نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه تربیت بدنی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران
2 گروه تربیت بدنی، واحد بندرگز، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرگز، ایران
3 گروه تربیت بدنی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران.
4 دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
چکیده
هدف تحقیق حاضر آسیب شناسی و مقایسه موانع رونق فرهنگ وقف و امور خیریه در ورزش از دیدگاه مدیران ورزش و خیرین استان گلستان بود. پژوهش از نوع تحقیقات آمیخته (کیفی- کمی) و از نظر شیوه گردآوری داده ها میدانی بود. جامعه آماری در بخش کیفی شامل نفرات منتخب از بین روسای ادارات ورزش و جوانان، مدیران عامل باشگاه های ورزشی فعال و اعضای مجمع خیرین استان بود که به‌صورت هدفمند (تعداد=15 نفر) انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی مصاحبه بود. در بخش کمی جامعه آماری شامل مدیران و کارشناسان ادارات ورزش و جوانان استان، مدیران هیات های ورزشی، مدیران عامل باشگاه های ورزشی و اعضای مجمع خیرین استان بودند که نمونه های تحقیق (تعداد=274 نفر) به صورت تمام شمار انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود. برای تجزیه‌وتحلیل دادهها، از آمار توصیفی و استنباطی استفاده گردید. کلیه تجزیه‌وتحلیل‌های آماری با استفاده از نرم‌افزارهای Spss20 انجام شد. با توجه به نتایج، هفت مانع مختلف شامل: مشکلات اجتماعی، انگیزشی، اعتقادی، اقتصادی، ساختاری- مدیریتی، علمی- آموزشی و قانونی بر عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در سطح استان تاثیرگذار بودند. با توجه به یافته های تحقیق، مسئولین مربوطه می توانند ضمن ایجاد راهکارهای انگیزشی و برگزاری کلاس های آموزشی برای شناساندن اهمیت وقف در ورزش، و نیز از میان برداشتن مشکلات ساختاری و مدیریتی زمینه افزایش میزان مشارکت خیرین و واقفین استان برای کمک به ورزش را فراهم نمایند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Pathology and comparison of Waqf and Charity culture Development in sport from the perspective of sports managers and charities in Golestan province
نویسندگان [English]
- Mohammadali Noudehi 1
- Mojtaba Ahmadi 2
- Bahman Tayyebi 3
- Kianoosh Deylamei 4
1 Department of physical educatuion, Gorgan Branch, Islamic Azad university, Gorgan, Iran
2 Department of Physical Education, Bandars Branch, Islamic Azad University, Bandars, Iran
3 Department of Physical Education, Golestan University, Gorgan, Iran.
4 PhD Student of Sport Management, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]
The aim of this study was to investigate the pathology of waqf and charity culture development in sport from the perspective of sports managers and charities in Golestan province. This study was mixed method. The population in the qualitative section was consist of sport and youth departments heads, heads of active sports clubs and members of the Provincial Benevolent society that selected by targeted and snowball sampling (n = 15). Data Collection tools was interviews. The statistical population in the quantitative section includes the directors and experts of provincial sports and youth departments, directors of sport counsils, heads of sport clubs and members of the benevolent council of the province (n = 274). Data analysis was done through using descriptive statistics and inferential statistics with Spss20 software. According to the results, seven effective obstlacts on lack of Waqf and Charity culture Development in sport were: social, motivational, religious, economic, structural-managerial, scientific-educational, and legal. According to the findings, the relevant authorities can provide motivational solutions and didactic classes to recognize the importance of Waqf and charity development in sports, as well as eliminate structural and managerial problems to increase the participation of donors and endowments in the province to help sports.
کلیدواژه‌ها [English]
- Pathology
- Waqf culture
- Charity
- obstacles
- sport
آسیب شناسی و مقایسه موانع رونق فرهنگ وقف و امور خیریه در ورزش از دیدگاه مدیران ورزش و خیرین استان گلستان
محمد علی نودهی[1]
مجتبی احمدی[2]
بهمن طیبی[3]
کیانوش دیلمی[4]
10.22034/SSYS.2022.1271.1880
تاریخ دریافت مقاله: 6/1/1399
تاریخ پذیرش مقاله:7/4/1399
مقدمه
پرداختن به فعالیت های جسمانی و ورزشی می تواند اثرات مفیدی بر ابعاد مختلف زندگی افراد از جنبه های مختلف جسمی و روحی روانی داشته باشد (احمدی و همکاران، 1396) و گسترش ورزش و توسعه آن در ابعاد همگانی و قهرمانی نیازمند هزینه های هنگفتی است؛ به طوری که بدون شک تأمین منابع مالی و تجهیزاتی توسط مدیران سازمان های ورزشی را می توان از مهمجترین دغدغه های آن ها دانست (احسانی و همکاران، 1393). آنچه مسلم است، ورزش کشور با مشکلات مالی مواجه است و اعتبارات و بودجه‌های تخصیصی به فدراسیون‌ها، ادارات کل ورزش و جوانان و هیئت‌های ورزشی استان‌ها نیز با محدودیت‌های فراوانی روبه‌رو است؛ (نودهی و همکاران، 1395)؛ علیرغم کمبود بودجه های تخصیصی، روند رو به رشد گرایش مردم به ورزش نشان می دهد که دراین حوزه، به شدت نیازمند حمایت و کمک های مالی هستیم که علاوه بر اسپانسرهای ورزشی (که همواره اهالی ورزش نسبت به جذب حمایت های آنان دغدغه دارند)، واقفان و خیرین[5] نیز می توانند از طریق کمک های مختلف به ورزش، موجبات توسعه آن را هم در بعد قهرمانی و هم همگانی فراهم نمایند (خادم، 1398). یکـی از شـیوه هـای بـا ارزش در تأمین مالی مراکز و خدمات عمومی استفاده از فرهنگ وقف و جذب خیرین است. به عقیده سارکر[6] (2019)، توسعه موقوفات می تواند به توسعه اقتصادی اجتماعی یک جامعه منجر شود و اگر سیاست های مناسبی در این زمینه اتخاذ شود می تواند به رشد زیرساخت های کشور کمک کند. به گزارش گروه بانک جهانی[7] (2019) وقف ابزاری قدرتمند برای بسیج منابع به منظور تأمین نیازهای اجتماعی است. بانک توسعه اسلامی (2019) نیز در گزارش خود اعلام کرد که توسعه اوقاف موجب بهبود رفاه اجتماعی و اقتصادی در جامعه می شود. ساخت مسجد، مدرسه، آب انبار و بیمارستان توسط خیرین یکی از سنت های بسیار نیکو در کشور ما می باشد؛ لیکن، بدیهی است که نیاز کشور ما به کارهای خیریه، بسیار بیشتر و متنوع تر از آن چیزی است که بتوان آن را در چهارچوب این گونه فعالیت های خیرخواهانه قرار داد (منصوری، 1390)؛ برای نمونه، حوزۀ ورزش و احداث فضاهای ورزشی نیازمند ورود خیرین و کمک آنها به دولت می باشد و هدایت جوانان به عرصه های ورزشی منجر به توسعۀ پایدار و تأمین سلامت و آرامش جامعه می شود (پازاج، 1392) ولذا، گسترش کمی و کیفی فرهنگ خیریۀ ورزشی و فرهنگ سازی برای مشارکت گستردۀ مردم در تأمین نیازهای ورزشی در ابعاد مختلف اهمیت فوق العاده ای دارد که باید مورد توجه قرار گیرد (متین، 1389).
به عقیده تاکر[8] (2018) بدلیل گران بودن وسایل و تجهیزات ورزشی، حمایت از افراد علاقمند به ورزش در قالب امور خیریه مقوله ارزشمندی است و فرصت پرداختن به فعالیت های ورزشی را برای افراد نیازمند فراهم می کند. ولورتون[9] (2008) گزارش کرد که کمک های خیریه، تأمین کنندۀ بخش قابل توجهی از بودجۀ آموزش عالی است و بخش ورزشی دانشکده ها تکیه و تأکید زیادی بر کمک های خیریه برای جبران رشد مداوم هزینه ها دارد.
تحقیقات انجام شده پیشین در رابطه با موضوع وقف و امور خیریه بر اهمیت استفاده از ظرفیت واقفان و خیرین در جهت کاهش مشکلات و محدودیت های موجود در جامعه تاکید کرده اند؛ برای مثال، احمد[10] (2019) در بررسی مشکلات و موانع توسعه وقف در کشور نیجریه نتیجه گرفت که علیرغم نیاز به جذب موقوفات و کمک های خیریه برای ورزش، لیکن مسئولان و مدیران نهادهای مرتبط با وقف فاقد دانش کافی مدیریتی و اداری هستند و نمی توانند برنامه ریزی های مناسبی را در این زمینه انجام دهند. شیخ[11] و همکاران (2017) گزارش کردند نهاد وقف می تواند با بهره مندی دائمی از موقوفات به طور موثر در زمینه کاهش مشکلات جامعه وارد عمل شود. حسینی و همکاران (1398) اذعان کردند که عواملی همچون نوع دوستی، رضایت درونی و شأن اجتماعی احتمال انجام فعالیت خیریه را افزایش می دهند. صالحی عمران و حسن زاده بارانی کرد (1394) نتیجه گرفتند که عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی بر مشارکت و همیاری مردم در جهت توسعه فضاهای آموزشی موثر است. علاوه بر پژوهش های فوق، تحقیقاتی نیز در رابطه با اهمیت موضوع وقف و امور خیریه در حوزه ورزش انجام شده است؛ برای نمونه، تاکر[12] (2018) تاکید کرد که حمایت های مالی خیرین در کمک به مدارس ورزشی نقش مهمی در توسعه ورزش و فعالیت های بدنی در بین افراد دارد. خادم (1398) در پژوهش خود نتیجه گرفت که مولفه های ساختاری- سیاسی، حقوقی- نظارتی، مدیریتی- اجرایی و ارتباطی- فرهنگی از جمله عوامل موثر بر جذب منابع خیریه و وقف به ورزش زنان است. قاسمی روشناوند و همکاران (1398) موانعی ازجمله ناآگاهی، نبود تفکر راهبردی، بی عدالتی، چندگانگی نهادهای تصمیم گیرنده، تعارض های اجرایی و جهت گیری رسانه را بر عدم مشارکت های فرابخشی در ورزش دانش آموزی موثر گزارش کردند. حیدری فرد و شریفیان (1396) موانع مشارکت خیرین در توسعه فضاهای ورزشی را موانع قانونی، اجرایی، اعتقادی، فرهنگی، اجتماعی و موانع مربوط به خود ورزش گزارش کردند. فریرمات[13] (2016) گزارش کرد که انجمن های خیریه با دغدغه مندی درخصوص توسعه فعالیت های ورزشی در بین اقشار کم درآمد جامعه، وسایل ورزشی مستهلک مازاد و بدون استفاده ای که در سازمان های دولتی وجود دارد را جمع آوری و تعمیر کرده و به سازمان های نیازمند اهدا می کنند. افروزه و همکاران (1396) گزارش کردند که مؤلفه های اخلاق گرایی، فرهنگی، حقوقی و آموزش می توانند بیشترین تأثیر را در جذب خیران و واقفان در ورزش داشته باشند.
امروزه، با توجه به رشد جمعیت، کمیابی منابع و گسترش رقابت در تمامی عرصه های اجتماعی و بازارهای جهانی، استفادۀ بهینه و کارآمد از منابع موجود وقفی و ایجاد منابع تازه با ظهور موقوفات جدید از اهمیت به سزایی برخوردار است. با توجه به تنوع نژادی موجود در ساکنین استان گلستان که موجب شده است اقوام زیادی همچون فارس، ترکمن، کرد، بلوچ و ... در این استان ساکن باشند، بدون تردید استعدادهای زیادی در زمینه ورزش های قهرمانی و حرفه ای در این استان وجود دارند که در کنار لزوم توسعه ورزش همگانی، نیازمند حمایت و پشتیبانی از سوی مسئولان و دست اندرکاران ورزش استان هستند تا بتوانند با درخشش خود در رویدادهای ورزشی موجبات سربلندی استان و کشور را فراهم نمایند. از یک سو، بودجه ها و اعتبارات اختصاص یافته به ادارات ورزش و جوانان و همچنین هیئت های ورزشی استان برای توسعه و گسترش ورزش های همگانی و قهرمانی کافی نمی باشد و از سوی دیگر، استان گلستان از جمله استان هایی است که عمده فعالیت های مردم استان کشاورزی و دامپروری است و صنایع و کارخانجات عظیم ملی (مانند فولاد، خودروسازی، ذوب آهن، مس، آلومینیوم و ...) که بتوانند همچون سایر استان ها برای ورزش سرمایه گذاری کنند، حضور ندارند؛ بنابراین، بدلیل نبود اسپانسرها و حامیان مالی برای کمک به ورزش استان، توجه به پتانسیل و ظرفیت واقفان و خیرین ورزشی برای توسعه ورزش در این استان بسیار مهم است؛ لیکن هم میزان استقبال افراد برای انجام وقف و امور خیریه ورزشی در سطح استان چندان قابل توجه نیست و هم گاهی اوقات مشاهده می شود که برخی از افراد یا موسساتی که به صورت داوطلبانه و خیرخواهانه اقدام به حمایت از ورزش نموده اند، پس از گذشت مدتی از حمایت خود دست کشیده و انگیزه خود را برای ادامه فعالیت به عنوان خیر ورزشی از دست داده اند. علیرغم نیاز ضروری در این حوزه، میزان مشارکت افراد جامعه و نیز خیرین بالفعل در سایر حوزه ها (مانند ساخت مدرسه، مسجد، بیمارستان و ...) در جهت انجام وقف و فعالیت های خیرخواهانه در راستای کمک به توسعه ورزش در سطح استان مطلوب نمی باشد؛ لذا می بایست در این زمینه آسیب شناسی علمی و دقیق انجام شود تا مشکلات و موانع شناسایی شوند. بررسی های صورت گرفته در پیشینه تحقیقات انجام شده نشان داد که پژوهش های مذکور کمتر به بحث موانع حضور واقفین و خیرین در ورزش پرداخته اند؛ از طرفی، موضوع آسیب شناسی مشکلات و موانع موجود بر سر راه رونق فرهنگ وقف و امور خیریه در ورزش در استان گلستان تاکنون مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته است و لذا، علیرغم وجود مشکلات جدی در این حوزه، راهکاری هم برای برطرف کردن این مشکلات و موانع ارائه نشده است. بنابراین، یافته های تحقیق حاضر که بر طبق ویژگی های خاص این استان از نظر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد مطالعه قرار گرفته است، می تواند راهکارهای نوینی را به مدیران، مسئولان و دست اندرکاران ورزش استان در جهت رفع موانع و مشکلات موجود در مسیر رونق فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی استان و برنامه ریزی در جهت بهره گیری مناسب و مطلوب از ظرفیت واقفان و خیرین ورزشی پیشنهاد داده و نهایتاً در جهت توسعه کمی و کیفی ورزش های همگانی و قهرمانی مثمر ثمر واقع گردد. بنابراین سوال اصلی پژوهش حاضر این بود:
چه موانعی در مسیر رونق فرهنگ وقف و امور خیریه در ورزش از نظر مدیران ورزشی و خیرین استان وجود دارد؟
روش شناسی پژوهش
پژوهش حاضر از نظر روش انجام تحقیق از نوع تحقیقات آمیخته (کیفی و کمی) و از نظر هدف از جمله تحقیقات کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها پژوهشی میدانی می باشد. با توجه به اینکه روش تحقیق حاضر ترکیبی است، بنابراین با دو نوع جامعه آماری روبرو هستیم. جامعه آماری در بخش کیفی تحقیق حاضر شامل نفرات منتخب از بین روسای ادارات ورزش و جوانان شهرستان های استان، مدیران عامل باشگاه های ورزشی فعال و اعضای مجمع خیرین استان بودند. که تعداد 6 نفر از بین مدیران ورزشی و تعداد 9 نفر از بین خیرین استان (در مجموع 15 نفر) در بخش کیفی تحقیق مشارکت کردند. شیوه نمونه گیری در این بخش به‌صورت هدفمند بود و مصاحبه های عمیق و نیمه ساختار یافته با آنان انجام شد. با توجه به اینکه در این بخش جمع آوری داده ها تا رسیدن به اشباع نظری از طریق مصاحبه انجام شد، لذا تعداد 15 نفر از افراد صاحب نظر و متخصص در حوزه موضوع تحقیق به عنوان نمونه های تحقیق در بخش کیفی انتخاب شدند. علت انتخاب این تعداد نیز آن است که محقق پس از حدود 12 مصاحبه به اشباع نظری مورد نظر رسید و تقریباً پاسخ های ارائه شده از طرف افراد تکراری شده بود، ولیکن برای اطمینان بیشتر مصاحبه ها تا نفر پانزدهم ادامه پیدا کرد. در بخش کمی جامعه آماری پژوهش شامل مدیران و کارشناسان ادارات ورزش و جوانان استان، مدیران هیئت های ورزشی، اعضای مجمع خیرین استان و مدیران عامل باشگاه های ورزشی استان بودند که تعداد آنان در مجموع حدود 300 نفر می باشد. روش نمونه‌گیری در بخش کمی نیز به دو صورت مختلف بود؛ بدین نحو که در مورد بخشی از جامعه آماری (شامل روسا و کارشناسان ادارات ورزش و جوانان و مسئولان هیئت های ورزشی) نمونه گیری به‌صورت طبقه ای بود و در مورد بخش دیگر از جامعه آماری (مدیران عامل باشگاه های ورزشی و اعضای مجمع خیرین استان) نمونه گیری بصورت تمام شمار انجام شد و پرسشنامه ها با هماهنگی قبلی و با مراجعه حضوری در اختیار افراد قرار گرفت و توضیحاتی در مورد هدف تحقیق و نیز بی نام بودن و محرمانه بودن اطلاعات پرسشنامه در اختیار آنان قرار داده شد. از بین پرسشنامه‌های توزیع شده تعداد 274 پرسشنامه بصورت کامل تکمیل و به محقق عودت داده شد. بنابراین تعداد نمونه های آماری تحقیق حاضر 274 نفر در نظر گرفته شد. بمنظور گردآوری داده های مورد نیاز از سه شیوه مختلف شامل: الف- مطالعات اسنادی و اینترنتی، ب- مصاحبه اکتشافی نیمه ساختاریافته[14] و ج- پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. برای طراحی پرسشنامه متن مصاحبه های انجام شده با نمونه های بخش کیفی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و نکات مورد نظر محقق که در راستای اهداف تحقیق بود استخراج گردید. با توجه به اینکه تحقیق حاضر یک مطالعه موردی و در قلمرو استان گلستان بود، لذا گویه های پرسشنامه می بایست با ویژگیهای استان تناسب داشته باشد؛ بدین منظور پرسشنامه ها در اختیار 10 نفر از اساتید و خبرگان آشنا به موضوع تحقیق (شامل شش نفر از اساتید مدیریت ورزشی و چهار نفر از خیرین برای اظهار نظر درباره سوالات پرسشنامه براساس اهداف پژوهش) قرار داده شد و از آنان خواسته شد تا درخصوص روایی پرسشنامه اظهارنظر نمایند. پس از دریافت نظرات و اعمال اصلاحات مورد نظر در نهایت پرسشنامه در هفت بعد مختلف شامل موانع و مشکلات اقتصادی، ساختاری- مدیریتی، علمی-آموزشی، اعتقادی، قانونی و اجتماعی در قالب سوالات پنج گزینه ای با مقیاس لیکرت طراحی شد. همچنین، به منظور بررسی پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید. بدین منظور، پرسشنامه موردنظر محقق بین 30 نفر از افراد مشابه با نمونه های تحقیق توزیع و پس از تکمیل و عودت آنها ضریب آلفای کرونباخ (86/0α= ) به دست آمد که نشان داد پرسشنامه از پایایی مناسب برای جمع آوری داده های مورد نظر تحقیق برخوردار است. همچنین، روایی سازه پرسشنامه با روش تحلیل عاملی بررسی و تأیید شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های به دست آمده در بخش کمی تحقیق، از آمار استنباطی (آزمون تی تک نمونه ای، آزمون تی مستقل و آزمونجرتبه بندی فریدمن) استفاده شد. همه تجزیه‌وتحلیل‌های آماری با استفاده از نرم‌افزار اس.پی.اس.اس. نسخه 20[15] انجام شد.
یافته های پژوهش
با توجه به یافتهجهای تحقیق در بخش توصیفی، ازمیان پاسخدهندگان به پرسشنامه (274 نفر)، ازلحاظ جنسیت، 72/ 69 درصد (191 نفر) مرد و 28/ 30 درصد (83 نفر) زن بودند. از لحاظ سنی، 01/ 4 درصد (11 نفر) بین 20 تا 30 سال، 36/ 50 درصد (138 نفر) بین 31 تا 40 سال ، 34.30 درصد (94 نفر) بین 41 تا 50 سال و 11.33 درصد (31 نفر) 51 سال به بالا بودند. ازلحاظ میزان تحصیلات، 16.42 درصد (45 نفر) کاردانی یا پایین تر، 50.74 درصد (139 نفر) کارشناسی، 26.27 درصد (72 نفر) کارشناسی ارشد و 6.57 درصد (18 نفر) تحصیلات دکتری داشتند. از لحاظ سمت افراد نمونه در گروه مدیران ورزشی، 42/ 16درصد (45 نفر) مدیران و کارشناسان ادارات ورزش و جوانان، 66/ 30 درصد (84 نفر) مسئولان هیئت های ورزشی، 58/ 10درصد (29 نفر) مدیران عامل باشگاه های ورزشی و در گروه خیرین شامل 34/ 42 درصد (116 نفر) از اعضای مجمع خیرین فعال در حوزه های مدرسه سازی، ساخت مسجد، مسکن، مراکز بهداشتی درمانی و ... در سطح استان بودند.
جدول 1: ویژگی های فردی آزمودنی های تحقیق
|
متغیر |
طبقه |
تعداد |
درصد |
|
جنسیت |
مرد |
191 |
72/ 69 |
|
زن |
83 |
28/ 30 |
|
|
مجموع |
274 |
100 |
|
|
تحصیلات |
کاردانی و کمتر |
45 |
42/ 16 |
|
کارشناسی |
139 |
74/ 50 |
|
|
کارشناسی ارشد |
72 |
27/ 26 |
|
|
دکتری |
18 |
57/ 6 |
|
|
مجموع |
274 |
100 |
|
|
سمت |
مدیران ورزشی |
158 |
66/ 57 |
|
خیرین |
116 |
34/ 42 |
|
|
مجموع |
274 |
100 |
|
|
سن |
20-30 |
11 |
01/ 4 |
|
31-40 |
138 |
36/ 50 |
|
|
41-50 |
94 |
30/ 34 |
|
|
بالاتر از 50 |
31 |
33/ 11 |
|
|
مجموع |
274 |
100 |
در بخش کیفی پژوهش، ابتدا متن مصاحبه‌های انجام‌شده پیاده‌سازی شد و به‌دقت بررسی گردید و نیز به روش تحلیل محتوای کیفی، نکات کلیدی بیان‌شده توسط افراد نمونه پژوهش یادداشت‌برداری و تلخیص شدند. سپس، نکات به‌دست‌آمده از مصاحبه‌ها دسته‌بندی شدند و دوباره به افراد بازگردانده شدند و از آنان خواسته شد نظر خود را برای بار دوم اعلام کنند. درنهایت، برای سومین مرتبه، مطالب استخراج‌شده از نقطه‌نظرهای افراد نمونه درقالب موانع رونق فرهنگ وقف و امور خیریه در ورزش استان گلستان به افراد نمونه بازگردانده شدند تا نظرهای نهایی خود را اعلام کنند. در پایان نیز، با استفاده از نظرهای گروه خبرگان و موانع تعیین‌شده برای رونق فرهنگ وقف و امور خیریه در ورزش استان، پرسشنامه پژوهشگرساخته طراحی شد و برای جمع‌آوری دادهها در بخش کمی پژوهش استفاده شد. نمونه ای از متن مصاحبه های انجام شده و کدهای استخراج شده از مصاحبه در جدول 2 آورده شده است:
جدول 2: نمونه‌ای از کدهای استخراج‌شده از مصاحبه با نمونه‌های پژوهش
|
متن مصاحبه |
کدهای استخراج‌شده |
|
متاسفانه هیچگونه برنامه آموزشی در رابطه با فرهنگ سازی امور خیریه ورزشی در رسانه ها دیده نمی شود. برگزاری کارگاه ها و کلاس های آموزشی برای آشنایی بیشتر با موقوفات و خیریه های ورزشی تاثیر زیادی در فرهنگ سازی آن خواهد داشت. |
نبود برنامه های آموزشی |
|
امروزه بدلیل افزایش شدید قیمت زمین و تجهیزات ورزشی و مشکلات اقتصادی شدید ناشی از رشد بی سابقه قیمت ارز، افراد کمتری می توانند به کارهای خیرخواهانه ای مانند وقف بپردازند. |
افزایش شدید قیمت ها |
|
در سطح جامعه فراخوان های ادارات دولتی برای مشارکت افراد واقف و خیر در ورزش دیده نمی شود و اطلاع رسانی درباره امور خیریه ورزشی در استان خیلی ضعیف است. |
ضعف در فراخوان و اطلاع رسانی |
|
اگر افراد واقف و خیر مورد توجه و احترام مسولان ورزش قرار بگیرند با انگیزه بیشتر به فعالیت های خیرخواهانه خود ادامه می دهند و افراد دیگر هم تشویق به این کار می شوند، ولی این مساله چندان توجه نمی شود. |
کاهش انگیزه |
|
یک مشکل اصلی بنظر میرسد نبود یک فرد مسئول در ساختار اداره کل ورزش و جوانان به عنوان مسئول پیگیری امور مربوط به توسعه مشارکت واقفان و خیرین است و اگر پست سازمانی مربوط به وقف و امور خیریه ایجاد شود می تواند به رونق این حوزه کمک کند. |
ضعف در ساختار ادارات |
|
مساله مربوط به وجود قوانین دست و پاگیر و کاغذبازی های اداری برای صدور مجوزها در ادارات موجب دلسردی خیرین از کمک به امر ورزش می شود. |
قوانین سخت گیرانه |
|
برخی از واقفان و خیرین به این موضوع که کمک های خیریه به امور ورزشی هم جزء کارهای خیریه ای محسوب می شود چندان اعتقادی ندارند و بیشتر برای ساخت مسجد، مدرسه و بیمارستان کمک می کنند. |
اعتقاد نداشتن به انجام کار خیر در ورزش |
جدول 3: آزمون کایزر- می‌یر- الکین[16] و بارتلت
|
789/ 0 |
آزمون کفایت نمونه‌گیری کایزر- می‌یر- الکین |
|
|
173/ 8167 |
خی‌دو |
بارتلت |
|
894 |
درجه آزادی |
|
|
001/ 0 |
سطح معناداری |
|
با توجه به جدول 2، عدد کایزر- می‌یر- الکین بزرگ‌تر از 7/0 و عدد معناداری آزمون بارتلت 05/0 sig < است که میتوان گفت دادهها برای اجرای تحلیل عاملی مناسب هستند و از شرایط موردنیاز برخوردارند. همچنین، کل واریانس تبیین‌شده موانع رونق فرهنگ وقف و امور خیریه در ورزش استان از طریق تحلیل عامل اکتشافی، نشان داد که این سؤالات 7 عامل (شامل مشکلات علمی- آموزشی، مشکلات اجتماعی، موانع انگیزشی، محدودیت های قانونی، موانع ساختاری- مدیریتی، موانع اعتقادی و موانع اقتصادی) را تشکیل میدهند و این عاملها در حدود 68.625 درصد واریانس را تبیین و پوشش می دهند که در واقع نشاندهنده روایی مناسب سؤالات میباشد.
یافته‌های پژوهش درخصوص بررسی روایی سازه و تأیید عامل‌های پرسشنامه در جدول 4 نشان داده شده است:
|
جدول 4: بررسی شاخص‌های نیکویی برازش |
|||||
|
نسبت خی دو به درجه آزادی |
شاخص تعدیل‌شده نیکویی برازش |
شاخص برازش تطبیقی[17] |
شاخص برازش هنجارشده[18] |
شاخص نیکویی برازش[19] |
مجذورات تقریب[20] |
|
88/ 1 |
91/ 0 |
95/ 0 |
94/ 0 |
91/ 0 |
086/ 0 |
شاخص‌های برازش نشان دادند که عامل‌های درنظرگرفته‌شده دارای اعتبار سازه بسیار مناسبی هستند.
بررسی وضعیت توزیع داده های تحقیق توسط آزمون کلموگروف اسمیرنوف انجام شد و یافته ها نشان داد که توزیع متغیرهای تحقیق در وضعیت طبیعی قرار دارد، لذا از آزمون های پارمتریک استفاده می شود.
به منظور بررسی تاثیر هریک از موانع مورد بررسی در عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در استان گلستان از آزمون تی تک نمونه ای استفاده شد که نتایج در جدول 5 آورده شده است:
جدول 5: نتایج حاصل از آزمون تی تک نمونه‌ای درخصوص موانع عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی
|
متغیر |
پاسخ دهندگان |
تعداد |
مقدار آزمون |
میانگین |
میانگین فرضی |
سطح معنی داری |
|
مشکلات علمی- آموزشی |
مدیران ورزش |
158 |
71/ 9 |
47/ 3 |
3 |
01/0 |
|
خیرین |
116 |
43/ 8 |
36/ 3 |
3 |
01/0 |
|
|
مشکلات اجتماعی |
مدیران ورزش |
158 |
75/ 13 |
81/ 3 |
3 |
01/0 |
|
خیرین |
116 |
37/ 11 |
60/ 3 |
3 |
01/0 |
|
|
موانع انگیزشی |
مدیران ورزش |
158 |
26/ 10 |
58/ 3 |
3 |
01/0 |
|
خیرین |
116 |
27/ 9 |
49/ 3 |
3 |
01/0 |
|
|
محدودیت های قانونی |
مدیران ورزش |
158 |
88/ 10 |
63/ 3 |
3 |
01/0 |
|
خیرین |
116 |
23/ 12 |
75/ 3 |
3 |
01/0 |
|
|
موانع ساختاری- مدیریتی |
مدیران ورزش |
158 |
67/ 11 |
59/ 3 |
3 |
01/0 |
|
خیرین |
116 |
78/ 12 |
98/ 3 |
3 |
01/0 |
|
|
موانع اعتقادی |
مدیران ورزش |
158 |
64/ 10 |
55/ 3 |
3 |
01/0 |
|
خیرین |
116 |
21/ 9 |
42/ 3 |
3 |
01/0 |
|
|
مشکلات اقتصادی |
مدیران ورزش |
158 |
59/ 14 |
94/ 3 |
3 |
01/0 |
|
خیرین |
116 |
62/ 12 |
61/ 3 |
3 |
01/0 |
همان گونه که در جدول 5 مشاهده می شود، هم از نظر مدیران ورزش و هم از نظر خیرین، بین میانگین به دست آمده برای تمامی موانع مورد بررسی و میانگین فرضی آزمون تی تک نمونه ای (3) تفاوت معناداری وجود دارد و از آنجایی که میانگین موانع شناسایی شده از میانگین نظری بیشتر است، می توان نتیجه گرفت موانع هفتگانه بررسی شده در عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در استان گلستان موثر هستند.
مقایسه دیدگاه مدیران ورزشی و خیرین در مورد موانع شناسایی شده
جدول6: مقایسه دیدگاه مدیران ورزشی و خیرین در زمینه موانع توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه در ورزش
|
متغیر |
گروه |
تعداد |
میانگین |
آزمون لون |
درجه آزادی |
آماره t |
عدد معناداری |
|
|
F |
Sig |
|||||||
|
مشکلات علمی- آموزشی |
مدیران ورزش |
158 |
58/ 3 |
31/ 1 |
47/ 0 |
272 |
76/ 0 |
51/ 0 |
|
خیرین |
116 |
62/ 3 |
||||||
|
مشکلات اجتماعی |
مدیران ورزش |
158 |
86/ 3 |
37/ 0 |
84/ 0 |
272 |
68/ 0 |
44/ 0 |
|
خیرین |
116 |
47/ 3 |
||||||
|
موانع انگیزشی |
مدیران ورزش |
158 |
84/ 3 |
28/ 0 |
67/ 0 |
272 |
39/ 0 |
26/ 0 |
|
خیرین |
116 |
76/ 3 |
||||||
|
محدودیت های قانونی |
مدیران ورزش |
158 |
75/ 2 |
18/ 0 |
71/ 0 |
272 |
07/ 3- |
001/ 0 |
|
خیرین |
116 |
87/ 3 |
||||||
|
مشکلات ساختاری- مدیریتی |
مدیران ورزش |
158 |
31/ 2 |
24/ 1 |
77/ 0 |
272 |
65/ 2- |
001/ 0 |
|
خیرین |
116 |
85/ 3 |
||||||
|
موانع اعتقادی |
مدیران ورزش |
158 |
72/ 3 |
09/ 1 |
31/ 0 |
272 |
81/ 0 |
43/ 0 |
|
خیرین |
116 |
48/ 3 |
||||||
|
مشکلات اقتصادی |
مدیران ورزش |
158 |
87/ 3 |
12/ 1 |
58/ 0 |
272 |
63/ 1 |
001/ 0 |
|
خیرین |
116 |
19/ 3 |
||||||
با توجه به نتایج جدول 6، بین دیدگاه مدیران ورزشی و خیرین استان گلستان در مورد تاثیر "مشکلات علمی- آموزشی"، "مشکلات اجتماعی"، "موانع انگیزشی" و "موانع اعتقادی" بر عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در استان گلستان اختلاف معنی داری مشاهده نشد، ولیکن در مورد تاثیر "محدودیت های قانونی"، مشکلات ساختاری- مدیریتی" و مشکلات اقتصادی" بین دیدگاه دو گروه اختلاف معناداری وجود داشت؛ به نحوی که دوعامل"محدودیت های قانونی" (07/3- = t، 01/0= p) و "مشکلات ساختاری- مدیریتی" (65/2- = t، 01/0= p) از نظر خیرین ورزشی تاثیر بیشتری بر عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در استان گلستان در مقایسه با نظر مدیران ورزشی داشته است؛ از طرفی، از دیدگاه مدیران ورزشی "مشکلات اقتصادی" تاثیر بیشتری بر عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در استان گلستان در مقایسه با دیدگاه خیرین داشته است (63/1 = t، 01/0= p).
رتبه بندی موانع توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در استان گلستان
رتبه بندی موانع توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در استان گلستان از دیدگاه مدیران ورزشی در جدول 7 رائه شده است:
جدول7: رتبه بندی دیدگاه مدیران ورزشی در مورد موانع توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه در ورزش استان گلستان
|
رتبه |
شاخص |
میانگین رتبه |
تعداد |
خی دو |
درجه آزادی |
سطح معناداری |
|
1 |
مشکلات اقتصادی |
11/ 5 |
158 |
74/ 112 |
6 |
0.01 |
|
2 |
مشکلات اجتماعی |
69/ 4 |
||||
|
3 |
موانع ساختاری- مدیریتی |
25/ 4 |
||||
|
4 |
محدودیت های قانونی |
88/ 3 |
||||
|
5 |
موانع انگیزشی |
46/ 3 |
||||
|
6 |
مشکلات علمی- آموزشی |
98/ 2 |
||||
|
7 |
موانع اعتقادی |
66/ 2 |
با توجه به یافته های جدول 7، از دیدگاه مدیران ورزشی استان، مهم ترین مانع برای توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در سطح استان گلستان، مشکلات اقتصادی با میانگین رتبه (11/5) بوده است و پس از آن به ترتیب موانع ساختاری (69/4)، محدودیت های قانونی (25/4)، مشکلات اجتماعی (88/3)، موانع انگیزشی (46/3)، مشکلات علمی- آموزشی (98/2) و موانع اعتقادی (66/2) قرار دارند. همچنین، با توجه به نتایج آزمون خی- دو و سطح معنی داری به دست آمده (01/0)، می توان این گونه عنوان کرد که از نظر مدیران ورزشی استان گلستان، اختلاف بین رتبه های به دست آمده معنی دار است.
رتبه بندی موانع توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در استان گلستان از دیدگاه مدیران ورزشی در جدول 8 رائه شده است:
جدول 8: رتبه بندی دیدگاه خیرین در مورد موانع توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه در ورزش استان گلستان
|
رتبه |
شاخص |
میانگین رتبه |
تعداد |
خی دو |
درجه آزادی |
سطح معناداری |
|
1 |
موانع ساختاری- مدیریتی |
09/ 5 |
116 |
43/ 86 |
6 |
0.01 |
|
2 |
محدودیت های قانونی |
85/ 4 |
||||
|
3 |
مشکلات اجتماعی |
38/ 4 |
||||
|
4 |
مشکلات اقتصادی |
91/ 3 |
||||
|
5 |
موانع انگیزشی |
52/ 3 |
||||
|
6 |
موانع اعتقادی |
85/ 2 |
||||
|
7 |
مشکلات علمی- آموزشی |
71/ 2 |
با توجه به یافته های جدول 8، از دیدگاه خیرین استان، مهم ترین مانع برای توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در سطح استان گلستان، محدودیت های قانونی با میانگین رتبه (09/5) بوده است و پس از آن به ترتیب موانع ساختاری- مدیریتی (85/4)، مشکلات اجتماعی (38/4)، مشکلات اقتصادی (91/3)، موانع انگیزشی (52/3)، موانع اعتقادی (85/2) و مشکلات علمی- آموزشی (71/2) قرار دارند. همچنین، با توجه به نتایج آزمون خی دو و سطح معنی داری به دست آمده (01/0) می توان این گونه عنوان کرد که از نظر خیرین استان گلستان، اختلاف بین رتبه های به دست آمده معنی دار است.
بحث و نتیجه گیری
هدف از انجام تحقیق حاضر، آسیب شناسی توسعه وقف و امور خیریه در ورزش استان گلستان از دیدگاه مدیران ورزشی و خیرین بود. هفت عامل مختلف به عنوان موانع حمایت خیرین از ورزش استان مورد بررسی قرار گرفتند که براساس یافته های تحقیق، از دیدگاه مدیران ورزشی استان، مهم ترین مانع برای توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در سطح استان گلستان، مشکلات و موانع اقتصادی با میانگین رتبه (11/5) بوده است و پس از آن به ترتیب موانع ساختاری- مدیریتی (69/4)، محدودیت های قانونی (25/4)، مشکلات اجتماعی (88/3)، موانع انگیزشی (46/3)، مشکلات علمی- آموزشی (98/2) و موانع اعتقادی (66/2) قرار دارند. همچنین، از دیدگاه خیرین استان، مهم ترین مانع برای توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در سطح استان گلستان، محدودیت های قانونی با میانگین رتبه (09/5) بوده است و پس از آن به ترتیب موانع ساختاری- مدیریتی (85/4)، مشکلات اجتماعی (38/4)، مشکلات اقتصادی (91/3)، موانع انگیزشی (52/3)، موانع اعتقادی (85/2) و مشکلات علمی- آموزشی (71/2) قرار دارند.
یافته های تحقیق حاضر نشان داد که "مشکلات اقتصادی" بر عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در سطح استان موثر بوده است. از یک طرف، مشکلات فراوان مالی و اقتصادی در کشور که امروزه گریبان گیر افراد جامعه است؛ باعث می شود بسیاری از کسانی که هنوز هم تمایل دارند کارهای خیری به هر طریق انجام دهند توانایی آن را پیدا نکنند و یا ترس از کمبودها و نقصان هایی که در آینده احتمال دارد در زندگی شان بوجود آید آن ها را از این کار باز می دارد و دچار تردید و دلهره می کند. از طرف دیگر، مشکلات دیگری همچون: قیمت بالای زمین ها برای خرید و ساخت اماکن ورزشی از طرف خیرین، هزینه بر بودن توسعه فضاهای ورزشی، گران بودن وسایل و امکانات برای خرید و اهدای آن در قالب وقف و امور خیریه، تمایل و رغبت افراد را برای حمایت از ورزش کاهش می دهد؛ در این رابطه، کمک های دولت و سازمان های مسئول برای ارائه سوبسید جهت خرید زمین و تجهیزات ورزشی به خیرین می تواند دغدغه های مالی و اقتصادی واقفان و خیرین را کاهش دهد و تمایل آنان را برای حمایت از حوزه ورزش افزایش دهد. بنابراین، بهبود اوضاع اقتصادی در جامعه و کمک به وضعیت معیشتی مردم موجب می شود که علاوه بر واقفان و خیرین بالفعل موجود که معمولاً از وضعیت اقتصادی و سطح تمکن مالی مطلوبی برخوردار هستند، سایر افراد جامعه نیز به سمت فعالیت های مرتبط با احسان و نیکوکاری نیز بیشتر ترغیب و تشویق شوند و بدین طریق، گام مهمی در جهت توسعۀ ورزش استان برداشته شود. یافته های تحقیق حاضر با نتایج تحقیق صالحی عمران و حسن زاده بارانی کرد (1394)، احسانی راد (1392)، علیزاده و همکاران (1387)، حیدری فرد و شریفیان (1396)، شیخ و همکاران (2017) و فریرمات (2016) همسو است. نکته دیگر دراین مبحث اینکه، همچنین، بر اساس یافته های تحقیق، از دیدگاه مدیران ورزشی، مشکلات اقتصادی در رتبه اول علل عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه در ورزش استان گلستان بود؛ شاید بتوان دلیل این امر را این گونه ذکر کرد که در زمان انجام تحقیق حاضر رشد بی سابقه قیمت ارز و کالاهای مختلف خارجی و داخلی بر نتایج تحقیق در این بخش تاثیرگذار بوده است و هزینه های زیادی که ساخت و نگهداری اماکن و تاسیسات ورزشی و همجنین خرید وسایل و تجهیزات مربوطه دارد موجب شده است که مشکلات و موانع اقتصادی از دیدگاه مدیران ورزشی اولویت بالاتر را به خود اختصاص دهد و از نظر آنان مهم ترین علت عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در سطح استان گلستان باشد؛ درحالی که از نظر خیرین فعال استان که در زمینه های مختلف وقف و امور خیریه فعالیت دارند مشکلات اقتصادی اولویت اول برای عدم حمایت از امور خیرخواهانه در ورزش نمی باشد و این تفاوت از نظر خیرین شاید به این دلیل باشد که خیرین برای انجام عمل خیرخواهانه وضعیت اجتماعی و اقتصادی خود را در نظر نگرفته و به خاطر دغدغه ای که خود در ذهن دارند اظهار کرده اند که اگر در موقعیت قرار گیرد آن عمل خداپسندانه را انجام می دهد.
یافته های تحقیق حاضر نشان داد که "موانع ساختاری- مدیریتی" بر عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در سطح استان موثر بوده است. یکی از مشکلات موجود در این ارتباط، که از آن می توان بعنوان عامل محدودیت و مانع ترویج فرهنگ نیکوکاری درجامعه یاد کرد برخورد مسئولان و سازمان ها و نهادهای ذیربط با موضوع وقف و نیکوکاری است .برخورد متناقص و دوگانه متولّیان این نهادها با مردم موجب می شود که بسیاری افراد دلسرد شده وانگیزه خود را برای این گونه کارها از دست بدهند. عدم شفاف سازی و توجیه مردم و روشنگری در مسایل خیریه نیز از دیگر ایرادهایی است که می توان به مسئولان دستگاههای مربوطه گرفت. برای نمونه، بسیاری از افرادی که از ملک های وقفی استفاده می کنند نمی دانند اجاره یا هزینه ای که به اداره اوقاف می پردازند در کجا و چگونه وبا چه نیتی خرج و هزینه می شود و همین عامل موجب می شود افراد جامعه نسبت به مدیریت موقوفات و درآمدهای آن دچار عدم اعتماد و اطمینان شوند و تمایل چندانی برای وقف کردن اموال خود و یا مشارکت در اکور خیریه نداشته باشند. یکی از موارد مهم برای جلب مشارکت افراد بمنظور مشارکت در فعالیت های خیرخواهانه در ورزش، برنامه ریزی منطقی و منسجم برای استفاده از ظرفیت افراد مختلف و به ویژه واقفان و خیرین فعال در سایر حوزه ها از قبیل ساخت مدرسه، مسجد، بیمارستان و ... می باشد تا بتوان از حمایت های آنان در ورزش نیز برخوردار شد. در این رابطه عدم وجود یک فرد به عنوان مسئول پیگیری مربوط به توسعه مشارکت واقفان و خیرین در امر ورزش استان از جمله مشکلات و موانعی است که وجود دارد؛ ولذا، ایجاد پست سازمانی مربوط به وقف و امور خیریه در اداره کل ورزش و جوانان استان و نیز ایجاد بخش مشاوره و راهنمایی برای جهت دهی به واقفان و خیرین بمنظور فعالیت در زمینه وقف ورزشی می تواند مورد توجه مسئولان و دست اندرکاران ورزش استان قرار بگیرد. همچنین، تشکیل انجمنی با عنوان انجمن وقف ورزشی در سطح استان و فعالیت در جهت جلب مشارکت های مردمی برای فعالیت های خیریه در حوزه ورزش استان می تواند مورد توجه قرار بگیرد. همچنین، برنامه ریزی و همانگی مدیران و مسئولان ورزش استان با نهاد های دیگر ازجمله شوراهای اسلامی شهر و روستا و نیز سازمان های مردم نهاد برای توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی می تواند در زمینه توسعه فرهنگ وقف در ورزش موثر واقع شود. یافته های تحقیق حاضر در زمینه موانع ساختاری- مدیریتی با نتایج تحقیقات خادم (1398)، قاسمی روشناوند و همکاران (1398)، حسن شاهی (1395)، علیزاده و همکاران (1387)، احمد (2019)، تاکر (2018) و شیخ و همکاران (2017) همسو می باشد که همگی بر عامل مدیریتی و ساختاری و برداشتن موانع و مشکلات موجود برای توسعه فرهنگ وقف و مشارکت افراد در امور خیریه تاکید کرده اند.
یافته های تحقیق حاضر نشان داد که "موانع انگیزشی" بر عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در سطح استان موثر بوده است. بدون تردید، تشویق و ترغیب افرادی که در امور مربوط به وقف و خیریه فعالیت دارند سبب می شود که آنان رغبت بیشتری در امر مشارکت از خود نشان دهند. قدرشناسی از خیرین و برانگیختن آنان با استفاده از روش های مناسب برای تقویت و استمرار مشارکت آنان در این مسیر امری ضروری است که باید مورد توجه مسئولان و دست اندرکاران ورزش استان قرار بگیرد؛ هرچند بسیاری از افراد خیر که در این راه قدم گذاشته اند، نیازی به معرفی و تشویق ندارند و عموماً کمترین تمایلی به طرح اقدامات مفید و ارزشمند خود نشان نمی دهند، اما این امر وظیفه ای را از دوش مسئولان و متولیان بر نمی دارد. معرفی افراد خیر و نیکوکار و انعکاس اقدامات ارزشی و ماندگار آنان می تواند به صورتی کارآمد بر انگیزه آنان جهت ادامه اقدامات خیرخواهانه در ورزش موثر باشد. یافته های تحقیق در رابطه با تاثیر موانع انگیزشی در عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی با نتایج پژوهش های علیزاده و همکاران (1387)، خادم (1398)، حسن شاهی (1395)، آمبروس[21] و همکاران (2015)، محمدسوهایمی[22] و همکاران (2014)، گلادن و همکاران (2005) همسو می باشد.
یافته های تحقیق حاضر نشان داد که "مشکلات علمی- آموزشی" یکی از موانع موثر بر عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در سطح استان بوده است. نودهی و همکاران (2017) بر نقش مهم آموزش کارکنان و تاثیر آن در توسعه منابع انسانی ورزش و بهبود عملکرد کارکنان سازمان های ورزشی تاکید کردند. به منظور فراهم کردن شرایط مناسب در زمینه توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی و آگاه سازی افراد در سطوح دولتی و غیردولتی، باید آموزش های لازم داده شود و برای توجیه کردن جامعه، به ویژه نهادهای موثر در مشارکت های خیریه و وقف که می توانند در توسعه فرهنگ وقف موثر واقع شوند، باید به آنها آگاهی و آموزش های لازم درباره وقف در ورزش داده شود. در این رابطه، برگزاری کارگاه ها و همایش های علمی بمنظور شناخت وقف و امور خیریه در ورزش می تواند نقش مهمی در راستای آموزش افراد داشته باشد و آقار مثبت ورزش بر جامعه و نیز انواع راه های مشارکت های خیرخواهانه در ورزش برای خیران و سایر افراد ارائه و به انها آموزش داده شود. از طرفی، میزان آشنایی مدیران، کارکنان و کارشناسان در مورد شیوه های مناسب برای برقراری ارتباط با واقفان و خیران بمنظور جلب نظر آنان برای حمایت از ورزش و روشهای همکاری با خیران و واقفان ورزشی به کارشناسان و مدیران ادارات و سازمان های ورزشی آموزش داده شود. تهیه فیلم ها و برنامه های آموزشی و نمایش آن از تلویزیون نقش بسیار مهمی در افزایش میزان آگاهی افراد در زمینه اهمیت وقف در ورزش و انواع روش های انجام مشارکت در فعالیت های خیریه ورزشی دارد و مسئولان و مدیران ورزش استان می توانند ضمن هماهنگی با سایر نهادها ازجمله اداره کل اوقاف و امور خیریه و صدا و سیمای مرکز استان نسبت به ساخت فیلم ها و مستندهای علمی- آموزشی در این زمینه اقدامات موثر و مفیدی را انجام دهند. همچنین، یکی از مشکلات و موانع توسعه فرهنگ وقف در ورزش، عدم آشنایی فرهنگیان و دانشگاهیان به عنوان بازوان علمی و پژوهشی جامعه با موضوع وقف در ورزش است. بر مین اساس، هماهنگی با مسئولان آموزش و پرورش و نیز دانشگاه های استان برای تشویق دانش آموزان، معلمان، دانشجویان و اساتید به انجام فعالیت های پژوهشی در زمینه وقف و امور خیریه ورزشی و نیز تولید محتوای آموزشی برا گنجاندن در کتب درسی می تواند در جهت کاهش موانع علمی- آموزشی و در نتیجه توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی موثر واقع گردد. یافته های تحقیق حاضر در مورد تاثیر آموزش و آگاه سازی افراد بر توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی با یافته های پژوهش های افروزه و همکاران (1396)، حسن شاهی (1395)، علیزاده و همکاران (1387) و عبدالله (2018) همسو می باشد که همگی راهکارهای آموزشی و افزایش سطح آگاهی افراد را بر توسعه فرهنگ وقف و مشارکت در امور خیریه موثر می دانند.
یافته های این پژوهش نشان داد که هم از دیدگاه مدیران و رزشی و هم خیرین، موانع اعتقادی در عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در استان گلستان نقش داشت. در بخش عامل مربوط به موانع اعتقادی که موجب عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی شده است، می توان به "کار خیر محسوب نکردن ورزش از جانب واقفان و خیرین" و نیز "در اولویت قرار نداشتن ورزش برای حمایت از سوی خیرین" اشاره کرد؛ همچنین "کاهش روحیه تعاون و دیگرخواهی" از جمله موانعی عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در استان گلستان بود. با توجه به نتایج به دست آمده می توان این گونه اذعان کرد که برخی از واقفان و خیرین ممکن است انجام امور خیریه را محدود به ساخت اماکن آموزشی، مذهبی و درمانی همچون مدرسه، مسجد، درمانگاه، بیمارستان و یا تجهیز این اماکن درنظر می گیرند و در این مورد که کمک های خیریه به امور ورزشی نیز می تواند در زمره امور وقفی و خیریه ای قرار بگیرد اعتقادی ندارند و یا آن را در اولویت های حمایت خود قرار نمی دهند. از این جهت نیاز است تا مسئولان و دست اندرکاران ورزش استان جلساتی را برای مذاکره با واقفان و خیرین ورزشی به منظور بیان اهمیت ورزش و فعالیت های بدنی برای سلامت جسم و روان افراد در جامعه برگزار نمایند تا طرز تفکر خیرین در مورد ورزش را تغییر داده و میزان مشارکت آنان را در جهت حمایت از ورزش افزایش دهند. همچنین، می توان با فرهنگسازی مناسب در جهت اهمیت ورزش و بیان اینکه ورزش می تواند مهمترین نقش را در حل مشکلاتی در جامعه مانند انحراف جوانان، بیماری های مختلف که جامعه با آن دست و پنجه نرم می کند و غیره داشته باشد و نیز اینکه با توجه به شرایط کنونی، ورزش می تواند عامل مهمی برای کمک به مسئولان در جهت ارتقای سلامت روانی جامعه و تندرستی افراد باشد، این امر را برای خیرین برجسته کرد و جایگاه واقعی ورزش را برای آنها بیان نمود تا با در اولویت قرارگرفتن ورزش برای واقفان و خیرین و نیز ترغیب سایر افرادی که تاکنون در این زمینه فعالیت نداشته اند، گام مهمی در جهت توسعۀ ورزش برداشته شود. در این راستا، نتایج این پژوهش از نظر شناسایی عامل اعتقادی به عنوان یکی از موانع حمایت خیرین از ورزش استان گلستان با یافته های تحقیقات حیدری فرد و شریفیان (1396)، علیزاده (1378)، شاپیرو[23] (2009) و کرافورد و گادبی[24] (1987) همسو بود، زیرا محققان ذکر شده نیز در نتیجه یافته های خود به این عامل اشاره کرده اند؛ ولیکن افروزه و همکاران (1396) در تحقیقی که بر روی عوامل موثر بر جذب واقفان و خیران در ورزش انجام دادند هرچند به به عامل اعتقادی اشاره ای نکرده اند؛ اما به مساله آشنا کردن خیرین با تاثیرات مثبت ورزش بر جامعه در قالب مولفه آموزش تاکید داشته اند.
یافته های تحقیق حاضر نشان داد که محدودیت های قانونی از جمله موانع موثر بر عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در استان گلستان بود. مشکلات و محدودیت های قانونی و قوانین سخت و دست و پا گیر در ادارات و سازمان های مختلفی که بر سر راه خیرین وجود دارد موجب می شود تا افراد علاقمند به امور خیریه ورزشی در پیچ و خم های اداری دچار سردرگمی و دلسردی شوند و به همین دلیل رغبت و تمایل افراد برای حمایت از ورزش کاهش پیدا کند. در این رابطه خیرین معتقد بودند در برخی موارد، افراد باید خودشان به دنبال حل مشکلات و برطرف کردن موانع و محدودیت های قانونی باشند و مسئولان نیز از خیرین و واقفین حمایت مناسبی را انجام نمی دهند. همچنین، کاغذبازی های اداری فراوان که برای صدور مجوز ها در ادارات و نهادهای مختلف وجود دارد و بعضاً خیلی طولانی و خسته کننده هستند نیز در این مساله تاثیرگذار هستند، ولذا، در مقایسه دیدگاه مدیران و خیرین در مورد محدودیت های قانونی ، هرچند که هر دو گروه به این عامل به عنوان یکی از موانع اشاره داشته اند؛ ولیکن بین میانگین نظرات آنان تفاوت معنی داری وجود داشت و از نظر خیرین این مانع تاثیر بیشتری بر عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در سطح استان دارد و احتمالاً این امر از آنجا ناشی می شود که مدیران ورزشی خودشان در زمره مسئولان قرار دارند و به عمکلرد ضعیف خود در این زمینه چندان معتقد نیستند. بنابراین، لازم است تا مسئولان و دست اندرکاران در اداره کل ورزش و جوانان و سایر نهادهایی با مساله وقف و امور خیریه مرتبط هستند در این زمینه پیش قدم شوند و برای حمایت از فعالیت ای خیرخواهانه ای که از سوی واقفان و خیرین انجام می شود وارد عمل شوند. همچنین، کاهش برخی از اقدامات موازی در بین ادارات مختلف و از بین بردن کاغذبازی های زیاد و خسته کننده ای که خیرین را با مشکل مواجه می کند باید مورد توجه قرار بگیرد تا بدینوسیله طی مسیرهای قانونی مانند گرفتن پروانه، امتیاز برق و غیره، آسانتر شود و با صرف وقت کمتری انجام گیرد تا خیرین انگیزۀ بیشتری برای انجام کار پیدا کنند؛ تا بتوان گام بزرگی را درجهت توسعۀ ورزش در استان برداشت. در این ارتباط، نتایج این پژوهش با یافته های تحقیقات قاسمی روشناوند (1398)، حیدری فرد و شریفیان (1396)، علیزاده (1378)، مادن[25] (2006) و گرافورد و گادبی (1987) همخوانی دارد..
یافته های تحقیق حاضر نشان داد که مشکلات اجتماعی از جمله موانع موثر بر عدم توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در استان گلستان بود. ازجمله مشکلات و موانع اجتماعی که موجب گرایش پیدا نکردن واقفان و خیرین به حمایت از ورزش می شود این است که این افراد به نحو شایسته و مطلوبی مورد احترام از طرف مسئولان قرار نمی گیرند و لازم است تا در این رابطه توجه بیشتری از طرف مدیران و دست اندرکاران صورت پذیرد. کسب احترام، عزت و منزلت اجتماعی ازجمله عوامل ترغیب کننده خیرین برای کمک های خیرخواهانه است. از آنجایی که افراد خیر و واقف با نیت های غیر مادی وارد کار خیر می شوند و بابت امور خیریه ای که انجام می دهند بدنبال اجر معنوی هستند و عزت و احترام قائل شدن می تواند این حس را در آنان ارضاء نماید؛ بنابراین، مسئولان امر ورزش می توانند با استفاده از راهکارهایی مانند برگزاری همایش های تجلیل از خیرین و حمایت از آنها و نیز معرفی آنها به جامعه، می تواند گام مهمی را در جهت حمایت بیشتر خیرین از ورزش بردارند. یکی از مشکلاتی که در مورد کاهش رغبت افراد برای وقف اموال وجود دارد تغییر اسامی بعضی از موقوفات است که این عمل می تواند موجب بی احترامی به وقف و واقف در جامعه تلقی گردد و اثرات منفی بسیاری روی انگیزه واقفین داشته باشد و چه بسا که مورد اعتراض بستگان و یا بازماندگان واقف قرار بگیرد. بنابراین، تغییر نام اموال وقفی موجب می شود تا یک جو بی اعتمادی و دیدگاه منفی در ذهن افرادی که قصد وقف اموالشان را دارند، ایجاد شود. برای ترویج و گسترش فرهنگ وقف باید تلاش شود تا نام اموال را که متعلق به فرد واقف است، تغییر داده نشود تا از این طریق اعتماد و علاقه میان افراد خیر و واقف برای وقف دارایی‌ها ایجاد شود. همچنین، یافته های تحقیق در بخش مشکلات اجتماعی نشان داد که یکی از موانع مهم کمبود فراخوان های دولتی برای مشارکت افراد واقف و خیر در جهت حمایت از ورزش می باشد. بر این اساس، تبلیغات مناسب در این زمینه، مانند ایجاد فراخوان های منظم برای خیرین جهت کمک به توسعۀ ورزش و استفاده از ظرفیت رسانه های جمعی می تواند در ترغیب آنان برای ورود به عرصه ورزش و انجام کار خیر در این زمینه موثر واقع شود. رسانه های جمعی نقش بسیار مهمی در تقویت، ترویج و نهایتاً انتقال فرهنگ وقف و امور خیریه و به طور کلی بسترسازی مناسب برای عملیاتی کردن آن در سطوح گوناگون جامعه به عهده دارند؛ به ویژه اینکه رسانه ملی به عنوان دانشگاه عمومی و بر اساس انتظارات جمعی و وظایف محوله به انجام دادن این مهم در بهترین سطح ممکن مأموریت یافته اند. ضعف در سیستم اطلاع رسانی آثار و عواقب منفی زیادی در پی دارد که یکی از آنها کاهش رغبت واقفان برای ایجاد موقوفات جدید است. اطلاع رسانی خوب، صحیح و به موقع می تواند در گسترش وقف و تشویق مردم به انجام این عمل صالح موثر باشد، چون وقتی که مردم از برکات دنیوی و اخروی وقف مطلع شوند و ببینند که چه افراد خیری اقدام به وقف مال و اموال خود کرده اند به طور یقین تشویق می شوند و به این امر خیر گرایش پیدا می کنند، این در حالی است که متأسفانه در رسانه های جمعی و گروهی کشورمان از صدا و سیما به عنوان یک رسانه ملی گرفته تا نشریات و مطبوعات کثیرالانتشار هیچکدام برنامه ها و مطالبی در این باره که درخور توجه باشد ندارند. این نتایج با یافته های پژوهش قاسمی روشناوند (1398)، حیدری فرد و شریفیان (1396)، اقتدارنژاد (1395)، علیزاده (1378)، آمبروس و همکاران (2015) و کرافورد و گادبی (1987) همسو بود.
با توجه به یافته های پژوهش، موانعی در راه توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزشی در سطح استان گلستان وجود دارد که مسئولان و دست اندرکاران ورزش استان می توانند با شناخت این موانع و برطرف ساختن آنها، موجبات توسعه میزان مشارکت افراد جامعه برای انجام وقف و امور خیریه در ورزش را فراهم کنند تا این امر به بهبود و گسترش ورزش استان بیانجامد. یکی از پتانسیل های موجود برای توسعه ورزش استفاده از خیرین و واقفین ورزشی است که در این تحقیق به این حوزه نیز پرداخته شد. در این رابطه هر هفت عامل مورد بررسی به طور معناداری دارای اثر مانع شوندگی در توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه ورزش در استان گلستان بودند. همچنین، اثر مانع شوندگی هرکدام از موانع، این ضرورت را مشخص می سازد که برای بهبود و توسعۀ استفاده از این سرمایۀ اجتماعی در راستای کمک به توسعۀ ورزش می بایست توجه به میزان اثر هرکدام از این موانع صورت پذیرد، ولذا، برنامه ریزی و اقدامات عملی لازم توسط سازمان های ذیربط برای توجه بیشتر به این حوزه ضروری به نظر می رسد. هرچند که در پژوهش حاضر به موانع و مشکلات موجود برای رونق فرهنگ وقف و امور خیریه در ورزش استان پرداخته شد، لیکن سایر پژوهشگران نیز می توانند تحقیقی با هدف تدوین برنامه راهبردی (استراتژیک) برای توسعه فرهنگ وقف و امور خیریه در ورزش استان انجام دهند و با احصاء نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای موجود در این زمینه برنامه های راهبردی و عملیاتی برای توسعه میزان موقوفات در ورزش استان را ارائه دهند.
منابع
- احسانی راد، فاطمه. (1392). «بررسی علل و انگیزه های مردم از مشارکت در امور خیریه و وقف در شهرکاشان». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان.
- احسانی، محمد؛ رمضانی نژاد، رحیم؛ عسکریان، فریبا و آزادان؛ مهدی. (1393). «مقایسه دیدگاه خبرگان در خصوص موانع جذب حامیان مالی در فوتبال حرفه ای ایران». مجله مدیریت و توسعه ورزش. سال 3، شماره 2، صص19-31 .
- احمدی، مجتبی؛ نودهی، محمدعلی؛ اسمعیلی، محسن و صدرالهی، علی. (1396). «مقایسه کیفیت زندگی زنان سالمند فعال و غیرفعال با تأکید بر فعالیت‌های بدنیسالمند». مجله سالمندی ایران. ۱۲ (۳) ، صص۲۶۲-۲۷۵.
- افروزه، محمد صادق؛ افروزه، حکیمه و کاملی، فاطمه. (1396). «شناسایی عوامل موثر بر جذب خیران و واقفان در ورزش». مطالعات مدیریت ورزشی. 9(46)،صص 157-174.
- اقتدارنژاد, امین. (۱۳۹۵). «آسیب شناسی وقف در جامعه،اولین کنگره ملی علوم انسانی و وقف». اهواز، اداره کل اوقاف و امور خیریه استان خوزستان.
https://www.civilica.com/Paper-NCHD01-NCHD01_002.html
- حسن شاهی، هانیه. (1395). «راهکارهای گسترش فرهنگ وقف در توسعه اماکن ورزشی استان کرمان». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
- حسینی، سید حامد؛ سلیمی فر، مصطفی؛ ملک الساداتی، سید سعید (1398). تحلیل ویژگیهای فردی و انگیزه‌های رفتاری انجام فعالیت خیریه با رویکرد اقتصادی. فصلنامه علمی - پژوهشی مدلسازی اقتصادی. 13 (46): 145-170.
- حیدری فرد، سمیه؛ شریفیان، اسماعیل. (1396). شناسایی و مقایسۀ موانع مشارکت خیرین در توسعۀ فضاهای ورزشی. مطالعات مدیریت ورزشی، 9(41): 81-96.
- خادم، امیر رضا. (1398). شناسایی و مدلسازی عوامل موثر بر جذب منابع خیریه و وقف به ورزش زنان. فصلنامه مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 18(43):303-319.
- قاسمی روشناوند، جواد؛ بحرالعلوم، حسن؛ اندام، رضا؛ باقری، هادی. (1398). «اولویت بندی موانع مشارکت فرابخشی در ورزش دانش آموزی با استفاده از مدل ساختاری تفسیری». فصلنامه نوآوری های آموزشی. 18(72)، صص 73-90.
- صالحی عمران، ابراهیم و حسن زاده بارانی کرد، سودابه. (1394). «تحلیل جامعه شناختی عوامل موثر در میزان مشارکت مردم در ساخت فضاهای آموزشی». مطالعات توسعه اجتماعی– فرهنگی. 4(۳) ، صص۳۹-۵۸.
- صفایی پور، مسعود؛ سیاحی، زهرا؛ زرگر شوشتری، محمد امین و داری پور، نادیا. (1393). «بررسی تأثیر وقف بر توسعه اقتصادی شهر اهواز (مطالعه موردی: منطقه یک)». فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری. 5(16)،صص 89-104.
- نودهی، محمدعلی؛ احمدی، مجتبی؛ داداشی، محمدصادق و نودهی، غلامرضا. (1395). «تدوین استراتژی توسعه ورزش روستایی و بومی و محلی استان گلستان». فصلنامه مطالعات راهبردی ورزش و جوانان. 15(33)،صص 163-188.
- Abdullah, M. (2018). “Waqf, Sustainable Development Goals (SDGs) and maqasid al-shariah”. International Journal of Social Economics, Vol. 45 No. 1, pp. 158-172.
- Ahmad, M.(2019). “An empirical study of the challenges facing zakat and waqf institutions in Northern Nigeria”. ISRA International Journal of Islamic Finance, Vol. 11 No. 2, pp. 338-356.
- Alizadeh, M. (1999). “Barriers, strategies to increase the number of donors in providing services to education Khorasan province”. Master's thesis. Public Administration Training Center of Khorasan. (Persian).
- Ambrose, A; Aslam, M; Hanafi, H. (2015). “The Possible Role of Waqf in Ensuring a Sustainable Malaysian Federal Government Debt”. Procedia Economics and Finance, Vol. 31,pp: 333-345.
- Crawford, D. W., & Godbey, G. (1987). “Deconceptualizing barriers to family”. Leisure Sciences, 9(2), 119-27.
- Ekrami far, M. (2014). Participation of donors in providing services to education, obstacles and solutions. Journal of Social Science 2: 53. (Persian).
- Freiermuth, S. (2016). Organisations donating sports equipment. https://www. sportanddev.org /en/article/news/organisations-donating-sports-equipment Thursday, May 19, 2016.
- Gladden, J. M., Mahony, D. F., & Apostolopoulou, A. (2005). Toward a better understanding of college athletic donors: What are the primary motives? (Electronic version). Sport Marketing Quarterly, 14(1), 18-30.
- Islamic development bank (2019). The Development Impact of the Awqaf Properties Investment Fund; a Model for Sustainable Development. P: 24.
- Madden, K. (2006). Giving and identify: Why affluent give-or don't-to community causes. Australian Journal of Social Issues, 41(4), 453-76.
- Mansouri, R. (2011). Public -spirited what to build? Donors School construction site. http://khayerinemadresesaz.ir/ articles.
- N. (2010). The motivations of donors in providing services to education. Renovation, expansion and equipping school’s organization. (Persian).
- Mohamad Suhaimi, F., Ab Rahman, A.and Marican, S. (2014), "The role of share waqf in the socio-economic development of the Muslim community: The Malaysian experience", Humanomics, Vol. 30 No. 3, pp. 227-254.
- Noudehi, M; Dousti, M; Razavi, S M H; Kalateh Seifari, M. (2017). Human Resource Development Indicators for the Iranian Judo Federation. Ann Appl Sport Sci. 5(3):95-102.
- A. (2013). Web informing the Directorate General of Youth and Sports Ardabil province. http://www.ard-sport.ir/ 24 September 2013, 9: 15 am.
- Sarker, A. A. (2019). “Role of Cash Waqf Deposit (CWD) as an Instrument for Socio-Economic Development: Bangladesh Perspective”. Revitalization of Waqf for Socio-Economic Development, Volume Ipp 15-30.
- Shaikh, S., Ismail, A.and Mohd Shafiai, M. (2017). “Application of waqf for social and development finance”. ISRA International Journal of Islamic Finance, Vol. 9 No. 1, pp. 5-14. https://doi.org/10.1108/IJIF-07-2017-002
- Shapiro, S. L., Gianoulakis, C., Drayer, J., & Wang, Ch. (2009). “An examination of athletic alumni giving behavior: Development of the former Student-Athlete Donor Constraint Scale”. Sport Management Review 13 (2010) 283–95.
- The World Bank Group. (2019). Maximizing social impact through Waqf solutions. Published in May 2019 by The World Bank Group & INCEIF & ISRA www.worldbank.org/en/country/malaysia | www. inceif.org | isra.my
- Tucker, J. (2018). “A few Oakland school sports saved by donors; gender inequity blindsided district”. https://www.sfchronicle.com/education/article/Oakland-schools-receive-anonymous-gifts-to-save. Aug. 27, 2018.
- Wolverton, B. (2008). “College giving rose 6/3% last year”. Report finds (electronic version). Chronicle of Philanthropy, 20 (10), 26.
)