نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت ورزشی، واحد سنندج، دانشگاه آزاداسلامی، سنندج، ایران

2 استادیارگروه مدیریت ورزشی، دانشگاه سنندج، سنندج، ایران

3 استاد مدیریت ورزشی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

هدف از این پژوهش تدوین برنامه راهبردی گردشگری ماجراجویانه با استفاده از مدل SOAR بود. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و از نظر هدف کاربردی و به شکل میدانی اجرا شد، جامعه آماری این پژوهش شامل 35 تن از خبرگان دانشگاهی و اجرایی در حوزه گردشگری و ورزش استان کردستان بود که به روش گلوله برفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش حاضر پرسشنامه و مصاحبه بودند. روایی پرسشنامه‌ها توسط اساتید آگاه تایید و پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ مورد تایید قرارگرفت. بر اساس نتایج پژوهش، در گردشگری ورزشی ماجراجویانه استان کردستان، 8 نقطه قوت که بالاترین آن مربوط به پتانسیل‌های طبیعی استان و تنوع آب و هوایی و چهار فصل بودن استان می باشد و وجود 12 فرصت، که بالاترین امتیاز فرصت‌ها مربوط به برگزاری دوره های مربیگری ، 8 فرصت آینده مطلوب و آرمانی که بالاترین امتیاز آن، ساخت تفرجگاه و اقامتگاه ها در مکان های مناسب و 7 نتیجه بدست آمد که بالاترین امتیاز مربوط به حفاظت از محیط زیست است. ترویج گردشگری ورزشی به ویژه گردشگری ورزشی ماجراجویانه می تواند به عنوان یکی از عوامل توسعه گردشگری و جذب گردشگر مورد توجه مدیران استان باشد و ضروری است برنامه ریزان و دست اندرکاران کشوری و محلی با فراهم کردن زیرساخت های لازم، بستری مناسب جهت توسعه گردشگری طبیعی ورزشی در استان کردستان را فراهم کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Developing adventure tourism strategy using the SOAR model

نویسندگان [English]

  • Sedigh Mahmodi 1
  • Mozafar Yektayar 2
  • Mehrdad Moharramzadeh 3

1 PhD Student of Sport Management, Sanandaj Branch, Islamic Azad University, Sanandaj, Iran

2 Assistant Professor of Sport Management, Sanandaj University, Sanandaj, Iran

3 University of Mmohagheghe Ardebili

چکیده [English]

The purpose of this study was to analyze the adventure sport tourism in Kurdistan province using SOAR model. The research method was descriptive-analytical and applied in terms of purpose and field. The statistical population of this study consisted of 35 academic and executive experts in the field of tourism and sport in the province who were selected by snowball method. Questionnaires and interviews were the instruments of this study. Validity of questionnaires was confirmed by knowledgeable professors and reliability of questionnaire was confirmed by Cronbach's alpha. According to the results of the study, in adventure tourism tourism in Kurdistan province, 8 strengths, the highest of which are related to the province's natural potentials and climate diversity and four seasons, and 12 opportunities, which have the highest opportunity- The coaching courses, the 8 most promising and ideal future opportunities, the highest score, the construction of resorts and resorts in the right places, and the 7 results that were the highest points related to environmental protection. promoting sport tourism, especially adventure sport tourism, can be considered as one of the factors of provincial managers by developing tourism and attracting tourism. It is necessary for national and local planners and stakeholders to provide the necessary infrastructure for the development of natural sports tourism in the province of Kurdistan by providing the necessary infrastructure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Sport Tourism"
  • " Adventure Tourism"
  • " SOAR Model"

تدوین برنامه راهبردی گردشگری ماجراجویانه استان کردستان با استفاده از مدل  SOAR

صدیق محمودی[1]

مظفر یکتایار[2]

مهرداد محرم زاده[3]

10.22034/SSYS.2022.1148.1787

تاریخ دریافت مقاله: 22/10/1398

                                                                                 تاریخ پذیرش مقاله:21/4/1399

 

مقدمه

گردشگری فرآیندی است که در جریان مسافرت اتفاق می افتد و شامل کسب اطلاعات، برنامه ریزی و تدارک در مبدا سفر، انجام سفر به مقصد و اقامت در آن، خرید کردن، تعامل میزبان و میهمان، بازگشت به مبدا سفر و مرور خاطرات سفر با خود و دیگران می­شود. در این فرآیند، مجموعه ای از کنش ها و فعالیت­ها بین گردشگران، ارائه دهندگان خدمات و محصولات گردشگری، سیاست گذاران و میزبانان روی می دهد(شارپلی[4]، 1391). گردشگری ورزشی از ترکیب دو صنعت بزرگ و پردرآمد جهان تشکیل شده و چند سالی است که مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته است؛ چنان که بسیاری از آنها در رقابت شدید برای جذب گردشگران ورزشی هستند(جاتمیکو[5]، 2015). پژوهش های متعددی از جمله تحقیق کیم و همکاران (2015)، روشه[6] و همکاران (2013)، هالمان[7] و همکاران (2012) حاکی از آن است که گردشگری ورزشی می­تواند باعث توسعه اقتصادی، ایجاد درآمد و اشتغال شود و باید در این زمینه به توسعه پایدار گردشگری ورزشی توجه کرد. گردشگری ماجراجویانه نیز به عنوان یکی از جنبه های گردشگری ورزشی از جذابیت های خاص خود برخوردار است و طرفداران جدی دارد. فعالیت های ماجراجویانه برای کودکان و جوانان می تواند از جنبه های مختلف آموزنده باشد. همچنین، درگیر کردن جوانان در تمرینات سنتی تربیت بدنی یا ورزش با توپ می تواند یک کار چالش برانگیز باشد به خصوص هنگامی که آنها در فعالیت های اوقات فراغت خود تازگی، سرگرمی یا هیجان را نسبت به هر چیز دیگری ترجیح می دهند(احسانی و همکاران، 1389). محبوبیت مسابقات و فعالیت های ماجراجویانه که ترکیبی از ورزش های ماجراجویی در یک فضای رقابتی به عنوان بخشی از مشارکت اوقات فراغت ماجراجویانه افزایش یافته است. شرکت کنندگان با انگیزه افزایش توان جسمانی، حضور درطبیعت، تجربه هیجان و کسب لذت شرکت می نمایند. همچنین عوامل اجتماعی نظیر مشارکت تیمی برای شرکت کنندگان مهم هستند(کاتر[8] و همکاران، ۲۰۱۸).

مرور و بررسی تحقیقات پیرامون گردشگری ورزش کشور نشان می دهد که در تحقیقات محدودی از روش  SOAR استفاده شده است که بیشتر آنها در حوزه های دیگری غیر از گردشگری ماجراجویانه ورزشی بوده اند. در این راستا نتایج مطالعه کریمی و همکاران(1398) نشان داد که ضرورت‌ها و چالش‌ها گردشگری ماجراجویانه ورزشی شامل عوامل اجتماعی و فرهنگی، اشتغال مبتنی بر کارآفرینی، مدیریت هیجان، مدیریت ارتباطات و زیر ساخت‌ها؛ موانع شامل اداری مدیریتی، امکانات و تجهیزات، فردی، مالی و اقتصادی، امنیتی، روساخت‌ها و اطلاع رسانی؛ بسترها شامل قوانین و آیین‌‌نامه، فرهنگی و اطلاعاتی، آکادمیک و نیروی انسانی متخصص؛ راه کارها شامل مدیریت ایمنی، آموزش و فرهنگ‌سازی، مدیریت اماکن و رویداد و مدیریت کیفیت و نوآوری و اثرات شامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بودند. عباسی و همکاران (1396) نیز در مطالعه ای به بررسی و اولویت بندی راهکارهای جذب توریسم ماجراجویانه در راستای توسعه گردشگری ورزشی استان اصفهان پرداختند. نتایج نشان داد که از میان عوامل مورد بررسی به ترتیب تبلیغات و اطلاع رسانی، عوامل محیطی، زیرساخت ها، امکانات اقامتی رفاهی و عوامل فرهنگی- اجتماعی و عوامل فنی و ایمنی، مهمترین عوامل تاثیرگذار در جذب توریسم ماجراجویانه در راستای توسعه گردشگری ورزشی بوده اند.

نتیجه مطالعه گومز و راو[9](2019) نیز نشان داد که فقدان فرصت و ترس از مهمترین دلایل عدم تلاش در ورزش های ماجراجویانه است و در بین مصرف کنندگانی که ورزش های ماجراجویی را انجام می دهند، 49 درصد از این تجربه بسیار راضی بودند. دمیروویچ و همکاران(2019) نشان دادند که سه گروه از گردشگران ورزشی بالقوه فعال وجود دارد و می توان از آن گروه ها به عنوان چارچوبی برای نشان دادن عوامل انگیزش اجتماعی- روانی برای گردشگران ورزشی فعال و چگونگی استفاده از آنها استفاده کرد. همچنین جیانگ[10] و همکاران(2018) هشت برنامه اقدامات متقابل و پیشنهادی برای توسعه گردشگری ورزشی در فضای باز را پیشنهاد کردند. هانگنبرگ و همکاران(2019) نشان دادند که ورزشکاران ورزش های ماجراجویی، هنگامی که فاقد تجربه گذشته با یک رویداد باشند، بیشتر بر اطلاعاتی که از گروه های همسالان اجتماعی خود می گیرند تاکید می کنند. با این حال، وقتی شرکت کنندگان با تجربه تر شدند، بیشتر به حافظه خود اعتماد دارند.

پذیرش فعالیت های ماجراجویانه بین افراد و در مراحل زندگی متفاوت است. لذا باید بتوانیم مسیرها را با گذشت زمان، در زمینه های اجتماعی، جسمی و روحی برای مشارکت فردی در فعالیت های ماجراجویانه به عنوان رویکردی «تفریحی» تحلیل کنیم(باکلی[11]، ۲۰۱۸). صنعت گردشگری ایجاد کننده درآمد قابل توجهی برای کشورهاست و نقش مهمی در تراز مالی کشورها دارد. در حال حاضر اقامت گردشکران یکی از بزرگترین منابع درآمدی است، اما برآوردهای فعلی حاکی از آن است که تا سال ۲۰۲۲ هزینه های جاری آن(نگهداری، اجرایی و مدیریت) افزایش بی رویه ای خواهد داشت؛ به طوری که مقدار آن بیش از سود گردشگری خواهد بود. لذا یکی از موثرترین راه حل های عملی برای رفع این مشکل توسعه فعالیت های جدید و در قالب فعالیت های ماجراجویی پیش بینی شده است(کروگر[12] و همکاران، ۲۰۱۸). علاوه بر این، بسیاری از جوانان از فرصت هایی که برای ورزش یا تفریح در طبیعت وجود دارد، آگاهی ندارند و اغلب ترجیح می دهند به جای اینکه در دنیای واقعی خارج از محل سکونت مشغول فعالیت و تحرک باشند، وقت خود را در خانه و چسبیده به صفحه نمایش و دنیای مجازی بگذرانند. آموزش و یادگیری از طریق فعالیت های ماجراجویی به عنوان یک رویکرد شرکت کننده محور متشکل از فعالیت های گروهی است که در صورت پردازش و تفکیک می تواند به فرصتی مشترک برای رشد درون فردی و کسب مهارت های بین فردی منجر شود(زیتونلی و همکاران، 1391). به طور خاص، ارتقای برنامه و شیوه های رهبری در جوانان می تواند به رشد و توسعه مثبت آنان منجر شود که شامل ارتقای رشد و توسعه مثبت جوانان، ایمنی جسمی و عاطفی، فعالیت های طراحی شده، توالی فعالیت های تجویز شده، تجربیات یادگیری جدید، فعالیت های گروهی، پیامدهای واقعی و فوری و تبادل نظر برای انتقال یادگیری است(نیومن[13] و همکاران، ۲۰۱۸). همچنین نتایج تحقیقات نشان می دهد که مشارکت در برنامه آموزشی از طریق فعالیت های ماجراجویانه در محیط گردشگری شهری باعث گسترش و بهبود توان جسمی، فنی، آموزشی و مشارکت افراد می شود( باداو و باداو[14]، ۲۰۱۸).

تحقیقات اخیر نیز حاکی از آن است که ورزش های پرماجرا که در طبیعت انجام می شوند به دلیل ماهیت خود مزایای ویژه ای را نیز دارند. طراحی ورزش های ماجراجویانه در طبیعت نیازمند مداخلات بهداشتی و بهزیستی است تا بتواند سودمندی لازم را هم برای افراد و هم برای محیط زیست به همراه داشته باشد(هوج مک کنزی و بریمر[15]،۲۰۱۸). مهم ترین اصل حاکم بر جهانگردی ماجراجویی، این است که این نوع گردشگری در مکان های طبیعی و در فضای باز صورت می گیرد. با وجود این، تا کنون به اندازه کافی تاثیر محیط بر رفتار مصرف کنندگان گردشگری ماجراجویی مورد توجه قرار نگرفته است(بوزاکوت و میسا[16]، ۲۰۱۸).

به علاوه،  محرومیت استان کردستان و درصد بالای بیکاری جوانان این ناحیه، وجود جاذبه های طبیعی گردشگری آن  و نیز تاکید سند چشم اندازتوسعه  1404 درجهت عدم وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی ایجاب می کند تا با استفاده از تمامی امکانات و قابلیت ها در جهت رفع محرومیت، ایجاد اشتغال و کسب درآمد از این راه اقدام شود. بدین منظور گسترش صنعت گردشگری به عنوان صنعتی فرابخشی با حوزه های مختلف نظیر گردشگری، اقتصاد، فرهنگ، محیط زیست و خدمات در تعامل است و تجربیات سایر مناطق جهان نشان داده است که توسعه آن در هر منطقه باعث رشد و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی آن ناحیه گردیده است. لذا با توجه به اینکه استان کردستان دارای جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بسیاری است و به دلیل برخورداری از طبیعت بکر، مقصد مناسبی برای بوم گردی و طبیعت‌گردی به شمار ‌می رود. توسعه بوم گردی روستاهای استان و توسعه گردشگری مناطق روستایی می تواند به رونق اقتصاد آنان کمک کند(مجیدی و محرم زاده، 1395). همچنین می‌توان با به کار گماردن جوانان کردستانی به عنوان راهنمایان گردشگری محلی و بومی، برای مردم بومی و روستایی این استان اشتغالزایی کرد. کارشناسان معتقدند که استان کردستان دارای مناظر زیبای طبیعی است که با توسعه طبیعت‌گردی در این استان و جذب گردشگران به ویژه گردشگران خارجی از کشورهای همسایه، به اقتصاد کشور نیز می تواندکمک کند. همچنین با توجه به حدود 200 کیلومتر مرز مشترک کردستان با کشور عراق می ‌توان در زمینه جذب گردشگر خارجی و ارزآوری هم فعالیت داشت. در بیشتر تحقیقات مرتبط با عوامل موثر بر حضور گردشگران توجه خاصی به عوامل جذب کننده و بازدارنده شده است و بسیاری از تحقیقات نشان داده اند که بازدارنده ها و موانع موجود بر سر راه گردشگران، نظیر ادراک گردشگران از محدودیت ها، بر تمایل آنها به مسافرت و حضور آنها در یک رویداد تأثیرگذار است. همچنین نتایج تحقیق ها دال بر آن است که اساس جهانگردی ماجراجویی بر «هیجان» است که محیط به طور فزاینده ای آن را تحت تأثیر قرار می دهد. ارزیابی ها نشان می دهد که محیط نه تنها نقش مهمی در جذب گردشگران ماجراجویی به سمت مقصد های خاص بازی می کند، بلکه به دنبال تعامل با طبیعت نیز هستند(گیدی و وب[17] ، ۲۰۱۸). استان کردستان با دارا بودن منابع و جاذبه های متعدد طبیعی از قبیل مناطق کوهستانی، رودهای خروشان، مناطق جنگلی، غارهای متعدد، آبشارهای بلند، دشت های پهناورو دریاچه ها و .... می تواند یکی از استان های اثر گذار در زمینه گردشگری ورزشی ماجراجویانه باشد.

همچنین بررسی مطالعات نشان از آن دارد که گردشگری ورزشی در ایران از پتانسیل توسعه و جذب گردشگر ورزشی برخوردار است. با این حال، صنعت گردشگری در استان کردستان از سوی سیاست گذاران و مردم مورد توجه و حمایت جدی قرار نگرفته است. بنابراین شناخت و برنامه ریزی و توجه به قابلیت های توریسم آن می تواند باعث جذب طبیعت گردان و ارتقای سطح اقتصادی اجتماعات محلی با ایجاد اشتغال و درآمد مناسب شود و به توزیع متعادل درآمد در این استان کمک نماید(معین فرد و همکاران، 1393). باتوجه به دلایل گفته شده در مبانی و پیشینه پژوهش پیرامون اهمیت گردشگری ورزشی، ضرورت بررسی آن به عنوان یک بخش مهم در توسعه فعالیت های گردشگری و ماجراجویانه و اهمیت دانستن نقاط قوت و ضعف وضعیت گردشگری استان، پژوهشگر در این تحقیق برآن شد تا به تدوین برنامه راهبردی گردشگری ماجراجویانه استان کردستان با استفاده از مدل SOAR بپردازد. امید است اطلاعات این پژوهش بتواند برای برنامه ریزان محلی و ملی به عنوان سند راهنمای آنان جهت توسعه فعالیت گردشگری ماجراجویانه مفید باشد.

روش شناسی  پژوهش

هدف از این پژوهش، تحلیل گردشگری ورزشی ماجراجویانه استان کردستان با استفاده از مدل SOAR بود. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف کاربردی بود که به شکل کتابخانه­ای، میدانی و مصاحبه انجام شد. جامعه آماری شامل 11 نفراز اساتید دانشگاه در دو حوزه گردشگری و ورزش؛ 9 نفر از مدیران هیئت های ورزشی استان شامل کوهنوردی، دوچرخه سواری، قایقرانی، پاراگلایدر، موتوسواری و اتومبیلرانی، همگانی، نجات غریق و غواصی که به نوعی مرتبط با فعالیت در محیط باز و ماجراجویی بودند؛ 7 نفر از مدیران میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان و 8 نفر از ورزشکاران دارای تجربه در زمینه گردشگری ماجراجویانه با تحصیلات کارشناسی ارشد و بالاتر  بودند و جامعه اطلاعاتی شامل منابع علمی، اسنادی و کتابخانه ای بود. نمونه گیری در بخش اساتید به تعداد قابل کفایت و با روش گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری انجام شد. در این بخش ابتدا پرسشنامه ای بدون ساختار (باز پاسخ) ارسال گردید که به عنوان مرحله زایش ایده ها عمل نماید و هدف آن آشکارسازی کلیه موضوعات مرتبط با عنوان مورد مطالعه بود. در مرحله دوم پرسشنامه شماره دوم تهیه شد. این پرسشنامه ساختارمند بود و بر اساس طیف لیکرت تهیه شد و در اختیار جامعه خبرگان قرار گرفت. پرسشنامه سوم بعد از بررسی و به دست آمدن راهبرد­های مورد استفاده تهیه گردید و از خبرگان خواسته شد تا نمره جذابیت هر گویه را در هر راهبرد مشخص نمایند. به منظور تجزیه و تحلیل داده­ها از روش تجزیه و تحلیل SOAR استفاده شد. فرآیند کار در مدل  SOARشامل مراحل آغاز و برداشت قدم اول، شناخت و بررسی نقاط مثبت، تصور فرصت ها و نوآوری و اجراست که این مراحل در فرآیند تحلیل وضعیت گردشگری ورزشی ماجراجویانه استان کردستان به کار گرفته شد. پس از تجزیه وتحلیل پرسشنامه، اطلاعات به دست آمده برای مراحل بعدی یعنی به دست آوردن ماتریس­های EFE، IFE، IE و QSPM مورد استفاده قرار گرفت.

یافته های پژوهش

در جدول 1 و 2 نقاط قوت، نتایج، ضعف و آینده مطلوب وآرمانی گردشگری ماجراجویانه استان کردستان نشان داده شده است:

جدول1: ماتریس ارزیابی عوامل داخلی گردشگری ورزشی در فعالیت ماجراجویانه استان

عوامل داخلی

نقاط قوت

میانگین

ضریب

رتبه

S1: تنوع آب و هوایی

4/750

0/072

1

S2: فرهنگ­پذیری منطقه و مردم محلی در قبال حضور پدیده های نو

4/167

0/063

5

S3: دارا بودن پتانسیل طبیعی مانند؛ کوهستان، دشت

4/750

0/072

1

S4: وجود قشر جوان و علاقه­مند به فعالیت در این زمینه

4/417

0/067

3

S5: تجربی بودن این رشته و آموزش آسان آن

4/167

0/063

5

S6: محتوای جدید و متفاوت گردشگری ورزشی

4/250

0/064

4

S7: امنیت اجتماعی جهت برگزاری رقابت و تورهای ورزشی

4/583

0/069

2

S8: مهیا بودن مسیرهای گردشگری ورزشی مناسب

4/167

0/063

5

نتایج

میانگین

ضریب

رتبه

R1: کاهش نرخ بیکاری

4/500

0/068

3

R2: حفاظت از محیط زیست

4/667

0/070

1

R3: افزایش درآمد برای مناطق بومی

4/583

0/069

2

R4: تخلیه انرژی های انباشته درونی و ایجاد روحیه نشاط و بالندگی عمومی

4/333

0/065

5

R5: ایجاد زمینه گسترش روابط با ملل دیگر

4/417

0/067

4

R6: افزایش امید به زندگی و مبارزه با بیماریهای شایع از قبیل بیماری های روانی و  افسردگی

4/333

0/065

5

R7: افزایش حس رقابت و برتری جویی و تقویت حس جسارت و سلحشوری در بین جوانان

4/250

0/064

6

مجموع

333/66

1

 

تحلیل SOAR بر اساس دیدگاه کارشناسان و مسئولان نشان داد که در بخش نقاط قوت گردشگری ورزشی ماجراجویانه استان کردستان، تنوع آب و هوایی استان و دارا بودن پتانسیل طبیعی مانند کوهستان و دشت، رودهای خروشان، با میانگین 4/750 و مجموع امتیاز 57، بیشترین رتبه و اولویت را در نقاط قوت گردشگری ورزشی فعالیت­های ماجراجویانه استان کردستان داشتند.

جدول2: ماتریس ارزیابی عوامل خارجی گردشگری ورزشی در فعالیت ماجراجویانه استان

عوامل خارجی

فرصت

میانگین

ضریب

رتبه

O1: وجود فارغ التحصیلان متخصص در رشته های تربیت بدنی و گردشگری

4/250

0/052

3

O2: وجود مناطق بکر و دست نخورده در این استان

4/250

0/052

3

O3: ایجاد مشاغل جدید و مورد نیاز

4/250

0/052

3

O4: تغییر انگیزه مسافرت از آرامش به ماجراجویی

3/583

0/044

8

O5: همخوانی روحیه جوانان بومی با ماهیت این حوزه

4/000

0/049

5

O6: وجود صنایع مادر در استان و حمایت آنان در تولید زیرساخت های گردشگری ماجراجویانه

3/167

0/038

9

O7: وجود سرمایه گذاران مشتاق در استان

3/083

0/037

10

O8: بهبود زیر ساخت هتل و تاسیسات شهری و روستایی

3/750

0/046

7

O9: برگزاری دوره های مربیگری

4/583

0/056

1

O10: قرار گرفتن کردستان از لحاظ جغرافیایی در مرز کشور

4/333

0/053

2

O11: وجود داد و ستد و بازار وسیع در استان

3/833

0/047

6

O12: ارتباط نزدیک با شهرها و کشورهای همسایه

4/167

0/051

4

آینده مطلوب وآرمانی

میانگین

ضریب

رتبه

A1: یکی از مقاصد مهم برای تیم های ورزشی جهت برپایی اردوها در این استان

4/417

0/054

3

A2: اشتغال افراد جویای کار در استان

4/417

0/054

3

A3: افزایش انگیزه سرمایه گذاران جهت سرمایه گذاری در بخش گردشگری ورزشی

4/000

0/049

5

A4: ایجاد زیرساخت و تجهیزات مناسب

4/250

0/052

4

A5: افزایش جذب گردشگران داخلی و خارجی

4/250

0/052

4

A6: افزایش مدت اقامت گردشگران خارجی در این استان

4/500

0/055

2

A7: ساخت تفرجگاه و اقامتگاه ها در مکان های مناسب

4/750

0/058

1

A8: باعث ایجاد انگیزه در بین جوانان و مردم محلی و در نتیجه حفظ آثار طبیعی این مناطق

4/500

0/055

2

مجموع

333/82

1

 

تحلیل SOAR بر اساس دیدگاه کارشناسان و مسئولان نشان داد که برگزاری دوره های مربیگری، با میانگین 4/583 و مجموع امتیاز 55، بیشترین رتبه و اولویت را در فرصت­ها، گردشگری ورزشی فعالیت­های ماجراجویانه استان کردستان دارا بود. در بخش گردشگری ماجراجویانه استان کردستان، «ساخت تفرجگاه و اقامتگاه ها در مکان های مناسب» با میانگین 4/750 و مجموع امتیاز 57 ، بیشترین رتبه و اولویت را در نقاط آینده مطلوب و آرمانی گردشگری ورزشی فعالیت­های ماجراجویانه استان کردستان داشت . هم چنین، «حفاظت از محیط زیست» با میانگین 4/667 و مجموع امتیاز 56 ، بیشترین رتبه و اولویت را در بخش نتایج گردشگری ورزشی فعالیت­های ماجراجویانه استان کردستان داشتند.

برای تدوین برنامه راهبردی، به ماتریس عوامل داخلی و خارجی تاثیر گذار نیاز است. ماتریس داخلی و خارجی مطابق نمودار 1 از دو محور تشکیل شده که در یکی میانگین نهایی حاصل از ماتریس ارزیابی عوامل خارجی و دیگری میانگین نهایی حاصل از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی قرار می گیرد. این ماتریس از سه منطقه رشد و ساخت، حفظ و نگهداری و برداشت و کاهش تشکیل شده است:

میانگین نهایی ماتریس عوامل داخلی (IFE)

ضعیف

0 تا 99/1

متوسط

2 تا 99/3

قوی

4 تا 5

42/4

 

میانگین نهایی ماتریس عوامل خارجی (EFE)

 

حفظ و نگهداری

رشد و ساخت

رشد و ساخت

بالا 4 تا 5

12/4

 

برداشت و کاهش

حفظ و نگهداری

رشد و ساخت

متوسط

2 تا 99/3

 

برداشت و کاهش

برداشت و کاهش

حفظ و نگهداری

پایین

0 تا 99/1

 

نمودار 1: ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی (EI)

همان طور که در نمودار 1 نشان داده شده است، موقعیت گردشگری ورزشی ماجراجویانه استان با مختصات 422/4 عوامل داخلی و 117/4 عوامل خارجی قرار می­گیرد. در نتیجه راهبرد استخراجی، راهبرد رشد و ساخت می­باشد.

جذابیت نسبی راهبرد­های انتخاب شده(راهبرد رشد و ساخت) برای ارائه یک چارچوب تحلیلی توسعه گردشگری اهمیت زیادی دارد.

 

جدول 3: ماتریس QSPM

عوامل اصلی تعیین کننده موفقیت

ضریب

 

توسعه محصول

 

توسعه بازار

نفوذ در بازار

 

فرصت

ضریب

رتبه

نمره

رتبه

نمره

رتبه

نمره

O1: وجود فارغ التحصیلان متخصص در رشته های تربیت بدنی و گردشگری

0/052

 

3

 

0/156

3

0/156

4

0/208

O2: وجود مناطق بکر و دست نخورده در این استان

0/052

4

0/208

3

0/156

3

0/156

O3: ایجاد مشاغل جدید و مورد نیاز

0/052

2

0/104

3

0/156

3

0/156

O4: تغییر انگیزه مسافرت از آرامش به ماجراجویی

0/044

4

0/176

4

0/176

3

0/132

O5: همخوانی روحیه جوانان بومی با ماهیت این حوزه

0/049

3

0/147

3

0/147

2

0/098

O6: وجود صنایع مادر در استان و حمایت آنان در تولید زیرساخت های گردشگری ماجراجویانه

0/038

1

0/038

2

0/076

2

0/076

O7: وجود سرمایه گذاران مشتاق در استان

0/037

2

0/074

2

0/074

3

0/111

O8: بهبود زیر ساخت هتل و تاسیسات شهری و روستایی

0/046

3

0/138

3

0/138

2

0/092

O9: برگزاری دوره های مربیگری

0/056

2

0/112

2

0/112

3

0/168

O10: قرار گرفتن کردستان از لحاظ جغرافیایی در مرز کشور

0/053

1

0/053

4

0/212

1

0/053

O11: وجود داد و ستد و بازار وسیع در استان

0/047

4

0/188

3

0/141

3

0/141

O12: ارتباط نزدیک با شهرها و کشورهای همسایه

0/051

-

-

4

0/204

-

-

آینده مطلوب وآرمانی

ضریب

رتبه

نمره

رتبه

نمره

رتبه

نمره

A1: یکی از مقاصد مهم برای تیم های ورزشی جهت برپایی اردوها در این استان

0/054

3

0/162

3

0/162

2

0/108

A2: اشتغال افراد جویای کار در استان

0/054

2

0/108

3

0/162

3

0/162

A3: افزایش انگیزه سرمایه گذاران جهت سرمایه گذاری در بخش گردشگری ورزشی

0/049

3

0/147

3

0/147

3

0/147

A4: ایجاد زیرساخت و تجهیزات مناسب

0/052

3

0/156

3

0/156

2

0/104

A5: افزایش جذب گردشگران داخلی و خارجی

0/052

3

0/156

4

0/208

3

0/156

A6: افزایش مدت اقامت گردشگران خارجی در این استان

0/055

3

0/165

4

0/22

4

0/22

A7: ساخت تفرجگاه و اقامتگاه ها در مکان های مناسب

0/058

4

0/232

3

0/174

2

0/116

A8: باعث ایجاد انگیزه در بین جوانان و مردم محلی و در نتیجه حفظ آثار طبیعی این مناطق

0/055

2

0/11

2

0/11

-

-

قوت

ضریب

رتبه

نمره

رتبه

نمره

رتبه

نمره

S1: تنوع آب و هوایی و چهار فصل بودن استان

0/072

3

0/216

4

0/288

2

0/144

S2: فرهنگ­پذیری منطقه و مردم محلی در قبال حضور پدیده های نو

0/063

1

0/063

3

0/189

3

0/189

S3: دارا بودن پتانسیل طبیعی مانند کوهستان، دشت

0/072

3

0/216

4

0/288

3

0/216

S4: وجود قشر جوان و علاقه­مند به فعالیت در این زمینه

0/067

2

0/134

3

0/201

4

0/268

S5: تجربی بودن این رشته و آموزش آسان آن

0/063

2

0/126

-

-

3

0/189

S6: محتوای جدید و متفاوت گردشگری ورزشی

0/064

4

0/256

3

0/192

3

0/192

S7: امنیت اجتماعی جهت برگزاری رقابت و تورهای ورزشی

0/069

3

0/207

2

0/138

2

0/138

S8: مهیا بودن مسیرهای گردشگری ورزشی مناسب

0/063

3

0/189

3

0/189

3

0/189

نتایج

ضریب

رتبه

نمره

رتبه

نمره

رتبه

نمره

R1: کاهش نرخ بیکاری

0/068

2

0/136

2

0/136

3

0/204

R2: حفاظت از محیط زیست

0/070

2

0/14

3

0/21

3

0/21

R3: افزایش درآمد برای مناطق بومی

0/069

2

0/138

3

0/207

3

0/207

R4: تخلیه انرژی های انباشته درونی و ایجاد روحیه نشاط و بالندگی عمومی

0/065

1

0/065

2

0/13

-

-

R5: ایجاد زمینه گسترش روابط با ملل دیگر

0/067

4

0/268

4

0/268

2

0/134

R6: افزایش امید به زندگی و مبارزه با بیماریهای شایع از قبیل بیماری های روانی و  افسردگی

0/065

1

0/065

-

 

1

0/065

R7: افزایش حس رقابت و برتری جویی و تقویت حس جسارت و سلحشوری در بین جوانان

0/064

-

-

1

0/064

-

-

مجموع

 

85

4/849

98

5/587

83

4/749

                     

در مرحله آخر به منظور انتخاب بهترین و مناسب­ترین راهبرد توسعه گردشگری ورزشی ماجراجویانه در محدوده مورد مطالعه، به مقایسه امتیاز­های به دست آمده از هر کدام راهبرد­ها پرداخته شده است. جهت تعیین مناسب­ترین راهبرد، امتیازهایی که از راهبرد­ها به دست آمده با یکدیگر مقایسه گردیده است:

جدول4: اولویت­بندی راهبرد­ها

راهبرد

توسعه محصول

توسعه بازار

نفوذ در بازار

امتیاز

849/4

587/5

749/5

اولویت

2

1

3

همان­طور که در جدول 4 نشان داده شده است، ابتدا راهبرد توسعه بازار با امتیاز 587/5، سپس توسعه محصول با امتیاز 849/4 و در آخر نفوذ در بازار با امتیاز  749/4 قرار دارد.

بحث و نتیجه گیری

بر اساس اطلاعات به دست آمده از نظرات کارشناسان و مسئولان، بالاترین امتیاز نقاط قوت گردشگری ورزشی ماجراجویانه استان کردستان، مربوط به تنوع آب و هوایی استان و همچنین دارا بودن پتانسیل طبیعی با میانگین 750/4 و  پایین­ترین امتیاز مربوط به فرهنگ­پذیری منطقه و مردم محلی در قبال حضور پدیده­های نو، تجربی بودن این رشته و آموزش آسان آن و مهیا بودن مسیرهای گردشگری ورزشی مناسب با میانگین 167/4 بودند. از این رو، استان کردستان برای توسعه گردشگری ورزشی ماجراجویانه با توجه به آب و هوا، مناطق کوهستانی با ارتفاع بیش از 300 متر از سطح دریا و جنگل های بلوط صعب العبور استان و وجود جاذبه­های گردشگری متنوع روستایی ازجمله رود خروشان سیروان و جاذبه­های گردشگری شهری دریاچه آب شیرین زریوار می­تواند زمینه را برای گردشگری ماجراجویانه فراهم کند. مدیران هم به نوبه خود باید برنامه­هایی را برای آموزش این رشته و مسیرهای گردشگری ماجراجویانه ورزشی استان در نظر بگیرند.

در بررسی فرصت­های گردشگری ورزشی ماجراجویانه استان، برگزاری دوره­های مربیگری با میانگین 583/4 در رتبه اول و وجود سرمایه گذاران مشتاق در استان با میانگین 083/3 در رتبه آخر قرار دارد. مدیران گردشگری استان می­توانند با تکیه بر دوره­های مربیگری و برگزاری متنوع و با کیفیت آن زمینه ­آوردن افراد زیادی را به این استان فراهم کنند که این مورد به خودی خود یکی از فرصت­های مهم توسعه گردشگری استان به شمار می­آید و مدیران جهت توسعه گردشگری ماجراجویانه باید به آن توجه کنند. پژوهش حاضر از نظر بررسی نقاط قوت و فرصت­ها با پژوهش های گومز و راو(2019)، چقاجردی (1393)، گودرزی­ و همکاران(1393) و رهبری و همکاران (1393) همخوانی داشت با این تفاوت که پژوهش های قبلی به‌طور کلی گردشگری ورزشی را بررسی کرده­اند و پژوهش حاضر یکی از زیر مجموعه­های گردشگری ورزشی، یعنی گردشگری ماجراجویانه استان کردستان، را بررسی کرده است.

 در بررسی آینده مطلوب و آرمانی گردشگری ورزشی ماجراجویانه استان، ساخت تفرجگاه و اقامتگاه­ها در مکان­های مناسب با میانگین 750/4 در رتبه اول و افزایش انگیزه سرمایه گذاران جهت سرمایه­گذاری در بخش گردشگری ورزشی با میانگین 4 در رتبه آخر قرار دارد. هویت مکان و حفظ آن مسئله­ای است که وقتی برای راه اندازی یک اقامتگاه گردشگری اقدام می­شود، باید بیش از هرچیز به آن توجه گردد، چرا که در نظر گرفتن محیط اجتماعی و طبیعی اطراف آن و برنامه ریزی برای آن مسئله ای است که اگر به خوبی انجام شود می توان قدمی محکم تر در جهت توسعه پایدار گردشگری منطقه و همچنین موفقیت بی چون و چرای اقامتگاه گردشگری برداشت.

در بررسی نتایج گردشگری ورزشی ماجراجویانه استان، حفاظت از محیط زیست با میانگین 667/4 در رتبه اول و افزایش حس رقابت و برتری جویی و تقویت حس جسارت و سلحشوری در بین جوانان با میانگین 25/4 در رتبه آخر قرار دارد. بی تردید، وجود گردشگران برای  محیط زیست مناطق گردشگری ضررها و زیان­هایی همچون: تخریب اراضی زراعی و باغی، تخریب چشم انداز روستاها، انباشت زباله و افزایش ساخت و ساز بی رویه، آلودگی آب، رکود فعالیت های گردشگری و دامداری، تخریب پوشش گیاهی ونابودی و آزار گونه های جانوری و دست اندازی به حریم منابع طبیعی نظیر رودخانه­ها را به همراه دارد. به همین دلیل به مدیران مناطق گردشگری پیشنهاد می­شود که تمهیدات و زمینه لازم را برای حفاظت از محیز زیست داشته باشند، چون بدون برنامه ریزی ممکن است نتایج زیان بار زیادی برای آن مناطق اتفاق بیافتد. پژوهش حاضر از نظر بررسی نقاط آینده مطلوب و آرمانی و نتایج با پژوهش های کریمی و همکاران (1398)، عبدی نیان (1397)، چقاجردی و همکاران (1395) و مجیدی و محرم زاده (1395) هم­سو بود.

همچنین بر اساس ماتریس IE موقعیت گردشگری ورزشی ماجراجویانه استان با مختصات 422/4 عوامل داخلی و 117/4 عوامل خارجی برای رسیدن به توسعه این نوع گردشگری در استان، راهبرد رشد و ساخت است و بر اساس ماتریس QSPM ، راهبرد­ها اولویت­بندی شد که بر این اساس رتبه اول برای راهبرد توسعه بازار با امتیاز 587/5 ، سپس توسعه محصول با امتیاز 849/4 و در آخر نفوذ در بازار با امتیاز  749/4 قرار دارد. در همین راستا در بعد داخلی برای اینکه بتوان فعالیت­های مختلف گردشگری ورزشی ماجراجویانه را اجرا نمود، ابتدا باید زیر ساخت­های خود (احداث مراکز اقامتی، فرودگاه و ...) را ایجاد، تقویت و توسعه داد. سپس در بخش ورزش، مشخص شدن مکان برگزاری مکان برگزاری فعالیت ورزشی- ماجراجویانه، پیدا کردن افراد با استعداد در این زمینه، شناسایی ورزش های ماجراجویانه شاخص و منحصر به فرد، مشخص شدن بازگشت سود برگزاری چنین فعالیت­هایی و در بعد خارجی تبلیغات گسترده و جهانی، فراهم آوردن شرایط و گرفتن میزبانی ورزش هایی چون رالی ماشین، موتور، دوچرخه، قایقرانی در آب­های خروشان، کایت و پاراگلایدر، صخره نوردی و ... باید اجرا شود. البته باید توجه داشت تمامی این مراحل با توجه به رعایت اصول گردشگری پایدار باشد و بدون ایجاد برنامه­ریزی و راهبرد اصولی امکان پذیر نمی­باشد.

در محموع، این پژوهش گام را از پژوهش های قبلی خود فراتر گذاشته و به بررسی آینده مطلوب و آرمانی و نتایج حاصل از توسعه گردشگری ورزشی ماجراجویانه کردستان پرداخته است. مدل استفاده شده در این پژوهش مدل SOAR است که می­توان آن را هم به عنوان نقطه قوت(جدید بودن مدل، به دست آمدن آینده مطلوب و آرمانی و نتایج گردشگری ورزشی استان و ..) و هم ضعف پژوهش (نداشتن منابع قابل‌مقایسه از نظر ارزیابی مدل) در نظر گرفت. علاوه براین با توجه به اینکه بستر گردشگری طبیعی ورزشی  وماحراجویانه در روستاها و مناطق کوهستانی، مناطق بکر طبیعی و کمتر توسعه یافته استان کردستان فراهم است و نیز اشتغال زایی و توزیع عادلانه ثروت از دغدغه­های مدیران ارشد کشور محسوب می­گردد، ترویج گردشگری ورزشی به ویژه گردشگری ورزشی ماجراجویانه در روستاها می­تواند به عنوان یکی از عوامل توسعه گردشگری و جذب گردشگر مورد توجه مدیران استان قرار بگیرد. ضروری است برنامه ­ریزان و دست اندرکاران کشوری و محلی با فراهم آوردن زیرساخت های لازم، بستری مناسب جهت توسعه گردشگری طبیعی ورزشی و ماجراجویانه در استان کردستان فراهم کنند.

 

  • منابع

    • احسانی، محمد؛ هنرور، افشار؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ هنری، حبیب و جردن، فیونا.(1389). «تعیین عوامل مهم در کیفیت بسته­های گردشگری ورزشی در کشور». نشریه مدیریت ورزشی. 4(2)،صص 5-26.
    • چقاجردی، ایمان؛ عباسی، علیرضا و عبداله پور، داود. (۱۳۹۳). «بررسی نقش توانمندی های رودخانه ها در توسعه گردشگری ورزشی استان اصفهان با استفاده از مدل SWOT». همایش ملی آب، انسان و زمین، اصفهان. شرکت توسعه سازان گردشگری اصفهان، صص 1-17.
    • رهبری، سمیه؛ گودرزی، ابوالفضل و استکی، مصطفی. (1393). «عوامل مؤثر بر گردشگری ورزشی استان اصفهان». اولین همایش بین المللی علمی راهبردی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران، چالش­ها و چشم اندازها. مشهد، پژوهشگاه گردشگری جهاد دانشگاهی، صص 1-13.
    • زیتونلی، عبدالحمید؛ هنری، حبیب و فراهانی، ابوالفضل. (1391). «شناسایی توانمندی­های گردشگری ورزشی استان گلستان». پژوهش های معاصر در مدیریت ورزشی، 1(1)، صص 71-83.
    • شارپلی، ریچارد و تلفر، دیوید. (1391). برنامه ریزی و توسعه گردشگری در کشورهای در حال توسعه. ضرغام بروجنی. چاپ اول، تهران: مهکامه
    • عباسی، سارا؛ رجاییان، بیژن و اشراقی، حسام. (1396). «بررسی و اولویت بندی راهکارهای جذب توریسم ماجراجویانه در راستای توسعه گردشگری ورزشی استان اصفهان». دومین کنفرانس بین المللی پژوهش های کاربردی در تربیت بدنی، علوم ورزشی و قهرمانی. تهران، دانشگاه صالحان، صص 1-15.
    • عبدی نیان، فهیمه. (1397). «تحلیل وضعیت گردشگری ورزشی با تاکید بر فعالیت ماجراجویانه استان اصفهان با استفاده از مدل SOAR». سومین همایش بین المللی گردشگری، جغرافیا و محیط زیست پاک. همدان، دبیرخانه دائمی همایش، صص 1-11.
    • کریمی، جواد؛ سلطانیان، لیلا و بجانی، ابوالفضل. (1398). «طراحی مدل توسعه گردشگری ماجراجویانه ورزشی؛ نظریه داده بنیاد». مطالعات مدیریت ورزشی.
    • گودرزی، ابوالفضل؛ رهبری، سمیه وعباسی، الهه. (1393). «بررسی توانمندی­ها و زیرساخت­های گردشگری ورزشی استان اصفهان از دیدگاه مدیران و کارشناسان ورزشی و گردشگری». کنفرانس بین المللی مدیریت در قرن 21، تهران، موسسه مدیران ایده پرداز پایتخت ویرا، صص 12-23.
    • مجیدی، چالاک و محرم زاده، مهرداد. (1395). «راهبرد توسعه ورزش های ماجراجویانه در شهر سنندج با استفاده از تحلیل SWOT». دوفصلنامه پژوهش در مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی. 6(12)، صص 27-44.
    • محرم زاده، مهرداد و ایمان زاده، مسعود. (1398). «بررسی راهکارهای توسعه گردشگری ورزشی ماجراجویانه در استان اردبیل». مدیریت و توسعه ورزش. 8(4)، صص 2-17.
    • معین فرد، محمد رضا؛ شوشی نسب، پروین و کاظم نژاد، انوشیروان. (1393). «راهبردهای توسعه گردشگری ورزشی تفریحی در ایران». فصلنامه مدیریت توسعه ورزش. 2، صص 1-17 .
    • Badau, D., & Badau, A. (2018). “The motric, educational, recreational and satisfaction impact of adventure education activities in the urban tourism environment”. Sustainability, 10(6): 1-13; doi:10.3390/su10062106
    • Buckley, R. C. (2018). “Analysing adventure: a leisure lifepsychle”. Annals of Leisure Research, 21(5): 533-538. org/10.1080/11745398.2017.1361333.
    • Buzzacott, P., & Mease, A. (2018). “Pediatric and adolescent injury in aquatic adventure sports”. Research in sports medicine, 26: 20-37.
    • Cater, C., Funk, D., & Low, T. (2018). “Adventure racing and active lifestyles”. Annals of leisure research, 21(5), 605-61
    • Demirović, D., Petrović, M., Freinkina, I., & Dovgalyuk, I. (2019). “An examination of motives for engagement in active sports tourism”. In 4th International Conference on Innovations in Sports, Tourism and Instructional Science (ICISTIS 2019). Atlantis Press.
    • Giddy, J. K., & Webb, N. L. (2018). “The influence of the environment on adventure tourism: from motivations to experiences”. Current issues in tourism, 21(18): 2124-2138.
    • Gomez A T., & Rao A. (2019). “Adventure and Extreme Sports”. Medical Clinics, Volume 100, Issue 2, 371–391.
    • Hallman, K. Feiller, S. Breue, C. H. (2012). “Sport motivation as driver for segmenting sport tourists in coastal regions”. Tourism Review, 67) 2:( 4-12.
    • Houge Mackenzie, S., & Brymer, E. (2018). “Conceptualizing adventurous nature sport: A positive psychology perspective”. Annals of Leisure Research, 1-13.
    • Hungenberg, E., Ouyang, L., & Gray, D. (2019). “Measuring the Information Search Behaviors of Adventure Sport Tourists”. Event Management, 23(1):75-91.
    • Jatmiko, (2015). “Sport tourism development in Indonesia”. Sports Sciences, 3: 257- 276
    • Jiang, , Zhang ,J. , Zhang ,H & Yan ,B .(2018). Natural soundscapes and tourist loyalty to nature-based tourism destinations: the mediating effect of tourist satisfaction”. Journal of Travel & Tourism Marketing, Volume 35, Issue 2. 218-230. doi.org/10.1080/10548408.2017.1351415
    • Kim, W. Jun, H. Walker, M. Drane, D. (2015). “Evaluating the perceived social impacts of hosting large- scale sport tourism events: scale development and validation”. Tourism, Management.48: 21-32
    • Kruger, M., Van der Merwe, P., Bosch, Z. J., & Saayman, M. (2018). “Adventure activity preferences in South African national parks”. South African Journal for Research in Sport, Physical Education and Recreation, 40(1): 1-23.
    • Newman, T. J., Kim, M., Tucker, A. R., & Alvarez, M. A. G. (2018). “Learning through the adventure of youth sport”. Physical Education and Sport Pedagogy, 23(3), 280-293.
    • Roche, S. Speake, D. Joseph, M. (2013). “A model of aborting event tourism as Economic development”. Sport Business and Management, 319(2): 147-157.