نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار، دانشگاه خوارزمی E-mail: Saffari.marjan@khu.ac.ir
چکیده
هدف این مطالعه، شناسایی و رتبهبندی مهمترین عوامل ساختاری موثر بر همگانی شدن ورزشهای تفریحی در ایران بود. مطالعه حاضر به روش آمیخته اکتشافی و در دو فاز کیفی و کمی و به صورت پی در پی انجام شد؛ در مرحله اول با روش نمونهگیری هدفمند و تکنیک گلوله برفی به 28 متخصص حوزه ورزشهای تفریحی در ایران مراجعه و از طریق مصاحبه عمیق به جمع آوری اطلاعات از آنها پرداخته شد. سپس دادههای حاصل از بیست و هشت مصاحبه به روش تئوریسازی دادهبنیاد در سه مرحله کدگذاری و تجزیه و تحلیل گردید. نتیجه گروهبندی دادهها، هفت عامل ساختاری اثر گذار را نشان داد. در مرحله دوم، پرسشنامهای براساس یافتههای مرحله اول و ادبیات موضوع طراحی و پس از بررسی و تایید ویژگیهای روانسنجی آن بین 301 نفر از کارشناسان، مدیران و دانش پژوهان ورزشبرایهمه ایران که به روش نمونهگیری تصادفی طبقهای تعیین شده بودند، توزیع و جمع آوری گردید. سپس از طریق تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی با در نظرگرفتن ضرایب مسیر برای پیش بینی عوامل تاثیرگذار ساختاری به ترتیب اهمیت مشخص شدند که عبارت اند از: رسانههای سازمانی، منابع مالی، قوانین و مقررات، منابع انسانی، تجهیزات و زیرساخت، فناوری و سازمانهای همکار. نتایج مطالعه حاضر بیانگر اهمیت رسانههای سازمانی، منابع مالی و قوانین و مقررات به منظور فراهم آوردن ساختاری مناسب برای همگانی شدن ورزش در ایران است؛ درحالی که شاهد هستیم بیشترین توجه سازمانها و نهادهای مرتبط از نظر رسانهای، تزریق منابع مالی و حتی تدوین قوانین و مقررات به ورزش حرفه ای و قهرمانی است.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Structural Factors of Sport for All in Iran with Mixed Method Research Design
نویسنده [English]
- Marjan Saffari
Assistant Professor, Kharazmi University
چکیده [English]
The objective of this study was to identify and rate the most important structural factors influencing popularity of recreational sports in Iran. This study was performed consecutively using the exploratory mixed method in a quantitative and a qualitative phase. In the first stage, the targeted sampling method and the snowball sampling method were used to select 28 experts at recreation sports in Iran. Information on these experts was gathered through depth interviews. Next, data from twenty eight interviews was encoded and analyzed in three steps based on the Grounded Theory. As a result of grouping the data, seven effective structural factors were identified. In the second stage, a questionnaire was designed on the basis of previous findings and the research literature. After examining and confirming the psychometric features of the questionnaire, it was distributed among 301 experts, managers and researchers active in the field of public sports in Iran. The respondents were selected using the stratified sampling method and questionnaires were collected following completion. Afterwards, a hierarchical regression analysis was performed considering the predictor path coefficients so as to determine structural effective factors in the order of significance. These factors included the following: organizational media, financial resources, rules and regulations, human resources, equipment and infrastructure, technology and partner organizations. Research results reflected the importance of organizational media, financial resources, and rules and regulations in providing a structure suitable enough for popularity of sports in Iran.
کلیدواژهها [English]
- Sport for All
- Structural Factors and Recreational Sports
عوامل ساختاری ورزشبرایهمه در ایران با رویکرد تحقیق آمیخته
مرجان صفاری[1]
تاریخ دریافت مقاله: 2/7/1393
تاریخ پذیرش مقاله:14/7/1393
مقدمه
ورزشبرایهمه[2] یا ورزش همگانی، جنبش جهانی ورزشهای تفریحی[3] است که از سال 1969 در بسیاری از کشورهای پنج قاره با نیتی یکسان رسمیت یافته است. ورزش به هرفردی بدون توجه به جنسیت، نژاد، مذهب، توانایی جسمانی و اقتصادی تعلق دارد. حق دلبستگی به ورزش، یک حق عمومی برای همه کسانی است که بازی کردن، تمرین کردن و مسابقه دادن در زمانهای آزاد را به عنوان یک لذت و سرگرمی باور دارند(سازمان ورزش برای همه،2010) و سیاست ورزشبرایهمه اتخاذ گردیده است تا آستانه مشارکت ورزشی را پایینتر آورد و دورنمای ورزشی متکثری فراهم سازد که از ورزش نخبگان، ورزش رقابتی، ورزشتفریحی و تفریحات ورزشی متشکل باشد(رنسن[4]، 1983). ویژگیهای جنبش مدرن ورزش برای همه شامل تغییر تدریجی از تفکر ابزاری به تفکری است که اهداف فردی مانند سلامت و تناسب روانی و جسمی، لذت و خوشحالی را جزء واضحی از ورزش می داند. سلامتی، تناسب، ظاهر ورزشکاری، خودباوری و خودبیانگری به خودی خود ارزش یافتهاند و از جنبههای اصلی فردی ساختن اهداف ورزش هستند. یک ویژگی دیگر تفکر مدرن و ایده هستهای ورزشبرایهمه به وجود آوردن دمکراسی در ورزش است تا فارغ از سن، جنسیت، طبقهاجتماعی همه امکان برخورداری یکسان از امکانات ورزشی را داشته باشند(هارتمن[5]،1999). دولتها در سالهای اخیر، به دنبال استفاده از ورزش به عنوان یک مقیاس در مهندسی اجتماعی جهت کاهش جرائم و تخلف، کاهش چاقی در جوانان و دستیابی به ظرفیت اجتماعی بالاتر در گروههای فرعی بودهاند(هالیهان[6]،2005) و در روند برنامهریزی، نظارت و پیشرفت تجارب اوقات فراغت، بر تفریح و بازیهای فعال به عنوان بازدارندههای بیماری و امراض مرتبط سرمایه گذاری کنند(رس و گری[7]،2012)؛ به طوری که ورزشهایتفریحی به شیوهای استاندارد به منظور ارتقای سلامت فردی و کیفیت زندگی تبدیلشدهاند (چن[8]،2011). ورزش تفریحی شامل ورزشهایی به منظور ارتقای آمادگی جسمانی و مفرح است(مول[9]،2005). تسای[10] (2008) ورزشهای تفریحی را به عنوان ورزشهایی که با هدف تفریح انجام می شوند و شدت فعالیت در آنها مد نظر نیست، تعریف میکند. این ورزشها شامل آن دسته از فعالیتهای جسمانی هستند که به طور آزادانه انتخاب، برنامهریزی و سازماندهی میشوند و از طریق این فعالیتهای ورزشی، فرد می تواند شاخصهای جسمانی و روانی خود را ارتقا دهد، تفریح کند و فعالیتهای چالشی و ماجراجویانه را در قالب حس تعلق اجتماعی تجربه نماید(تسای،2008).
یکی از چالشهای پیش روی توسعه حوزه ورزشهای تفریحی یا همان اجرایی شدن سیاست ورزشبرایهمه، ایجاد فرصتهای مطلوب ورزشی دردسترس، متنوع، ارزان و ایمن برای تمام آحاد جامعه است. تحقیقات زیادی به شناسایی عوامل و راهکارهای توسعه این حوزه از ورزش پرداخته اند. لیو و همکاران[11](2009) با بررسی وضعیت تسهیلات ورزش عمومی در انگلستان بیان کردند که بخش عمومی، نقش مهمی در ترویج شرکت همه گروههای جامعه در فعالیتهای ورزشی ایفا مینماید؛ اما نابرابریهایی وجود دارند که در طبقهبندی اجتماعی، سن، قومیت و ناتوانی جسمی نمود پیدا میکنند. نابرابریهای ورزشی در اثر کنش پیچیدهای میان فاکتورهای فرهنگی، اجتماعی، جغرافیایی و اقتصادی به وجود میآیند و فاکتورهای موفقیتآمیز در شاخص دسترسی شامل مکان مناسب در زندگی گروههای هدف مرتبط، قیمتهای مناسب و برنامههای ویژه برای گروههای هدف(جوانان، بالای 60 سالها، معلولین و ...) است. ویکر و همکاران[12] (2009) نیز نشان دادند که مدیرت ورزش باید برای در دسترس ساختن امکانات ورزشی برای تمام گروههای سنی مشارکت داشته باشد. نتایج این پژوهش نشان داد که دسترسی به اماکن ورزشی بدون توجه به شرایط اجتماعی- اقتصادی، بر الگوی فعالیت ورزشی افراد تاثیر زیادی میگذارد و اثر انواع خاصی از اماکن ورزشی بین گروهای سنی متفاوت است. بارسلونا و رس[13] (2004) نیز در مطالعهای به بررسی ویژگیهای مدیران ورزشهای تفریحی پرداختند و 4 مولفه تکنیکهای مدیریتی(نقش های پایهای مدیریت، مدیریت منابع انسانی، بودجه بندی، حل مساله و مهارتهای ارتباطی موثر)، برنامهریزی ورزشی، مدیریت بازرگانی(مهارت های مدیریتی رده بالاتر مانند اشراف به مسائل قانونی و قانونگذاری، تکنیکهای بازاریابی، اصول مالی و اقتصادی، برنامهریزی استراتژیک و فناوری اطلاعات) و جنبه تئوریکی را به عنوان شاخصهای اثر گذار مدیران حوزه ورزشهای تفریحی ذکر کردند. هالیهان(2005) در مطالعهای به توسعه چهارچوبی برای تحلیل تدوین سیاستگذاری بخش عمومی ورزش انگلستان می پردازد. الگوی مراحل، تحلیل سازمانی، الگوی چند مرحلهای جریان و ساختار ترکیبی پشتیبان را ارائه میکند و سپس ساختاری مناسب برای سیاستگذاری بخش عمومی ورزش که بر نقاط قوت ساختارهای موجود تاکید دارد، ارائه مینماید و تاکید ویژهای بر ساختارهای متقابل همکاری همه نهادها در این حوزه دارد. پرنتا و هاروی[14] (2009) یک مدل مشارکتی برای توسعه ورزش دارای سه حلقه بازخوردی ارائه کردند. مشارکت بین دو یا تعداد بیشتری سازمان پیشرو، مدیریت مشارکتی و ارزیابی مشارکت که به بخشهای پیشرو و مدیریتی بازخورد میدهد. مشارکت پیشروها شامل هدف پروژه، محیط، طبیعت مشارکت کنندگان و برنامه ریزی مشارکت میباشد. جنبههای مدیریت مشارکتی شامل ویژگیهای مشارکت، ارتباطات و تصمیم گیری است و مولفههای ارزیابی مشارکت شامل نوع ارزیابی و تعیین موفقیت و اثربخشی است.
نتایج مطالعات حاضر نشان از تنوع و گستردگی مطالعات در این حوزه دارد. برای دسته بندی عوامل موثر بر اجرایی شدن سیاست ورزشبرایهمه از سطوح تجزیه و تحلیل تئوریهای مدیریت استفاده شد که هر تئوری دارای سطوح تجزیه و تحلیل است؛ به گونهای که در قلمرو یا سطوح خاصی مطرح می شود. تئوریها به طور کلی شامل سه قلمرو یا سطح رفتاری، ساختاری و محیطی هستند. به عبارت دیگر، هر پدیده مدیریتی، قابل مطالعه در سه سطح است: 1- در رابطه با رفتار انسان در سازمان که سطح خرد به شمار می آید. 2- در رابطه با ساختار سازمان که سطح میانی این علم به شمار می آید. 3- در رابطه با محیطی که سازمان را احاطه کرده و با آن تعامل دارد(میرزایی اهرنجانی؛امیری،1381). در مطالعه حاضر به سطح میانی یا همان عوامل ساختاری ورزشبرایهمه پرداخته میشود. این سطح در همگانیشدن ورزشهایتفریحی بیشترین تاثیر را دارد (صفاری،1391). منظور از سطح ساختاری مسیرها، کانالها و ظروفی هستند که فرایندها و عملیات ورزشهای تفریحی ایران در آن جاری است و شامل عوامل نرم و سخت جهت تحقق بخشیدن به سیاست ورزشبرایهمه در جامعه ایرانی است.
بدون شک، همگانی کردن ورزش در ایران و فراهم آوردن فرصتهای دردسترس، متنوع، ارزان و ایمن در کشوری با وسعت، جمعیت و تنوع جغرافیایی ایران امری ساده نخواهد بود. متاسفانه، در ایران مطابق اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حال حاضر 18 میلیون نفر کم تحرک، 9 میلیون نفر چاق و 15 میلیون نفر دارای کلسترول بالا هستند و در دو دهه گذشته میزان مبتلایان به دیابت به عنوان سومین عامل تهدید کننده سلامت جامعه 150 درصد رشد کرده است. کم تحرکی از عوامل اصلی چاقی و اضافه وزن است و چاقی، زمینه ساز مخاطرات بعدی برای سلامت جسمی و روانی ایرانیان است(وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی،1393). همچنین، مطابق آمار موجود، میزان مشارکت در ورزش نیز وضعیت مطلوبی ندارد و آخرین آمار قابل استناد حاکی از مشارکت کمتر از 20 درصد مردم است(غفوری، 1386). از این رو، مطالعه حاضر به دنبال شناسایی و سپس اولویتبندی مهمترین عوامل ساختاری و زیربخشهای هریک در ورزشهای تفریحی- براساس ادبیات پیشینه و نظر خبرگان داخلی با توجه به شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ایران- است تا بتوان با معرفی آنها به مدیران وتصمیم سازان سازمانهای مرتبط و دانش پژوهان این حوزه، بستر توسعه ورزشهای تفریحی و اجرایی شدن سیاست ورزشبرایهمه در ایران را فراهم ساخت.
روششناسی پژوهش
- روش تحقیق
این مطالعه به روش آمیخته[15] اکتشافی در دو مرحله و به صورت پی در پی انجام شد. در طرحهای تحقیق آمیخته اکتشافی، پژوهشگر درصدد زمینهیابی درباره موقعیتی نامعین است. برای این منظور، ابتدا به گردآوری دادههای کیفی میپردازد. انجام این مرحله، او را به توصیف جنبههای بی شماری از پدیده هدایت میکند. با استفاده از این شناسایی اولیه، امکان صورتبندی درباره پدیده مورد مطالعه فراهم میشود و در مرحله بعد، پژوهشگر از طریق گردآوری دادههای کمی، یافتههای کیفی را مورد آزمون قرار میدهد(بازرگان،1387). بنابراین، در مطالعه حاضر، ابتدا دادههای کیفی جمع آوری، سپس براساس آنها دادههای کمی جمع آوری شد. مزیت این طرح پژوهشی آن است که ابتدا پدیده مورد بررسی را به نحوی کامل موشکافی میکند، ابعاد و مؤلفههای تشکیلدهنده پدیده را به دست میآورد و پژوهشگر با گوش دادن به آزمودنیها- نه از طریق ابزار از قبل تعیینشده- ابعاد را مشخص میکند(داناییفرد،1386). از آنجا که روشهای تحقیق کمی و کیفی به تنهایی نمیتوانند پیچیدگیهای مسایل و عناصر تشکیل دهنده نظامهای تولید کالا و خدمات را بدون اریب مورد مطالعه قرار دهند، ترکیب این روشها مورد استفاده قرار میگیرد(بازرگان،1387).
- جامعهآماریوحجمنمونه
بخش کیفی: در مرحله اول، با توجه به کیفی بودن مطالعه از نمونه گیری هدفمند و تکنینک گلوله برفی[16] استفاده شد. مشارکتکنندگان در این مرحله، متخصصان حوزههای مدیریت ورزشهای تفریحی در دو بخشی علمی و اجرایی بودند. منظور از متخصص در پژوهش حاضر، افرادی بودند که در سازمانهای مرتبط با ورزشهای تفریحی حداقل سابقه 7 سال مدیریت داشتند و در بخش دانشگاهی از اعضای هیئت علمی که دارای پژوهش یا کتاب در حوزه یاده شده بودند، کمک گرفته شد و در مجموع با 28 نفر مصاحبه انجام گردید.
بخش کمی: در مرحله دوم، جامعه آماری شامل مدیران و کارشناسان سازمانهای ورزشی مرتبط با ورزشهای تفریحی ایران و اعضای هیئتعلمی و دانشجویان دکتری مدیریت ورزشی ایران بودند. حجم نمونه بر اساس جدول مورگان برابر با 301 نفر تعیین شد و روش نمونهگیری به صورت تصادفی طبقهای بود.
- ابزاراندازهگیری
ابزار جمعآوری اطلاعات در این پژوهش در مرحله کیفی، مصاحبه عمیق بود؛ به طوری که ابتدا عوامل ساختاری مرتبط با ورزشبرایهمه در ادبیات داخلی و بین الملل مورد بررسی قرار گرفت و براین اساس راهنمای مصاحبه شامل مولفههای برآمده از ادبیات تدوین شد. سپس با متخصصان ورزشبرایهمه درخصوص عوامل ساختاری موثر در همگانی شدن ورزش های تفریح مصاحبه گردید. در مصاحبه بیست و پنجم، پژوهشگر به نقطه اشباع[17] رسید، ولی مصاحبهها تا مصاحبه با متخصص بیست و هشتم ادامه یافت. منظور از اشباع نظری، قضاوتی است که پژوهشگر بر اساس آن تصمیم می گیرد که نیاز به جمع آوری اطلاعات بیشتر وجود ندارد و اطلاعات جدیدی که به تعریف خصوصیات طبقات کمک کند، به پژوهش وارد نمیشود.
در مرحله دوم، نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل دادههای کیفی برآمده از مصاحبهها و ادبیات موضوع، تبدیل به پرسشنامهای محقق ساخته و 28 گویهای به شرح جدول 1 شد. برای بررسی روایی محتوای پرسشنامه، از 12 نفر متخصص رشته مدیریت ورزش خواسته شد تا گویههای پرسشنامه را مورد بررسی قرار دهند .با توجه به نظر متخصصان، بعضی گویهها حذف و تعدادی نیز اضافه یا اصلاح گردید. سپس پرسشنامه بین 5۰ نفراز اساتید دانشگاه، مدیران و کارشناسان سازمانهای مرتبط با ورزشهای تفریحی توزیع و ضریب آلفای کرون باخ[18] 0.80 تعیین شد. پیش از توزیع، سایر ویژگیهای روانسنجی پرسشنامه از جمله ضریب توافق کندال و ضریب تشخیص آن نیز بررسی و مورد تأیید قرار گرفت.
جدول 1: مولفه و گویههای پرسشنامه
|
ردیف |
مولفه |
تعدادگویه |
|
1 |
منابع انسانی |
4 |
|
2 |
منابع مالی |
5 |
|
3 |
تجهزات و زیرساخت |
5 |
|
4 |
فناوری |
4 |
|
5 |
قوانین و مقررات |
3 |
|
6 |
سازمانهای همکار |
2 |
|
7 |
رسانههای سازمانی |
5 |
|
پرسشنامه |
28 |
|
یافتههای پژوهش
یافتههای پژوهش حاضر در دو بخش کیفی و کمی به شرح زیر بود:
یافته های بخش کیفی
عوامل ساختاری براساس تجزیه و تحلیل داده بنیاد دادههای حاصل از مصاحبه با متخصصان شامل منابع مالی، منابع انسانی، تجهزات و زیرساختها، فناوری، قوانین و مقررات، سازمان های همکار و رسانههای سازمانی بودند که در ادامه ارائه می شود(جدول 2).
- منابع انسانی
کسانی که کار، استعداد و خلاقیتی به سازمان ارزانی میدارند و به آن پویایی میبخشند و از مهمترین منابع به شمار میآیند(استونر،1382). در مطالعه حاضر، منابع انسانی شامل کارکنان ستادی، صف و نیروهای داوطلب می شوند که نقش تعیین کنندهای درسطح سازمانی دارند، زیرا میتوانند از سایر منابع به طور بهینه استفاده نمایند.
- منابع مالی
بدون شک، همگانی شدن ورزش درمیان مردم نیازمند منابع مالی است. در حوزه ورزشهای تفریحی، منابع مالی شامل بودجه دولتی، بودجه نهادهای عمومی، حامیان مالی، کمک های مردمی و در نهایت، حمایت مالی شرکتهای بیمه ای با رویکرد افزایش سطح سلامت عمومی میشود.
- تجهیزات و زیرساختهای ورزشی
این مولفه شامل کلیه ابزارها، دستگاهها و تسهیلات ورزشی مورد نیاز رشتههای ورزشی مختلف(توسعه ورزش همگانی و تفریحی،1382) و همچنین، فضاها و کلیه عوامل تاسیساتی، خدماتی- رفاهی و بهداشتی ورزش همگانی می شود که اجرای فعالیتهای ورزشی را در سطح آموزش، تمرین و رقابت تسهیل می کنند و به طور کلی به دو دسته فضاهای ورزشی و تاسیسات پشتیبان تقسیم میشوند. فضاهای ورزشی خود به دو بخش سرپوشیده و روباز تقسیم شده و فضاها و تاسیسات پشتیبانی نیز به سه بخش تاسیساتی، بهداشتی و رفاهی- خدماتی تقسیم می گردند(توسعه امکانات و زیرساخت،1383). در این مولفه، مطالعه و نیاز سنجی، دسترسی، کیفیت، توزیع عادلانه، ایمنی و طراحی زیبای تجهیزات و زیرساختهای ورزشی مورد نظر است که میتواند بر میزان مشارکت مردم بر ورزشهای تفرحی اثرگذار باشد.
- فناوری
مجموعهای از سخت افزارها، نرم افزارها و شبکههای اطلاعاتی و دانش فنی لازم که برای جمع آوری، پردازش، ذخیرهسازی و توزیع دادهها که می تواند در حوزه ورزشهای تفریحی کشور استفاده شود، در این مولفه مد نظر می باشد(توسعه ورزش همگانی و تفریحی،1382). فناوری می تواند موجب بهبود و ارتقای سایر مولفههای ساختاری شود و پیشتیبان سایر مولفهها در سطح ساختاری است.
- قوانین و مقررات
قانون به معنی قواعد و مقرراتی است که روابط افراد (حقیقی یا حقوقی) جامعه را تنظیم میکند و دارای ضمانت اجرا نیز میباشد و شامل آیین نامهها و اسناد قانونی می شود(توسعه محیط حقوقی،1383). در حوزه ورزشهای تفریحی اسناد توسعهای ورزش همگانی، استانی، شهر و سازمانی مد نظر میباشند. این قوانین و مقررات باید پشتیبان و تسهیل کننده و در عین حال، دارای ضمانت اجرایی در ورزشهای تفرحی ایران باشند.
- سازمان های همکار
منظور از سازمانهای همکار، سازمانهایی هستند که در حوزه ورزشهای تفریحی در سطح ملی، استانی، شهری، روستایی و سازمانی فعالیت می کنند و می توانند شامل سازمانهای دولتی مانند وزارت ورزش و جوانان، آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری و... و سازمان های غیر دولتی مانند فدراسیون ورزشهای همگانی و سایر فدراسیونهای ورزشی و نهادهای عمومی مانند شهرداریها باشند که در حوزه ورزشهای تفریحی کشور فعال هستند. در مطالعه حاضر، وحدت سیاستگذاری و ایجاد هماهنگی، تدوین شرح وظایف روشن و تقسیم کار و ایجاد تعاملات مستمر در بین سازمانها و نهادهای حوزه ورزشهای تفریحی مدنظر است.
- رسانه های سازمانی
رسانه به هر ابزار، سازمان یا نهاد مادی و غیر مادی که حامل پیام باشد، اطلاق می شود، به شرط آنکه پیام منتشره آن از مقبولیت اجتماعی برخوردار باشد و مورد پذیرش جامعه قرار گیرد(صادق فرید،1386). در این مطالعه برای رسانههای سازمانی در ورزشهای تفریحی پنج کارکرد در نظر گرفته شده است: 1- کارکرد آموزش همگانی که رسانهها بیشتر از شیوه های اقناعی استفاده می نمایند؛ به طوری که رسانه ها با عقل و منطق مخاطبان درگیر و از طریق افزایش غنای محتوای آموزشی، تنوع و جذابیت، امکان آموزش اثربخش برای تمام اقشار جامعه، ایجاد انگیزه، ترغیب و متقاعد سازی به منظور مشارکت در فعالیتهای ورزشی اقدام می کنند. 2- در کارکرد اطلاع رسانی، رسانه ها میتوانند به صورت برنامه ریزی شده، دقیق و بهنگام دست به اطلاع رسانی در خصوص رویدادهای ورزشی بپردازند و برای این منظور باید برنامهریزی ساختاری و محتوایی مناسبی برای اطلاع رسانی تهیه شود. همچنین، آگاه سازی و اقدامات ترویجی و تبلیغی به منظور شرکت در فعالیتهای ورزشی نیز از طریق رسانهها امکان پذیر است. 3- در کارکرد بازاریابی اجتماعی، از طریق زمینه سازی امکان تشکیل گروههای ذینفع، شبکه سازی در اقشار مختلف جامعه و همچنین با توجه به پیشرفت روز افزون فناوری اطلاعات و علاقه قشر جوان به شیوههای ارتباط مجازی ایجاد شبکههای مجازی می تواند منجر به افزایش مشارکت مردم در ورزشهای تفریحی شود. 4- کارکرد نوگرایی نیز از طریق معرفی ورزشهای جدید، ایجاد تفکر خلاقانه، نو و مثبت در خلق فعالیت های جسمانی مفرح می تواند به افزایش مشارکت مردم در ورزش منجر گردد. 5- در کارکرد نظارتی، رسانه ها از طریق پایش و رصد تیزبینانه و هوشمندانه محیط و بررسی تحولات محیطی، اقدام به شناسایی مشکلات و تهدیدات می کنند. همچنین، از طریق برقراری ارتباط مستقیم با متن جامعه می توانند به رصد مستمر افکار و علایق عمومی، خواسته و نیازهای ورزشی مردم بپردازند.
جدول 2: گروه های کلی، فرعی و کدهای محوری مستخرج از مصاحبهها
|
گروه های کلی |
گروه های فرعی |
کدهای محوری |
|
سطــح سازمانی(ساختاری)ورزش های تفریحی ایران |
منابع انسانی |
نیروهای ستادی |
|
نیروهای صف |
||
|
نیروهای داوطلب |
||
|
منابع مالی |
بودجه دولتی |
|
|
نهادهای عمومی |
||
|
حامیان مالی |
||
|
بیمه ها |
||
|
کمک های مردمی |
||
|
تجهیزات و زیرساخت |
مطالعه و نیازسنجی |
|
|
دسترسی به تجهیزات و زیرساختها |
||
|
کیفیت تجهیزات و زیرساختها |
||
|
توزیع عادلانه تجهیزات و زیرساختها |
||
|
ایمنی تجهیزات و زیرساختها |
||
|
طراحی زیبا تجهیزات و زیرساختها |
||
|
فناوری |
استفاده از سخت افزارها |
|
|
استفاده از نرم افزارها |
||
|
شبکه های اجتماعی |
||
|
ارتقای دانش فنی |
||
|
قوانین و مقررات |
اسناد توسعه ای ورزش همگانی استانی |
|
|
اسناد توسعه ای ورزش همگانی شهری |
||
|
اسناد توسعه ای ورزش همگانی سازمانها |
||
|
سازمان های همکار |
وحدت سیاستگذاری |
|
|
شرح وظایف روشن |
||
|
تعاملات مستمر |
||
|
رسانه های سازمانی |
آموزش همگانی |
|
|
اطلاع رسانی |
||
|
بازاریابی اجتماعی |
||
|
پایش و رصد تغییرات محیطی |
||
|
رصد افکار و علایق عمومی |
یافته های بخش کمی
در بخش دوم به این سوال پاسخ داده شد که عوامل تاثیر گذار ساختاری به ترتیب اهمیت در ورزشهای تفریحی ایران کدام اند ؟
شکل 1 ضرایب مسیر پیش بینی عوامل تاثیرگذار و جدول 3، تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی با در نظر گرفتن ضرایب مسیر برای بررسی عوامل تاثیر گذار ساختاری را نشان میدهند. نتایج حاکی از آن است که ضریب رگرسیون رسانههای سازمانی بیشترین تاثیر بر را عوامل ساختاری دارد و در سطح (01/0P )، معنادار می باشد که 63 درصد از واریانس عوامل ساختاری را پیشبینی میکنند. در مرتبه دوم، منابع مالی تاثیر می گذارد و 21 درصد بر پیشبینی عوامل ساختاری میافزاید که این افزایش از نظر آماری (01/0P ) معنادار می باشد.
شکل 1: ضرایب مسیر پیش بینی عوامل تاثیر گذار
در مرتبه سوم، قوانین و مقررات بر عوامل ساختاری تاثیر میگذارد که 8 درصد بر پیش بینی کنندگی میافزاید. در مرتبه چهارم، منابع انسانی با 3 درصد افزایش مقدار R2. و در مرتبه پنجم، تجهیزات و زیرساخت با 2 درصد افزایش R2 . در مرتبه ششم، عامل فناوری نیز با 2 درصد افزایش R2 . و در مرتبه هفتم، سازمانهای همکار با تنها 1 درصد افزایش R2 . پیشبینی کنندگان عوامل ساختاری هستند.
جدول 3: تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی با در نظرگرفتن ضرایب مسیر برای پیش بینی عوامل تاثیرگذار ساختاری به ترتیب اهمیت
|
مدل |
متغیرهای مستقل (پیش بین) |
β |
t |
P |
R |
R2 |
F |
Sig |
|
1 |
رسانه های سازمانی |
79/. |
67/20 |
0001/. |
79/. |
63/. |
46/427 |
0001/. |
|
2 |
رسانه |
63/. |
18/24 |
0001/. |
92/.
|
84/.
|
32/683
|
0001/. |
|
منابع مالی |
49/. |
73/18 |
0001/. |
|||||
|
3 |
رسانه |
60/. |
35/31 |
0001/. |
96/. |
92/. |
61/950 |
0001/. |
|
عوامل مالی |
39/. |
73/19 |
0001/. |
|||||
|
قوانین و مقررات |
30/. |
26/15 |
0001/. |
|||||
|
4 |
رسانه |
57/. |
77/37 |
0001/. |
97/. |
95/. |
008/1217 |
0001/. |
|
منابع مالی |
33/. |
21/20 |
0001/. |
|||||
|
قوانین |
23/. |
15/14 |
0001/. |
|||||
|
منابع انسانی |
22/. |
83/12 |
0001/. |
|||||
|
5 |
رسانه |
51/. |
34/43 |
0001/. |
98/. |
97/. |
98/1791 |
0001/. |
|
منابع مالی |
30/. |
62/24 |
0001/. |
|||||
|
قوانین |
20/. |
20/16 |
0001/. |
|||||
|
منابع انسانی |
19/. |
14/15 |
0001/. |
|||||
|
تجهیزات و زیرساخت |
17/. |
20/14 |
0001/. |
|||||
|
6 |
رسانه |
35/. |
06/40 |
0001/. |
99/. |
99/. |
25/5967 |
0001/. |
|
منابع مالی |
30/. |
02/48 |
0001/. |
|||||
|
قوانین |
18/. |
60/29 |
0001/. |
|||||
|
منابع انسانی |
14/. |
75/20 |
0001/. |
|||||
|
تجهیزات |
21/. |
53/32 |
0001/. |
|
|
|
0001/. |
|
|
فناوری |
23/. |
02/27 |
0001/. |
|||||
|
7 |
رسانه |
30/. |
- |
0001/. |
100% |
100% |
- |
0001/. |
|
منابع مالی |
29/. |
- |
0001/. |
|||||
|
قوانین |
15/. |
- |
0001/. |
|||||
|
منابع انسانی |
14/. |
- |
0001/. |
|||||
|
تجهیزات |
18/. |
- |
0001/. |
|||||
|
فناوری |
29/. |
- |
0001/. |
|||||
|
سازمان های همکار |
11/. |
- |
0001/. |
بحث و نتیجه گیری
افزایش مشارکت مردم در ورزش همیشه مد نظر سیاستگذاران بوده است. در ایران، علی رغم وجود سازمانها و نهادهای متعدد، مشارکتکنندگان در ورزش نسبت به سایر کشورها وضعیت چندان مطلوبی ندارد. هدف این مطاله، شناساسایی عوامل ساختاری و تعیین اهمیت آنها در همگانی شدن ورزش در ایران بود. براساس نتایج پژوهش حاضر، در دو بخش کیفی و کمی در ورزشهای تفریحی ایران سطح ساختاری تاثیرپذیر از هفت عامل بود.
مهمترین عامل ساختاری در ورزشهای تفریحی ایران، رسانههای سازمانی است؛ رسانههای سازمانی در مطالعه حاضر دارای کارکردهای متنوعی از جمله آموزش همگانی، اطلاع رسانی، آگاه سازی، بازاریابی اجتماعی، نوگرایی و نظارتی هستند و به عنوان اثر گذارترین عامل ساختاری از جایگاه ویژهای برخوردارند. رو[19] (2009) تدوین استراتژیهای ملی به منظور ایجاد کانالهای ارتباطی و بازاریابی اجتماعی را به عنوان خطمشی موثر در افزایش مشارکت مردم در ورزش اوقات فراغت میداند. روشندل اربطانی(1386) نیز با ارائه مدلی به کارکردهای رسانه به منظور توسعه ورزش تاکید میکند که تایید کننده نتایج مطالعه حاضر میباشند. منابع مالی، دومین مولفه از نظر اهمیت در عوامل ساختاری هستند. بنسون و هندرسون[20](2005) و گرین[21](2006) به نقش منابع مالی دولتی در توسعه ورزش تاکید داشتهاند و آفرینش خاکی(1384) و هالیهان(2001) نیز به لزوم ورود سرمایه بخش خصوصی به ورزش همگانی اشاره کرده اند. به نظر میرسد با توجه به گستردگی صحنه ورزشهای تفریحی منابع مالی باید از بخشهای متعدد مانند بودجه دولتی، بودجه نهادهای عموی، حامیان مالی، بیمهها و کمکهای مردمی تامین گردد. سومین عامل از نظر اهمیت در عوامل ساختاری قوانین و مقررات است. در مطالعه حاضر تدوین، تصویب و اجرای اسناد توسعهای ورزشهمگانی استانی، شهری و سازمانی مد نظر است. تدوین قوانین و مقررات به عنوان یکی از حوزههای سیاستگذاری به منظور ایجاد تغییرات در ورزش انگلستان نیز مورد توجه بوده است(چارچوب ورزش انگلستان،2004) و بیانگر اهمیت این موضوع می باشد. چهارمین مولفه از نظر اهمیت، منابع انسانی است. بارسلونا و رس(2004) به مزیت رقابتی آموزش مدیران ورزشهای تفریحی اشاره می کند. همچنین، مدل توسعه ورزش همگانی هنگ کنگ(2009) به نیروهای داوطلب و نقش آموزش منابع انسانی تاکید دارد. عامل بعدی، تجهیزات وزیرساخت می باشد. تامین تجهیزات و زیرساختهای ورزشی با توجه به امور مطالعاتی و نیازسنجی، دسترسی همگانی، ارتقای کیفیت، توزیع عادلانه و تامین ایمنی و طراحی زیبا از یافتههای این مطالعه است که با مطالعات ممتازبخش(1386)، اتقیاء (1386) که بر فضاها و اماکن ورزشی تاکید می کنند، تطبیق دارد. همچنین، زیانگ(2007) بر توسعه فضاهای ورزشی در اماکن مسکونی و تخصصی سازی مکان های ورزشی، افزایش تعداد میادین و پارک ها با امکان دسترسی آسان به سیستم حمل ونقل عمومی تاکید می کند. لیو(2009) به مکان و تجهیزات مناسب در نزدیکی محل زندگی گروههای هدف اشاره دارد و ویکر(2009) نیز به در دسترس بودن اماکن و فضاهای ورزشی تاکید می کند. عامل ششم از نظر اهمیت، فناوری است. یافتههای مطالعه حاضر نشان میدهد ورود فناوریهای نوین از طریق سخت افزارها، نرم افزارها و ارتقای دانش فنی میتواند به عنوان یکی از عوامل ساختاری مشارکت مردم را در ورزش اوقات فراغت افزایش دهد. همچنین، این مولفه می تواند پشتیبان سایر مولفه های این سطح هم باشد. آخرین عامل ساختاری، سازمانهای همکار است که پرنتا و هاری(2009) هم ایجاد مشارکت بین سازمان مرتبط و مدیریت مشارکتی را یکی از حلقه های مهم در توسعه ورزشبرایهمه می دانند.
به طورکلی، میتوان گفت عوامل ساختاری، ساختار مدیریتی و بکارگیری سیستمهای پشتیبانی نرم و سخت جهت تحقق بخشیدن به سیاست ورزشبرای همه درمیان مردم است. این سطح شامل مسیرها، کانالها و ظروفی هستند که فرآیندها و عملیات ورزشبرایهمه در آنها جاری می شوند و در برگیرنده همه عناصر، عوامل و منابع فیزیکی و غیر فیزیکی ورزشبرایهمه است که بانظم، قاعده و ترتیب خاصی بهم پیوسته و چارچوب و قالب ورزشبرایهمه را می سازند. به عبارت دیگر، عوامل ساختاری به مثابه ظرف فعالیتهای ورزشبرایهمه است؛ ظرفی که تمام فرایندهای ورزشهای تفریحی ایران در آن جریان دارد و بر رفتار مشارکت ورزشی مردم در اوقات فراغت اثر می گذارد. این چارچوب و قالب را در ورزش برای همه می توان در مدل هایی چون: مدل مدیریتی ورزشهای تفریحی(مول،2005)، چارچوب ملی ورزش انگلستان (چارچوب ورزش انگلستان،2004) و مدل توسعه ورزش همگانی هنگ کنگ(انجمن ورزش همگانی هنگ کنگ،2009) هم مشاهده کرد.
اهمیت رسانههای سازمانی، منابع مالی و قوانین و مقررات به عنوان مهمترین عوامل ساختاری، نشان دهنده نقش ویژه این عوامل به منظور فراهم آوردن ساختاری مناسب برای همگانی شدن ورزش در ایران است؛ درحالی که شاهد هستیم بیشترین توجه وزارت ورزش و جوانان و سایر نهادهای ورزشی از نظر رسانهای، تزریق منابع مالی و حتی تدوین قوانین و مقررات به سمت ورزش حرفهای و قهرمانی است و معمولا پرداختن به ورزشبرایهمه در ردههای آخر اهمیت قرار دارد. بنابراین، با توجه به شرایط فعلی نمی توان انتظار داشت در میزان مشارکت مردم در ورزش های تفریحی تغییر ملموسی رخ دهد. میزان مشارکت جامعه در ورزش به عوامل متعددی بستگی دارد؛ به عبارت دیگر، پیاده سازی سیاست ورزشبرایهمه به عنوان یک پدیده اجتماعی پیچیده و چند بعدی متاثر از عوامل متعددی است. بدون شک، نگاه تک بعدی به این حوزه و جزیره ای عمل کردن نهادها و سازمانهای مرتبط راهگشا نخواهد بود و به تعاملی مستمر و شبکه ارتباطی قوی نیاز است. از این رو، باید در برنامه ریزیهای جامع، ایجاد فرصتهای مطلوب ورزشی دردسترس، متنوع، ارزان و ایمن با توجه به نیازهای محلی، منطقهای و ملی، مد نظر تصمیم سازان و برنامهریزان قرار گیرد.
منابع
- آفرینش خاکی،اکبر؛تندنویس، فریدون و مظفری، سیدامیراحمد(1384) "مقایسه دیدگاه های اعضای هیات علمی، مربیان، ورزشکاران و مدیران در مورد چگونگی توسعه ورزش همگانی". نشریه علوم حرکتی و ورزش.3(5):1-22.
- اتقیاء، ناهید(1386) "نیاز سنجی از اقشار مختلف زنان ایرانی در زمینه ورزشهای همگانی".پژوهش در علوم ورزشی. زمستان،(17):15-31.
- استونر، جیمزای.اف؛ فری من،آر.ادوارد وگیلبرت،دانیل.آر(1382) مدیریت. چاپ دوم. دفتر پژوهش های فرهنگی
- بازرگان، عباس (1387) مقدمه ای بر روش های تحقیق کیفی و آمیخته، رویکردهای متداول در علوم رفتاری. تهران: دیدار
- دانایی فرد، حسن(1386) "هم سازی شیوههای کمی و کیفی در پژوهشهای سازمانی: تاملی بر استراتژی پژوهش ترکیبی".فصلنامه حوزه و دانشگاه: روش شناسی علوم انسانی. سال سیزدهم، شماره 53،ص63-35.
- روشندل اربطانی، طاهر(1386) "تبیینجایگاهرسانههایهمگانیدرنهادینهکردنورزش همگانیدرکشور". حرکت. شماره 33 .ص 165-178.
- سند راهبردی نظام جامع توسعة تربیت بدنی و ورزش کشور (1382) توسعه امکانات و زیرساخت. شرکت راد سامانه.
- سند راهبردی نظام جامع توسعه تربیت بدنی و ورزش کشور(1383) توسعه محیط حقوقی. شرکت راد سامانه.
- سند راهبردی نظام جامع توسعة تربیت بدنی و ورزش کشور (1382) توسعه ورزش همگانی و تفریحی. شرکت راد سامانه.
- صادق فرید، محمد(1386) فصلنامه فرهنگ رسانه، شماره یک، نقش آور.
- غفوری، فرزاد(1386) مطالعه انواع ورزش های همگانی و تفریحات مطلوب جامعه و ارائه مدل برای برنامه ریزی های آینده. دفتر ملی مدیریت و توسعه ورزش کشور، سازمان تربیت بدنی جمهوری اسلامی ایران.
- ممتازبخش،مریم وفکور،یوسف(1386) "بررسی راهکارهای ارتقا و توسعه ورزش همگانی بانوان دانشگاه علوم انتظامی".فصلنامه دانش انتظامی. سال نهم، شماره دوم، ص 53-62.
- میرزایی اهرنجانی،حسن و امیری، مجتبی(1381) "ارائه مدل سه بعدی تحلیل مبانی فلسفی و زیرساخت های بنیادین تئوری های مدیریت". دانش مدیریت. شماره 56 ؛ص 21- 3.
- Benson,A. Henderson,S.(2005) "UK leisure centers under best value: a strategic analysis". International Journal of Public Sector Management. Vol. 18 No. 3, pp. 196-215.
- Barcelona,B.,Ross,G,M.(2004) "An Analysis of the Perceived Competencies of Recreational Sport Administrators".Journal of Park and Recreation Administration. Volume 22, Number 4.pp. 25-42 .
- Chen,T.,( 2011)"Using Hybrid MCDM Model for Enhancing the Participation of Teacher in Recreational Sports". Journal of Decision Systems. Volume 20, Issue 1, pages 33-49.
- Community Sports Committee of the Sports Commission (2009("Consultancy Study on Sport for All Participation Patterns of Hong Kong People in Physical Activities". Submitted by The Chinese University of Hong Kong Department of Sports Science & Physical Education.
- Green ,M.(2006) "From 'Sport for All' to Not About 'Sport' at All?: Interrogating Sport Policy Interventions in the United Kingdom". European Sport Management Quarterly. Vol. 6, No. 3, 217-238.
- Hartmann, I ,T.,(1999) "The Idea of Sport for All and the Development of Organized Sport in Germany and Great Britain". Journal of European Area Studies. Vol.7, No.2, 145 — 156.
- Houlihan, B.(2001) "Citizenship, Civil Society and the Sport and Recreation Professions". Managing Leisure, 1466-450X, Volume 6, Issue 1, PP 1 –14.
- Houlihan, B., (2005) "Public Sector Sport Policy: Developing a Framework for Analysis". International Review for the Sociology of Sport. 40/2,pp 163–185.
- Liu, Y,D., Taylor, P.,Shibli, S. (2009) "Sport equity : benchmarking the performance of English public sport facilities". European Sport Management Quarterly, 9 (1), 3-21.
- Mull, R ,F., Bayless, K,G., Jamieson, L.M.(2005) Recreational Sport Management. Fourth Edition. Human Kinetics.PP.10.
- Parenta ,M ., Harvey . J.,( 2009) "Towards a Management Model for Sport and Physical Activity Community-based Partnerships". European Sport Management Quarterly. Vol. 9, No. 1,pp 23_45.
- Renson, R.,( 1983) ‘Sport for All’: New Perspectives in Text and Context. In: Van Lierde, A. & De Clercq, L. (Eds.).Evaluation of the Impact of ‘Sport for All’ Policies and Programmes (First meeting of the European project group, Dudzele) (pp. 121-135). Brussels: BLOSO.
- Ross, C. M., Gray, H. J.(2012) Recreational Sport Management. 2nd , Introduction to Recreation and Leisure, Human Kinetics .pp: 289-304.
- Rowe, N, F.(2009) "The Active People Survey: a Catalyst for Transforming Evidence-Based Sport Policy in England". International Journal of Sport Policy, Vol. 1, No. 1, pp 89–98.
- The Framework for Sport in England (2004) Making England an Active and Successful Sporting Nation: A Vision for 2020.
- Tsai,W,C.(2008) " A study of participations Motivation and Constraint Factors Concerning Marine Recreational sports Involvement at The South Bay Beach of Kenting Scenic National Park, Taiwan". Dissertation Project Submitted to The Faculty of United State Sports Academy. Doctor of Sport management.pp:6.
- Wicker . P. Breuer , C. Pawlowski . T. ( 2009) "Promoting Sport for All to Age-specific Target Groups: the Impact of Sport Infrastructure". European Sport Management Quarterly. Vol. 9, No. 2, 103_118.
- Xiong, H.(2007) "The Evolution of Urban Society and Social Changes in Sports Participation at the Grassroots in China". International Review for the Sociology of Sport . 42/4,pp: 441–471.
)