شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه ورزش قهرمانی جودوی ایران

مسعود حاجی ­آخوندزاده[1]

 جاسم منوچهری[2]

 فرشاد تجاری[3]

10.22034/SSYS.2022.2169.2550

تاریخ دریافت مقاله: 10/10/1400

                                                                                 تاریخ پذیرش مقاله:7/12/1400

مقدمه

توسعه[4]، نخستین و مهم‌ترین هدف تمام دولت­ها محسوب می­شود. در اوایل پیدایش مفهوم توسعه، این واژه فقط برای رشد و پیشرفت اقتصادی کشورها به کار می­رفت، اما در سال­های اخیر، توسعه از مفهوم اقتصادیِ صِرف خارج و به پدید­ه­ای بدل شده که ایجاد آن مستلزم تغییر بنیادی و پیشرفت در همه متغیرها و شاخص­های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است؛ به‌طوری‌که موجب افزایش کیفیت زندگی افراد جامعه و بالا رفتن سطح رفاه اجتماعی در آن شود. با توجه به اینکه توسعه تغییر بنیادی در متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر جامعه محسوب می­شود، تحقق آن مستلزم ایجاد هماهنگی بین ابعاد گوناگون آن است (جیانگ[5] و همکاران، 2007؛ 101). ورزش هم ازجمله موضوعاتی است که در آن به امر توسعه توجه زیادی شده است. امروزه فراگیر شدن صنعت ورزش به‌عنوان ابزاری برای توسعه در ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و غیره مطرح است (سجادی و همکاران، 1396: 25) و این فراگیر شدن ورزش و اهمیت جایگاه آن در مناسبات بین­المللی، توجه فراوانی را از ناحیه دولت­ها که در جستجوی موفقیت ورزشکاران نخبه در سطح بین­المللی هستند، به خود اختصاص داده است (فیلیپس و نیولند^[6]، 2014: 110).

اهمیت توسعه ورزش سبب شده است تا در جوامع مختلف به گسترش آن اقدام کنند. دراین‌بین، نبود عدالت در برنامه­ها، نیروی انسانی و تجهیزات در ارتباط با ورزش سبب شده است تا فقر ورزشی در برخی مناطق شکل گیرد. توسعه عادلانه ورزش در تمامی بخش­ها می­تواند به توسعه جوامع به‌صورت یکپارچه منجر شود (دیگارسی^[7] و همکاران، 2017: 49). از سوی دیگر، موفقیت کشورها در میادین بین­المللی ورزشی نمادی از ثبات و توانمندی­های همه‌جانبه آن کشورها محسوب می­شود و یکی از علل سرمایه­گذاری بالای کشورها در ورزش قهرمانی و حرفه­ای، از این مورد نشأت می­گیرد (حسینی و همکاران، 1392: 30). توسعه ورزش قهرمانی مجموعه عواملی است که میزان موفقیت هر استان را در ورزش قهرمانی نشان می­دهند. این عوامل می­توانند از تعداد ورزشکاران قهرمان تا مدال­های کسب‌شده این ورزشکاران در رقابت­های المپیک، جهانی، آسیایی و ملی متغیر باشند (ملائی و همکاران، 1397: 33). توسعه ورزش قهرمانی و بهره‌گیری از مزایای مستقیم و غیرمستقیم آن بدون برنامه­ریزی و سیاست­گذاری مناسب میسر نمی­باشد. بنابراین، ورزش قهرمانی مانند هر نظام دیگری نیازمند تدوین اهداف کلان، راهبردها و برنامه­های عملیاتی است تا ضمن آگاهی از مسیر حرکت بتواند از هرگونه دوباره‌کاری، بیراهه رفتن و هدر رفت منابع مالی، انسانی، فیزیکی و اطلاعاتی اجتناب ورزد (پورکیانی و همکاران، 1396: 57). دستاوردها و پیامدهای توسعه ورزش دایره­ای گسترده دارد. با توجه به کارکرد فراملی آن می­تواند به‌عنوان وسیله­ای برای نیل جامعه ایران به جایگاه اول در آسیا و متعامل با جهان محسوب گردد (همان). دی بوسچر[8] و همکاران (2006) عواملی که باعث می­شوند کشورها از توسعه ورزش قهرمانی و حرفه­ای و موفقیت ورزشی بین‌المللی بهره­مند گردند را در نه رکن تقسیم‌بندی نمودند که این نه رکن در سه گروه جای می­گیرند: گروه اول شامل ورودی است که دربرگیرنده منابع انسانی و مالی که ضروری هستند؛ گروه دوم شامل پذیرش است که در حقیقت، راهبرد­ها و سیاست­هایی هستند که توسعه ورزش قهرمانی را تسهیل می­کنند و دربرگیرنده تسهیلات تمرین، مربی، رقابت و مسابقه و تحقیقات علمی می­باشند؛ گروه سوم خروجی است که نتیجه توسعه ورزش قهرمانی است و به‌وسیله مدال­های المپیک و دیگر مسابقات، تعداد ورزشکاران و رسیدن به جایگاه ششم تا هشتم مشخص می­گردد.

ازجمله ورزش­هایی که در سال­های اخیر بیشتر مورد استقبال قرارگرفته است، ورزش­های رزمی می­باشد؛ به‌طوری‌که بیش از 75 میلیون نفر در رده سنی نوجوانان در سراسر جهان دست‌کم در یکی از ورزش­های رزمی حضور فعال دارند. ازجمله این ورزش­ها می‌توان به کاراته، تکواندو و جودو اشاره کرد که به‌عنوان عمومی­ترین هنرهای رزمی شناخته‌شده‌اند. از مزایای مهم این ورزش­ها می­توان به دفاع شخصی، افزایش آمادگی بدنی، افزایش انعطاف و همچنین توسعه اعتمادبه‌نفس ورزشکاران اشاره کرد (صاحب‌الزمانی، بیرانوند، 1395: 237). یکی از شاخه­های ورزش­های رزمی که حاوی فلسفه و نگرش مفید برای زندگی است، ورزش جودو است (پورناماساری^[9] و همکاران، 2019: 2). جودو ازجمله ورزش­های رزمی است که شباهت­های زیادی به ورزش کشتی دارد. ایران کشوری است که در ورزش کشتی در سطح جهان و المپیک موفقیت­های چشمگیری کسب کرده است. شباهت­های زیادی بین این دو رشته ورزشی وجود دارد و قابلیت­های بدنی موردنیاز در هر دو رشته تقریباً مشابه است، اما برخلاف ورزش کشتی، در رشته جودو از بعد قهرمانی و کسب مدال­های جهانی و المپیک موفقیت چندانی به دست نیاورده­ایم. در سال­های اخیر، ناکامی­های ملی­پوشان جودوی کشورمان در میادین بزرگ بین­المللی ازجمله مسابقات جهانی و المپیک حساسیت­های زیادی را در بین مسئولان ورزش ایجاد کرده است. به نظر می­رسد که انتظارات مردم و مسئولان ورزش و غیرورزشی فزونی یافته است و خواستار موفقیت­های بیشتر جودوکاران در میادین بین­المللی (آسیایی، جهانی و المپیک) هستند. بنابراین، هر زمان نتیجه مطلوب حاصل نمی­شود و شکستی در مسابقات رخ می­دهد، بلافاصله مربی و سرپرست تعویض می­شوند و با مشکلات به‌طور اساسی و ریشه­ای برخورد نمی­شود (علیدوست قهفرخی و همکاران، 1393: 233).

مطالعات نشان می­دهند که عوامل اقتصادی و زمینه­های جغرافیایی و اجتماعی نقش مهمی در توسعه ورزش قهرمانی و موفقیت ورزشی دارند (مورائو[10]، 2010؛ دوبوآ، هیندلز[11]، 2007). نولته^[12] و همکاران (2017) مطالعه‌ای موردی و مقایسه‌ای بین مربیان جودو آفریقای جنوبی، هلند و انگلیس انجام دادند. نتایج تحقیق آن‌ها نشان می‌دهد که توسعه برنامه‌های بلندمدت ورزشکاران تنها از طریق مدیریت بهینه منابع صورت می‌پذیرد. پورناماساری و همکاران (2019) در بررسی توسعه ورزش بر عملکرد ورزشکاران جودوی جاوای غربی به این نتیجه رسیدند که ورزشکاران برای به دست آوردن سکوی قهرمانی باید عواملی همچون: توسعه شرایط جسمانی، عواملی روانی، عواملی اجتماعی، عواملی محیطی و عواملی حمایتی دولت را  داشته باشند. از طرفی گورنر[13] و همکاران (2019) در مطالعه‌ای عوامل انگیزشی مردان و زنان در جودوکاران نخبه اسلواکی را تحلیل کردند. نتایج نشان داد که تقریباً همه جودوکاران از خانواده به‌عنوان عامل انگیزشی مکمل یاد می‌کردند. یکی دیگر از عوامل مؤثر برای ورزشکاران، شرایط مادی و مالی در جودو بود. بیشتر جودوکاران ورزشکاران حرفه‌ای هستند؛ به این معنی که برای فعالیت‌های ورزشی خود دستمزد دریافت می‌کنند که این عامل منجر به رشد ورزشی ورزشکار (مسابقات قهرمانی ورزشی) و عزت‌نفس واقع‌بینانه، رضایت طولانی‌مدت از ورزش می‌شود. مززی[14] و همکاران (2021) تحقیقی باهدف شناسایی عوامل سازمانی مؤثر بر موفقیت ورزشی بین‌المللی در جودو انجام دادند. نتایج نشان داد که عوامل سازمانی مؤثر بر موفقیت ورزشی بین‌المللی در جودو در 11 عامل امکانات آموزشی، منابع مالی، مشارکت ورزشی در تمامی سطوح، کیفیت معلمان و مربیان، رویدادها/ مسابقات، حمایت علمی، توسعه استعدادیابی، حمایت از ورزش حرفه‌ای، سنت، تاریخ و فرهنگ، سیاست، حامیان مالی و رسانه‌ها قرار می‌گیرند که می‌توان آن‌ها را عناصر سیستمی یک مدل برای تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی راهبردی در جودوی ورزشکاران نخبه در نظر گرفت.

در تحقیقات داخلی نیز نودهی و همکاران (1398) شاخص­های استعدادیابی جودو در ایران را به ترتیب اولویت برشمردند: ویژگی­های مهارتی، جسمانی و فیزیولوژیکی، پیکر سنجی و روان‌شناختی. علیدوست قهفرخی و همکاران (1393) اولویت­ها و راهکارهای پیشرفت ورزش قهرمانی جودوی کشور را بررسی کردند. یافته­ها نشان داد که کنترل و نظارت بر فعالیت­های مربیان، برنامه­ریزی مدون تقویم ورزشی فدراسیون و برگزاری اردوهای بلندمدت، بیشترین اهمیت و الگوبرداری از کشورهای صاحب‌نام و ثبات مدیریت در فدراسیون، کمترین اهمیت را از دیدگاه صاحب‌نظران در راستای راهکارهای پیشرفت ورزش قهرمانی جودو به خود اختصاص دادند. بنار و همکاران (1392) عوامل مؤثر بر ورزش قهرمانی بانوان را در پنج عامل اجتماعی، اقتصادی، مدیریتی، فنی و شخصی شناسایی کرده­اند که عامل اجتماعی و اقتصادی بیشترین اولویت و عامل شخصی کمترین اولویت را کسب کرد. نتایج پژوهش دیگری نشان داد که عوامل مؤثر بر توسعه ورزش قهرمانی زنان محیط قهرمانی، استعدادیابی و حمایت مالی بیشترین تأثیر را در توسعه ورزش بانوان دارند. رمضانی­نژاد و همکاران (1396) در تحقیق خود دریافتند که در اغلب استان­ها ابعاد منابع انسانی و زیرساخت­ها و امکانات در سطح نسبتاً توسعه‌یافته، بُعد توان رقابتی در سطح نسبتاً توسعه‌یافته و محروم، ابعاد منابع مالی، میزبانی رویدادهای ورزشی و آموزش در سطح محروم و بُعد موفقیت­های ورزشی در سطح بسیار محروم قرار داشتند. بخش دیگر یافته­های این محققان نشان داد تمام ابعاد توسعه ورزش قهرمانی از الگوی توسعه مرکز پیرامون پیروی می­کند. به‌کارگیری این الگو در توزیع نابرابر امکانات و منابع مالی سبب تفاوت سطوح توسعه ورزش قهرمانی و شکاف زیاد در سطح توسعه‌یافتگی ورزش قهرمانی استان­های کشور شده است. این نابرابری­ها برآیند و بازتابی از عوامل سیاسی- اجتماعی، نارسایی­های نظام برنامه‌ریزی فضایی و سیاست‌گذاری‌های نادرست، بی‌توجهی به مدیریت یکپارچه کشور، نبود توجه به ظرفیت­های استان­ها و فقدان هماهنگی سازمان­های متولی ابعاد مختلف توسعه است (شیرزادی و همکاران، 1398: 72).

جودو نه‌تنها به‌خودی‌خود یک هدف، بلکه وسیله­ای برای دستیابی به اهداف اجتماعی است. همان‌طور که برادیچ[15] (2018) خاطرنشان کرد، تمرین جودو باعث ارتقای کار تیمی، رهبری و اعتمادبه‌نفس می­شود. همچنین می­تواند به جلوگیری از مسائلی مانند قلدری، آزار و اذیت، پرخاشگری و تبعیض کمک کند. در کشور ایران با توجه به ظرفیت­های ورزشی رشته جودو می­توان در سطوح قهرمانی و حرفه­ای به‌خوبی اقدام کرد. در این ‌بین، تلاش در جهت شناسایی عوامل مهم و مؤثر توسعه ورزش قهرمانی جودو نیازمند برخورداری از شواهد کافی علمی در این حوزه می‌باشد. بنابراین تحقیق حاضر بر اساس نظر خبرگان این رشته ورزشی در نظر دارد عواملی را که موجب توسعه این رشته ورزشی در بخش قهرمانی خواهد شد، شناسایی و مورد بررسی قرار دهد. انجام پژوهش­ها در این حوزه می­تواند موجب بهبود آگاه­سازی در مباحث مدیریتی و فنی در  رشته‌های رزمی گردد. این مسئله علاوه بر شناسایی برخی موانع، سبب سهولت در برنامه­ریزی و اقدامات در این حوزه می­شود. افزون بر این، بررسی پژوهش‌های انجام‌شده نشان می­دهد که خلأ پژوهشی ناشی از کمبود مطالعات در حوزه شناسایی توسعه قهرمانی جودو وجود دارد. بنابراین ضرورت دارد تا مسئولان فدراسیون شرایط و زمینه‌های لازم را برای حضور بیشتر و فعالانه ورزشکار در عرصه ملی و بین‌المللی فراهم سازند. ازاین‌رو محقق در دنبال پاسخ به این سؤال است:

 عوامل مؤثر بر توسعه قهرمانی ورزش جودو ایران کدم‌اند؟

روش‌شناسی پژوهش

پژوهش حاضر بر اساس نوع هدف، کاربردی و به لحاظ روش، کیفی و دارای رویکرد استقرایی است. همچنین به لحاظ افق زمانی از نوع تحقیقات مقطعی می­باشد که  در دو مرحله انجام‌ شده است. در مرحله اول، مبانی نظری و پیشینه پژوهش بررسی و شاخص‌های اولیه بود. در مرحله دوم، از ابزار مصاحبه نیمه­ساختاریافته جهت اخذ نظرات خبرگان و تکنیک تحلیل مضمون[16] جهت تحلیل داده­های حاصل از مصاحبه استفاده شد. مشارکت‌کنندگان در تحقیق مرحله مصاحبه، شامل مدیران فدراسیون جودو، مربیان رده‌های مختلف تیم‌های ملی، برخی از اعضای تیم ملی و صاحب‌نظران این حوزه بودند. درمجموع تعداد 15 نفر به‌عنوان اعضای گروه تخصصی انتخاب شدند (جدول 1). روش نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند بود و تا رسیدن به حد کافی (کفایت داده­ها) و اشباع نظری ادامه پیدا کرد. ابزار گردآوری داده‌ها، مصاحبه‌های نیمه­ساختار‌یافته^[17] بود. با شرکت‌کنندگان بالقوه برای انجام مصاحبه تماس گرفته شد و کسانی که مایل به شرکت در مصاحبه بودند، در زمان و مکان مورد انتخاب این افراد مصاحبه‌ها صورت پذیرفت. در این راستا، ابتدا راهنمای مصاحبه برای افراد ارسال گردید که دربرگیرنده عنوان، اهداف و سؤال‌های کلی مصاحبه بود تا مصاحبه‌شونده‌ها با موضوع بحث آشنا شوند. سؤالات اولیه مصاحبه با توجه به پیشینه تحقیق و اهداف موردنظر تدوین شدند که در بین اعضای نمونه با توالی متفاوتی ارائه ­شد. مصاحبه­ها طی یک پروسه 4 ماهه به‌صورت تلفنی و مجازی، با مدت‌زمان بین 40 الی60 دقیقه انجام گرفت. محقق بعد از 15 مصاحبه با 15 نفر احساس کرد که به نقطه اشباع نظری رسیده است. درواقع این نقطه جایی بود که داده جدیدی به داده‌های قبلی اضافه نگردید و درصد بالایی از داده‌های مصاحبه‌های آخر تکراری بود. بنابراین در این نقطه به مصاحبه‌ها و بخش اول پژوهش که مربوط به روش کیفی بود، پایان داده شد. در این تحقیق، پژوهشگر به‌منظور ثبت اطلاعات حاصل از مصاحبه‌ها، علاوه بر یادداشت رئوس مطالب، با کسب اجازه از فرد مصاحبه‌شونده به ضبط مصاحبه با استفاده از دستگاه ویژه ضبط صدا اقدام نمود. پس از اخذ مصاحبه­ها، تجزیه‌وتحلیل داده­ها به‌منظور شناسایی ویژگی­ها و مفاهیم اصلی مؤثر در توسعه قهرمانی ورزش جودو انجام شد. با دستیابی به اشباع داده­ها، مصاحبه­ها متوقف گردید. درنهایت عوامل اصلی توسعه ورزش قهرمانی رشته مذکور استخراج و در جدول 2 گزارش شد. از محدودیت­های این تحقیق می­توان به‌دشواری در دسترسی به مصاحبه­شوندگان و هماهنگ نمودن با آن‌ها اشاره کرد.

یافته­های پژوهش

توزیع فراوانی افراد مصاحبه‌شونده در چهار گروه مدیران فدراسیون، مربیان، اعضای تیم ملی و صاحب‌نظران به ترتیب 7/26، 3/33، 7/26 و 3/13 درصد بود (جدول 1). در ادامه به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، از تکنیک تحلیل تم استفاده شد. تحلیل تم روشی برای تعیین، تحلیل و بیان الگوهای (تم‌ها) موجود درون داده‌هاست. این روش در حداقل خود داده‌ها را سازمان‌دهی و در قالب جزئیات توصیف می‌کند، اما می‌تواند از این فراتر رود و جنبه‌های مختلف موضوع پژوهش را تفسیر کند (بارون^[18] و همکاران، 2016: 197). در پژوهش حاضر در مرحله اول، داده‌های مصاحبه مطالعه، مرور و بررسی‌شده و کدهای اولیه آن‌ها استخراج شد. در جدول 2 ابعاد شناسایی‌شده به همراه زیرشاخص­های آن‌ها نشان داده‌شده است:

جدول1: مشخصات و ویژگی­های خبرگان

در جدول 2 تجزیه‌وتحلیل داده­های کیفی، مضامین اصلی، مضامین فرعی و ابعاد عوامل مؤثر در توسعه ورزش قهرمانی جودو نمایش داده‌شده است:

جدول 2: عوامل مؤثر در توسعه ورزش قهرمانی جودو

بر اساس جدول 2 تحلیل مصاحبه­ها درقالب  ابعاد و ویژگی­ها خلاصه گردید. در ادامه این ابعاد 13 عامل یا مقوله فرعی استخراج شد. درنهایت از دسته­های مقوله­های فرعی 4 مقوله اصلی به­دست آمد. این مقوله­ها شامل عوامل محیطی، عوامل مدیریتی، زیرساختی و عوامل سیاسی می­باشند.

نمودار 1: نقشه تماتیک عوامل مؤثر در توسعه ورزش قهرمانی جودو

بحث و نتیجه‌گیری

هدف از تحقیق حاضر، شناسایی ابعاد مؤثر در توسعه ورزش قهرمانی جودو بود. پس از انجام مصاحبه­ها و تحلیل آن‌ها، 4 عامل محیطی، مدیریتی، زیرساختی و سیاسی شناسایی شدند که در ادامه موردبررسی قرار می­گیرند.

بر اساس نتایج تحقیق حاضر، یکی از عوامل اصلی مؤثر بر توسعه ورزش قهرمانی جودو کشور، عوامل محیطی می­باشند. درواقع این سطح، عواملی همچون: فرهنگی و اجتماعی، فنی ـ مهارتی و شرایط اقلیمی را شامل می‌شود. توجه به توسعه قهرمانی جودو موجب ارتقای آن در سطح بین‌المللی این رشته خواهد شد. این موضوع از طریق آسیب‌شناسی چالش­ها، تدوین و اجرای برنامه­های کارشناسی شده مسئولان و مدیران سازمان­های مرتبط حاصل می­شود. دراین‌باره بر اساس یافته­های پژوهش، از میان عوامل مؤثر که در توسعه ورزش جودو وجود دارد، عوامل محیطی و فراهم نمودن بستر­های فرهنگی- اجتماعی و اقتصادی برای ورزشکاران است. در این راستا گاوین^[19] و همکاران (2016) در تحقیقی به بررسی برنامه توسعه­ای پرداخته­اند و تأثیر اولویت­های فرهنگی را در این برنامه­ها تأثیرگذار دانسته­اند. از طرفی نقش اجتماعی– اقتصادی خانواده و حمایت­های والدین، افزایش آگاهی از طریق حمایت خانواده، ارائه برنامه­های آموزشی مناسب به آن‌ها  پیرامون اهمیت ورزش جودو می­تواند مؤثر باشد (مندلسون^[20] و همکاران، 2017: 28). از طرفی برخورداری از ویژگی‌های فنی و مهارتی برای قهرمان‌پروری گامی اثربخش می‌باشد. دی بوسچر و همکاران (2006) معتقدند که در سطح قهرمانی، برخی عوامل قابل‌کنترل- از قبیل فنون آموزشی، تاکتیک‌ها، حمایت‌های روان‌شناسانه و پزشکی- می‌تواند به بهبود عملکرد ورزشکاران کمک کند. درنهایت بر اساس نظرات خبرگان ورزش جودو، شرایط اقلیمی بر توسعه این ورزش تأثیر دارد. این یافته با نتایج تحقیقات مززی و همکاران (2021)، والنتی، سلز و مارو (2019) و روسین و همکاران (2016) همسویی دارد. در این راستا مززی و همکاران (2021) بیان می‌کنند موقعیت جغرافیایی یک کشور به‌عنوان یک عامل مهم در عملکرد ورزشکاران تأثیرگذار است. نزدیکی کشورها به محل برگزاری مسابقات بین‌المللی فدراسیون جهانی جودو[21] بر آمادگی و حضور ورزشکاران تأثیر می‌گذارد. والنتی، سلز و مارو (2019) نیز نشان دادند که شرایط آب و هوایی، پیش‌بینی­کننده قابل‌توجهی از سطح عملکرد فوتبال بانوان است. بیشترین تأثیر شرایط محیطی بر روی عملکرد یک ورزشکار زمانی است که به دلیل گرما، سرما، ارتفاع و رطوبت بخواهد زمان، شدت و حجم تمرینات خود را کاهش دهد، درحالی‌که یک ورزشکار حرفه‌ای با آگاه بودن نسبت به زمان برگزاری مسابقات در هر فصلی از سال و با سازگاری بدن خود با آن شرایط و انجام برخی تمرینات مطابق با آن شرایط آب و هوایی دیگر ضرورتی برای کاهش شدت حجم تمرینات خود نمی‌بیند. لذا مربیان باید با سازگاری و تطابق شرایط بدنی ورزشکار با شرایط جوی و اقلیمی مانع از افت عملکرد ورزشکاران شوند. زمانی که یک ورزشکار قرار است با طی چند مسیر جغرافیایی، مسابقه بدهد این موضوع به سیستم‌ فیزیولوژیکی وی اثر نامطلوبی وارد می‌کند. روسین و همکاران (2016) در بررسی نقش اندازه و تراکم جمعیت منطقه در توسعه ورزشکاران نخبه دانمارک نشان دادند که بازیکنان نخبه بیشتر از مناطقی که تراکم جمعیت کمتری دارند، آمده­اند.

یکی دیگر از ابعاد اصلی در توسعه ورزش قهرمانی جودو، عوامل مدیریتی می‌باشد. از عوامل اصلی دیگر در این بخش که نقش انکارناپذیری در توسعه ورزش قهرمانی دارند، مربیان هستند که تأثیر مستقیمی بر بهبود عملکرد ورزشکاران دارند (احمدی، 1390). مربیان مسئول آماده‌سازی ورزشکاران، ازجمله تمرینات فنی و تاکتیکی و همچنین هماهنگی آمادگی بدنی و سایر جنبه‌های تمرینی ورزشی با عملکرد بالا (مانند آمادگی روانی) هستند (نونس و روبیو[22]، 2012). مطالعات موجود در مورد معلمان و مربیان جودو نشان می‌دهد که شایستگی آن‌ها از دانش نظری و تجربه عملی ناشی می‌شود (سانتوس[23] و همکاران، 2015؛ مادورو[24] و همکاران، 2018). ساتریدو و شیلبوری[25] (2009) بیان می­کنند که مربیان قلب و روح ورزش قهرمانی هستند. اساس کار مربی، تسهیل شکوفایی استعدادهای ورزشکاران است. والنتی، سلز و مارو (2019) نشان دادند که ارائه مربیگری بسیار تخصصی، تأثیر معنادار و مثبتی در موفقیت بین‌المللی در فوتبال بانوان دارد. مدیران ارشد فدراسیون، مسئولان اصلی ارتقای رشته جودو هستند و یکی از راه­های اساسی این امر بالا رفتن سطح دانش منابع انسانی ازجمله مربیان و داوران است. این کار با برگزاری دوره­های دانش‌افزایی، برگزاری سمینارهای بین‌المللی برای توسعه مربیان، برگزاری کلاس‌های آموزشی برای مربیان و داوران، شرکت مربیان در سمینارهای بین‌المللی می­تواند صورت گیرد. از طرفی این دوره­ها به بروز کردن اطلاعات و ارتقای سطح دانش مربیان و افزایش سطح دانش علمی و فنی مربیان کمک خواهد کرد. استخدام مربیان مجرب از کشورهای خارجی برای تیم ملی و استفاده از مربیان جوان مستعد در کنار مربی خارجی موجب ارتقای دانش فرد می­شود و انگیزه او را برای ادامه فعالیت در تیم افزایش می‌دهد و درنهایت به توسعه مربیان داخلی کمک کند.

در بخش عوامل حمایتی، بهبود وضعیت معیشتی بازیکنان و مربیان تیم‌های ملی، تسهیل شرایط خدمت سربازی و تحصیل ورزشکاران مستعد، تضمین آینده شغلی و بیمه، نظارت بر شیوه زندگی، توجه و حمایت ویژه از استعدادهای آسیب‌دیده، مهم‌ترین عوامل بودند. طبیعی است که وقتی بازیکن از حمایت همه‌جانبه-ازلحاظ رسانه­ای، حقوق، مسکن، بیمه، تحصیل، خدمت سربازی، ارزش اجتماعی و ...- برخوردار باشد انگیزه­اش بالا می­رود و با تمام وجود در خدمت تیم باشگاهی و یا تیم ملی خواهد بود و بازیکنان جوان و بااستعداد نیز به سمت ورزش جودو جذب خواهند شد. این امر در نهایت منجر به پویایی و باکیفیت شدن لیگ برتر ایران و به دنبال آن توسعه و پیشرفت جودو و کسب نتایج خوب تیم ملی در رقابت‌های بین‌المللی خواهد شد. دی بوسچر و همکاران (2015) به این نتیجه رسیدند که توسعه و رفاه ورزشکاران باعث شناسایی استعداد آن‌ها، تبدیل استعداد به عملکرد سطح نخبه و خروج نهایی از ورزش رقابتی می­شود و کشورها با اعمال اقدامات حمایتی در مسیرهای مختلف ورزشکاران برای جلوگیری از ترک ورزشکاران و به حداقل رساندن خطرات درک شده از یک حرفه ورزشی می‌توانند حداکثر میزان استعدادی را که به پتانسیل کامل خود می­رسد را به حداکثر برسانند. از سویی سیمیرت (2014) مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر توسعه جودو در شهر نفیاس^[26] کشور اتیوپی^[27] را عدم پوشش رسانه­ای و عدم آگاهی از بازی­های جودو در جامعه قلمداد کرد. پوشش رسانه‌ای مسابقات لیگ ایران و رقابت­های تیم ملی، از یک‌سو انگیزه بازیکنان را بالا می‌برد و از سوی دیگر، ازلحاظ مالی خیلی می‌تواند سود سرشاری را نصیب باشگاه‌ها کند. اگر پخش مسابقات جودو تداوم داشته باشد به توسعه و استعدادیابی جودو کمک خواهد کرد و ممکن است استعدادهایی در این کشور وجود داشته باشند که با تماشای مسابقات جودو و یا مطالعه خبرهای مربوط به آن به این ورزش گرایش پیدا کنند. لذا مسئولان ورزش می‌توانند با توافق با سازمان صداوسیما از این منبع ارزشمند، نهایت استفاده را به سود ورزش قهرمانی به عمل‌آورند. عامل دیگری که بر توسعه ورزش قهرمانی جودو تأثیرگذار خواهد بود، تأمین منابع مالی می‌باشد. طبق یافته مطالعه گورنر[28] و همکاران (2019) یکی از عوامل مؤثر عملکرد ورزشکاران جودو شرایط مناسب مادی و مالی می‌باشد که با نتیجه تحقیق حاضر همخوانی دارد. از راهکارهای تأمین بودجه، حمایت مالی و جذب منابع مالی از بخش‌های مختلف است. حمایت مالی از ورزش، سازمان ورزشی یا رویداد ورزشی برای هر دو طرف قرارداد منافع و سود دوجانبه به همراه دارد. فدراسیون جودو با جذب حامی مالی و فعالیت­های مناسب بازاریابی می­تواند منابع مالی بخش خصوصی را وارد چرخه مالی خود کند و از این راه بودجه بیشتری را برای فعالیت­های مربوط به توسعه جودو فراهم نماید (رمضانی­نژاد و همکاران، 1396: 235). لذا با توجه به مطالب یادشده انتظار می­رود مدیران فدراسیون به این مقوله به‌خوبی بپردازند. از طرفی مطالعه منابع مالی کشورهای صاحب سبک در جودو نیز بازخورد مناسبی به مدیران فدراسیون خواهد داد که جهت موفقیت ملی و بین‌المللی برنامه‌ریزی مالی مناسبی داشته باشند. دی بوسچر و همکاران (2008) با بررسی مدل SPLISS[29] بر روی شش کشور نشان دادند که چهار عامل اساسی منابع مالی، حمایت‌های شغلی ورزشکاران، تسهیلات آموزشی و توسعه مربیگری به‌عنوان محرک‌های کسب موفقیت می‌باشند که ملت‌های مختلف می‌توانند بر اساس آنان به مزیت رقابتی دست یابند. همچنین آن‌ها بیان نمودند که موفقیت در ورزش‌، بیشتر نتیجه یک فرایند برنامه‌ریزی راهبردی می‌باشد. درنهایت بر اساس نظر خبرگان، عامل استعدادیابی و قهرمان‌پروری از مهم‌ترین عوامل توسعه قهرمانی ورزش جودو می‌باشد. توسعه و آموزش ورزشکاران؛ شرکت در رویدادهای رقابتی؛ فرآیندهای شناسایی استعداد؛ نقش و توسعه مربیان و ارتباطات نهادی نقشی مهم در موفقیت ورزشی دارند (بوهلکه و رابینسون[30]، 2009؛ مادلا[31] و همکاران، 2005؛ فیلیپس و نیولند[32]، 2014؛ سوتیریادو و همکاران، 2014؛ تروینز[33] و همکاران، 2014). کشف و شناسایی نوجوانان مستعد موجب تأمین ظرفیت‌های تیم­های ملی در تمامی رده­های سنی خواهد شد که این امر می‌تواند با تأسیس پایگاه­های آموزش جودو در شهرهای پرجمعیت و مستعد همراه شود. در بحث استعدادیابی استفاده از سیستم­های آموزشی جهت آموزش منظم و علمی نیروی انسانی، مربیان پایه و استعداد­یاب از نکات قابل ‌ذکر در توسعه این رشته خواهد بود. دی بوسچر و همکاران (2015) به این نتیجه رسیدند که مدیریت و توسعه استعدادها اولویت موفقیت کوتاه‌مدت نیستند، اما ممکن است مزایای رقابتی بلندمدت را به همراه داشته باشند که این امر نیز ممکن است با عدم اطمینان و خطر اتلاف منابع بسیار زیادی روبه­رو باشد- به‌طورکلی، ورزشکاران نخبه محصول فرایند برنامه­ریزی راهبردی طولانی‌مدت هستند. برخی از محققان پیشنهاد می‌کنند که تلاش­های تحقیقاتی باید به‌جای شناخت و کشف استعدادهای ورزشی بر رشد و پیشرفت آن‌ها متمرکز شوند (رمضانی نژاد و همکاران، 1394؛ 242).  

بر اساس نتایج تحقیق حاضر یکی از عوامل اصلی در توسعه قهرمانی این رشته ورزشی عوامل زیرساختی است. امکانات و تجهیزات ورزشی مناسب نیز یکی از عوامل مؤثر مهم و پایه در ارتقای کیفی اجرای ورزشی به شمار می­آید. فقدان و یا کمبود امکانات و تجهیزات ورزشی مناسب از عواملی است که بر پیشرفت ورزشکاران اثر منفی می‌گذارد و رسیدن به اوج عملکرد ورزشی منوط به مهیا بودن امکانات و تجهیزات ورزشی مناسب است. اماکن و فضاهای ورزشی خاستگاه و بستر اجرای فعالیت‌ها و برنامه‌های ورزشی هستند و مدیریت صحیح و اصولی آن‌ها، به‌طور مستقیم بر کمیت و کیفیت برنامه‌ها و رویدادهای ورزشی تأثیر می‌گذارد. مصاحبه‌شوندگان در تحقیق حاضر بیان کردند که فدراسیون برای توسعه بیشتر جودو در سطح کشور می­تواند با احداث اماکن اختصاصی جودو، ایجاد پایگاه‌های تخصصی و حرفه‌ای ورزش جودو، افزایش تأسیسات و سالن­های اختصاصی، احداث اماکن ویژه جودو در هیئت‌های استانی، تجهیز سالن­ها به امکانات تخصصی و با تقویت زیرساخت­های سخت‌افزاری، دسترسی آسان ورزشکاران به تجهیزات الکترونیک و همچنین استفاده از وسایل کمک‌آموزشی (کتاب، فیلم و...) و تجهیزات برای آموزش‌های پایه موجب ارتقای این رشته شوند. یافته حاضر با تحقیقات مززی و همکاران (2021)، قائم‌مقامی (1399)، دی بوسچر و همکاران (2015) و پارک و همکاران (۲۰۱6) همسویی دارد. آن‌ها در تحقیقات خود، وجود امکانات آموزشی در سطح جهانی را به‌عنوان یک عامل ضروری برای موفقیت ورزشکاران حرفه‌ای تلقی کردند. چنین امکاناتی حمایت پزشکی، فیزیوتراپی، تغذیه‌ای، روانی، فیزیولوژیکی و بیومکانیکی را برای ورزشکاران فراهم می‌کند. همچنین آن‌ها در پژوهش‌های خود به این موضوع در توسعه ورزش قهرمانی اشاره داشتند که حمایت از باشگاه‌های ورزشی، سازمان‌دهی نظام مسابقات ورزشی، تنوع در برنامه‌ها لیگ با محوریت جذب سرمایه‌گذار، تسهیل صدور مجوز احداث و بهره‌برداری از باشگاه‌های ورزشی، جلوگیری از پرورش گلخانه‌ای قهرمانان، زیرساخت‌های مجهز و دارای شرایط بین‌المللی جهت برگزاری مسابقات (ارتقای سیستم حمل‌ونقل، هتل و فرودگاه)، ایجاد پایگاه اطلاعاتی صحیح و به‌روز در مورد ورزشکاران حوزه قهرمانی در کشور، ارائه برنامه علمی و مدون در قهرمان‌پروری و امکانات و تجهیزات ورزشی مناسب از عوامل مؤثر مهم و پایه در ارتقای کیفی اجرای ورزشی به شمار می­آیند. در این راستا نیز دی بوسچر و همکاران (2015) در تحقیق جامع خود بر روی 15 کشور مختلف نشان دادند که بین سه مؤلفه امکانات، مربیگری سطح بالا و دسترسی به رقابت‌های بین‌المللی با موفقیت ورزشی رابطه معنی‌داری وجود دارد. درنتیجه فقدان و یا کمبود امکانات و تجهیزات ورزشی مناسب عاملی است که بر پیشرفت ورزشکاران اثر منفی می‌گذارد و رسیدن به اوج عملکرد ورزشی منوط به مهیا بودن امکانات و تجهیزات ورزشی و ارتقای سطح کیفی مناسب است.

یکی از عوامل مهم در ورزش جودو در سال‌های اخیر مربوط به مسائل سیاسی و تعلیق این فدراسیون بوده است. دراین­راستا، جانسون و علی^[34] (2004) بیان کردند که بین توسعه در ورزش قهرمانی و سیستم سیاسی، رابطه­ای مستقیم وجود دارد؛ بدین معنا که بدون داشتن سیستم سیاسی دموکراتیک، شناخته شدن در سطح بین­المللی برای دولت­ها به‌منظور حفظ ثبات سیاسی، به مقدار قابل‌توجهی مشکل می­باشد. با توجه به نقش ورزش به‌عنوان یک زبان مشترک و فرهنگ متقابل برای ایجاد ارتباطی صلح‌آمیز و پایدار میان ملت­ها بسیار قابل‌توجه است. در عرصه قدرت نرم، ورزش یکی از مهم‌ترین کارکردها را ایفا می‌کند؛ به‌طوری‌که کشورها سعی دارند از طریق ورزش به اهداف گسترده خود در کسب قدرت دست یابند. رویدادهای بزرگ ورزشی برای ملت میزبان، فرصت‌های مهمی را در قالب دیپلماسی عمومی مهیا می‌کنند. درواقع میزبانی یک رویداد بین‌المللی دلیلی بر تأیید شهروندی بین‌المللی خوب مردمان آن کشور است. از طرفی، یکی از کارکردهای دیپلماتیک ورزش در عرصه بین‌الملل کسب منزلت و موقعیت برای کشورهاست. در حقیقت، کسب، حفظ و ارتقای موقعیت یا اعتبار بین‌المللی ازجمله مؤلفه‌های اصلی منافع ملی کشورها به‌حساب می‌آید و می‌توان گفت که دولت‌ها از راه‌های مختلف تلاش می‌کنند که در جامعه جهانی دارای جایگاه و منزلت بالایی باشند و به آن‌ها به‌عنوان کشورهای قابل‌احترام نگریسته شود. در این راستا ایجاد ساختارهای مناسب از امکانات بالقوه ورزش جودو، توانایی کسب کرسی بین‌المللی، بهره‌گیری از فنون مدیریت در سطح جهانی، حضور مستمر در رویدادهای مختلف بین‌المللی جهت ارتقای جایگاه بین‌المللی جودو، در توسعه بین‌المللی جودو ایران اثربخش است.

به‌طورکلی توسعه ورزشی باید در راستای طراحی بهتر روش­های مؤثرتر ارتقا و افزایش علاقه، مشارکت و اجرا در ورزش باشد. بخشی از توسعه ورزش با مفهوم توسعه ورزش قهرمانی و پرورش ورزشکاران نخبه گره ‌خورده است. نتایج نشان داد جهت توسعه ملی جودو جمهوری اسلامی ایران فدراسیون ­باید برنامه راهبردی در جودو داشته باشد. همچنین ارتباطات و همکاری مناسب بین پایگاه­های استعدادیابی و قهرمانی با هیئت‌های ورزشی مربوطه در ادارات کل ورزش  و تربیت‌بدنی استان­ها، اندک بودن جمعیت تحت پوشش ورزش قهرمانی کشور، تقویت و به‌روزرسانی امکانات و تجهیزات مناسب برای استعدادیابی، توجه به مسابقات و استعدادهای ورزشی مناطق محروم دورافتاده، تمرکز بیشتر رسانه­های گروهی و تبلیغات ورزشی جهت تأمین مسائل مالی و استفاده حداکثری از فناوری اطلاعات جهت آموزش و ارتقای سطح جودوی کشور از اقدامات موردتوجه می­باشد. ازاین‌رو پیشنهاد می­شود با تقویت دیپلماسی ورزشی در میادین و مسابقات و جشنواره­های ورزشی جهانی و قاره­ای از طریق آموزش ورزشکاران و کاروان­های اعزامی جهت کسب میزبانی مسابقات مهم اقدام شود. همچنین با توجه به نتایج، جهت پیشبرد و تحقق سیاست‌های توسعه­ای جودو پیشنهاد می‌شود به برگزاری مسابقات ملی، انتخاب استعدادهای جوان، مسائل انگیزشی و حمایت‌های ورزشکاران و به‌طورکلی نیروی انسانی فدراسیون توجه بیشتر شود. درنهایت به دلیل پاندمی کووید 19 محقق مجبور به مصاحبه غیرحضوری شد. بدین ترتیب در مورد برخی از نمونه­ها این امکان وجود نداشت تا همه ابعاد توسعه ورزش جودو موجب کاوش و تحلیل قرار گیرد. همچنین عدم تمایل برخی از مربیان تیم‌های ملی و باشگاهی ازجمله محدودیت‌های تحقیق حاضر به شمار می‌آیند.