was a descriptive-analytic correlation study. Statistical population of the study is all managers and experts of physical education department of Khorasan province and Kerman province. consisted of 90 individuals who were selected by the whole number sampling method. Data were collected using Nachapithe and Ghalal Social Capital Questionnaire, Sherbourne & Stuart Social Support Scale, Ardakani Good Governance Standard Questionnaire. Data were analyzed by SPSS software using descriptive and inferential statistics. The results showed that the status of social capital, social support and good governance among managers and experts of the two provinces was favorable. The research findings also suggested that social capital and social support can be effective in the good governance of managers and experts. According to the results of the present study, two variables of social capital and social support can be considered as two factors that improve managers' good governance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • " Good governance"
  • "social capital"
  • "social support"
  • " sports experts"

بررسی نقش سرمایه اجتماعی و حمایت اجتماعی بر حکمرانی خوب مدیران و کارشناسان اداره کل ورزش و جوانان

جعفر خوشبختی[1]

 داود مودی[2]

سید محمد هاشمی آهویی[3]

 

تاریخ دریافت مقاله: 24/8/1398

تاریخ پذیرش مقاله:8/11/1398

 10.22034/SSYS.2022.1096.1750

 

مقدمه

مفهوم «حکمرانی خوب»[4] به گونه ای چشم گیر در ادبیات توسعه مورد استفاده قرار گرفته است (مهرابی و همکاران، 1397). همچنین حکمرانی بر چگونگی اداره مردم و تنظیم مناسبات حکومتی و بر سیستم سیاست‌های یک ملت و نحوه عملکرد آن در ارتباط با اداره بخش دولتی و قانونی، اطلاق می‌گردد (نور[5]،2018).در سال 1989 در پی مطالعات و بررسی‌های گوناگون گروه های کارشناسی و نیز کارکرد سیاست‌های اجماع واشنگتنی یا تعدیل ساختاری در کشورهای مختلف به خصوص آفریقا و آمریکای لاتین، این مسئله برای بانک جهانی روشن شد که حکمرانی موضوع کلیدی توسعه است. این مسئله به تدریج مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت تا اینکه در گزارش سالانه توسعه جهانی در سال 1996 با عنوان «از برنامه تا بازار» به روشنی انعکاس یافت و حکمرانی خوب موضوع اصلی سیاست گذاری توسعه معرفی شد (آهنگران،1397).

در مورد حکمرانی خوب، تعاریف مختلفی ارائه شده است. با دقت در آن‌ها می‌توان به این نکته پی برد که روح کلی حاکم بر این تعاریف چندان تفاوتی نمی‌کند. اساس تعریف حکمرانی خوب عبارت از نظامی مرکب از ارزش‌ها، سیاست‌ها و نهادهاست که جامعه به وسیله آن، اقتصاد، سیاست و مسائل اجتماعی خود را مدیریت می‌کند (محمدی و همکاران،1398). تمامی تعاریف در تعریف حکمرانی بیانگر مفهومی وسیع‌تر از حکومت هستند. کاربرد جدید این واژه شامل سه نهاد حکومت، جامعه مدنی و بخش خصوصی می‌شود. وظیفه حکمرانی خوب نیز همکاری هر چه بیشتر این سه بخش با یکدیگر است (سلیمی و مکنون،1397). ایده حکمرانی خوب در مقابل حکمرانی ضعیف مطرح شده است. از نظر بانک جهانی، حکمرانی ضعیف با عناوین شخصی نمودن قدرت، فقدان حقوق بشر، فساد نهادینه شده، دولت‌های غیر پاسخگو و غیر منتخب، مترادف است و طبیعتاً حکمرانی خوب بر عکس موارد یاد شده خواهد بود (یعقوبی،1396). حکمرانی متوجه نحوه اعمال قدرت بین بخش‌های مختلف جامعه با منافع مختلف است؛ به گونه ای که آزادی‌های مرسوم فراهم شود، تجارت رونق گیرد و فرهنگ و هنرهای مختلف امکان رشد پیدا کنند. پس، حکمرانی به خودی خود مهم است، زیرا شرایط لازم برای انجام کارهایی که مردم ارزش فوق‌العاده ای برای آن‌ها قائل اند فراهم می‌کند نظیر آزادی فردی (آزادی‌های اجتماعی، مذهبی، کسب و کارها، و... )، حکمرانی قانون و... . در عین حال، حکمرانی کوره راهی برای نیل به پیامدها و شرایط دلخواه است. حکمرانی خوب را می‌توان به عنوان مدلی از حکمرانی تعریف کرد که منجر به نتایج اقتصادی و اجتماعی دلخواه شهروندان می‌شود (میدری،1385). در سال‌های اخیر نیز پژوهش‌های مهمی با هدف دستیابی به معیارهای حکمرانی خوب در سازمان‌های ورزشی انجام شده‌ است. برای مثال، چپپیلت و مابوت[6] (2008) اصول شفافیت، پاسخگویی، دموکراسی استقلال و مسئولیت‌های اجتماعی را برای حکمرانی خوب در کمیته بین‌المللی المپیک پیشنهاد داده‌اند. اصول حکمرانی خوب برای فدراسیون‌های ورزش انگلستان شامل سه معیار وضعیت هیئت اجرایی و کمیته‌ها، مدیریت منابع انسانی و مدیریت صاحب نفعان تعیین شده‌اند (والتز[7] و همکاران،2010). اهمیت منابع انسانی در حکمرانی خوب و به عنوان یکی از صاحبان حکمرانی خوب باعث به وجود آمدن مقوله های جدید به عنوان سرمایه اجتماعی می گردد.

چون حکمرانی خوب در خلأ شکل نمی‌گیرد، نیازمند «سرمایه اجتماعی»[8] است. جیمز کلمن[9] سرمایه اجتماعی را بر پایه کارکردهای آن تعریف کرده و معتقد است سرمایه اجتماعی هنگامی ایجاد می‌شود که روابط میان اشخاص به شیوه ای تغییر یابد که کنش‌ها را آسان سازد. بنابراین سرمایه اجتماعی در برداشت ابعاد متفاوت ساختار اجتماعی است که باعث ترویج کنش‌های فردی و جمعی می‌شود (وسبورگ[10]،2017). سرمایه اجتماعی برای بهبود عملکرد ضروری است، چرا که با به اشتراک گذاشتن دانش، دستیابی به منابع را تسهیل می‌کند (وان و کاتن[11]،2018). این سرمایه در رابطه بین افراد و حدی که آنان می‌توانند برای دستیابی به روابط کاری و پیامدهای شغلی مثبت، به منابع قدرت در سازمان متصل شوند و جایگاهی مناسب در شبکه های اجتماعی کسب نمایند، حائز اهمیت جدی است (یعقوبی و پیری یوسف آبادی،1397). سرمایه اجتماعی را می‌توان به عنوان مجموعه اعتماد، هنجار، تفاهم و شبکه روابطی تعریف کرد که وجود آن در بین کارکنان و مدیران منجر به بهبود کیفیت روابط و افزایش سطح مشارکت و مسئولیت پذیری شده، در نهایت باعث رشد فردی و سازمانی می‌گردد. امروزه رشد هر سازمانی به سرمایه اجتماعی موجود در بین کارکنان آن وابسته است (کشاورز و همکاران،1397). پوتنام[12](1993) سرمایه اجتماعی را شکل دهنده حکومت خوب و کارایی دموکراسی می‌داند (پوتنام،1993). هولگر شیل[13]  و همکاران (2015) در پژوهشی با عنوان «مدیریت رضایت تأمین کننده، سرمایه اجتماعی و چارچوب وابستگی منابع» به این نتیجه دست یافتند که علاوه بر سرمایه های مالی و سایر سرمایه‌ها، در سازمان‌ها سرمایه‌ مهم دیگری به نام «سرمایه های اجتماعی» وجود دارد که از نقش مهمی در میزان اثربخشی و کارایی در سازمان‌ها برخوردار است و میزان مشارکت افراد به میزان رضایت خاطر و شادی آنان بستگی دارد که خود منجر به مشارکت داوطلبانه افراد می‌شود(کشاورز و همکاران،1397). دارسی[14] و همکاران (2014) در پژوهشی دیگر در سازمان‌های ورزشی به  این نتیجه رسیدند که درک درست از سرمایه های اجتماعی در یک سازمان ورزشی موجب توسعه این سرمایه می‌گردد که خود باعث بهره‌وری بیشتر و به وجود آوردن یک حس بسیار قوی از تعلق و حمایت متقابل برای اعضا می‌شود. در واقع، سرمایه انسانی زمانی به صورت داوطلب مشارکت می‌کند که از سرمایه های اجتماعی قوی برخوردار باشد. طبرسا و همکاران (1395) در مقاله ای با عنوان «بررسی تأثیر حکمرانی خوب بر سرمایه اجتماعی» روی اثرات سرمایه اجتماعی بر حکمرانی خوب کار کرده و به اعتقاد وی، استقرار حکمرانی خوب در جامعه تأثیر در خور توجهی بر سرمایه اجتماعی می‌گذارد. این امر اقدامات و تعاملات افراد را تسهیل می‌کند و موجبات پویایی جامعه را فراهم می‌آورد. در پژوهش دیگر در داخل کشور، مکیان و همکاران (1394) به تأثیر حکمرانی خوب بر توسعه انسانی پرداختند و به این نتیجه رسیدند که در کشورهایی که حکمرانی خوب در سطح بهتری است اثرات مثبتی بر شاخص توسعه انسانی حاصل شده است.

یکی دیگر از مفاهیم مرتبط در حوزه روابط اجتماعی، مفهوم «حمایت اجتماعی»[15] است. حمایت اجتماعی شبکه ای اجتماعی است که برای شخص، منابع روان شناختی توجه برانگیزی را فراهم می‌کند تا وی بتواند با شرایط استرس‌زای زندگی و مشکلات روزانه کنار آید (کوهن[16]،2010). حمایت اجتماعی به عنوان کمک‌ها و حمایت‌های اجتماعی والدین، دوستان و دیگر افراد مهم تعریف شده است که فرد آن‌ها را با توجه به شرایط اجتماعی و فردی خود درک می‌کند (اورزکو[17]،2007). حمایت اجتماعی مفهومی چندبعدی است که به اشکال و طرق مختلفی تعریف شده است. برخی پژوهشگران، حمایت اجتماعی را میزان برخورداری از محبت، همراهی، مراقبت، احترام، توجه، و کمک دریافت شده فرد از سوی افراد یا گروه های دیگر مانند اعضای خانواده، دوستان و دیگران تعریف کرده‌اند (حسینی و فرزان،1397). پژوهشگران بر این امر تأکید می‌کنند که اعتقادات کودکان درباره عوامل اجتماعی مانند حمایت والدین می‌تواند نگرش‌ها و ارزش‌های آنان را نسبت به فعالیت‌های بدنی و درگیر شدن در آن‌ها شکل دهد. از این دیدگاه می‌توان چنین دریافت که حمایت اجتماعی والدین در فعالیت‌های بدنی به عنوان یک مدل برای کودکان و نوجوانان عمل می‌کند و می‌تواند بر بسیاری از رفتارهای آن‌ها ازجمله کسب لذت اثری مثبت داشته باشد (بای و اصفهانی نیا،1398). باد[18] و همکاران (2018) در پژوهشی که روی دختران دانش آموز آمریکایی انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که حمایت اجتماعی والدین و جو مدارس اثری مثبت بر میزان لذت از فعالیت‌های بدنی در این دانش آموزان دارد. گودرز و همکاران در پژوهشی در سال 1394 پس از بررسی رابطه حمایت اجتماعی و بهزیستی روانی در سالمندان مراجعه کننده به مرکز توان‌بخشی روزانه، بیان داشتند که بین حمایت اجتماعی با بهزیستی روانی رابطه مثبت وجود دارد. بنابراین افزایش حمایت اجتماعی از سالمندان می‌تواند تأثیر مهمی بر بهزیستی روانی و عملکرد اجتماعی سالمندان داشته باشد. از سوی دیگر، افزایش حمایت‌های اجتماعی علاوه بر بهبود عملکرد اجتماعی می‌تواند باعث تقویت بهزیستی روانی سالمندانی شود که در معرض اضمحلال روانی قرار دارند.

با توجه به اهمیت موضوعات سرمایه اجتماعی، حمایت اجتماعی و حکمرانی خوب در عصر حاضر که عنصر رقابت بی‌رحمانه تعیین کننده سرنوشت سازمان‌ها به ویژه سازمان‌های ورزشی است و تحقیقات اندکی که پیرامون این موضوع در حوزه تربیت بدنی صورت گرفته، تحقیق حاضر به دنبال پاسخگویی به پرسش زیر است:

 آیا سرمایه اجتماعی و حمایت اجتماعی بر حکمرانی خوب تأثیر گذار هستند؟

روش‌شناسی  پژوهش

این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و بر حسب روش گردآوری داده‌ها ،از نوع توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری پژوهش را کلیه‌ کارشناسان و مدیران اداره ورزش و جوانان استان کرمان و خراسان به تعداد 90 نفر تشکیل می دادند. با توجه به اینکه تعداد کارشناسان و مدیران در دو استان کم بود، از روش نمونه گیری تمام شمار استفاده شد. با توجه به هدف تحقیق، برای گردآوری اطلاعات از «پرسشنامه‌های استاندارد حکمرانی» خوب مشتمل بر 21 گویه، «پرسشنامه سرمایه اجتماعی» ناهابیت و گوشال با 28 گویه (1998) و «پرسشنامه حمایت اجتماعی» شربورن و استوارت (1991) با 19 گویه استفاده گردید. برای اطمینان از روایی محتوایی پرسشنامه‌ها، بعد از تدوین آن‌ها از نظرات و راهنمایی‌های استادان صاحب‌نظر در علم مدیریت و ورزش استفاده شد و نظرات آن‌ها در پرسش‌نامه نهایی لحاظ گردید. برای اطمینان از پایایی پرسشنامه‌ها، 30 نسخه آن در مطالعه مقدماتی بر روی افراد نمونه که به طور کاملاً تصادفی انتخاب ‌شده بود، توزیع شد و برای ضریب پایایی از آلفای کرونباخ استفاده گردید- ضریب پایایی درونی برای حکمرانی خوب 90/0، سرمایه اجتماعی 87/0 و حمایت اجتماعی 97/0 به دست آمد. گفتنی است که خباز و همکاران (1390) در پژوهش خویش پایایی پرسشنامه حمایت اجتماعی را 74/0 و عباس زاده و همکاران (1390) پایایی پرسشنامه سرمایه اجتماعی را آلفای 89/0 گزارش نمودند. در ادامه برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش‌های آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار، جداول) و استنباطی (همبستگی) به منظور ارتباط بین متغیرها، تی تک نمونه ای(وضعیت متغیرهای تحقیق در جامعه مورد نظر) و رگرسیون هم زمان(پیش بینی متغیر وابسته از متغیر مستقل) با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 24 در سطح معناداری 05/0 p≤ استفاده شد.

یافته‌های پژوهش

جدول 1:  سنجش وضعیت متغیرهای تحقیق با استفاده از آزمون تی تک نمونه ای

متغیر

استان

میانگین

df

t

سطح معناداری

میانگین فرضی

سرمایه اجتماعی

خراسان جنوبی

38/3

39

64/14

0001/0

3

کرمان

36/3

44

36/14

0001/0

3

حمایت اجتماعی

خراسان جنوبی

38/3

39

87/13

001/0

3

کرمان

35/3

44

48/13

001/0

3

حکمرانی خوب

خراسان جنوبی

27/3

39

78/4

001/0

3

کرمان

29/3

44

76/5

001/0

3

 

همان طور که نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان می دهد مقدار میانگین بالاتر از میانگین فرضی است. لذا وضعیت متغیرهای تحقیق در جامعه مورد پژوهش مطلوب می باشد(05/0>p).

 

 

جدول 2: مدل رگرسیون

خطای استاندارد برآورد

ضریب تعیین تعدیل شده

ضریب تعیین

همبستگی

254/0

471/0

478/0

691/0

 

بر اساس نتایج جدول 2، بین دو عامل سرمایه اجتماعی و حکمرانی خوب، همبستگی مثبتی به میزان 691/0 وجود دارد. همچنین ضریب تعیین مدل رگرسیون برابر 478/0 می باشد و به این معنی است که 8/47 درصد تغییرات حکمرانی خوب تنها به وسیله سرمایه اجتماعی تبیین می‌شود و مابقی 2/52 درصد تغییرات مربوط به عوامل دیگری است که در مدل رگرسیون بیان نشده است. علاوه بر این‌ها، خطای استاندارد برآورد در این مدل برابر 254/0 می‌باشد که شاخصی نسبی است و برای مقایسه مدل‌ها از آن استفاده می‌شود.

جدول 3: نتایج آزمون F

مدل

مجموع مربعات

درجه آزادی

مربع میانگین

F

Sig

رگرسیون

902/4

1

902/4

 

85/75

 

001/0

باقیمانده

364/5

83

065/0

مجموع

266/10

84

 

 

باتوجه به معناداری مقدار آزمون F(001/0p=،85/75=F) می­توان نتیجه گرفت که مدل رگرسیونی تحقیق مرکب از متغیر مستقل (سرمایه اجتماعی) و متغیر وابسته (حکمرانی خوب) مدل خوبی است و مجموعه متغیر مستقل قادرند تغییرات متغیر وابسته حکمرانی خوب را تبیین کنند.

 

جدول 4: نتایج تحلیل رگرسیون بین متغیر پیش­بین سرمایه اجتماعی و متغیر ملاک حکمرانی خوب

رگرسیون همزمان

ضرایب استاندارد نشده

ضرایب استانداردشده

مقدار t

Sig

B

Std. Error

Beta

عرض از مبدأ

561/1-

557/0

 

802/2-

006/0

سرمایه اجتماعی

435/1

165/0

691/0

710/8

001/0

با توجه به نتایج جدول 4، سطح معناداری متغیر سرمایه اجتماعی کمتر از 05/0 می‌باشد که میزان تأثیر گذاری 69 درصد بر روی حکمرانی خوب می‌باشد. همچنین با توجه به رابطه خطی زیر، اگر سرمایه اجتماعی یک واحد افزایش یا کاهش یابد، حکمرانی خوب به تبع آن یک و نیم واحد زیاد یا کم می‌شود. لذا از سرمایه اجتماعی می‌توان برای بهتر کردن حکمرانی استفاده کرد.

با توجه به نتایج به دست آمده می‌توان رابطه خطی زیر را بر اساس تحلیل رگرسیون بیان کرد:

سرمایه اجتماعی*        435/1+561/1-=حکمرانی خوب

شکل 1: نمودار پراکنش سرمایه اجتماعی در مقابل حکمرانی خوب

در شکل 1، نحوه پراکندگی امتیازات دو متغیر و خط رگرسیون برازش شده به آن‌ها به همراه خطوط فاصله اطمینان برای میانگین متغیر پاسخ برای درک بهتر روابط رسم شده است.

 

جدول5: مدل رگرسیون

خطای استاندارد برآورد

ضریب تعیین تعدیل شده

ضریب تعیین

همبستگی

273/0

387/0

394/0

628/0

 

بر اساس نتایج جدول 5، بین دو عامل حمایت اجتماعی و حکمرانی خوب همبستگی مثبتی به میزان 628/0 وجود دارد. همچنین ضریب تعیین مدل رگرسیون برابر 394/0 می باشد و به این معنی است که 4/39 درصد تغییرات حکمرانی خوب تنها به وسیله حمایت اجتماعی تبیین می‌شود و مابقی 6/60 درصد تغییرات مربوط به عوامل دیگری است که در مدل رگرسیون بیان نشده است. علاوه بر این‌ها، خطای استاندارد برآورد در این مدل برابر 273/0 می‌باشد که شاخصی نسبی است و برای مقایسه مدل‌ها از آن استفاده می‌شود.

جدول 6: نتایج آزمون F

مدل

مجموع مربعات

درجه آزادی

مربع میانگین

F

Sig

رگرسیون

048/4

1

048/4

 

044/54

 

001/0

باقیمانده

217/6

83

075/0

مجموع

266/10

84

 

 

باتوجه به معناداری مقدار آزمون F(001/0p=،044/54=F) می­توان نتیجه گرفت که مدل رگرسیونی تحقیق مرکب از متغیر مستقل (حمایت اجتماعی) و متغیر وابسته (حکمرانی خوب) مدل خوبی است و مجموعه متغیر مستقل قادرند تغییرات متغیر وابسته حکمرانی خوب را تبیین کنند.

 

جدول 7: نتایج تحلیل رگرسیون بین متغیر پیش­بین حمایت اجتماعی و متغیر ملاک حکمرانی خوب

رگرسیون همزمان

ضرایب استاندارد نشده

ضرایب استانداردشده

مقدار t

Sig

B

Std. Error

Beta

عرض از مبدأ

561/1-

557/0

 

802/2-

006/0

حمایت اجتماعی

435/1

165/0

691/0

710/8

001/0

 

چون در جدول 7، ضرایب فوق ضریب مقدار ثابت معنی دار نشده است (109/0(p=، ضرایب را به کمک رگرسیون (بدون مقدار ثابت) برآورد می‌کنیم.

لذا با توجه به نتایج به دست آمده می‌توان رابطه خطی زیر را بر اساس تحلیل رگرسیون بیان کرد:

سرمایه اجتماعی*251/1=حکمرانی خوب

 

در شکل 2، نحوه پراکندگی امتیازات دو متغیر و خط رگرسیون برازش شده به آن‌ها به همراه خطوط فاصله اطمینان برای میانگین متغیر پاسخ جهت درک بهتر روابط رسم شده است.

شکل2: نمودار پراکنش حمایت اجتماعی در مقابل حکمرانی خوب

بحث و نتیجه‌گیری

 حکمرانی خوب فراتر از یک نظریه است. بنابراین، در سازمان‌هایی مانند ادارات ورزش و جوانان که در یک محیط پیچیده و با گروه های مختلف ارتباط دارند و مجبور به اطمینان آفرینی و جلب رضایت صاحب نفعان خود هستند، حکمرانی خوب باید جزء جدایی ناپذیر اولویت‌های کاری قرار گیرد (یوسفی و همکاران،1397). هدف این پژوهش، بررسی نقش سرمایه اجتماعی و حمایت اجتماعی بر حکمرانی خوب مدیران و کارشناسان اداره کل ورزش و جوانان استان کرمان و خراسان جنوبی بود.

نتایج تحقیق نشان داد میزان سرمایه اجتماعی در بین کارشناسان و مدیران استان‌های خراسان جنوبی و کرمان در وضعیت مطلوبی قرار دارد. با توجه به دغدغه های موجود، کاهش سرمایه اجتماعی در جامعه ایرانی و به تبع آن در سازمان‌های ورزشی به عنوان مجموعه اعتماد، هنجارها و شبکه ارتباطات مورد کنکاش محقق قرار گرفت. از آنجا که خودآگاهی و درک درست سرمایه اجتماعی موجب توسعه سرمایه و بهره‌وری بیشتر و به وجود آمدن یک حس قوی‌تر از تعلق و حمایت متقابل در اعضای سازمانی می‌شود و نیز با توجه به مطلوبیت سرمایه اجتماعی در کارشناسان و مدیران دو استان خراسان جنوبی و استان کرمان انتظار می‌رود این سرمایه در توسعه منابع انسانی و بهره‌وری سازمانی مورد استفاده بهینه قرار گیرد و از نقش تسهیل کنندگی آن در کنش‌های سازمانی استفاده مطلوب شود. همان‌طوری که وسبورک (2017) اظهار می‌دارد سرمایه اجتماعی توسعه دهنده کنش‌های فردی و اجتماعی است. از این رو، کارشناسان و مدیران جامعه تحقیق می توانند این سرمایه را در راستای بهبود عملکرد از طریق به اشتراک گذاشتن دانش و دستیابی آسان‌تر به منابع به‌کارگیرند. علاوه بر این، سرمایه اجتماعی می‌تواند در دستیابی به روابط کاری و پیامدهای مثبت شغلی و اتصال به منابع قدرت در سازمان نقش مهمی داشته باشد و جایگاه بهتری در شبکه های اجتماعی ایجاد نماید (یعقوبی و پیری یوسف آبادی، 1397). سرمایه اجتماعی در بهبود کیفیت روابط و افزایش سطح مشارکت و مسئولیت پذیری و در رشد فردی و سازمانی هم مورد بهره برداری قرار می‌گیرد (کشاورز و همکاران، 1397) و نقش مهمی در اثربخشی و کارایی سازمانی دارد.

از نتایج دیگر تحقیق حاضر، وضعیت مطلوب حمایت اجتماعی در بین کارشناسان و مدیران استان‌های خراسان جنوبی و کرمان بود. حمایت اجتماعی به کمک یا مساعدتی اطلاق می‌شود که دیگران در هنگام مواجهه شخص با استرس، فشار و مشکلات زندگی در اختیار فرد می‌گذارند (تاسیک،1386). این مساعدت و حمایت، به اشکال مختلفی صورت می‌پذیرد. در شرایطی به شکل عاطفی و هیجانی از طریق ابراز علاقه و احترام و در شرایطی دیگر، به شکل ابزاری و از طریق فراهم کردن کمک‌های ملموس نظیر پول، نفوذ و اطلاعات برای فرد یا افراد درگیر انجام می‌پذیرد. مشارکت کردن در فعالیت‌های سازمانی که با حمایت اجتماعی همراه است یک نظام حمایت خودساخته به وجود آورد که در فرد این القا را ایجاد می‌کند که مورد احترام و ارزشمند است و می‌تواند به یک شبکه اجتماعی و تعهدات متقابل وصل شود؛ به گونه ای که این شبکه اجتماعی به عنوان سپری در مقابل استرس محیطی عمل نماید. همان گونه که شوارتز[19] (2004) حمایت اجتماعی را به عنوان منبع فراهم شده توسط دیگران می‌داند که امکاناتی برای مقابله با استرس ایجاد می‌کند، شوارتز و شوارتز حمایت اجتماعی را مبادله ای از منابع تعریف می‌کنند که این احساس را در فرد ایجاد می‌کند که مورد توجه دیگران قرار گرفته است و دیگران برای او ارزش قائل اند و او به شبکه اجتماعی تعلق دارد و تنها نیست. این حمایت مثل حمایت خانواده و دوستان و آشنایان است که با عضویت در سازمان‌های ورزشی و حمایت چندجانبه حاصل می‌شود(رضایی و همکاران،1397). سازمان‌هایی که از نظر حمایت اجتماعی وضعیت مطلوبی دارند، از فرصت‌های بیشتر و توان بالاتری در انجام مسئولیت و کار نیک و خیر رساندن به دیگران برخوردارند. افکار افراد مورد حمایت نیز به تبع حمایت دریافتی در جهت مثبت سیر می‌کند و در کارها خلاقیت بیشتری دارند و اثربخشی آن‌ها بیشتر می‌شود. افراد مورد حمایت به کارهای خود و دیگران با نگاه مثبت‌تری می‌نگرند(باد و همکاران،2018). تحقیقات زیادی مزایای حمایت اجتماعی در موفقیت سازمانی را نشان داده است و اهمیت آن را در افزایش میل رقابتی خاطرنشان کرده‌اند. حمایت اجتماعی به سازمان‌ها کمک می‌کنند که در اندازه بزرگ‌تری با دیگران به رقابت بپردازند که از نیازهای اساسی سازمان‌های امروزی است. هرچند بیشتر تحقیقات انجام شده در زمینه حمایت اجتماعی در حوزه ورزشی انجام نشده‌اند، ولی نمی توان از دستاوردهای حمایت اجتماعی در سایر حوزه‌ها و ابعاد مختلف آن چشم پوشی کرد.

 همچنین نتایج تحقیق نشان داد وضعیت حکمرانی خوب در بین مدیران و کارشناسان دو استان کرمان و خراسان جنوبی در سطح مطلوبی قرار دارد. این بدین معناست که کارشناسان و مدیران دو استان خراسان جنوبی و کرمان به عنوان اثرگذاران واقعی جامعه ورزشی از نحوه اعمال قدرت و اتخاذ تصمیمات و نحوه اظهار نظر زیرمجموعه و سایر ذینفعان سازمانی ادراک خوب بودن دارند. همچنین نشان می‌دهد که فرایندها، ساختارها و مقررات رسمی و غیررسمی در جامعه تحقیق به گونه ای است که افراد می‌توانند بر تصمیماتی که برای رفاه آن‌ها و کیفیت زندگی آن‌ها تأثیر می‌گذارد، اعمال قدرت کنند و شرایط لازم برای انجام کارهایی که جامعه تحقیق برای ان‌ها ارزش قائل است، مهیاست(طبرسا و همکاران،1395). در حقیقت، حکمرانی خوب مفهومی مشتمل بر معیارها و استانداردها، رویه‌ها و اصول حکومت داری است که مدیران از طریق آن امور عمومی را به انجام می‌رسانند، منابع عمومی را اداره می‌کنند و حقوق افراد سازمان را تضمین می‌نمایند. از ارکان مهم حکمرانی خوب می‌توان به شفافیت، مسئولیت پذیری، پاسخگویی، مشارکت، حاکمیت قانون و انعطاف پذیری اشاره کرد. حکمرانی خوب نسبت نزدیکی با مردم سالاری و فرآیندهای دمکراتیک دارد و به سخن بهتر، مجموعه ای از معیارها و شاخصه های کاربردی نظام‌های سیاسی دمکراتیک در ابعاد فرآیندی، ساختاری و ماهوی است. حکمرانی خوب، نظریه ای است که در دو دهه‌ اخیر در مجامع جهانی و در داخل کشورها و سازمان‌ها مورد توجه بسیار بوده و از آن برای سنجش میزان «خوبی» حکمرانی در سازمان‌های مختلف استفاده می‌شود، اما در واقع این نظریه برای جهت دهی کشورهای در حال توسعه به سوی توسعه‌یافتگی کامل است(نور و همکاران،2018).

علاوه بر این، نتایج تحقیق نشان داد سرمایه اجتماعی توان پیش بینی حکمرانی خوب را دارد. این یافته با نتایج تحقیقات یوسفی و همکاران (1397)، حیدری(1396)، مکیان و همکاران (1394) و طبرسا و همکاران (1395) هم خوانی دارد. پوتنام[20](1938) یکی از محققان سرمایه اجتماعی معتقد است سرمایه اجتماعی مجموعه ای از مفاهیم مانند  اعتماد، شبکه‌ها و هنجارهاست که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع می‌شود و در نهایت منافع متقابل آنان را تأمین خواهد کرد و به حکمرانی خوب جوامع منتهی خواهد شد. او سرمایه اجتماعی را به عنوان وسیله ای برای رسیدن به توسعه سیاسی و اجتماعی در نظام‌های مختلف سیاسی می‌داند و تأکید عمده وی بر مفهوم اعتماد است. اِوا کاکس[21] (1995) نیز در تعریف سرمایه اجتماعی می‌گوید که این مفهوم به فرآیندهای بین فردی اطلاق می‌شود که اعتماد و هنجارهای اجتماعی و شبکه روابط را می‌سازند و همکاری و هماهنگی متقابل را تسهیل می‌کنند و در نتیجه آن، منافع متقابل افزایش می‌یابد. از نظر وی، سرمایه اجتماعی قابل اندازه گیری است و منزلت اجتماعیِ سایر سرمایه‌ها را نیز در بر دارد. در نهایت، فوکویاما[22](1999) سرمایه اجتماعی را یک هنجار اجتماعی محسوب می‌کند که همکاری بین دو یا چند نفر را تقویت می‌بخشد و آن را ویژگی عمل متقابل بین دو دوست می‌داند. او معتقد است که اعتماد، شبکه های ارتباطی و جامعه مدنی، همگی محصول سرمایه اجتماعی هستند، نه این که خود آن‌ها سرمایه اجتماعی به حساب آیند. از نظر او، هنجارهایی سرمایه اجتماعی هستند که به همکاری در گروه‌ها منجر شوند. به طور کلی می‌توان گفت که  سرمایه اجتماعی یک ظرفیت، جوهر اجتماعی یا هنجاری غیر رسمی است که همکاری میان افراد و نهادهای یک جامعه را ارتقا می‌بخشد(متوسلی و همکاران،1390). هر جامعه و سازمانی برای حکمرانی خوب و برای دستیابی به اهداف خود، علاوه بر افراد آگاه و با تجربه و امکانات و ابزار مادی، به عواملی مانند اعتماد، تعهد و مسئولیت پذیری و ... هم نیاز دارد که این عوامل همان سرمایه های اجتماعی هستند.

یکی دیگر از یافته تحقیق حاضر این بود که حمایت اجتماعی درک شده توان پیش بینی حکمرانی خوب را دارد. این یافته با نتایج تحقیقات گودرز و همکاران (1394) و هولگر و همکاران (2015) هم خوانی دارد. تفاوت‌های موجود بین سازمان‌ها نشان داد که سازمان‌ها و مدیران موفق و نسبتاً موفق، سطوح بالاتری از انسجام تکلیف و حمایت اجتماعی را نسبت به سازمان‌های ناموفق داشتند. در این مورد، رمضان زاده (2010) و حسینی (2009) گزارش دادند سازمان‌هایی که در سطح بالایی از انسجام تکلیف و اجتماعی قرار دارند، نسبت به سازمان‌های که ارائه کننده سطح پایینی از انسجام تکلیف اجتماعی‌اند، به موفقیت بیشتری تمایل دارند. یکی از خاصیت‌های سازمان، افزایش توان بازدهی آن است. این خاصیت خود می‌تواند نشان گر حمایت‌های اجتماعی درون سازمان توسط مدیران باشد. یک سازمان ورزشی با حمایت اجتماعی بالا می‌تواند به کمک حمایت اجتماعی بر مشکلات و چالش‌های فردی و تیمی فائق آید و موفقیت بیشتری کسب کند. هر سازمان ساخته شده از اعضای آن است. اگر در سازمان یک بخش دچار مشکل و چالش باشد، احتمالاً یکی از زنجیره های آن کم شده است که می‌تواند حکمرانی خوب را به شدت کاهش دهد. اگر مدیران سازمان بتوانند حمایت اجتماعی کافی را از فرد مورد نظر داشته باشند، دوباره سازمان می‌تواند موفق باشد. در نهایت، این حمایت به رفع چالش و مشکل یک فرد می‌انجامد. در نتیجه، همین رفع مشکل سطحی از موفقیت است و به افزایش اعتماد به نفس و روحیه سازمان کمک می‌کند. حمایت اجتماعی در نگاه ساده و مثال ورزشی قابل فهم مشابه آتل در شکستگی‌ها عمل می‌کند. اگر آتل در شکستگی مورد استفاده قرار نگیرد، شدت شکستگی، جراحت و آسیب بیشتر می‌شود؛ اما در صورت استفاده از آتل می‌توان جلوی پیشرفت بیشتر شکستگی را گرفت و بعد از گذشت مدتی بهبودی حاصل شود. در سازمان‌های ورزشی هم اگر حمایت اجتماعی وجود نداشته باشد، یک یا چند نفر از اعضا که دچار چالش شوند از سازمان حذف خواهند شد و در این صورت، حکمرانی خوب حاصل نمی‌شود.

در پایان با توجه به یافته های تحقیق حاضر به کلیه مدیران، کارشناسان و دست اندر کارن سازمان‌های ورزشی توصیه می‌شود سرمایه اجتماعی و حمایت اجتماعی را به عنوان دو عامل بهبود دهنده حکمرانی خوب که نقش تسهیل کنندگی و کاتالیزوری دارند، به صورت بهینه به کار گیرند و در دستور کار خود قرار دهند.

 

  • منابع

    • آهنگران، جعفر. (1397). «ارتباط سنجی حکمرانی خوب با فرهنگ سیاسی ایران، با تمرکز بر فرهنگ سیاسی شیعه در ایران». فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت سازمان های دولتی. دوره 6، شماره 4، صص 137-150.
    • حیدری سرنقی، فاطمه. (۱۳۹۶). «بررسی رابطه حکمرانی خوب با سرمایه اجتماعی». کنفرانس سالانه پارادایم های نوین مدیریت در حوزه هوشمندی. تهران، دانشگاه تهران.
    • رضایی، الهه؛ توحیدی، افسانه و موسوی نسب، محمد حسن. (1397). «حمایت اجتماعی و انگیزش تحصیلی: نقش واسطه ای باورهای خودکارآمدی». مجله مطالعات آموزش و یادگیری. دوره 10، شماره 2، صص 54-74.
    • سلیمی، جلیل و مکنون، رضا. (1397). «فراتحلیل کیفی پژوهشهای علمی ناظر بر مسئله حکمرانی در ایران». مدیریت دولتی. دوره 10، شماره 1، صص 1-30.
    • طبرسا، غلامعلی؛ قوچانی، فرخ و بادین دهش، مهران. (1395). «بررسی تاثیر حکمرانی خوب بر سرمایه اجتماعی». مدیریت سرمایه اجتماعی. دوره 2، شماره 2، صص 177-198.
    • کشاورز، لقمان؛ فراهانی، ابوالفضل و اصغری، زهرا. (1397). «نقش میانجی هوش سازمانی در ارتباط خودکارآمدی شغلی و سرمایه اجتماعی وزارت ورزش و جوانان». نشریه مدیریت ورزش. دوره 10، شماره 2، صص 205-219.
    • گودرز، مجید؛ فروغان، مهشید؛ مکارم، اصغر و راشدی، وحید. (1394). «رابطه حمایت اجتماعی و بهزیستی روانی در سالمندان مراجعه کننده به مراکز توانبخشی روزانه». نشریه سالمند. دوره 10، شماره 3، صص 111-118.
    • محمدی، مهدی؛ کریممیان، زهره؛ قاضی نوری، سید سپهر؛ ذوالفقارزاده کرمانی، محمد مهدی. (1398). «طبقه بندی ویژگی های حکمرانی از طریق شبکه های خط مشی با استفاده از روش فراترکیب». نشریه مدیریت دولتی.3(11)، صص 377-402.
    • مکیان، سید نظام الدین و بی باک، مژده. (1394). «تأثیر حکمرانی خوب بر توسعه انسانی: یک تحلیل بین کشوری». مدل سازی اقتصادی. شماره 2(30)، صص 131-147.
    • میدری، احمد. (1385). «مقدمه ای بر نظریه حکمرانی خوب». فصلنامه رفاه اجتماعی. دوره 6، شماره 22، صص 87-261.
    • مهرابی، قاسم؛ سجادی، سید نصرالله و جلالی فراهانی، مجید. (1397). «تعیین شاخص‌های ارزیابی رفتار مدیران برای حکمرانی خوب در فدراسیون های ورزشی». مدیریت ورزش. دوره 5، شماره 4، صص 19-30.
    • یعقوبی، اسماعیل. (1396). «حکمرانی خوب و ارتقای سلامت نظام اداری؛ تبیین نقش دولت الکترونیک». پژوهش های مدیریت عمومی. شماره 37، صص 202-223.
    • یعقوبی، محسن و پیری یوسف آبادی، عبدالباسط. (1397). «بهبود فرایندهای نظام مدیریت استعداد در پرتو سرمایه اجتماعی». پژوهش های مدیریت عمومی. شماره 41، صص 191-215.
    • یوسفی، بهرام؛ احمدی، بهشت و عیدی، حسین. (1397). «حکمرانی خوب در ورزش: نقش سرمایه اجتماعی در ارتقای آن». پژوهش در ورزش تربیتی. شماره 14، صص 301-326.
    • Chappelet, J. L., & Mabbott, B. (2008). The international Olympic committee and the Olympic system: The governance of world sport. Abingdon: Routledge
    • Cohen, S., Wills, T. A. (2010). “Stress, socialsupport and buffering hypothesis”. Psychological Bulletin, 98: 310-57.
    • Nor, R. N. H. (2018). “Measuring Instrument Constructs for Knowledge Management System Governance Using Rasch Measurement Model”. Advanced Science Letters, 24(2), 1235-1239.
    • Orozco, V. (2007). “Ethnic Identity: Perceived Social Support, Coping Strategies, University Environment, Cultural Congruity, and Resilience of Latina/o College Students”. The Ohio State University
    • Vosburgh, R. M. (2017). “Closing the academic-practitioner gap: Research must answer the “SO WHAT” question”. Human Resource Management Review.
    • G., Trenberth. L., & Tacon, R. (2010). Good governance in sport: A survey of UK national governing bodies of sport. London: Birk Beck Sport Business Centre.
    • Wang, L., & Cotton, R. (2018).
      “Beyond Moneyball to social capital inside and out: The value of differentiated workforce experience ties to performance”.
      Human Resource Management, 57(3), 761-780.