نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیات علمی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی(نویسنده مسئول) E-mail:sparvin1359@gmail.com
2 عضو هیات علمی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران
3 کارشناس ارشد، روانشناسی تربیتی، دانشگاه تهران
چکیده
مقاله حاضر به بررسی آسیبهای اجتماعی و رفتارهای پرخطر در بین دانشجویان خوابگاه های خودگردان و دولتی و عوامل اجتماعی موثر بر آن(احساس فشاراجتماعی و احساس سازگاری اجتماعی) می‌پردازد. چارچوب نظری تحقیق، ترکیبی از نظریه های فشار اجتماعی و سازگاری اجتماعی می‌باشد. جامعه آماری تحقیق کلیه دانشجویان ساکن خوابگاه های خودگردان در شهر تهران است که جهت مقایسه یک خوابگاه دانشجویی دولتی انتخاب شده است. داده های تحقیق از طریق روش پیمایش و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته و از طریق نمونه گیری تصادفی احصا شده است.حجم نمونه برابر با 300 نفر است. بر اساس نتایج تحقیق، آسیبهای اجتماعی مانند مصرف سیگار، تماشای سایت‌ها و فیلم‌های غیرمجاز و مصرف قلیان دارای بیشترین میزان شیوع در بین دانشجویان می‌باشد. نتایج آزمون فرضیات نشان داد متغیر فشار اجتماعی با میزان ضریب پیرسون 156/0 و متغیر سازگاری اجتماعی با میزان ضریب همبستگی311/0- دارای روابط معنادار آماری با متغیر وابسته تحقیق میباشند. بر اساس یافته های رگرسیونی تحقیق، از بین متغیرهای مستقل تحقیق، متغیر احساس سازگاری اجتماعی دارای رابطه مستقیم و معنادار با متغیر آسیب پذیری دانشجویان می‌باشد- این متغیر حدود 10درصد از واریانس و تغییرات متغیر وابسته را تبیین میکند. دیگر متغیر مستقل یعنی احساس فشار اجتماعی، به طور غیر مستقیم و از طریق متغیر احساس سازگاری بر متغیر وابسته اثر می‌گذارد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A Study on Social Factors Influencing the Students' Tendency to Risky Behavior
نویسندگان [English]
- Sattar Parvin 1
- Abdolhosein Kalantari 2
- Maryam Davoodi 3
1 Ph.D., Assistant Professor, University of Allameh Tabatabaii
2 Assistant Professor, University of Tehran
3 Master degree in Educational Psychology, University of Tehran
چکیده [English]
The present article is to study social pathologies and risky behavior among the students and its social factors. The method of research is survey. The study’s theoretical framework is the combination of social strain and social adjustment theories .A sample of 300 students living in private dormitories of Tehran city was targeted in a questionnaire survey. The results of survey show that social pathologies such as smoking and watching porn sites and videos have the highest prevalence among students. Other findings display social strain and social adjustment has statistically significant relationship with dependent variable. The results of regression analysis shows independent valuables explain 0.10 percent from variation of dependent valuable.
کلیدواژه‌ها [English]
- student
- Private Dormitories
- Risky Behavior
- Social Strain and Social Adjustment
عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش دانشجویان به رفتارهای پرخطر و آسیب های اجتماعی(با رویکرد مقایسه ای بین خوابگاه های خودگردان و دولتی)[1]
ستار پروین[2]
عبدالحسین کلانتری[3]
مریم داودی[4]
تاریخ دریافت مقاله: 12/9/1393
تاریخ پذیرش مقاله:16/10/1393
مقدمه
ورود به دانشگاه، تصویر و رویای بینظیرِ استقلال از خانواده و زندگی با دوستان هم سن و سال را در ذهن ایجاد میکند. اولین روزهای زندگی دانشجویی بدون حضور خانواده، در شهری غریب با افرادی از فرهنگهای مختلف و شخصیتهایی متفاوت با اسکان در اتاق‌های کوچک و بدون امکانات رفاهی، کافی است تا همه آنچه را که دانشجو در ذهن داشته، متلاشی کند. خوابگاه یعنی محل سکونت موقت، جایی با امکانات محدود و اولیه که دانشجو برای ادامه تحصیل در آنجا استقرار پیدا میکند. دانشجو با ورود به خوابگاه از محیطی که سالها در آن زندگی کرده، جدا میشود و در محیط جدید و متفاوتی قرار می‌گیرد. زندگی در این محیط جدید با افرادی متفاوت از فرهنگ‌ها و سلیقه‌های گوناگون، منجر به شکلگیری روابط خاص و بیشتر متفاوتی نسبت به قبل میشود.. محیطی که در آن افراد با فرهنگ، زبان، شخصیت و رشتههای تحصیلی گوناگون- که هر کدام ایدئولوژی‌ها و علایق متناسب با خود را می‌طلبد- در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. دانشجوی جدید، وارد اتاق یا آپارتمان کوچکی میشود که قرار است دست‌کم سه چهار سال آینده زندگی‌اش را در آن بگذراند. بی‌تردید، او با هجوم احساسات مختلفی مواجه خواهد بود. برای جوانی که تازه روزهای دبیرستان را تمام کرده، سخت‌ترین تجربه، جدایی از خانواده است. در شرایط امروز که دوران آمادگی برای کنکور در بیشتر خانواده‌ها خیلی جدی گرفته میشود، پدر و مادرها، همه تلاششان را به کار می‌گیرند تا همه چیز، از امکانات تحصیلی گرفته تا نیازهای تغذیه‌ای و عاطفی فرزندشان تمام و کمال تأمین شود، جدا شدن از خانواده به معنای از دست دادن همه این پشتوانه‌ها و تغییر اساسی شرایط است.
جوانان دانشجو علاوه بر کسب تحصیل، عملا باید سبک زندگی خود را تغییر دهند، به نقشه‌هایی که در ذهن خود تدارک دیده اند جامه عمل بپوشانند، برای رهایی از تنهایی و انزوا، ارتباطات مناسبی با دنیای اطراف خود برقرار نمایند و مهارت‌های لازم را به منظور سازگاری با اجتماع خود بدست آورند. آنها باید تفاوت بین دو واژه سازگاری و سازش را تشخیص بدهند و بدانند که سازگاری نوعی رابطه دو طرفه است که هر دو طرف برای رسیدن به تعادل با هم همکاری میکنند. رسیدن به این اهداف در محیطی همچون خوابگاههای دانشجویی، به نظر مشکلتر از سایر محیطهاست.
به نظر میرسد که امروزه، موضوع خوابگاههای دانشجویی به یکی از مسائل مهم و اساسی برای هر دانشگاه تبدیل شده است. بازتاب معضلات خوابگاهها در رسانههای مختلف، ارائه قوانین و مقرراتی که به کرات و طی دورههای زمانی کوتاهی برای سرو سامان دادن به وضعیت خوابگاهها اجرا میشود، تقسیمبندیهای متناوب برای خوابگاهها، نگرانیهای ناشی از رشد خانه‌های دانشجویی و بسیاری موضوعات و مسائل دیگر وجود دارد که هر کدام از این موارد بیانگر توجه به مسئله خوابگاههاست. واقعیت این است که امروزه خوابگاهها به یکی از مهمترین مسائل دانشگاه ها تبدیل شده و تا حد زیادی سایر رسالتهای دانشگاه، از جمله کسب علم را تحت‌الشعاع خود قرار داده است.
به طور معمول، واژه دانشگاه با خوابگاه های دانشجویی همراه و عجین شده است و هر جا که دانشگاه دولتی وجود دارد، خوابگاه نیز ملازم آن است. عموماً در سطح وزارت علوم خوابگاهها را با نام خوابگاه های دولتی می‌شناسند ولی اخیراً وزارت علوم اقدام به ارائه خوابگاهها به بخش خصوصی کرده و به اصطلاح اقدام به برون سپاری خوابگاه های دانشجویی در سطح شهرها نموده است. به طور مشخص هر طرح که اجرا میشود، دارای پیامدهای مثبت و منفی فرهنگی و اجتماعی می‌باشد که بخشی از این پیامدها قابل پیش بینی و بخشی نیز ناخواسته و غیرقابل پیش بینی است. به طور حتم، زندگی خوابگاهی بر روحیات دانشجویان دارای اثرات متعددی است. این پژوهش با این اهداف انجام گرفته است:
- بررسی مهمترین آسیبهای اجتماعی و شیوع آنها(اپیدمولوژی) به طور تطبیقی و مقایسه ای بین خوابگاه های دولتی و خودگردان؛
- بررسی عوامل اجتماعی تأثیرگذار در بروز این آسیب‌ها و رفتار های پرخطر(اتیولوژی).
برگمن[5] در پژوهش خود با عنوان "بررسی سازگاری اجتماعی و مهارت‌های اجتماعی و عزت نفس" به این نتیجه رسید که یکی از علل ناسازگاری و عدم ابراز وجود و ارتباط مؤثر بین فردی در گروهی از دانشجویان می‌تواند وجود اختلال کم توجهی و بیش فعالی[6] باشد که موفقیت اجتماعی، تحصیلی و رشد عاطفی دانشجویان دانشگاه‌ها را تحت تأثیر قرار میدهد(برگمن 2005).
فوجینو در پژوهشی با عنوان "بررسی ارتباط بین فردی در زندگی خوابگاهی و رشد مهارت‌های اجتماعی" به این نتیجه رسید که زمانی که دانشجویان با یک مشکل ارتباط بین فردی در خوابگاه دانشجویی مواجه میشوند، آن دسته از دانشجویان که از دو یا بیشتر مهارت‌های اجتماعی برخوردارند، نسبت به دانشجویانی که فاقد چنین مهارت‌هایی میباشند، به نحوه بهتری با مشکل مقابله می‌نمایند(فوجینو 2005).
بر اساس مطالعه بنیارد، ضربه‌های عاطفی انباشته شده با کاهش سازگاری فردی / عاطفی در ارتباط است. حمایت‌های اجتماعی قوی و معنی بخشیدن به وقایع دردناک عاطفی به سازگاری مثبت منجر میشود بنیارد(2004).
هانم در پژوهشی دریافت که اختلاف بین والدین باعث آسیبپذیری دانشجو و کاهش سازگاری اجتماعی او می‌گردد (هانم، 2004).
اریک جی در خصوص بیگانگی اجتماعی در بین دانشجویان خوابگاهی دریافت که دوری از خانواده و اجتماعات و وضعیت نابسامان خوابگاهها ازجمله عواملی است که باعث تنهایی دانشجویان تازه وارد به دانشگاه میشود. دانشجویانی که در سازمان‌های اجتماعی فعالیت می‌نمایند، احساس بیگانگی و تنهایی کمتری دارند. دختران دانشجو نسبت به پسران احساس تنهایی و بیگانگی کمتری دارند( اریک جی، 1999).
مطالعه جوان شیخی با عنوان "رابطه وضعیت فرهنگی - اجتماعی خانواده با میزان سازگاری اجتماعی دانشجویان خوابگاهی" در دانشگاه الزهرا نشان داد که در سطح اطمینان 95 درصد بین درآمد، شغل والدین، محل سکونت خانواده، تحصیلات والدین و چگونگی شکل روابط خانوادگی با سازگاری اجتماعی دانشجویان خوابگاهی رابطه معناداری وجود دارد (جوان شیخی، 1380).
شمسیان (1368) مسائل و مشکلات رفاهی و عاطفی دانشجویان شهرستانی مقیم سه خوابگاههای دانشگاه تهران، علامه و شهید بهشتی را مورد بررسی قرار داد. در این مطالعه، عواملی که باعث عدم رضایت و ناسازگاری در دانشجویان خوابگاهی می‌گردید، عبارت بودند از: تراکم گسترده دانشجویان در اطاق‌ها، کمبود فضا برای مطالعه، نحوه سرپرستی و روابط بین دانشجویان( به نقل از جوان شیخی،1380).
صفوی، مشکلات دانشجویان دانشگاه اصفهان را در بین دختران و پسران دانشجو به صورت مقایسه ای بررسی کرد. نتایج نشان داد که دانشجویان در بدو ورود به دانشگاه با مشکل سازش با محیط دانشگاه و دوری از خانواده روبرو میشوند(صفوی، 1366).
رضایی ادریانی و همکاران در پژوهشی به بررسی "مقایسه میزان افسردگی، اضطراب، استرس و کیفیت زندگی دانشجویان دختر و پسر مقیم خوابگاههای دانشجویی" پرداختند و دریافتند که دانشجویان ساکن در خوابگاهها به دلیل شرایط سنی و موقعیت خاص اجتماعی در معرض استرسهای فراوانی هستند. عواملی همچون: دور بودن از محیط خانه و جدا شدن از خانواده، ورود به محیط جدید، مسائل و مشکلات درسی، رقابت با دیگر دانشجویان، آزمونها، مسائل و مشکلات مالی، آینده کاری، ناتوانی در تصمیمگیری و حجم زیاد کلاسها و درسها را میتوان به عنوان عوامل استرس زای موجود برای دانشجویان به حساب آورد (رضایی ادریانی و همکاران، 1386).
شجاع و همکاران به "بررسی فراوانی مصرف و علل گرایش به سیگار در میان دانشجویان ساکن در خوابگاهها" پرداختهاند. این پژوهش، رابطه با دوستان سیگاری در خوابگاه را مهمترین علل گرایش به سیگار عنوان میکند و همبستگیهای بالایی بین سن، جنس و قومیت در رابطه با مصرف سیگار را نشان میدهد (شجاع و همکاران، 1389).
شریفی راد و کامران نیز در پژوهشی به "بررسی علل گرایش به مصرف سیگار در میان افراد خوابگاهی" پرداختهاند. نتایج نشان داد که بین سیگاری بودن پدر و دانشجویان سیگاری رابطه معنیداری وجود دارد؛ بدین معنا که از عوامل اجتماعی و فرهنگی مهم بر کشیدن سیگار والدین، دوستان و همسالان سیگاری هستند. در این مطالعه، زمان مصرف سیگار در اکثر دانشجویان بعد از ورود به دانشگاه بود که این امر نشان از محیط نامساعد و بدون نظارت والدین برای مصرف سیگار توسط دانشجویان دارد. تأثیر دوستان سیگاری نیز از مهمترین عواملی بود که دانشجویان سیگاری در خوابگاه به آن اشاره میکردند که باعث تمایل آنان به مصرف سیگار شده بود. بر این اساس، داشتن دوستان سیگاری، خطر بروز رفتار کشیدن سیگار را دو تا چهار برابر بیشتر میکند (شریفی راد و کامران، 1386). پژوهش دیگری از فروتنی و رضائیان (1384) درباره مصرف مواد مخدر و عوامل سوء آن نشان از میزان قابل توجهی مواد مخدر در میان دانشجویان خوابگاهی دارد (فروتنی و رضائیان، 1384).
در پژوهش دیگری توسط آراسته (1386) پیرامون مشکلات خوابگاهها، مهمترین عوامل کم خوابی و بیخوابی در دانشجویان خوابگاهی مورد بررسی قرار گرفته است. دادههای این پژوهش نشان میدهد که بیش از نیمی از دانشجویان ساکن در خوابگاهها، دچار کمخوابی یا بیخوابی هستند(همچنین نک به پژوهش دیگری در این زمینه از قانعی و همکاران، 1390).
با این حال، مطالعات یاد شده بیشتر به مسئله خوابگاه های دانشجویی، رویکرد روانشناختی دارند. مطالعه حاضر تلاش می کند تا از منظر جامعه شناختی به بررسی عوامل اجتماعی موثر بر گرایش دانشجویان خوابگاه های دولتی و خودگردان بپردازد.
چارچوب نظری تحقیق
چارچوب نظری تحقیق، ترکیبی از دو حوزه جامعه شناسی انحرافات و آسیبهای اجتماعی (تئوری فشار اجتماعی)و روانشناسی اجتماعی (تئوری سازگاری یا ناسازگاری اجتماعی)می‌باشد.
الف- تئوری سازگاری اجتماعی
از نظر لغوی، فعل سازگار شدن به معنی متناسب بودن، مربوط بودن و انطباق یا وفق دادن می‌باشد. در لغت نامه دهخدا، سازگاری «موافقت در کار- حسن سلوک» معنی شده است. (مان،1356) سازگار شدن با محیط، مهمترین منظور و غایت همه فعالیت‌های ارگانیزم است؛ چنان که باتلر[7] اظهار می‌دارد: "در همه دوران زندگی خود در هر روز و هر ساعت سرگرم آنیم که خودِ دگرگون شده و دگرگون نشده را با محیط دگرگون شده و دگرگون نشده سازگار کنیم. زندگی کردن در حقیقت چیزی جز عمل سازگاری نیست". (همان، 1356) روانشناسان، سازگاری فرد را در برابر محیط مورد توجه قرار دادهاند و ویژگیهایی از شخصیت را بهنجار تلقی کردهاند که به فرد کمک میکند تا خود را با جهان پیرامون خویش سازگار سازد؛ یعنی با دیگران در صلح و صفا زندگی کند و جایگاهی در جامعه برای خویش بدست آورد(اتکینسون و هیلگارد، 1983).
ناسازگاری یا کژخویی به رفتار افرادی اطلاق میشود که معمولااز هوش عادی یا حتی ضریب هوش بالا برخوردارند، ولی دارای رفتار غیر عادی بوده یا به اصطلاح مبتلا به اختلالات سازگاری هستند. (فلاحی و همکاران،1382) ناسازگاری در سه گروه طبقهبندی شده است: ( به نقل از فلاحی و همکاران، 1382) ناسازگاران اجتماعی، ناسازگاران ذهنی و عقلی و ناسازگاران حسی حرکتی. دریک تقسیم بندی کلی، عوامل مؤثر بر سازگاری اجتماعی را میتوان در چهار مقوله فردی، خانوادگی، اجتماعی، مذهبی و اخلاقی جای داد.
در جامعه شناسی سه معنی متفاوت از سازگاری اجتماعی استنباط میشود:
1) سازگاری اجتماعی به عنوان روابط اجتماعی: سازگاری اجتماعی فرآیندی است که بر پایه آن، روابط اجتماعی هماهنگ میشود. روابط اجتماعی برای نهادها و جمع‌های انسانی اهمیت اساسی دارد و آنها نمی‌توانند بدون این روابط زندگی کنند. ( البرور،1380)
2) سازگاری اجتماعی به عنوان انطباق اجتماعی: سازگاری اجتماعی فرایند انطباق گروه یا فرد را با محیط میسر میسازد. تطابق با محیط اجتماعی که ناشی از اجتماعی شدن است می‌تواند اشکال متفاوت و درجات متفاوتی از سازگاری و هم چنین اشکال متفاوتی از ناسازگاری به خود بگیرد. (گی‌‌روشه،1374)
3) سازگاری اجتماعی به عنوان تعامل فرد با محیط و جامعه: تعاریف دیگر سازگاری اجتماعی را به عنوان تعامل فرد با محیط و جامعه بیان کردهاند، و دارای دو بعد دستوری است و اطاعت از ارزش‌ها و هنجارهای رفتاری مسلط را به دنبال دارد. (ساروخانی، 1370)
ب- تئوری فشار اجتماعی
نظریههایی که آسیبهای اجتماعی و جرم را به عنوان پیامد مستقیم محرومیت و خشم طبقه پایین در نظر می‌گیرند، بیشتر به عنوان "نظریههای فشار" شناخته میشوند. این نظریه‌پردازان بر این عقیده‌اند که اغلب مردم اهداف و ارزش‌های مشابهی دارند، اما توانایی دسترسی به اهداف مشخص به وسیله طبقه اقتصادی- اجتماعی طبقهبندی میشود. فشار در نواحی ثروتمند محدود میشود، زیرا فرصت‌های آموزشی و شغلی را در دسترس دارند(سیگل، 2003: 192).
دورکیم، اولین نظریه پردازی است که فشار را به عنوان تبیینی برای جرم و آسیبهای اجتماعی مطرح کرد. از نظر رابرت مرتون ساختار اجتماعی، ریشه مسئله جرم و سایر آسیب‌ها و مسایل اجتماعی است. از نظر وی افراد مطیع قانون هستند، اما زمانی که تحت تأثیر فشار زیاد باشند به جرم رجوع میکنند. شکاف میان اهداف و وسایل فراهم کننده این اهداف، منبع فشار است(آدلر و دیگران، 2001: 125).
مرتون جرم و کجروی و انواع آسیبهای اجتماعی را به عنوان سازگاری فردی در برابر فشارهای ناشی از ساختار اجتماعی در نظر می‌گیرد. (پروین، 1391) وی با تمایز میان ساختار اجتماعی- که فراهم کننده پایه‌های اقتصادی برای موفقیت است- و فرهنگ- که فراهم کننده هنجارها، ارزش‌ها و اهداف است- معتقد است که کجروی، زمانی ایجاد میشود که تعادل میان ساختار اجتماعی -که فراهم کننده ابزارها است- و فرهنگ- که تأمین کننده اهداف است- از بین برود و این، به معنای آنومی است. یکی از موضوعات مهم مرتون، ایجاد رفتارهای جایگزینی است که ممکن است از اختلاف میان اهداف و ابزارها ناشی شود؛ آنچه که مرتون آنها را شیوه‌های[8] سازگاری فردی می‌نامد(مکگی، 2006: 51). این شیوه‌های سازگارانه عبارت اند از: همنوایی[9]، نوآوری[10]، مناسکگرایی[11]، کناره گیری[12] و شورش[13].
یکی دیگر از نظریههایی که در قالب نظریه فشار مطرح شده، نظریه عمومی فشار[14] است که توسط رابرت اگنیو[15] مطرح شده است که بنابر آن، وی تلاش در ارائه یک نظریه عمومی از نظریههای فشار، کرده است. این نظریه با تاکید بر تئوری آنومی مرتون، منابع عمومی فشار را گسترش میدهد(همان، 1391).
اگنیو، تلاش در تبیین این موضوع دارد که چرا افرادی که احساس استرس و فشار دارند، بیشتر احتمال ارتکاب جرم و کجروی دارند. وی تبیین عمومی‌تری از فعالیت‌های مجرمانه در میان همه عناصر جامعه به جای محدود کردن دیدگاهش به جرم طبقه پایین، ارائه میدهد(سیگل، 2003: 196).
بر اساس تئوری اگنیو، افراد به این دلیل در جرم و کجروی اجتماعی درگیر میشوند که فشارها و استرسها را تجربه میکنند. برای مثال، آنها که دارای نیاز شدید به پول هستند یا عقیده دارند که به وسیله اعضای خانواده، معلمان، همالان، کارفرمایان و دیگران تحت فشار هستند، ناراحت میشوند و مجموعهای از احساسات منفی مانند عصبانیت، محرومیت و افسردگی را تجربه میکنند و از طریق جرم، بر این فشارها و هیجانات منفی غلبه میکنند؛ جرم ممکن است راهی برای کاهش و یا فرار از فشار باشد (آگنیو، 2009). به زعم اگنیو، همه افراد به فشارها از طریق جرم و کجروی پاسخ نمیدهن؛ رفتار مجرمانه بیشتر زمانی است که افراد فاقد توانایی در فائق آمدن از طریق روشهای قانونی باشند. غلبه بر فشار از طریق جرم، زمانی امکان دارد که هزینههای جرم پایین باشد و همچنین افراد در معرض جرم قرار داشته باشند(پروین، 1391).
اگنیو معتقد است که مجرمیت[16] نتیجه مستقیم شرایط اثرگذار منفی مانند عصبانیت، محرومیت و هیجانات منفی[17] است(سیگل 2003: 196). فشارها اشاره به حوادث و شرایطی دارد که افراد از آنها نفرت دارند. تجربه فشارها اغلب باعث ایجاد احساس بد برای افراد میشوند. بنابراین، فشارها در ایجاد هیجانات منفی مانند عصبانیت و افسردگی نقش دارد. اگنیو منابع چندگانه فشار را شامل موارد زیر در نظر می‌گیرد: 1)شکست در دستیابی به اهداف ارزشمند مثبت2) فقدان محرک ارزشمند مثبت3) مواجهه با محرک منفی.
فرض نظری تحقیق این است که دو عامل سازگاری اجتماعی- یا ناسازگاری اجتماعی- و احساس فشار اجتماعی در محیط خوابگاه های دانشجویی از عواملی است که در آسیب پذیری دانشجویان در مقابل رفتارهای پرخطر و آسیبهای اجتماعی اثر گذار هستند. بنابراین، به هر میزان دانشجویان احساس فشار اجتماعی و احساس ناسازگاری اجتماعی با محیط خوابگاه داشته باشند، به همان میزان در مقابل رفتارهای پرخطر آسیب‌پذیرتر هستند.
مدل1: مدل نظری تحقیق
فرضیات تحقیق
1) بین میزان آسیب پذیری دانشجویان ساکن خوابگاه های دولتی و خودگردان با میزان احساس فشار اجتماعی، رابطه معنادار آماری وجود دارد.
2) بین میزان آسیب پذیری دانشجویان خوابگاه های دولتی و خودگردان با میزان احساس سازگاری اجتماعی، رابطه معنادار آماری وجود دارد.
3) بین خوابگاه های دولتی و خودگردان به لحاظ میزان آسیب پذیری دانشجویان، تفاوت معنادار آماری وجود دارد.
روایی و پایایی تحقیق
در تحقیق حاضر با استفاده از روش آلفای کرونباخ، پایایی مقیاس‌ها مورد سنجش قرار گرفته است. این میزان برای متغیر میزان آسیب پذیری92/.، برای متغیر احساس سازگاری اجتماعی85/. و برای میزان احساس فشار برابر با93/. می‌باشد که نشانگر میزان آلفای قابل قبول می‌باشد اعتبار گویه ها از طریق اعتبار صوری احصا شده است.
روش شناسی پژوهش
روش تحقیق این پژوهش، پیمایش است که داده های مورد نظر از طریق پرسشنامه محقق ساخته، احصا شده است که پس از آزمون مقدماتی و اصلاح پرسشنامه، در اختیار دانشجویان خوابگاه های خودگردان و دولتی قرار گرفت.
جامعه آماری و روش نمونه گیری
جامعه آماری[18] این پژوهش تمام دانشجویان در سطح خوابگاههای خودگردان سطح شهر تهران هستند. تلاش میشود تا یک خوابگاه دولتی به عنوان مقایسه انتخاب شود. بر همین اساس، در هر دوی این خوابگاهها باید هم خوابگاه مردان و هم زنان وجود داشته باشد. همچنین، در این خوابگاهها باید دسته کم دو مقطع تحصیلی لیسانس و فوق لیسانس وجود داشته باشد. بنابراین، شیوه نمونهگیری بر اساس روش احتمالی بوده است.
در هر یک از این دو نوع خوابگاه، تعداد 300 پرسشنامه محق ساخته توزیع شد که سهم هر خوابگاه 150 پرسشنامه بود. نحوه توزیع پرسشنامهها و نمونهگیری نیز به صورت تصادفی ساده دو مرحلهای در بین خوابگاههای خودگردان بود که بر طبق آن پاسخگویان بر اساس سطح تحصیلی، میزان سالهای اقامت در خوابگاه، سن افراد و .... انتخاب شدند و سپس پرسشنامهها به طور تصادفی در بین آنها پخش گردید.
نحوه توزیع پرسشنامهها به این صورت بود که بر اساس تفکیک جنسی، 150 پرسشنامه به خوابگاه دولتی دختران و به همین تعداد به خوابگاه خودگردان دختران اختصاص یافت. پرسشنامه مربوط به خوابگاه خودگردان دختران در چهار خوابگاه پروین اعتصامی، طراوت، ارسیتا و شکیبا توزیع شد. این خوابگاهها بر اساس نوعی پراکندگی جغرافیایی و به علت اینکه تعداد دانشجویان آن به نسبت بیش از سایر خوابگاهها بود، توزیع شد. همچنین از همکار طرح خواسته شد تا پرسشنامه به نوعی بر اساس تفکیک ذهنی خودش از سن، تحصیلات، وضعیت شغلی و مواردی مانند این توزیع شود. همین موضوع در مورد پرسشنامههای پسران نیز تکرار شد. 150 پرسشنامه پسران از بین خوابگاه های دولتی، در میان دانشجویان دانشگاه تهران (هر مقطع 50 پرسشنامه) و از بین خوابگاه های خودگردان، در میان خوابگاههای پاسارگاد، آرین و جمالزاده توزیع شد.
تعریف مفهومی و نظری متغیرها
میزان آسیب پذیری
الف-تعریف مفهومی
منظور از این متغیر میزان احتمال ارتکاب و یا ارتکاب رفتارهای پرخطر و آسیبهای اجتماعی دانشجویان ساکن در خوابگاهها-دولتی و یا خودگردان- می‌باشد. از جمله این رفتارها میتوان به مصرف سیگار، قلیان، مواد مخدر صنعتی و سنتی، انحرافات سایبری، رفتارهای پرخطر جنسی و مواردی از این دست اشاره کرد. این نوع انحرافات و رفتارهای پرخطر را میتوان به آسیبهای نوپدید و غیر نوپدید تقسیم بندی کرد.
الف-تعریف عملیاتی
برای سنجش این متغیر دو سؤال از دانشجویان پرسیده شده است:
سؤال اول، میزان شیوع آسیبهای اجتماعی و رفتارهای پرخطر را در میان دانشجویان مورد پرسش قرار داده است.
سؤال دوم به میزان ارتکاب و گرایش ذهنی به آسیبهای اجتماعی و رفتارهای پرخطر توسط خود پاسخگویان پرداخته است. گویه های جدول زیر این موضوع را در سطح سنجش فاصله ای مورد بررسی قرار داده است:
v هر یک از موارد زیر را تا چه میزان انجام می‌دهید و یا با آن موافق هستید؟
جدول1: گویه های سنجش متغیر آسیب پذیری فرد
|
ردیف |
گویه های سنجش |
سطح سنجش |
|
1 |
مصرف سیگار |
فاصله ای |
|
2 |
مصرف مواد مخدر سنتی مانند تریاک |
فاصله ای |
|
3 |
مصرف مواد مخدر صنعتی مانند کراک و شیشه |
فاصله ای |
|
4 |
مصرف مشروبات الکلی |
فاصله ای |
|
5 |
ورق بازی(پاسور) |
فاصله ای |
|
6 |
مصرف قلیان |
فاصله ای |
|
7 |
رابطه جنسی نامشروع |
فاصله ای |
|
8 |
تماشای سایت‌ها و فیلم‌های مستهجن |
فاصله ای |
|
9 |
شرکت در پارتی‌های دوستانه و مختلط |
فاصله ای |
سازگاری اجتماعی
الف-تعریف مفهومی
سازگاری اجتماعی یکی از ابعاد اجتماعی شدن است. برخی صاحبنظران، سازگاری را معادل با مهارت اجتماعی میدانند. اسلاموسکی و دان، سازگاری و مهارت اجتماعی را فرآیندی میدانند که فرد را قادر میسازد تا رفتار دیگران را درک و پیشبینی کند و رفتار خود را کنترل و تعاملات اجتماعی اش را به نحو سازشیافتهای تنظیم نماید.
ب-تعریف عملیاتی
برای سنجش این متغیر، از گویه های مانند موارد زیر استفاده شده که این متغیر را در سه بعد انطباق اجتماعی، رابطه اجتماعی و تعامل فرد با محیط و جامعه مورد سنجش قرار داده است:
احساس می‌کنم هیچ قدرتی در سرنوشتم ندارم/ خیلی دوست دارم تنها باشم و کسی کاری به کارم نداشته باشد ارتباط مناسبی با هم خوابگاهی‌هایم ندارم/ احساس می‌کنم در روابط با محیط با مشکل مواجه شده‌ام و...
فشار اجتماعی
الف-تعریف مفهومی
آگنیو، مفهوم فشار اجتماعی را در سطح خرد بکار می‌برد و معتقد است که احساس فشار اجتماعی می‌تواند از عوامل تعیین کننده و اثرگذار در گرایش افراد به انحرافات و آسیبهای اجتماعی باشد. از نظر وی، ارتکاب رفتار انحرافی، پاسخی در جهت کاهش فشار است.
ب-تعریف عملیاتی
برای سنجش متغیر احساس فشار اجتماعی از گویه هایی استفاده شده است که این متغیر را در سه بعد حضور محرک منفی، نبود محرک مثبت و عدم دستیابی به اهداف ارزشمند مثبت مورد سنجش قرار داده است؛ مانند اشکال ندارد آدم اگر مجبور شود رای رسیدن به اهداف خودش دست به هر کاری بزند/ چقدر امیدوارید به اهداف و آرزوهای خود در آینده برسید احساس می‌کنم آدم شکست خورده ای هستم /انتظارات خانواده گاهی به من فشار وارد میکند /با این شرایط احساس می‌کنم با تحصیل نمی‌توان به زندگی‌ام سروسامان بدهم و...
یافته های پژوهش
الف- یافته های توصیفی
سن : وضعیت ترکیب سنی دانشجویان پاسخگو به این صورت بوده است که بیشترین تعداد در گروه سنی 25 تا 30 سال قرار دارند. میانگین سنی دانشجویان 27 سال می‌باشد.
وضعیت تأهل: وضعیت تأهل پاسخگویان نشان میدهد که 66 درصد از پاسخگویان مجرد بوده و 14 درصد نیز اظهار کردهاند که متأهل میباشند.
وضعیت رشته تحصیلی: بر اساس این متغیر، 54 درصد از دانشجویان در گروه علوم انسانی، 16 درصد در گروه علوم پایه، 13 درصد در گروه فنی-مهندسی، 11 درصد در گروه علوم پزشکی و 5 درصد نیز در گروه هنر و معماری بودهاند.
وضعیت اشتغال دانشجویان نشان میدهد که 15 درصد از پاسخگویان شاغل بوده و حدود 33 درصد نیز به صورت پاره وقت و یا کار دانشجویی مشغول به فعالیت هستند. بیش از 52 درصد نیز عنوان کردهاند که غیر شاغل هستند.
میزان استفاده از شبکه های اجتماعی: بیش از 82 درصد از دانشجویان، به میزان زیاد و خیلی زیاد، حدود 11 درصد نیز به میزان متوسط از آن استفاده میکنند و تنها 6 درصد اعلام کردهاند که به میزان کم و خیلی کمی از آن استفاده کرده و یا اصلاً از آن استفاده نمیکنند. میانگین این متغیر برای خوابگاه دولتی 72/1 و برای دانشجویان خوابگاه های خودگردان 80/1می‌باشد که نشان میدهد دانشجویان خوابگاه های خودگردان میزان استفاده بیشتری از فیس‌بوک دارند.
دلایل استفاده از شبکه های اجتماعی: بیش از 56 درصد از پاسخگویان ، دوست یابی را دلیل استفاده از شبکه های اجتماعی میدانند. تبادل نظر و بحث گروهی (13 درصد)، انتقال اطلاعات و نظر دادن (11 درصد) و کسب اخبار (10 درصد) در رتبههای بعدی قرار دارند.
جدول زیر، آسیب های اجتماعی شایع در بین دانشجویان را نشان می دهد:
جدول2: توزیع درصد فراوانی نظر پاسخگویان بر حسب میزان شیوع آسیبهای اجتماعی در خوابگاه های دولتی و خودگردان
|
ردیف |
موارد |
خیلی کم و اصلاً |
کم |
متوسط |
زیاد |
خیلی زیاد |
جمع |
میانگین |
|
1 |
سیگار |
11.9 |
9.1 |
27.6 |
27.6 |
23.8 |
100.0 |
3.42 |
|
10 |
تماشای سایت‌ها و فیلم‌های غیرمجاز |
18.1 |
15.3 |
14.9 |
27.4 |
24.2 |
100.0 |
3.24 |
|
2 |
قلیان |
21.6 |
22.6 |
26.8 |
18.1 |
10.8 |
100.0 |
2.73 |
|
11 |
شرکت در پارتی‌های دوستانه و مختلط |
28.8 |
17.8 |
29.2 |
14.9 |
9.3 |
100.0 |
2.58 |
|
7 |
آرام‌بخش‌ها |
32.7 |
20.1 |
24.6 |
10.6 |
12.0 |
100.0 |
2.48 |
|
9 |
روابط جنسی نامشروع |
35.1 |
18.6 |
26.5 |
13.3 |
6.5 |
100.0 |
2.37 |
|
3 |
مشروبات الکلی |
43.5 |
22.8 |
19.3 |
11.6 |
2.8 |
100.0 |
2.07 |
|
6 |
قرصهای روان گردان |
50.7 |
23.2 |
15.5 |
2.8 |
7.7 |
100.0 |
1.93 |
|
8 |
هروئین و کوکائین |
64.1 |
19.6 |
9.3 |
2.5 |
4.6 |
100.0 |
1.64 |
|
4 |
تریاک |
62.5 |
21.1 |
10.9 |
3.5 |
2.1 |
100.0 |
1.61 |
|
5 |
کراک و شیشه |
68.3 |
21.8 |
6.7 |
1.4 |
1.8 |
100.0 |
1.46 |
جدول بالا، میزان شیوع آسیبهای اجتماعی در خوابگاه های دولتی و خودگردان را نشان میدهد. بر این اساس، به ترتیب آسیب‌ها و رفتارهای پرخطری مانند مصرف سیگار، تماشای سایت‌ها و فیلم‌های غیرمجاز و مصرف قلیان دارای بیشترین میزان شیوع در بین دانشجویان ساکن خوابگاه های دانشجویی دولتی و خودگردان می‌باشد.همچنین رفتارهای پرخطر مانند مصرف کراک و شیشه، مصرف تریاک و مصرف هروئین و کوکایین دارای کمترین شیوع می‌باشد.
جدول3: توزیع درصد فراوانی معتبر پاسخگویان بر حسب میزان ارتکاب و یا گرایش فرد به آسیبهای اجتماعی در خوابگاه های دولتی و خصوصی
|
ردیف |
موارد |
خیلی کم و اصلاً |
کم |
متوسط |
زیاد |
خیلی زیاد |
جمع کل |
میانگین |
|
5 |
ورق بازی(پاسور) |
41.4 |
15.1 |
18.9 |
7.7 |
16.8 |
100.0 |
2.43 |
|
6 |
مصرف قلیان |
51.9 |
17.9 |
12.6 |
7.7 |
9.8 |
100.0 |
2.05 |
|
8 |
تماشای سایت‌ها و فیلم‌های مستهجن |
52.3 |
20.6 |
13.9 |
5.9 |
7.3 |
100.0 |
1.95 |
|
9 |
شرکت در پارتی‌های دوستانه و مختلط |
61.5 |
12.6 |
14.0 |
5.6 |
6.3 |
100.0 |
1.82 |
|
1 |
مصرف سیگار |
64.0 |
12.4 |
10.2 |
6.4 |
7.1 |
100.0 |
1.80 |
|
7 |
رابطه جنسی نامشروع |
65.8 |
11.4 |
14.9 |
5.3 |
2.5 |
100.0 |
1.67 |
|
4 |
مصرف مشروبات الکلی |
70.2 |
13.3 |
10.2 |
5.3 |
1.1 |
100.0 |
1.53 |
|
2 |
مصرف مواد مخدر سنتی مانند تریاک |
85.4 |
3.8 |
4.9 |
5.2 |
.7 |
100.0 |
1.32 |
|
3 |
مصرف مواد مخدر صنعتی مانند کراک و شیشه |
90.9 |
4.2 |
4.5 |
|
.3 |
100.0 |
1.14 |
بر اساس جدول فوق میتوان گفت که در بین آسیب‌ها و رفتارهای پرخطر، ورق بازی(پاسور)، مصرف قلیان و تماشای سایت‌ها و فیلم‌های مستهجن، رفتارهای پرآسیبی هستند که دانشجویان بیشتر از سایر رفتارها مرتکب آن میشوند. از سوی دیگر، مصرف مواد مخدر صنعتی مانند کراک و شیشه، مصرف مواد مخدر سنتی مانند تریاک و مصرف مشروبات الکلی به میزان پایین توسط دانشجویان انجام می‌پذیرد.
ب-یافته های تحلیلی و استنباطی
آزمون فرضیات
فرضیه 1: بین میزان آسیب پذیری دانشجویان ساکن خوابگاه های دولتی و خودگردان با میزان احساس فشار اجتماعی رابطه معنادار آماری وجود دارد.
جدول 4: ضریب همبستگی متغیرهای آسیب پذیری دانشجویان و احساس فشار اجتماعی
|
ردیف |
فرضیه تحقیق |
ضریب همبستگی پیرسون |
سطح معنی داری |
|
1 |
به نظر میرسد بین میزان آسیب پذیری دانشجویان ساکن خوابگاه های دولتی و خودگردان با میزان احساس فشار اجتماعی رابطه معنادار آماری وجود دارد. |
**156/0 |
019/0 |
معنی داری در سطح 95 درصد اطمینان* معنی داری در سطح 99 درصد اطمینان**
جدول بالا نشان میدهد که بین دو متغیر آسیب پذیری دانشجویان ساکن خوابگاه های دولتی و خودگردان در مقابل آسیبهای اجتماعی و رفتارهای پرخطر و میزان احساس فشار اجتماعی رابطه معنادار آماری به میزان 156/0 و با سطح معنی داری 019/0 وجود دارد. این رابطه، یک رابطه مثبت و نسبتاً ضعیف است. بنابراین، فرضیه تحقیق مبنی بر وجود رابطه بین دو متغیر تایید میشود. از این رابطه میتوان استنباط کرد که با بالا رفتن احساس فشار اجتماعی، دانشجویان در مقابل رفتارهای پرخطر آسیب پذیرتر میشوند.
فرضیه 2: بین میزان آسیب پذیری دانشجویان خوابگاه های دولتی و خودگردان با میزان احساس سازگاری اجتماعی رابطه معنادار آماری وجود دارد.
جدول 5: ضریب همبستگی رابطه بین احساس سازگاری اجتماعی و آسیب پذیری دانشجویان
|
ردیف |
فرضیه تحقیق |
ضریب همبستگی پیرسون |
سطح معنی داری |
|
1 |
به نظر میرسد بین میزان آسیب پذیری دانشجویان خوابگاه های دولتی و خودگردان با میزان احساس سازگاری اجتماعی رابطه معنادار آماری وجود دارد. |
**311/0- |
000/0 |
معنی داری در سطح 95 درصد اطمینان* معنی داری در سطح 99 درصد اطمینان**
جدول بالا بیانگر آن است که بین دو متغیر احساس سازگاری اجتماعی و میزان آسیب پذیری دانشجویان خوابگاه های خودگردان و دولتی در مقابل آسیبهای اجتماعی و رفتارهای پرخطر رابطه معنادار آماری با میزان 311/0- و با سطح معنی داری 000/0 وجود دارد که یک رابطه معنادار آماری می‌باشد. این رابطه یک رابطه منفی و نسبتاً متوسط است؛ بدین معنا که با بالا رفتن احساس سازگاری اجتماعی میزان آسیب پذیری دانشجویان کاسته میشود. بنابراین، فرض صفر رد میشود و فرض تحقیق تائید میشود.
فرضیه 3: بین خوابگاه های دولتی و خودگردان به لحاظ میزان آسیب پذیری دانشجویان تفاوت معنادار آماری وجود دارد.
جدول 6: معناداری تفاضل میانگین گروه دانشجویان خوابگاه های خودگردان و دولتی
در مقیاس میزان آسیب پذیری در مقابل رفتارهای پرخطر
|
نوع گروه |
میانگین |
انحراف استاندارد |
مقدارt |
سطح معناداری |
|
دانشجویان خوابگاه های خودگردان |
94/41 |
58/1 |
41/1- |
158/. |
|
دانشجویان خوابگاه های دولتی |
12/45 |
57/1 |
جدول 6 میانگین دانشجویان خوابگاه های خودگردان و دولتی را به لحاظ میزان آسیب پذیری در مقابل آسیبهای اجتماعی و رفتارهای پرخطر مورد بررسی قرار داده است. مقدار Tمحاسبه شده نشان میدهد که این میزان برابر با41/1- و سطح معنی داری158/. می‌باشد. بنابراین، فرض تحقیق رد میشود و فرض صفر تایید میشود. در نتیجه میتوان گفت که بین دو گروه دانشجویی ساکن در خوابگاه دولتی و خودگردان از نظر میزان آسیب پذیری تفاوت معنادار آماری وجود ندارد.
تحلیل رگرسیونی
تحلیل رگرسیون، یکی از روشهای پرکاربرد در مطالعات اجتماعی برای مطالعه رابطه بین متغیرهاست. تحلیل رگرسیون این امکان را برای محقق فراهم میکند تا تغییرات متغیر وابسته را از طریق متغیرهای مستقل پیشبینی نماید و سهم هر یک از متغیرهای مستقل را در تبیین متغیر وابسته تعیین کند. رگرسیون چند متغیری به روشهای مختلفی انجام می‌گیرد که در این پژوهش از روش گام به گام (stepwise) استفاده شده است.
جدول 7: نتایج تحلیل رگرسیون به روش گام به گام(stepwise)
|
مدل |
ضریب همبستگی R |
ضریب تعیین2R |
ضریب تبیین تصحیح شده |
|
1 |
290/0 |
094/0 |
100/0 |
000/0 Sig= 06/19 F=
جدول بالا نشان میدهد که با وارد کردن دو متغیر مستقل تحقیق یعنی احساس فشار اجتماعی و احساس سازگاری اجتماعی بر متغیر وابسته تحقیق، حدود 10درصد از واریانس‌های متغیر وابسته تحقیق، تبیین میشود و سایر تغییرات، ناشی از عوامل دیگر است که خارج از مدل تحقیق قرار دارد.
جدول 8: ضرایب بتا، مقدار T و سطح معنی داری متغیرها در معادله رگرسیونی
|
متغیرها |
ضرایب استانداردشده |
ضرایب استاندارد نشده |
T |
Sig |
|
|
بتا ( β) |
Std. Error |
B |
|||
|
Constant |
- |
58/3 |
31/59 |
55/16 |
000/0 |
|
احساس فشار اجتماعی |
068/. |
|
|
98/. |
32/. |
|
احساس سازگاری اجتماعی |
290/.- |
06/. |
28/.- |
63/4- |
000/0 |
جدول فوق نشان میدهد که با وارد کردن دو متغیر مستقل تحقیق، متغیر احساس فشار اجتماعی از مدل خارج میشود و فقط احساس سازگاری اجتماعی در مدل باقی می‌ماند. مقدار بتای محاسبه شده برابر با 290/.- می‌باشد که نشان گر رابطه معکوس میان احساس سازگاری و میزان آسیب پذیری دانشجویان می‌باشد. با توجه به دادههای جدول، معادله نهایی رگرسیون بر اساس مقادیر β به صورت زیر خواهد بود.
معادله فوق دلالت بر آن دارد که به ازای یک واحد استاندارد افزایش در میزان احساس سازگاری اجتماعی، مقدار (290/.- )به میزان تمایل دانشجویان به رفتارهای انحرافی و پرخطر (به واحد استاندارد) تغییر می‌یابد.
تحلیل مسیر
سؤالی که اینجا مطرح میشود این است که از طریق چه مکانیسمی و با کدام نظر علّی میزان آسیب پذیری دانشجویان تحت تأثیر قرار می‌گیرد. تحلیل مسیر، روش توانمندی است که ما را در کشف و مطالعه روابط میان متغیرها جهت رسیدن به شناخت علّی که همانا هدف پژوهش‌های علمی است، یاری میدهد و از طریق آن، میتوان اهمیت و تأثیر نسبی روابط مستقیم و غیرمستقیم متغیرها را ارزیابی کرد و به کشف دیاگرام مسیر نایل آمد.
مدل 2: مسیر تأثیرگذاری متغیرهای مستقل معنادار در اولین معادله رگرسیونی بر متغیر وابسته
2R=10/.
بر اساس نمودار فوق میتوان گفت که نتیجه اولین رگرسیون گرفته شده نشان میدهد که از بین دو متغیر مستقل تحقیق یعنی احساس فشار اجتماعی و احساس سازگاری اجتماعی، تنها متغیر دوم یعنی احساس سازگاری اجتماعی دارای رابطه و بتای معنادار با متغیر وابسته تحقیق می‌باشد؛ به طوری که حدود 10درصد از واریانس‌های آن‌را تبیین میکند. همچنین، متغیر احساس فشار اجتماعی به صورت مستقیم، دارای رابطه با متغیر وابسته نمی‌باشد. حال با توجه به این مطالب در دومین رابطه رگرسیونی، به بررسی رابطه میان متغیرهای مستقل تحقیق پرداخته میشود و در آن تأثیر احساس فشار اجتماعی بر احساس سازگاری اجتماعی بررسی میشود.
جدول شماره 9: نتایج تحلیل رگرسیون به روش گام به گام(stepwise)
|
مدل |
ضریب همبستگی R |
ضریب تعیین2R |
ضریب تبیین تصحیح شده |
|
1 |
293/0 |
086/0 |
082/0 |
000/0 Sig= 95/21 F=
با توجه به جدول 9 ، به منظور بررسی و ترسیم روابط میان متغیرهای مستقل، در این مرحله از تحلیل، متغیر میزان احساس سازگاری دانشجویان به عنوان متغیر وابسته وارد تحلیل شد و اثر دیگر متغیر مستقل معنادار یعنی احساس فشار اجتماعی بر آن بررسی گردید. نتایج تحلیل رگرسیونی نشان میدهد که مقدار F برابر با 95/21 و در سطح (000/0) نیز معنی‌دار است. ضریب همبستگی چندگانه برابر 293/0و ضریب تبیین نیز 082/0 است.
به این ترتیب، باید گفت که متغیر مستقل وارد شده 082/درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین میکنند. مقدار T و سطح معنیداری آن نشان میدهد که متغیر احساس فشار اجتماعی، تأثیر معنیداری برای تحلیل و پیشبینی متغیر وابسته یعنی احساس سازگاری اجتماعی داراست.
جدول 10: ضرایب بتا، مقدار T و سطح معنی داری آن برای متغیرهای مستقل در دومین تحلیل رگرسیونی
|
متغیرها |
ضرایب استانداردشده |
ضرایب استاندارد نشده |
T |
Sig |
|
|
بتا ( β) |
Std. Error |
B |
|||
|
Constant |
|
32/4 |
54/71 |
55/16 |
000/0 |
|
احساس فشار اجتماعی |
329/- |
070/. |
293/- |
68/4- |
000/0 |
مدل 3: مسیر تأثیرگذاری متغیرهای مستقل معنادار در دومین معادله رگرسیونی بر متغیر وابسته
2R=10/. 2R=082/.
از مدل فوق میتوان استنباط کرد که متغیر مستقل احساس فشار اجتماعی با متغیر وابسته تحقیق یعنی میزان آسیب پذیری دانشجویان به طور مستقیم ارتباط معنادار آماری ندارد، بلکه اثر آن غیر مستقیم و از طریق متغیر مستقل احساس سازگاری اجتماعی است. نمودار نشان میدهد که رابطه دو متغیر منفی است. از سوی دیگر، از بین دو متغیر مستقل تحقیق، متغیر احساس سازگاری اجتماعی دارای رابطه مستقیم با متغیر وابسته می‌باشد که یک رابطه منفی است.
پس از بدست آوردن مدل نهایی روابط میان متغیرهای مستقل و وابسته، اکنون به محاسبه مجموع تأثیرات، تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای مستقل معنادار در مدل بر متغیر وابسته می‌پردازیم.
جدول 11: میزان تأثیرات متغیرهای مستقل معنادار بر متغیر وابسته میزان تمایل به رفتارهای انحرافی و پرخطر در دانشجویان خوابگاه های خودگردان و دولتی
|
متغیر |
تأثیرات مستقیم |
تأثیرات غیر مستقیم |
مجموع تأثیرات |
|
احساس فشار اجتماعی |
- |
095/- |
095/- |
|
احساس سازگاری اجتماعی |
290/0- |
- |
290/0- |
از جدول فوق میتوان استنباط کرد که متغیر احساس سازگاری اجتماعی دارای میزان تأثیر مستقیم به میزان 290/0- می‌باشد که یک رابطه منفی می‌باشد. از طرف دیگر، اثر دیگر متغیر مستقل یعنی احساس فشار اجتماعی بر متغیر وابسته به صورت اثر غیرمستقیم به میزان 095/- می‌باشد.
بحث و نتیجه گیری
مطالعه حاضر، آسیبهای اجتماعی و رفتارهای پرخطر شایع در میان دانشجویان ساکن خوابگاه های خودگردان و دولتی و عوامل اجتماعی اثرگذار را مورد بررسی قرار داد.
واقعیت این است که امروزه، تعداد قابل توجهی از جوانان سالهایی از زندگی خود را در خوابگاههایی سپری میکنند که مستعد مسائل و مشکلات و آسیبهای بسیار زیادی هستند. فشارهای اجتماعی از ابعاد مختلف آن، گرایش به سمت رفتارهای پر خطر، عدم دسترسی به امکانات رفاهی حداقلی، عدم دسترسی و یا عدم تمکن مالی برای برخورداری از کالاهای فرهنگی مناسب که نتیجه آن سبک زندگی آسیبزا و اشکالی از گذران غلط اوقات فراغت است، تجربه مستقیم و غیر مستقیم بسیاری از این جوانان است.
نتایج تحقیق نشان داد که مهمترین آسیبهای اجتماعی شایع در بین دانشجویان ساکن خوابگاه های دولتی و خودگردان شامل مصرف سیگار، تماشای سایت‌ها و فیلم‌های غیرمجاز و مصرف قلیان میشود. این نتایج با یافته های پژوهش شجاع و همکاران، شریفی راد و کامران، صفوی و جوان شیخی همسوست و آنها را تایید می کند.
بعلاوه بر اساس یافته ها، دانشجویان ساکن خوابگاه های خودگردان و دولتی استفاده بالایی از شبکه های اجتماعی مانند فیس‌بوک دارند؛ به طوری که بالای 80 درصد از آنان اظهار کردهاند که استفاده زیاد و خیلی زیادی از این شبکه‌ها دارند و بیشترین هدف آنها دوست‌یابی می‌باشد. همچنین، بر اساس یافته های تحقیق، تفاوت معنادار آماری به لحاظ میزان آسیب پذیری دانشجویان در مقابل آسیبهای اجتماعی و رفتارهای پرخطر مشاهده نشد که این موضوع از نظر کمی و کیفی- نوع آسیبهای شایع- قابل تأمل می‌باشد. در بین متغیرهای مستقل تحقیق، فقط احساس سازگاری اجتماعی دارای رابطه مستقیم و معنادار و البته منفی با متغیر وابسته تحقیق می‌باشد و دیگر متغیر مستقل یعنی احساس فشار اجتماعی، اثر مستقیم بر متغیر وابسته ندارد و اثر آن از طریق احساس سازگاری اجتماعی می‌باشد. به طور کلی، مدل تجربی نشان میدهد که متغیر سازگاری اجتماعی حدود 10درصد از تغییرات و واریانس‌های متغیر وابسته تحقیق را تبیین میکند. احساس فشار اجتماعی بیشتر به شرایط کلی جامعه مانند اشتغال و امید به آینده جوانان دانشجو بستگی دارد و متغیر احساس سازگاری بیشتر ناظر بر وضعیت خوابگاه و روابط عاطفی حاکم بر آن و همچنین امکانات و تسهیلات آن است. به طور کلی میتوان گفت که به هر میزان احساس فشار در بین دانشجویان شایع تر باشد، میزان احساس سازگاری آنان با محیط خوابگاه کمتر خواهد بود که نتیجه این امر، گرایش دانشجویان ساکن خوابگاهها به آسیبهای اجتماعی و رفتارهای پرخطر می‌باشد.
در نتیجه می توان گفت که هرقدر احساس سازگاری اجتماعی در بین دانشجویان (از بُعد انطباق اجتماعی/ بُعد تعامل فرد با محیط و جامعه/ بُعد روابط اجتماعی با محیط خوابگاه) کمتر باشد، گرایش دانشجویان (ساکن خوابگاهها) به رفتارهای پرخطر بیشتر می شود و هرقدر احساس فشار اجتماعی در بین دانشجویان (از بُعد وجود محرک منفی/ بُعد اهداف ارزشمند/ بُعد حذف محرک مثبت) بیشتر باشد، گرایش دانشجویان (ساکن خوابگاهها) به رفتارهای پرخطر کمتر می شود.
منابع
- اتکینسون، ریتال؛ اتکینسون، ریچارد و هیلگارد، ارنست(1373) زمینه روانشناسی. نقی براهنی و همکاران. تهران: انتشارات رشد
- آراسته، حمیدرضا (1386) "چهار چوبی برای تدوین نقشة توسعۀ علمی کشور: رویکردی سیستمی". رهیافت. شماره 40.
- البرو، مارتین( 1380) مقدمات جامعه شناسی. منوچهر صبوری کاشانی. تهران: نشر نی
- پروین،.ستار (1391) "مطالعه جامعه شناختی آسیب پذیری کارگران مهاجر فصلی در شهر تهران". پایان نامه دکتری، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
- جوان شیخی، تهمینه(1380) "بررسی رابطه وضعیت فرهنگی- اجتماعی خانواده بامیزان سازگاری اجتماعی دانشجویان خوابگاهی". پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.
- رضایی ادریانی، مرتضی و همکاران (1386) "مقایسه میزان افسردگی، استرس و کیفیت زندگی دانشجویان پسر و دختر مقیم دانشجویی". پژوهش پرستاری.
- ساروخانی، باقر (1370) مقدمه ای بر جامعه شناسی خانواده. تهران: انتشارات سروش
- شجاع، مهدیه و همکاران (1389) "بررسی فراوانی مصرف و علل گرایش به سیگار در دانشجوبان ساکن خوابگاه های دانشگاه علوم پزشکی گلستان در سال 87". دوماهنامه پژوهنده.
- صفوی، پروین (1366) "مقایسه مشکلات دانشجویان دختر وپسر دانشگاه اصفهان". پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران.
- فروتنی، محمدرضا و رضائیان، محسن (1386) "شناخت و سوء مصرف مواد مخدر در بین دانشجویان شهرستان لارستان". جلد 18، شماره 43.
- فلاحی، رضا وهمکاران (1382) مشاوره نوتوانی. انتشارات: کلگشت
- قانعی، رضا و همکاران (1390) "کیفیت خواب دانشجویان پرستاری ساکن خوابگاههای دانشگاه علوم پزشکی ارومیه". دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه، دوره نهم، شماره چهارم.
- گی، روشه(1374) مقدمه ای بر جامعه شناسی عمومی. هما زنجانی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد
- مان، نرمان (1356) اصول روانشناسی. محمود صناعی، تهران: اندیشه
- Adler, Freda et al (2001) Criminology and the justice system.MC Grawill companies
- Agnew, Robert (2005) why criminals offend? General theory of crime and delinquency. Roxburg publishing company
- Agnew, Robert (2009) why do individuals engage in crime. from key readings in criminology edited by Tim Newburn, Willan publishing
- Allen, Ben. P. (1990) Personal adjustment. Peacock Publishing company
- Banyard, victorial. Cantor, Elise. (2004) "Adjustment to college among trauma survivors: An exploratory study of resilience". Journal of college student development.
- Bergman, A. (2005) Adjustment, social skills, and self- esteem in college students with symptoms of ADHD
- Brown,Stephen et al (1998) Criminology: explaining crime and its context. inderson publishing co
- Burfeind, W, James and Dawn Bartusch (2006) juvenile delinquency: an integrated approach. Janes and Bartlett publishers
- Eric, J. lane. Timothy, k. Daugherty. (1999) "correlates of social alienation among college students". Journal of college student.
- Fujino, Y. (2005) Interpersonal relationships experienced in college life and development of social skills.
- Hannum, James, W.(2004) "Effects of family conflict, Divorce, and Attachment patterns on the Psychological Distress and social Adjustment of college freshmen". Journal of college student.
- Marsh, Ian et al (2006) Theories Of crime. published by Routledge
- Mccaghy, Charless et al (2006) Deviant behavior. Library of congress.cataloging-in-publication data.
- Siegel, Larry (2003) Criminology. Thamson-Wadsworth
)