نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد، مدیریت ورزشی، دانشگاه شهید باهنر کرمان(نویسنده مسئول) E-mail: saeed_yuosefi@yahoo.com
2 استادیار، مدیریت ورزشی، دانشگاه شهید باهنر کرمان
چکیده
طی سال‌ها همگان بر این باور بودند که ورزش‌های رقابتی موجب ارتقای ورزشکاران از نظر شخصیتی می‌شود، در صورتی که شخصیت به طور خودکار فقط از طریق شرکت در ورزش ساخته نمی‌شود، بلکه ورزشکاران از طریق آموزش‌های مربیان ارزشهای مثبت را فرا می‌گیرند. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی نقش مربیان در ترویج اخلاق ورزشی در ورزشکاران اجرا شد. روش تحقیق حاضر از نوع پیمایشی است که جامعه آماری آن بازیکنان دعوت شده در اردوی تیم ملی نوجوانان فوتبال، هندبال، بسکتبال، تکواندو، کشتی و جودو می‌باشد. برای نمونه‌گیری به دلیل کم بودن جامعه آماری از روش سرشماری استفاده شد. برای جمع آوری اطلاعات، از پرسشنامه محقق ساخته 33 گویه‌ای که روایی و پایایی آن از طریق آزمون‌های (86/0) ICC و (90/0)CVI تایید شد، استفاده گردید. یافته‌های تحقیق نشان داد مربیان در ترویج حیطه رفتارهای جوانمردانه و پهلوانی عملکردی مطلوب، ولی در حیطه‌های تعهد به ورزش، مسئولیت‌های اجتماعی و نفی تفکر بردگرایی عملکردی نامطلوب داشته‌اند و این اختلاف‌ها به لحاظ آماری نیز معنی‌دار بود. با توجه به نتایج، مربیان باید سعی نمایند در ورزشکاران خود چنین تفکری را پرورش دهند که هدف از شرکت در ورزش، فقط برد نیست و در ترویج مولفه‌های همچون تعهد ورزشی و مسئولیت‌های اجتماعی تلاش بیشتری نمایند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Evaluating Coaches' Performances in Promoting Sports Morality among National Team Athletes
نویسندگان [English]
- Saeed Yuosefi 1
- Ismael sharifian 2
- Kurosh Ghahraman Tabrizi 2
1 Master degree student in Sport Management, Shahid Bahonar University, Kerman
2 Ph.D., Assistant Professor in Sport Management, Shahid Bahonar University, Kerman
چکیده [English]
For years, every body believed that champions led to promote athletes' personality, While personality isn't made automatically through sports, rather than athletes learn positive values just through instructions of coaches. Accordingly, current research performed with the aim of evaluating coaches' performances in promoting sports morality among national team athletes. This is a survey that its population are the invited players to the camp of national Football, handball, basketball, tae kwon do, wrestle and judo. For sampling, a statistic method was used because the population were small. To collect the data, scholarship questionnaire with 33 items was used that it's validity and reliability were proved through ICC tests (86%) and CVI (90%).The results detected that there is a significant difference between the coaches of individual and team sports. Coaches of individual sports had a better performance than the coaches of team sports. Moreover, these coaches had a good performance for promoting loyal, athletic and fair behaviors as these good performances were significant in the field of loyal and athletic behaviors. They didn't have a good performance in the fields of committing to sports, social responsibilities and denying the winning tendency. According to the results, coaches should try to learn this idea to their athletes that they don't involve in sports just for winning, and they should try more for promoting aspects like committing to sports and social responsibilities.
کلیدواژه‌ها [English]
- Coaches
- Adolescents
- Sports Morality and National Teams
ارزیابی نقش مربیان در ترویج اخلاق ورزشی از دیدگاه ورزشکاران تیمهای ملی پایه کشور
سعید یوسفی[1]
اسماعیل شریفیان[2]
کوروش قهرمان تبریزی[3]
تاریخ دریافت مقاله: 20/3/1393
تاریخ پذیرش مقاله: 18/5/1393
مقدمه
اخلاق[4]، سازه جداناپذیری از زندگی انسان است. فارغ از هر نژاد، فرهنگ، سیاست و طبقه اجتماعی، مسائل اخلاقی نقش مهمی در رفتار انسان ایفا می کنند. اخلاق یعنی اینکه برای دیگران نیز همانند خود اهمیت قائل شویم و بین خوب و بد و درست و غلط نیز تمایز بگذاریم (آرنولد[5]،1994). هرچند مفهوم اخلاق اغلب مفهومی شناخته شده است، اما یکی از زمینه های ویژه‌ای که اهمیت و ارزش اخلاق، نمود خاصی پیدا می‌کند، ورزش است (ویلیام جی و همکاران[6]،1387). به طور سنتی، ورزش منادی رشد و تکامل منش بوده و از همین رو، ذاتاً با اخلاق عجین شده است (کاشف،1380). همچنین، این عقیده که ورزش موجب ساختن یک شخصیت اخلاق گرا می شود، از دوران باستان وجود داشته و از همان زمان طرفداران بسیاری از جمله افلاطون[7] را دارا بوده است؛ به طوری که فیلسوف اگزیستانسیالیستی[8] چون کامو[9] نیزاظهار داشته مقوله‌ای که او در آن به واقع اخلاقیات را آموخت، ورزش بود (خیری،1391). ولی در مقابل این افراد نیز همواره منتقدانی وجود داشته‌اند که اکثریت آنها بر این باور بودند که ورزش به خوبی موجب ارتقای برخــی از ارزش‌ها می‌شود، ولـــی این ارزش‌ها با توجه به محیط‌های ورزشی می تواند ارزشهای غلط و رفتارهای غیر اخلاقی نیز باشند (سیمون[10]، 2001). نویسنده و متفکر توانای انگلستان، جورج اورول[11] درباره ذات ورزش مدرن چنین بیان می‌کند: "ورزش مدرن محدود می‌شود به عداوت، حسادت و فخر فروشی که در هیچ یک از قوانین در نظر گرفته نمی‌شود و در واقع، در بردارنده نوعی لذت سادیستی[12] از تماشای خشونت است؛ به عبــــــارت دیگر، یک جنگ منهای تیراندازی با تفنگ است (اورول،1945؛ به نقل از خیری،1391). کشتی دار و همکاران (1389) نیز در پژوهشی اظهار می‌دارند که امروزه، ورزش با چالشی روبه روست که ارزشهای فرهنگی و اجتماعی را هدف قرار داده، این موضوع همان از دست رفتن روح ورزش و اخلاق ورزشی در میان کل جامعه عظیم ورزش است. همچنین می‌توان گفت ورزش به خودی خود هیچ اثر منفی یا مثبتی برخصوصیات ثابت شخصیتی و یا عملکرد‌های شناختی افراد باقی نمی‌گذارد، بلکه باید اذعان داشت که هرگونه تأثیر ورزش بر افراد، حاصل برنامه ریزی، آموزش و یادگیری مبتنی بر تعـــامل و ارتباط مداوم مربیان و شاگردان می‌باشد (وندن آوویل[13]،1384). چرا که مربیان در میادین ورزشی، بیشترین قدرت نفوذ را روی شاگردان خود دارند، حتی شاید بیش از هر کس دیگری در خانواده شخص. بنابراین، این وظیفه مربیان ورزش است که چنین مسئولیتی را در رأس کار خود قرار دهند (وودن و جمیسون[14]،1997)؛ به طوری که مربیان با رفتار اخلاقی مناسب، می توانند اهمیت رفتارهای اخلاقی و معنوی را افزایش دهند و به ورزشکاران کمک کنند تا مسئولیت‌پذیری، احترام، کار گروهی، پاسخگویی، مهارت‌های مدیریت زمانی، تشخیص درست از نادرست، نحوه کنار آمدن با شکست و موفقیت و نحوه انجام کارهای درست با وجود فشارهای اجتماعی و تأثیر شرایط دیگر را در خود تقویت نمایند (لامپکین و استوکوویسکی[15]، 2011). همچنین، برای نحوة اصلاح و توسعة بهتر رفتارهای اخلاقی در ورزش از دیدگاه رویکرد روانشناختی، ایجاد هر گونه تغییر و گسترش در رفتارهای اخلاقی مستلزم تربیت از دوران اولیة زندگی است (شعاری نژاد،1380؛ احمدی،1382)؛ یعنی، هر چقدر ما بتوانیم افراد را در دوران اولیه زندگی در محیطی مناسب برای فراگیری رفتارهای اخلاقی قرار دهیم، آنها می توانند آن رفتارها را بهتر فرا گیرند.
با توجه به رویکرد روانشناختی و تأثیری که مربیان ورزشی می‌توانند در پرورش شخصیت ورزشکاران با تأکید بر جنبه اخلاق ورزشی در شکل گیری رفتار و شخصیت ورزشکاران داشته باشند، هدف پژوهش حاضر ارزیابی نقش مربیان در ترویج اخلاقی ورزشی در ورزشکاران دعوت شده در اردوی تیمهای ملی نوجوانان فوتبال، هندبال، بسکتبال، تکواندو، کشتی و جودو بود.
روش‌شناسی پژوهش
روش پژوهش حاضر از نوع پیمایشی و از نظر هدف، کاربردی می‌باشد و اطلاعات آن به صورت میدانی با استفاده از نظرات ورزشکاران نوجوان پسر گردآوری شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر نیز شامل 205 نفر ورزشکار نوجوان پسر دعوت شده در اردوی تیمهای ملی رشتههای ورزشی تیمی (بسکتبال، هندبال، فوتبال) و رشتههای ورزشی انفرادی (جودو، کشتی و تکواندو) بود. برای نمونه‌گیری به علت محدود بودن جامعه آماری، از روش سرشماری استفاده شد؛ یعنی، نمونه آماری برابر جامعه آماری در نظر گرفته شد. تعداد 195 نفر حاضر به همکاری با تحقیق حاضر شدند و تعداد 9 پرسشنامه به علت مخدوش بودن از تحقیق کنار گذاشته شدند که در نهایت، نمونه تحقیق شامل 186 نفر بود. برای جمع‌آوری داده ها در مورد ارزیابی نقش مربیان در ترویج اخلاق ورزشی، محقق در بررسی‌های خود به پرسشنامة جامعی برخورد نکرد. از این رو، نخست اطلاعات و تحقیقات موجود در منابع داخلی و خارجی پیرامون اخلاق در ورزش مستندسازی شد و با الگو گرفتن از پرسشنامه اخلاق ورزشی زلکووسکی و همکاران[16] (2012) و سلطان‌حسینی و همکاران (1390)، پرسشنامه‌ای اولیه در 40 گویه طراحی شد. براساس نظرسنجی و بهره گیری از نظرهای صاحبنظران و خبرگان و سنجش پایایی و روایی، 33 گویه پنج درجه‌ای لیکرت[17] از «اصلاً تا همیشه» با مقیاس نمره‌گذاری 1 تا 5، در ارزیابی نقش مربیان در ترویج اخلاق ورزشی تأیید شد.
برای سنجش پایایی پرسشنامه از دو روش پایاییآزمون- بازآزمون[18] و پایایی درونی[19] استفاده گردیدکه همبستگی بین میانگین‌های پایایی آزمون- بازآزمون، برابر با (86/=0ICC) به دست آمد. بر اساس مطالعات قبلی، ضریب همبستگی (74/0) به بالاتر ، بسیار خوب می باشد (فلیز[20]، 1981).برای سنجش سازگاری درونی نیز از روش آزمون آلفا کرونباخ استفاده شد.این ضریب برای کل گویه ها (87/0) به دست آمده که بر اساس مطالعات قبلی محدوده‌ی بالاتر از (80/0) بسیار خوب است (دولیس[21]، 2003؛ نانلی و برنشتاین[22]، 1994).
برای پی بردن به روایی پرسشنامه، روایی سازه و روایی محتوا[23] مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای تعیین روایی محتوا از مدل لاوشی(1975)، استفاده گردید؛ به طوری که پرسشنامه اولیه با مقیاس قضاوتی لیکرت چهار رتبه‌ای از «ارتباط ندارد تا بسیار مرتبط است» با نمره‌گذاری 1 تا 4، همراه با اهداف و فرضیه های پژوهش به 5 تن از متخصصان تربیت بدنی و اخلاق ارایه شد و از آنان خواسته شد نظرات خود را راجع به ارتباط گویه‌ها با متغیرها و گویه‌های که لازم است اضافه یا حذف شود لحاظ نمایند که روایی محتوای کل پرسشنامه (90/0CVI=)[24]، به دست آمد.
هدف از ارزیابی روایی سازه، پاسخ به این سؤال است که ساختار پرسشنامه تا چه حد با هدف پرسشنامه انطباق دارد. برای سنجش آن از روش تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد که کفایت حجم نمونه (KMO) برای این پرسشنامه (79/0) به دست آمد. در این پژوهش نتایج آزمون Bartlett’s Test برای اکثر گویه ها معنی دار (001/0)، به دست آمد و عدد به دست آمده، برای Determinant مساوی با (355/0) بود؛ یعنی، داده‌ها نه همبستگی کامل دارند (یک) و نه از هم دیگر جدا هستند(صفر). برای دسته بندی حیطه‌ها نیز از روشPAF[25] استفاده شد. این روش که عددهای ویژه مقدار[26] را به ما نشان می دهد، در این پرسشنامه بالاتر از یک و برابر با شش عدد بود که تعداد حیطه‌های استخراج شده از این پرسشنامه را نشان می‌دهد. همچنین، برای قابل فهم تر کردن نتایج از روش Oblique از نوع Direct Oblimin استفاده شد و سؤال‌هایی که ضریب همبستگی آنها با حیطه‌های مربوط به خود بالاتر از (4/0) بود، به عنوان سؤال آن حیطه دسته‌بندی شد. حیطه‌های پرسشنامه و تعداد گویه‌های مربوط به هر حیطه نیز به این شکل به دست آمد: رفتار منصفانه (6)، رفتار جوانمردانه (6)، رفتار پهلوانی (5)، مسؤولیت‌های اجتماعی (5)، تعهد ورزشی(5) و نفی تفکر بردگرایی(6). برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی و برای بررسی توزیع طبیعی متغیرها، از آزمون کالموگراف اسمیرنوف[27] و آزمون آماری t تک نمونه، لون تست، t مستقل و آنالیز واریانس مکرر برای سنجش فرضیه‌ها در محیط نرم افزار آماری SPSSV20استفاده شد.
یافته‌های پژوهش
جدول 1: توزیع فراوانی نمونه‌های تحقیق بر اساس رشته ورزش
|
آماره نوع ورزش |
فراوانی |
درصد |
|
تکواندو |
28 |
1/15 |
|
بسکتبال |
29 |
6/15 |
|
کشتی |
38 |
4/20 |
|
فوتبال |
37 |
9/19 |
|
جودو |
24 |
9/12 |
|
هندبال |
30 |
1/16 |
|
مجموع |
186 |
0/100 |
با توجه به اطلاعات جــدول 1، تعداد 90 نفر به ورزش‌های انفرادی و 96 نفر به ورزش‌های تیمی می‌پرداخته‌اند. همچنین، تعداد 37 نفر معادل 9/19درصد کل نفرات به ورزش فوتبال، 29 نفر معادل 6/15 درصد کل نفرات به ورزش بسکتبال، 30 نفر معادل 1/16 درصد کل نفرات به ورزش هندبال، 38 نفر معادل4/20 درصد کل نفرات به ورزش کشتی، 28 نفر معادل 1/15 درصد کل نفرات به ورزش تکواندو و 24 نفر معادل 9/12 درصد کل نفرات، به ورزش جودو می پرداختند.
جدول 2: نتایج آزمون کولموگراف اسمیرنف اخلاق ورزشی و حیطه‌های آن
|
آماره متغیر |
کولموگرف اسمیرنف(Z) |
df |
Sig. |
|
اخلاق ورزشی |
101/0 |
186 |
082/0 |
|
رفتار منصفانه |
111/0 |
186 |
115/0 |
|
رفتار جوانمردانه |
095/0 |
186 |
131/0 |
|
رفتار پهلوانی |
116/0 |
186 |
074/0 |
|
ارزشهای اجتماعی |
103/0 |
186 |
103/0 |
|
تعهد ورزشی |
156/0 |
186 |
065/0 |
|
نفی تفکر بردگرایی |
162/0 |
186 |
055/0 |
با توجه به نتایج جدول2، سطح معنی‌داری برای متغیرهای این پژوهش بالاتر از 05/0 است. بنابراین، نتیجه می‌گیریم که داده‌های جمع آوری شده برای حیطه‌های اخلاق ورزشی و نمره کل اخلاق ورزشی از توزیع نرمالی برخوردار است و به همین دلیل برای تجزیه و تحلیل داده‌های تحقیق از آزمون‌های پارامتریک استفاده شده است.
جدول 3: نتایج آزمون t تک نمونه عملکرد مربیان در ترویج حیطه‌های اخلاق ورزشی
|
عدد شاخص = 3 |
||||||||
|
Lower |
Upper |
عملکرد |
Sig. |
t |
اختلاف میانگین |
S.d |
میانگین |
آماره حیطه‌ها |
|
264/0 |
028/0- |
متوسط |
115/0 |
585/1 |
11/0 |
014/1 |
11/3 |
رفتارهای منصفانه |
|
992/0 |
690/0 |
مطلوب |
*001/0 |
98/10 |
841/0 |
044/1 |
84/3 |
رفتار جوانمردانه |
|
18/1 |
949/0 |
مطلوب |
*001/0 |
62/17 |
06/1 |
827/0 |
06/4 |
رفتار پهلوانی |
|
426/- |
616/0- |
نامطلوب |
*001/0 |
82/10- |
52/0- |
657/0 |
48/2 |
تعهد به ورزش |
|
54/1 |
36/1 |
نامطلوب |
*001/0 |
936/6- |
5/0- |
965/0 |
50/2 |
نفی‌تفکربرد گرایی |
|
686/0- |
942/0- |
نامطلوب |
*001/0 |
52/12- |
18/0- |
886/0 |
18/2 |
مسئولیت‌‌اجتماعی |
* سطح 05/0 ≥P اختلاف معنی دار است.
همان‌گونه که در جدول 3 مشخص است، عملکرد مربیان در ترویج رفتارهای‌منصفانه (11/3=)، بالاتر از میانگین مورد ادعای حد مطلوب (3=)، به دست آمد، ولی به لحاظ آماری این اختلاف معنی‌دار نیست. بنابراین نمی‌توان گفت مربیان در این حیطه دارای عملکرد مطلوبی بوده‌اند. همچنین، عملکرد مربیان در دو حیطه فتارهای جوانمردانه و رفتارهای پهلوانی بالاتر از حد شاخص به دست آمده و به لحاظ آماری نیز این اختلاف معنی‌دار است که حاکی از این می‌باشد مربیان در این دو حیطه دارای عملکرد مطلوبی بوده‌اند. نتایج آزمون t تک نمونه برای سه حیطه تعهد به ورزش، نفی تفکربرد گرایی و مسئولیت‌های اجتماعی پایین تر از حد شاخص مطلوب به دست آمده که به لحاظ آماری نیز معنی‌دار است. پس مربیان ورزشی در این حیطه‌ها دارای عملکرد نامطلوبی بوده‌اند.
در مرحله بعدی، برای رتبه‌بندی عملکرد مربیان ورزشی در ترویج حیطه های اخلاق ورزشی در ورزشکاران تیم های ملی پایه از آزمون آنالیز واریانس استفاده شد که نتایج به دست آمده از این آزمون نشان داد عملکرد مربیان در ترویج حیطه‌های اخلاق ورزشی کمتر از سطح معنی‌داری (05/0) معنی‌دار است. بنابراین می‌توان گفت بین عملکرد مربیان ورزشی در ترویج حیطه‌های اخلاق ورزشی در ورزشکاران تیمهای ملی پایه تفاوت وجود دارد که با استفاده از آزمون تعقیبی Bonferroni تفاوت‌های موجود در بین حیطه مشخص شد (جدول، 4).
جدول 4: نتایج آزمون تعقیبی عملکرد مربیان در ترویج حیطه‌های اخلاق ورزشی
|
حیطه‌های اخلاق(I) |
حیطه‌های اخلاق(J) |
اختلاف میانگین(I-J) |
Sig. |
|
رفتارهای منصفانه |
رفتارهای جوانمردانه |
*724/0- |
*001/0 |
|
رفتارهای پهلوانی |
*951/0- |
*001/0 |
|
|
مسوولیت‌های اجتماعی |
*932/0 |
*001/0 |
|
|
تعهد ورزشی |
*640/0- |
*001/0 |
|
|
نفی تفکربردگرایی |
*609/0- |
*001/0 |
|
|
رفتارهای جوانمردانه |
رفتارهای پهلوانی |
227/0- |
325/0 |
|
مسوولیت‌های اجتماعی |
*656/1 |
*001/0 |
|
|
تعهد ورزشی |
*363/1 |
*001/0 |
|
|
نفی تفکربردگرایی |
*332/1 |
*001/0 |
|
|
رفتارهای پهلوانی |
مسوولیت‌های اجتماعی |
*883/1 |
*001/0 |
|
تعهد ورزشی |
*591/1 |
*001/0 |
|
|
نفی تفکربردگرایی |
*560/1 |
*001/0 |
|
|
مسوولیت‌های اجتماعی |
تعهد ورزشی |
*293/0- |
*002/0 |
|
نفی تفکربردگرایی |
*323/0- |
*029/0 |
|
|
تعهد ورزشی |
نفی تفکربردگرایی |
31/0 |
00/1 |
* سطح 05/0 ≥P تفاوت معنی دار است.
با توجه به اطلاعات جدول 4، در بین عملکرد مربیان در ترویج حیطه‌های اخلاق ورزشی به غیر از حیطه رفتار پهلوانی با رفتار جوانمردانه و حیطه تعهد ورزشی با نفی تفکر بردگرایی در سطح معنی‌داری05/0< P تفاوت وجود نداشت، ولی در بین حیطه‌های دیگر در سطح معنی‌داری (05/0 ≥ P) تفاوت وجود داشت. همچنین، با توجه به میانگین مربیان به ترتیب در حیطه‌های رفتارهای پهلوانی، رفتارهای جوانمردانه، رفتارهای منصفانه، نفی تفکر بردگرایی، تعهد ورزشی و مسئولیت‌های اجتماعی بیشترین نقش را داشته‌اند.
بحث و نتیجه‌گیری
در تیمهای ورزشی، مربیان به عنوان مغز متفکر و پویا در تعیین سرنوشت و کسب بالاترین بازدة ممکن، نقش و اهمیت انکار ناپذیری دارند. بر اساس نتایج پژوهش‌ها، یکی از مهمترین نقش‌های مربیان در ورزش اهمیت دادن به پرورش شخصیت ورزشکاران می‌باشد. مربیان با رفتار اخلاقی مناسب، می‌توانند اهمیت رفتارهای اخلاقی و معنوی را افزایش دهند و به ورزشکاران کمک نمایند تا مسئولیت پذیری، احترام، کارگروهی، نحوه کنار آمدن با شکست و موفقیت و نحوه انجام کارهای درست با وجود فشارهای اجتماعی را در خود تقویت نمایند. مربیان ورزشی می‌توانند به عنوان تاثیرگذارترین فرد بر روی ورزشکاران، عملکرد مثبتی در ترویج اخلاق ورزشی داشته باشند. از این رو، هدف این پژوهش ارزیابی عملکرد مربیان در ترویج اخلاق ورزشی و حیطه‌های آن بود و از آنجا که طبق نظریه بندورا فرد در دوران نوجوانی، آمادگی لازم برای پذیرش رفتارهای اخلاقی را دارد، مربیان ورزشکاران دعوت شده در اردوی تیمهای ملی پایه مورد ارزیابی قرار گرفتند.
نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که مربیان ورزشی تیمهای ملی در ترویج رفتارهای منصفانه نمره‌ای بالاتر از عدد شاخص به دست آورده‌اند، ولی این اختلاف به لحاظ آماری معنی‌دار نیست؛ این در حالی است که نتایج پژوهش نشان می‌هد آموزش رفتارهای منصفانه در ورزش به عهد مربیان می‌باشد (گینز، 2012؛ جوینز و جوینز، 2010). رفتارهای منصفانه در محیط‌های ورزشی، دربرگیرنده صفاتی مانند حفظ خود از آسیب‌های جسمانی و روانی، احترام به قوانین، تبعیت از مقررات، راستگویی در تبلیغات، اجتناب از گفتار و رفتار ناشایست، دوری از تقلب و احتراز از مواد نیروزاست(دیلمی و آذربایجانی، 1382).
همچنین، در سه حیطه تعهد به ورزش، نفی‌تفکر برد گرایی و مسئولیت‌های اجتماعی، نمره‌ای پایین تر از حد شاخص مطلوب به دست آمده است که به لحاظ آماری نیز معنی‌دار است. پس مربیان ورزشی در این حیطه‌ها دارای عملکرد نامطلوبی بوده‌اند.
بدیهی است که مربیان باید از طریق اعمال رفتارهای مناسب، الزامات عملکردی را در ورزشکاران افزایش دهند (نظردین و همکاران[28]، 2009) و یکی از این عوامل عملکردی که التزام بازیکنان را به ورزش افزایش می دهد، تعهد است (اسکانلان و همکاران، 2003). تعهد حالتی از شخصیت می‌باشد که در آن فرد از طریق اقدامات و فعالیت‌هایی که انجام می دهد، محدود و مقید می شود و به دلیل انجام همین اقدامات این باور در وی ایجاد می شود که باید انجام چنین فعالیتی را تداوم بخشد (نوروزی سید حسینی،1391). نتایج به دست آمده در این پژوهش در رابطه با تعهد ورزشی با نتایج پژوهش‌های (عابدینی، 1387؛ خسروی‌زاده و حق‌داد، 1389) همسو می‌باشد. همچنین، مربیان باید محیط‌های ورزشی را به محیطی تبدیل کنند که ورزشکاران در آن حس لذت ورزشی، شادی، دوست داشتن، سرگرمی، جذابیت، منافع شخصی و فرصت‌های مشارکت را به دست آوردند حتی اگر نتوانند به نتیجه برد دست یابند.
در حالی که در پژوهش‌های اوستلری،2008؛ سزن و یلدیرن، 2008؛ لامپکین و استوسکی، 2011؛ قدیری نوفرست و همکاران، 1391 بیان شده است که برای مربیان ورزشی، برد اهمیت بیشتری نسبت به آموزش رفتارهای اخلاقی داشته است. از دلایل احتمالی آن، این است که در میادین ورزشی مربیان اساسا درگیر طرز نگرش برنده شدن می‌باشند و ارزش اصلی در ورزش با عملکرد که همان رکوردها، امتیازات، کیفیت بالای رقابت‌ها و شناخت ملی و بین المللی می‌باشد، مشخص می‌شود (ورنیکا، 2010). در صورتی که باید هدف‌های اخلاقی اولویت‌های اول آموزش‌های ورزشی باشد، نه برد به هر قیمتی. تحقیقات متفاوتی نیز نشان داده‌اند که اگر هدف محض در ورزش، برنده شدن باشد- به طوری که فقط به بردن در ورزش فکر کنیم- ممکن است شاهد بروز رفتارهای غیر ورزشی به خاطر برد در عرصه ورزش باشیم. در این میان، مربیان به خاطر فشارهایی که بعد از باخت روی آنها وجود دارد، از آن گروه افرادی هستند که اساساً درگیر طرز نگرش برنده شدن به هر قیمتی شده اند. این طرز نگرش باعث می‌شود مربیان به ورزشکاران خود فشار آورند تا آنها به پیروزی برسند؛ به طوری که حتی در صورت آسیب دیدگی بازی کنند، مقررات و قوانین را زیر پا بگذارند، امتیازاتی غیرعادلانه از حریف از طریق فریب داور یا به کارگیری راهبردهای گمراه‌کننده دیگر کسب کنند (سزنویلدایرن[29] ، 2008).
ورزش یک فعالیت اجتماعی است و شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، راهی است که مربیان می‌توانند به کمک آن اهمیت مسئولیت‌های اجتماعی را در ورزشکاران تقویت نمایند (لامپکین و استوسکی، 2011)؛ یعنی، در اصل ورزش ماهیت اجتماعی دارد و به دلیل همین، فرصت مناسبی برای توسعه مسئولیت‌های اجتماعی و اقداماتی مثل کمک کردن به رقیب یا حریف آسیب دیده یا حمایت از هم تیمی که بازی ضعیفی از خود ارائه داده، می باشد. در عین حال و درست به دلیل همین ماهیت اجتماعی بودن، ورزش زمینه‌ای بالقوه برای ظهور تقلب، دروغگویی، تهدید و آسیب رساندن به رقیبان و به طور خلاصه درگیر شدن در رفتاری می‌شود که برای دیگران نتایج منفی و زیانباری به همراه دارد (فدراسیون ملی انجمن دبیرستان های کشور، 2008). در بررسی ادبیات پیشینه به پژوهشی همسو با این فرضیه برخورد نکردیم، ولی نتایج پژوهش‌های متفاوتی در این زمینه بر این موضوع تمرکز داشتند که یکی از مهمترین وظایف مربیان در میادین ورزشی، توسعه مهارت‌های اجتماعی می‌باشد (لامپکین، 2011؛ گینز، 2012، تتزل، 2012؛ جکوبز،2013).
بر خلاف چهار حیطه قبلی، مربیان در دو حیطه رفتارهای جوانمردانه و پهلوانی نمره‌ای بالاتر از حد شاخص به دست آورده‌اند که به لحاظ آماری نیز این اختلاف معنی‌دار است که حاکی از این می‌باشد مربیان در این دو حیطه دارای عملکرد مطلوبی بوده‌اند. رفتارهای جوانمردانه که به طور کامل رفتار ورزشی را منعکس می نمایند و از رفتارهای ساده اعضای تیم، حریف، داور یا تماشاچی تا موقعیت های پیچیده ای مثل کمک به حریف افتاده بر زمین، قبول اشتباه، وفاداری و غیره را شامل می شود (ورنیکا، 2010). همچنین، عدم اجرای قوانین بازی و آنها را مانعی برای پیروزی در بازی دانستن و تقلب به هر نحو ممکن، جزو رفتارهای منصفانه است، نه رفتارهای جوانمردانه (طالبیان نیا، 1387). رفتارهای پهلوانی نیز صفاتی از قبیل صداقت و راستگویی، اخلاص در عمل، شکر و یاد خدا، سخاوت و بخشندگی، عشق به میهن، رعایت احترام به پرچم و سرود ملی و دیگر قهرمانان، تفاخر ملی، ایثار مال و جان، شرافت و عزت ملی، شجاعت و اقتدار، توکل به خدا در برد و باخت را در برمی‌گیرد (سروستانی، 1374، به نقل از طالبیان‌نیا). از دلایل احتمالی اینکه مربیان ورزشی در ترویج رفتارهای جوانمردانه و پهلوانی عملکرد مطلوبی داشته‌اند، این است که این نوع رفتارها ریشه در فرهنگ و تاریخ مردم کشورمان دارد و از نیاکان ما به ارث گذاشته شده است؛ چنان که حتی کلمه پهلوان از تاریخ ایران باستان به ادبیات انگلیسی راه یافته است، ولی متاسفانه بررسی ادبیات پیشینه داخلی و خارجی در این حیطه، فقط به چند پژوهش محدود بوده است.
در نهایت، مقایسه عملکرد مربیان در ترویج حیطه‌های مختلف اخلاق ورزشی نشان می‌دهد که بین آنها تفاوت معناداری وجود دارد (05/0≥P). همچنین نتایج حاصل نشان می‌دهد به غیر از حیطه رفتار پهلوانی با رفتار جوانمردانه و حیطه تعهد ورزشی با نفی تفکر بردگرایی در بین حیطه‌های دیگر تفاوت معناداری (05/0≥P) وجود دارد. این نتایج حاکی از آن است مربیان ورزشی در دو حیطه رفتارهای پهلوانی و جوانمردانه دارای عملکرد یکسان و مطلوبی بوده‌اند و در دو حیطه تعهد ورزشی و نفی تفکر بردگرایی نیز عملکرد یکسان، ولی نامطلوبی داشته‌اند. ما دراین آزمون به دنبال آن بودیم که آیا مربیان در آموزش‌های رفتار اخلاقی به ورزشکاران خود در بین حیطه‌های اخلاقی مختلف تفاوت قائل می‌شوند که یافته‌های استخراج شده از آنالیز واریانس مکرر نشان می‌دهد، مربیان به ترتیب اولویت دارای بیشترین نقش در حیطه رفتارهای پهلوانی، رفتارهای جوانمردانه، رفتارهای منصفانه، نفی تفکر بردگرایی، تعهد ورزشی و مسئولیت‌های اجتماعی می‌باشند. به لحاظ آماری، حیطه رفتار پهلوانی و جوانمردانه در یک سطح و حیطه‌های تعهد ورزشی و نفی تفکربردگرایی در یک سطح می‌باشند؛به طوری که بیشتر پژوهش‌هایی که در خارج از کشور انجام شده، حاکی از آن است که رفتارهای منصفانه و مسئولیت‌های اجتماعی در اولویت‌های اول آموزشی برای مربیان قرار دارند (لامپکین، 2011؛ لامپکین و استوسکی،2011؛ تتزل،2012؛ گینز،2012). در خاتمه مربیان باید سعی نمایند تمام حیطه‌های اخلاقی در ورزش را به خصوص رفتارهای منصفانه و نفی تفکر برد گرایی که شاید در مواردی می‌تواند عامل اصلی برای انجام رفتارهای غیر اخلاقی باشد، آموزش دهند. مربیان باید تلاش کنند که با حفظ جوانب و همراه با توسعه رفتارهای اخلاقی به سمت برد پیش بروند؛ به طوری که اولویت اول، توسعه رفتارهای اخلاقی و اولویت دوم، عملکرد (نتیجه) ورزشکار در بازی باشد.
پیشنهادها
1- از آنجا که ورزش به تنهایی نمیتواند عامل توسعه اخلاقی باشد، آموزش ارزشهای اخلاق ورزشی در کنار آموزش مهارتها و فنون رشتههای ورزشی به ورزشکاران توسط مربیان و مدرسان تربیت بدنی، امری ضروری به نظر میرسد.
2- با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق که مربیان ورزشی در ترویج اخلاق ورزشی یا اخلاق ورزشکاری عملکرد ضعیفی داشته‌اند، یافتن راهکار‌ها و روش‌هایی به منظور تربیت مربیانی که به رفتارهای اخلاقی نیز اهمیت بدهند ضروری است.
3- با توجه به این یافته‌ها که مربیان در ترویج رفتارهای منصفانه عملکرد مطلوبی نداشتند، پیشنهاد می‌شود مربیان بر رفتارهای منصفانه به عنوان یکی از مهمترین حیطه‌های اخلاقی و اولویت‌های اول برنامه‌های تربیت اخلاقی ورزشکاران توجه داشته باشند.
4- با توجه به این یافته‌ها که مربیان در ترویج تعهد ورزشی به عنوان یک عامل در توسعه اخلاق ورزشی عملکرد مطلوبی نداشتند، پیشنهاد می‌شود مربیان در جهت ایجاد تعهد در ورزشکاران تلاش بیشتری نمایند.
5- با توجه به این یافته‌ها که مربیان در ترویج مسئولیت‌های اجتماعی عملکرد مطلوبی نداشتند، ضروری است مربیان در میادین ورزشی به عنوان یک محیط اجتماعی، بر مسئولیت‌های اجتماعی ورزشکاران به عنوان یکی از تاثیرگذارترین حیطه‌های اخلاق در زندگی ورزشکاران در بیرون از محیط‌های ورزشی توجه بیشتری داشته باشند.
6- با توجه به این یافته‌ها که مربیان در نفی تفکر بردگرایی عملکرد مطلوبی نداشتند، همچنین رقابت و تأکید بر پیروزی در مسابقات، به عنوان یکی از عوامل ظهور رفتارهای ضد‌اجتماعی، ضد ورزشی و یا برخلاف اخلاق، ضروری است مربیان بر مقوله برد و باخت کمتر تأکید داشته باشند و در مقابل، بیشتر به ارزش ذاتی مشارکت ورزشی اهمیت داده شود.
منابع
- احمدی، سید احمد (1382) روانشناسی نوجوانان و جوانان. چاپ دهم. اصفهان: مشعل
- خسروی‌زاده، اسفندیار و حق‌داد، عابده (1389)" بررسی فعالیت‌های مربیگری و اتباط آن با برخی ویژگی‌های شخصی مربیان نوجوانان و جوانان اراک". مدیریت ورزشی. شماره 4، ص: 137-153.
- خیری، عامر و همکاران (1391) "تحلیل سطوح اخلاق ورزشی، شخصیت و هدف‌گرایی دانشجویان ورزشکار کشور: ارائه مدل ها علّی." پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده تربیت بدنی دانشگاه تهران.
- دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود (1382) " اخلاق اسلامی". قم: دفتر نشر معارف
- سلطان حسینی، محمد؛ عابدی، احمد؛ موسوی، زهره و صیاد طلایی، اعظم (1390)" بررسی رابطه «اخلاق ورزشی» با «اعتقادات» به عنوان یکی از مولفه‌های هوش معنوی". مطالعات اسلام و روانشناسی. 8، ص: 99-110.
- شعاری نژاد، علی اکبر(1380)"نگاهی نو به روانشناسی آموختن یا روانشناسی تغییر رفتار". چاپ اول، تهران: چاپخش
- طالبیان نیا، حسین؛ مظفری، امیر احمد و مرتضائی، بهزاد (1387)"بررسی وضعیت توسعه رفتار اخلاقی در ورزش قهرمانی کشور و ارائه راهکار". مجله حرکت. شمار37، ص: 171-191.
- عابدینی، امیر محمد بهروز (1387)"بررسی منش ورزشی ورزشکاران نخبه ورزش‌های تیمی و ورزشکاران ورزش‌های انفرادی". پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه شمال.
- قدیری نوفرست، جعفر؛ توکلی، محسن؛ کتبی، فرشته و نقی زاده، حسن (1391)"مقایسه ارزشهای اخلاقی ورزشکاران با موازین اخلاقی جنبش المپیک". همایش ملی تربیت بدنی کاربردی و علوم ورزشی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت.
- کاشف، مجید (1380) "اخلاق، بازی‌هایالمپیکومقایسةآنباورزشدرایرانباستان". مجلة المپیک.۲۰، ص: 3 - 68.
- کشتی دار، محمد؛ جهانگیری، محمد و رحیمی، محمد (1389)" نقش هدف گرایی و هویت اخلاقی در پیش بینی کارکردهای اخلاقی مثبت و منفی در فوتبال". مدیریت ورزشی. شماره 7، ص: 5-23.
- نوروزی سید حسینی، رسول؛ فتحی، حسن و صادقی بروجردی، سعید (1391)" اثر ادراک رفتارهای رهبری مربیان بر تعهد ورزشی، انگیزش پیشرفت ورضایت مندی جودوکاران لیگ برتر ایران".فصلنامه مدیریت ورزشی. 16، ص: 189-206.
- وندن آوویل، ایوس (1384) روانشناسی برای مربیان تربیت بدنی. محمد یمینی و محمد رضا حامدی نیا. دانشگاه امام رضا (ع)
- ویلیام جی، مورگان؛ کلاوس وی، میر و اشنایدر، آنجلا جی(1387) اخلاق در ورزش. سید محمد حسین رضوی و محسن بلوریان. تهران: کمیته ملی المپیک
- Arnold, P. J.(1994) "Sport and moral education". Journal of Moral Education. 23, P:75-89.
- Devellis ,RF.(2003) Scale development: Theory and applications. 2. Newbury Park, CA: Sage.
- Fleiss, J.L. (1981) Statistical Methods for Rates and Proportions. 2 nd. Edition. New York: Wiley.
- Gaines S, A. (2012) "Theory into Practice: Developing Individual and Team Character in Sport, Strategies". A Journal for Physical and Sport Educators, 25:8, P: 30-33.
- Jacobs, Frank, Knoppers, Annelies & Webb, Louisa (2013) "Making sense of teaching social and moral skills in physical education". Physical Education and Sport Pedagogy. 18:1,P: 1-14.
- Jones C. & Jones R. (2010) "Sports coaching, virtue ethics and emulation". Physical Education and Sport Pedagogy. 15:4, P: 345-359.
- Lawshe, C.H.(1975)" A quantitative approach to content validity". Personnel Psychology. (28), PP: 563-575.
- Lumpkin, A. & Stokowski, S. (2011) "Interscholastic Sports: A Character-Building Privilege." Kappa Delta Pi Record. 47:3,pp: 124-128.
- Lumpkin, A.(2011) "Building Character through Sports, Strategies". A Journal for Physical and Sport Educators. 24:6,P: 13-15.
- National Federation of State High School Associations (2008) The case for high school activities. Indianapolis, IN: NFSH. Available at: Case-for-High- School-Activities.pdf.
- Nazarudin, Mohammad Nizam Bin Hj. Omar Fauzee, Mohd Sofian, Jamalis Marjohan & et al. (2009) "Coaching leadership styles and athletes satisfactions among Malaysian university basketball team". Research Journal of International Studies. Issue 9. PP:4-11.
- Nunnally, Jum& Bernstein, Ira. (1994) Psychometric Theory. New York: McGraw Hill, 3rd ed.
- Ostler, S. (2008) How to cheat in sports: Professional tricks exposed! San Francisco, CA: Chronicle Books.
- Scanlan, T.K., Russell, D.G., Beals, KP & Scanlan, L.A. (2003) "Project on elite athlete commitment PEAK): II: A direct test and expansion of the sport commitment model with elite amateur sportsman". Journal of Sport and Exercise Psychology. 5, 377-400.
- Sezen, G. & Yildiran, I. (2008) Primary and secondary school students’ perspectives on the fair play behaviors International Sport Science Congress. 23-25.
- Simon, R.L.(2001) "Sports, Relativism and Moral Education." Sport and Education. pp: 15-27.
- Teetzel S, J. (2012) "Optimizing Olympic education: a comprehensive approach to understanding and teaching the philosophy of Olympism". Educational Review. 64:3,P: 317-332.
- Veronica.P (2010) The importance of moral training in sports performance. "Procedia Social and Behavioral. 2, P: 869–874.
- Wooden, J., and Jamison S.(1997) Wooden: A lifetime of observations and reflections on and off the court. Lincolnwood, IL: Contemporary Books.
- Ziolkowski, A., Strzalkowska, A., Sakla, Zaranska, B., Bonislawska, I. (2012)"Questionnaire of Sports Ethics – A Tool for Assessing Moral Behavior in Sport". Baltic journal of health and physical activity. 4(4), P: 277-283.
)