نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری رشته مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران
2 استادیار مدیریت ورزشی، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
3 دانشیار مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران
چکیده
هدف پژوهش حاضر ارائه مدل نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران بود. پژوهش با رویکرد کیفی، به روش داده بنیاد، بر اساس نمونه گیری هدفمند و با استفاده از مصاحبه های عمیق و نیمه ساختارمند و تا اشباع نظری (23 مصاحبه) صورت پذیرفت. تحلیل داده ها بر اساس رویکرد اشتراوس و کوربین (کد گذاری های باز، محوری و انتخابی) انجام پذیرفت. مفاهیم شناسایی شده در قالب شش مقوله 1. شرایط علّی (عوامل شخصیتی، اخلاقی و فردی) ؛ 2. مقوله مرکزی (نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران)؛ 3. راهبردها (فرهنگ سازی، آموزش، شایسته سالاری، درآمدزا کردن باشگاه ها، توسعه زیر ساخت ها، شفاف سازی، وضع قوانین تشویقی و تنبیهی، ساماندهی کانون های هواداران، نهادینه کردن نظارت و کنترل و تلطیف محیط ورزشگاه ها)؛ 4. عوامل زمینه ای (عوامل مالی، فرهنگی – اجتماعی، ساختاری و زیرساختی)؛ 5. عوامل مداخله گر (شرایط اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و قضایی)؛ و 6. پیامدها (بروز مخالفت ها، بار ملی و تجهیزاتی، فوتبال پاک، توسعه فنی و اقتصادی و افزایش گرایش به ورزش) دسته بندی و مدل پژوهش ایجاد شد. بنا بر نتایج پژوهش به مدیران امر پیشنهاد می شود با استفاده از مدل ارائه شده و برنامه ریزی و تصمیم گیری مناسب، ضمن کاستن از معضلات اخلاقی، در مسیر نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران قدم بردارند و به محققان آتی، تحقیق در مورد تأثیر مستقل هر یک از عوامل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در جو اخلاقی فوتبال حرفه ای ایران پیشنهاد می گردد
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The model of institutionalization of Ethical climate in professional football of Iran with a data-based approach
نویسندگان [English]
- Reza Gorji Morghmaleki 1
- Mehdi Salimi 2
- Rasool Nazari 3
1 Ph.D Candidate in Sport management, Physical Education faculty, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
2 Assistant professor in sport management, Sport sciences Faculty, University of Isfahan, Isfahan, Iran
3 Associated Professor in sport management, Physical Education faculty, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
چکیده [English]
The aim of this study was to present a model for institutionalizing the Ethical climate in Iranian professional football. The research was conducted with a qualitative approach, in data-based method based on purposeful sampling and using in-depth and semi-structured interviews until theoretical saturation (23 interviews). Data analysis was performed based on Strauss and Corbin approach (open, axial and selective coding). Concepts identified were classified into six categories 1. Causal conditions (personality, ethical and individual factors); 2. Central category (institutionalization of ethical climate in Iranian professional football); 3. Strategies (culture building, education, meritocracy, revenue generation of clubs, development of infrastructures, transparency, enactment of incentive and punishment laws, organization of fan clubs, institutionalization of supervision and control and improvement of the stadium environment); 4. Underlying factors (financial, cultural-social, structural and infrastructural factors); 5. Interfering factors (economic, cultural, political and judicial conditions); And 6. The Consequences (incidence of oppositions, national and equipment burden, clean football, technical and economic development and increasing inclination to sports) and research model was created. According to the research results, managers are suggested to take some steps toward institutionalizing the ethical climate in Iranian professional football using the proposed model and appropriate planning and decision-making, while reducing ethical problems, and research in the independent effect of each of the political, economic, cultural and social factors in the Ethical climate of Iranian professional football is suggested to future researchers.
کلیدواژه‌ها [English]
- Institutionalization
- Ethical climate
- Professional Football
- and Data-based Approach
مدل نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران با رویکرد داده بنیاد
رضا گرجی مرغملکی[1]
مهدی سلیمی[2]
رسول نظری[3]
10.22034/SSYS.2022.1470.2012
تاریخ دریافت مقاله: 27/4/1399
تاریخ پذیرش مقاله:22/7/1399
مقدمه
امروزه ورزش و ابعاد گوناگون آن به عنوان یک مبحث مهم در محافل مختلف مورد توجه است و به عنوان ابزاری کارآمد و پدیده ای منحصر به فرد در جهت ایجاد جامعه ای پویا و شاداب و رفع بسیاری از بحران های اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی و سیاسی کاربرد های فراوان خود را نمایان ساخته است (سلیمی و همکاران، 1390). به رغم آنکه ورزش این قابلیت را دارد که در بیشتر مقوله های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و علمی ایفای نقش نماید- و به راستی در جهان کنونی کمتر پدیده ای را می توان یافت که از چنین ویژگی و قابلیتی برخوردار باشد- با این حال این پدیده جهانی امروزه با چالشی جدی رو به روست که به راحتی نمی توان از آن گذر نمود و این چالش، کمرنگ شدن مقوله اخلاق در کلیه ابعاد جامعه بزرگ ورزش از جمله ورزشکاران، مربیان، داوران، تماشاگران، رسانه های گروهی، مدیران و کارکنان سازمان های ورزشی است (ندائی و علوی، 1387). در واقع، توجه به جو اخلاقی[4] حاکم در میان ورزشکاران، یکی از عوامل مهم در کسب موفقیت حرفه ای است که می توان به آن اشاره کرد (شعبانی بهار، یعقوبی و فاروقی، 1389). جو اخلاقی، چارچوبی برای ایجاد و تقویت هنجارهای قابل قبول، ارزش ها و عقاید است و با این دیدگاه که کارها چگونه باید انـجام شود، مرتبط است (الچی[5] و آلپکان، 2009).
بسیاری از متفکران معاصر، معتقدند ورزش در رشد فردی و اجتماعی تأثیر دارد و ورزش هر جامعه، انعکاس دهنده فرهنگ آن جامعه است. با این تفاوت که ورزش ضمن تأثیرگذاری، می تواند مسائل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی را تحت الشعاع خود قرار دهد. در میان تمام موارد فوق، آنچه از همه بیشتر مورد بی توجهی واقع شده، بحث فرهنگی و اخلاق در ورزش است؛ موضوعی که در جوامع مختلف و از جمله کشور ما، کمتر به آن پرداخته شده است. شاید به جرأت بتوان گفت در یک رویداد ورزشی خواه کوچک یا بزرگ، آنچه به آن زیبایی می بخشد، نمایش ارزش های اخلاقی است که احترام به قوانین، حریفان، داوران و تماشاگران به همراه گذشت، بردباری، جوانمردی، عدم خشونت و تهاجم، به کار نبردن الفاظ زشت، استفاده نکردن از داروهای نیروزا (دوپینگ) و مسائلی از این دست از جمله مصادیق آن محسوب می شوند (برند[6]، 2003). از این رو، هرکدام از سازمان های ورزشی و ورزشکاران باید به وظایف اخلاقی خود آشنا باشند و آن را به تناسب در میادین ورزشی بکار یبرند؛ زیرا اگر محیط ورزشی دارای قوانین و منشور اخلاقی نباشد، ورزشکاران نیز نمی توانند با وظایف خود آشنا شوند و خود را در زمینه ورزش نسبت به مسائل اخلاقی مسئول بدانند (محمدی، بحرالعلوم و حسینی نیا، 1395).
بی تردید در بین تمامی رشته های ورزشی که در سراسر دنیا دارای مسابقات منظم هستند، ورزش فوتبال، پرهوادارترین و پر مشارکت ترین فعالیت و رشته ورزشی به شمار می آید. همانند بیشتر کشورها، در کشور ما نیز فوتبال رایج ترین و پرطرفدارترین ورزش است و در مقایسه با تمامی رشته ها، بیشترین تعداد ورزشکار و تماشاگر را به خود اختصاص داده است. فوتبال و به ویژه بالاترین سطوح آن یعنی لیگ برتر و لیگ آزادگان، که هفته ها مخاطبان وسیعی را مجذوب خود می کنند، الگوهای زیادی را برای جوانان پدید آورده اند. الگوهایی که از طریق آنها جوانان سعی دارند با همسان سازی، رفتار خود را به هویت الگوی منتخب خود نزدیک کنند (قاسمی، 1394). جای تأسف آن است که به تبع جو حاکم بر فوتبال جهان و فساد اخلاقی و مالی موجود در آن، در فضای کنونی فوتبال ایران نیز وجود مسائلی همچون: تبانی، رشاء و ارتشاء، دوپینگ، شرط بندی های غیرمجاز، جعل و استفاده از سند مجعول، تصدیق نامه های خلاف واقع، فرار مالیاتی، مصرف الکل و روابط نامشروع، مصرف مواد مخدر، رواج خرافه گرایی از جمله سحر و جادو، تحصیل مال از طریق نامشروع و نقض آشکار قوانین و مقررات و قراردادهای غیرواقعی به چشم می خورد. معضلات اخلاقی ای که با توجه به انعکاس اجتماعی آن از طریق رسانه‌ها و جراید، موج منفی عظیمی در جامعه ایجاد نموده است؛ به طوری که در حال حاضر، خواست مردم و بیشتر اهالی فوتبال، زدودن چهره فساد از فوتبال ایران است. نکته آنجاست که با وجود اهمیت و ضرورت پرداخت به مقوله اخلاق و اخلاق گرایی در فوتبال کشور، تاکنون تحقیقات چندانی در زمینه تدوین نظامی مدون برای نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران، به ویژه با استفاده از مدل علمی داده بنیاد صورت نگرفته است و درتحقیقات اندک مرتبط با موضوع و در دسترس نیز یا از سایر مدل های علمی استفاده شده و یا به بررسی موضوع در برخی از عوامل و مقوله های نظریه داده بنیاد پرداخته گردیده که در ادامه به تعدادی از این تحقیقات اشاره می شود.
افروزه و شفیعی (1398) به بررسی اثر عوامل کلان بر فساد در فوتبال ایران از طریق میانجی های فردی و مدیریتی پرداختند و بیان کردند که عوامل کلان (اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و بین المللی) با واسطه عوامل مدیریتی و فردی و یا به واسطه هر دو عامل بر فساد تأثیرگذار هستند. در همین زمینه، هنری و محمودی (1398) در پژوهش خود با عنوان «تبیین الگوی کمی عوامل بروز فساد در صنعت فوتبال ایران» در تدوین الگوی خود، شرایط علّی با مؤلفه های گزینش نادرست مدیران، فقدان شایسته سالاری مدیران، ضعف مدیریتی و درآمدزایی مدیران؛ شرایط زمینه ای با مؤلفه های ضعف نهادهای قضایی و نظارتی فوتبال، سیاست زدگی فوتبال، بی انضباطی مالی و فقدان برنامه محوری در استعدادیابی؛ شرایط مداخله گر (بی تعهدی رسانه ها، ضعف مجامع تصمیم گیری و قانون گذاری، کمبود قوانین، ضعف حقوقی محیط ورزش)؛ راهبردها (تشکیل صنفی و شایسته گزینی، آموزش و فرهنگ سازی و نظارت و پاسخگویی) و پیامدها (توسعه اجتماعی و توسعه فنی) را شناسایی کردند. در همین راستا، شفیعی و افروزه (1397) در پژوهشی با عنوان «شناسایی و تبیین مؤلفه های مؤثر در بروز فساد در فوتبال ایران» چنین گزارش کردند که متغیرهای مدیریتی- اداری و آموزشی- تربیتی بیشترین تأثیر را در همه ابعاد داشتند. همچنین، بالاترین رتبه شکل های فساد از دیدگاه بازیکنان، مربیان، داوران، کادر فنی و مدیریتی و اصحاب رسانه، تبانی و از دیدگاه اعضای آکادمی فوتبال، تحصیل مال ازطریق نامشروع بود. همچنین آنوک اسپریت[7] و همکاران (2019) تحقیقی را با عنوان «رابطه بین هویت اخلاقی ورزش و رفتار اخلاقی بازیکنان جوان: متاآنالیز چند سطحی» اجرا کردند که نتایج آن نشان داد که یک جو طرفدار اخلاقیات با کمترین میزان رفتارهای ضداخلاقی و بیشترین رفتار مبتنی بر عرف در ارتباط است، در حالی که یک جو ضد اخلاقی با بیشترین رفتار غیر انسانی و کمترین میزان رفتار اجتماعی در ورزشکاران جوان مشخص می شود. در همین زمینه کنستانت و ویلم[8] (2019) در پژوهش خود با عنوان «تأثیر هیئت مدیره و مربی بر درک بازیکنان فوتبال از جو اخلاقی» اذعان نمودند که درک رهبری اخلاقی هیئت مدیره توسط بازیکنان، تأثیر مثبتی بر جو اخلاقی بازیکنان فوتبال دارد. همچنین کنستانت، وجنیر[9] و ویلم (2019) در پژوهشی دیگر و در تحلیلی طولی، اثربخشی قوانین اخلاقی در باشگاه های فوتبال را مورد کاوش قرار دادند که نتایج حاصل نشان داد که تیم های حرفه ای فوتبال باید قانون اخلاقی شان را با یک برنامه اخلاقی گسترده تر ادغام کنند و به ابتکارات حرفه ای سازی، مدیریت سهامداران، رهبری اخلاقی و حفاظت از باشگاه ها در مقابل رسوایی های اخلاقی توجه داشته باشند. ورگاس مندوزا و همکاران[10] (2018) مطالعه ای را با عنوان «نگرانی های اخلاقی در ورزش: وقتی اراده باعث پیشرفت روح ورزش می شود» انجام دادند که نتایج حاکی از آن بود که عملاً کل رفتار در زمینه ورزش توسط قوانینی اخلاقی قانون گذاری می شود که در صورت عدم توجه به این قوانین و اصول اخلاقی، برنده شدن می تواند از محدوده های چیزی که در بازی جوانمردانه، مجاز می باشد مثل استفاده از روش ها و مواد ممنوع فراتر رود.
بر این اساس می توان گفت تدوین الگویی در جهت احیای ارزش های اخلاقی- رفتاری و به منظور رفع ناهنجاری ها و معضلات کنونی، امری ضروری به نظر می رسد. بدین ترتیب محقق در صدد است با رفع خلأ دانشی موجود، تلاش نماید تا یکی از نیازهای مهم در راستای توسعه ورزش کشور (نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای) را که نقش بی بدیلی در حرکت چرخه ورزش کشور دارد برطرف نماید.
روش شناسی پژوهش
روش تحقیق در این پژوهش کیفی بود که با استفاده از نظریه داده بنیاد11 و به شیوه سیستماتیک اشتراس[11] و کوربین (1997) انجام پذیرفت. جامعه آماری تحقیق شامل اساتید و خبرگان دانشگاهی و ورزشی در حوزه اخلاق در ورزش (اساتید رشته مدیریت ورزشی، داوران و مدیران عامل و اعضای هیئت مدیره باشگاه های لیگ برتری و لیگ یک فوتبال کشور) بود و با تأیید گروه تحقیق، مصاحبه هایی به صورت عمیق و نیم ساختارمند با آن ها انجام گرفت. جهت نمونه گیری از روش هدفمند استفاده شد و با انجام 23 مصاحبه و تا اشباع نظری ادامه پیدا کرد. با توجه به ماهیت مطالعه های داده بنیاد، از سه مرحله نمونه گیری آزاد[12] برای جمع آوری داده های کافی جهت شروع کدگذاری باز، نمونه گیری رابطه ای[13] جهت استفاده از کدهای اولیه به منزله ی مبنایی برای جمع آوری مطالب بیشتر و در مرحله آخر از نمونه گیری نظری[14] به جهت جمع آوری مطالب برای کمک به ساختن طبقه اصلی استفاده گردید. این پژوهش با شیوه سیستماتیک که به اشتراس و کوربین (1998) نسبت داده می شود، طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام پذیرفت.
ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭘﺎﯾﺎﯾﯽ و رواﯾﯽ ﻧﯿﺰ از روش ﻟﯿﻨﮑﻠﻦ و ﮔﻮﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ که اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم از ﭼﻬﺎر ﻋﻨﺼﺮ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻋﺘﺒﺎر[15]، ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎل[16]، ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻋﺘﻤﺎد[17]، و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗأیید[18] شکل می گیرد (گوبا و لینکولن[19]، 1994). جدول 1 بیانگر مراحل تأیید روایی و اعتبار بر اساس روش ﻟﯿﻨﮑﻠﻦ و ﮔﻮﺑﺎ می باشد.
جدول 1: روایی و اعتبار بر اساس روش ﻟﯿﻨﮑﻠﻦ و ﮔﻮﺑﺎ
|
شاخص |
فرآیند |
|
اعتبار |
ﺻﺮف زﻣﺎن ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای ﭘﮋوﻫﺶ و ﺗأﯾﯿﺪ دادهﻫﺎی ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺷﻮﻧﺪه |
|
انتقال‌پذیری |
اخذ نظرات خبرگانی ﮐﻪ در ﭘﮋوﻫﺶ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ |
|
تأییدپذیری |
ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺳﺎزی و ﺣﻔﻆ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﮔﺎمﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ و ﻣﺴﺘﻨﺪات در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﭘﮋوﻫﺶ |
|
قابلیت اعتماد |
ﺛﺒﺖ و ﺿﺒﻂ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﭘﮋوﻫﺶ و ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﺮداری در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل اﻧﺠﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ و روﻧﺪ ﭘﮋوﻫﺶ |
همچنین شاخص پایایی بازآزمون بین کدگذاری های پژوهشگر در دو فاصله زمانی در جدول 2 ارائه شده است. بر این اساس پژوهشگر در حین انجام این پژوهش و در جریان کدگذاری مصاحبه ها، سه مصاحبه را به عنوان نمونه در یک فاصله 20 روزه مورد کدگذاری مجدد قرار داد.
جدول 2: میزان درصد پایایی بازآزمون
|
ردیف |
عنوان مصاحبه |
تعداد کل کدها |
تعداد توافقات |
پایایی باز آزمون (درصد) |
|
1 |
مصاحبه سوم |
11 |
9 |
82/0 |
|
2 |
مصاحبه دهم |
10 |
9 |
90/0 |
|
3 |
مصاحبه چهاردهم |
16 |
14 |
87/0 |
|
کل |
37 |
32 |
86/0 |
|
بر اساس نتایج حاصل از جدول 2 ، ضریب پایایی بازآزمون مصاحبه های این پژوهش برابر 86/0 می باشد که می تواند قابلیت اعتماد و ثبات کدگذاری مصاحبه ها را مورد تأیید قرار دهد.
جدول 3، جزئیات مشارکت کنندگان را در مصاحبه ها نشان می دهد. با توجه به جدول می توان از متناسب بودن نمونه های پژوهش اطمینان حاصل کرد.
جدول 3: ویژگی های نمونه های (مصاحبه شوندگان) پژوهش
|
ردیف |
سمت |
تعداد |
میزان تحصیلات |
|
1 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
9 |
دکتری تخصصی |
|
2 |
داور لیگ برتر
|
2 |
دانشجوی دکتری |
|
2 |
کارشناسی ارشد |
||
|
3 |
کارشناسی |
||
|
3 |
داور لیگ یک |
1 |
کارشناسی ارشد |
|
4 |
مدیر عامل باشگاه
|
1 |
دکتری تخصصی |
|
1 |
کارشناسی ارشد |
||
|
1 |
کارشناسی |
||
|
5 |
هیئت مدیره باشگاه |
1 |
دکتری تخصصی |
|
2 |
کارشناسی ارشد |
یافته های پژوهش
بر مبنای تحلیل دادههای حاصل از مصاحبه ها و رویکرد نظام مند داده بنیاد، مفاهیم شناسایی شده پس از 3 مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی در شش مقوله اصلی و در قالب شرایط علّی، مقوله محوری، راهبردها، عوامل زمینهای، عوامل مداخله گر، و پیامدها از طریق مدل پارادایمی به هم مرتبط شدند.
در جدول 4 مشاهده می شود که از مجموع کدهای به دست آمده در مصاحبه ها در 5 مقوله مورد بررسی، 90 کد باز متمرکز شده و 26 کد محوری استخراج گردیده است که با تحلیل جزء به جزء بخش های مختلف آن نشان داده شده اند:
جدول 4: کدهای استخراج شده از مصاحبه ها در زمینه نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران
|
ردیف |
کدهای باز متمرکز شده |
کد محوری(مفاهیم) |
مقوله |
|
1 |
جو نامناسب هواداران، مربیان، بازیکنان و کادر تیم ها، انجام اعمال خلاف شرع و عرف توسط بازیکنان، لیدرهای بی اخلاق |
عوامل شخصیتی |
شرایط علّی
|
|
2 |
شیوع فعالیت در سایت های شرط بندی، زد و بندها، دلال بازی ها و سوء استفاده های مالی، تبانی و جابجایی نتایج، رشد رشوه گیری، رشوه خواری و ارتشا، فحاشی ها |
عوامل اخلاقی |
|
|
3 |
فقدان نیروی متخصص در باشگاه ها |
عوامل فردی |
|
|
4 |
افزایش بی رویه قراردادهای بازیکنان،بسترهای اقتصادی |
عوامل مالی |
عوامل زمینه ای
|
|
5 |
فقدان آموزش اصول اخلاقی، از بین رفتن قبح مسائل ضد اخلاقی، تغییر اولویت های ورزش و بروز فرهنگ بردن به هر قیمت، عدم رعایت احترام و رعایت بازی جوانمردانه، نبود استانداردهای اخلاق ورزشی، بسترهای اجتماعی |
عوامل فرهنگی- اجتماعی |
|
|
6 |
خانواده ها، آموزش و پرورش، وزارت ورزش و جوانان، دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی |
عوامل ساختاری |
|
|
7 |
نبود زیر ساخت های مناسب در ورزشگاه ها |
عوامل زیرساختی |
|
|
8 |
ورود پول و منابع غیر واقع به ورزش، بهای بیش از حد به پول، شرایط بد اقتصادی |
شرایط اقتصادی |
شرایط مداخله گر |
|
9 |
ایجاد ارزش های تصنعی، شخصیت پردازی های غیر واقع از بازیکنان، طبقات اجتماعی با فرهنگ های متفاوت، مسائل فرهنگی کلی جامعه، مطلوب نبودن ارزش های جامعه فوتبال، فرهنگ حاکم بر فضای جامعه |
شرایط فرهنگی |
|
|
10 |
دخالت سیاست در ورزش، پیگیری اهداف سیاسی در ورزش، استفاده از منابع دولتی در ورزش، تبعیض در استفاده از منابع دولتی، حمایت مراکز قدرت از برخی مدیران، ورود مدیران نالایق به عرصه ورزش |
شرایط سیاسی |
|
|
11 |
تصمیمات مختلف نهادهای قضایی ورزش و عدم رعایت عدالت رویه، عدم بازدارندگی قوانین، عدم توجه و کوتاهی در اجرای قوانین، عدم تشویق کارهای پسندیده |
شرایط قضایی |
|
|
12 |
فرهنگ سازی در سطح جامعه، خانواده ها و آموزشگاه ها، فرهنگ سازی از رده های پایه، توجه، رصد و پیگیری امور فرهنگی در معاونت فرهنگی فدراسیون، فعالسازی بخش فرهنگی باشگاه ها، توسعه کمیته اخلاق باشگاه ها |
فرهنگ سازی |
راهبردها |
|
13 |
توجه به آموزش به عنوان رکن اصلی تغییر رفتار، آموزش احترام و بازی جوانمردانه، آموزش کدهای اخلاقی در دوره های مربیگری، آموزش و توجیه اعضای باشگاه ها |
آموزش |
|
|
14 |
استفاده از افراد متخصص با تحصیلات دانشگاهی، سپردن کارها به افراد متخصص، استفاده از افراد متخصص حوزه امور فرهنگی، انتخاب مربی های اخلاق مدار، انتخاب مدیران قوی بر اساس شایسته سالاری، دادن زمان کافی به مدیران برای کسب تجربه، مشارکت دادن نخبگان فوتبال |
شایسته سالاری |
|
|
15 |
دادن درآمدهای مشروع به ورزش، درآمدزا کردن باشگاه ها، خصوصی سازی باشگاه ها، جلوگیری از فروش غیرمجاز محصولات باشگاه ها، اعطای تسهیلات به باشگاه ها |
درآمدزا کردن باشگاه |
|
|
16 |
توسعه زیر ساخت ها |
توسعه زیر ساخت ها |
|
|
17 |
شفاف سازی مالی در خصوص قراردادهای بازیکنان، مربیان و مدیران، شفاف سازی در خصوص معضلات اخلاقی و وضع موجود |
شفاف سازی |
|
|
18 |
وضع قوانین بازدارنده انضباطی و برخورد عادلانه و یکسان، لزوم برخورد انضباطی درون باشگاهی و درون تیمی، تدوین نظام نامه تنبیه و تشویق، تقدیر از رفتارهای مثبت |
وضع قوانین تشویقی و تنبیهی |
|
|
19 |
ساماندهی و مدیریت صحیح کانون های هواداری و استفاده از پتانسیل آنها، توجیه کانون های هواداری، تهیه کارت های هواداری با مزایای مختلف |
ساماندهی کانون های هواداران |
|
|
20 |
نظارت و کنترل مستمر، پیش بینی عوامل کنترلی(دوربین های مدار بسته، گیت های ورود و خروج و نصب دوربین های با قابلیت تشخیص چهره) |
نهادینه کردن نظارت و کنترل |
|
|
21 |
تلطیف ورزشگاه ها و پرهیز از اعمال خشونت، پرهیز از حاکمیت جو امنیتی در ورزشگاه ها، زمینه سازی حضور بانوان در ورزشگاه ها |
تلطیف محیط ورزشگاه ها |
|
|
22 |
مخالفت رسانه های زرد، مخالفت واسطه ها و دلالان فوتبال، مخالفت مربیان و ورزشکاران ضعیف |
بروز مخالفت ها |
پیامدها |
|
23 |
بار مالی و هزینه ای، بار امکاناتی و تجهیزاتی |
بار مالی و تجهیزاتی |
|
|
24 |
فوتبال پاک و رقم خوردن نتایج در داخل زمین، اخذ نتایج مطلوب |
فوتبال پاک |
|
|
25 |
توسعه فنی و افزایش مهارت و پیشرفت بازیکنان و مربیان، لیگ پویا و بهتر، توسعه اقتصادی و درآمدزایی بیشتر با حضور تماشاچیان |
توسعه فنی و اقتصادی |
|
|
26 |
تخلیه هیجان و برآورده کردن نیازهای تماشاگران و هواداران، افزایش اقبال عمومی به ورزش، احساس امنیت و آرامش |
افزایش گرایش به ورزش |
درپایان، بر اساس ترکیب لایه های ارائه شده در جدول 4، مدل نهایی پژوهش در قالب شکل 1 نمایش داده شده است:
شکل 1: مدل نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران
بحث و نتیجه گیری
هدف از پژوهش حاضر، تدوین مدل نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران بود. در این راستا تلاش شد تا مدلی ارائه گردد و در آن جزئیات نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران بر اساس نظریه داده بنیاد به نمایش گذارده شود. لذا با بهرهگیری از مقولهها و کدهای احصا شده، مفاهیم در قالب شش مضمون و مقوله اصلی دسته بندی شدند که این مفاهیم در ارتباط با یکدیگر، مدل مفهومی پژوهش را ایجاد نمودند:
- شرایط علّی (عوامل شخصیتی، عوامل اخلاقی و عوامل فردی)؛ 2. مقوله مرکزی (نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران)؛ 3. عوامل زمینه ای (عوامل مالی، عوامل فرهنگی- اجتماعی، عوامل ساختاری و عوامل زیرساختی)؛ 4. راهبردها (فرهنگ سازی، آموزش، شایسته سالاری، درآمدزا کردن باشگاه ها، توسعه زیر ساخت ها، شفاف سازی، وضع قوانین تشویقی و تنبیهی، ساماندهی کانون های هواداران، نهادینه کردن نظارت و کنترل و تلطیف محیط ورزشگاه ها)؛ 5. عوامل مداخله گر (شرایط اقتصادی، شرایط فرهنگی، شرایط سیاسی و شرایط قضایی)؛ 6. پیامدها (بروز مخالفت ها، بار مالی و تجهیزاتی، فوتبال پاک، توسعه فنی و اقتصادی و افزایش گرایش به ورزش)
شرایط علّی
نتایج تحلیل در پژوهش حاضر نشان داد که عوامل شخصیتی در 3 دسته بندی (جو نامناسب هواداران، مربیان و کادر تیم ها، انجام اعمال خلاف شرع و عرف توسط بازیکنان، لیدرهای بی اخلاق) قابل تقسیم است که این تقسیم بندی منطبق بر نتایج پژوهش های پورفرهمند و همکاران (1398) و شجیع و همکاران (1391) می باشد، چرا که پورفرهمند و همکاران (1398) چنین بیان می کنند که سالانه مبالغ هنگفتی از بودجه هایی که با هدف توسعه ورزش حرفه ای در کشور تصویب شده است به واسطه رفتارهای انحرافی بازیکنان، مربیان، مدیران و تماشاگران ورزشی اتلاف می گردد و اینگونه پیشنهاد می دهند که مدیران و مربیان ورزشی باید با هدف پیشگیری از هدر رفت منابع مادی و غیرمادی در نتیجه رفتارهای انحرافی بازیکنان، با شناخت صحیح از حالات و ویژگی های جمعیت شناختی هر یک از بازیکنان باشگاه و تیم خود نسبت به تعدیل و اصلاح عکس العمل های فردی و سازمانی خود در مواجهه با آنها اهتمام ورزند تا بتوانند در راستای کیفیت بخشی عملکرد افراد و تیم خود موفق باشند. همچنین شجیع و همکاران (1391) در مطالعه خود چنین بیان می کنند که هرگونه اقدام احتمالی برای حل مسائل اخلاقی در فوتبال ایران بی اثر یا موقتی خواهد بود. از این رو، نقش مربیان پایه و مدیریت باشگاه ها برای حل این مسئله بسیار با اهمیت است و این بهبود شناخت و آگاهی های اخلاقی بازیکنان است که مسئله اخلاق در فوتبال ایران را برای همیشه، از درون و نه از طریق اجبارهای قانونی، حل خواهد کرد که از این بُعد با نتایج پژوهش حاضر همسویی کامل دارد.
در زمینه عوامل اخلاقی ایجاد کننده جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران نیز شیوع فعالیت در سایت های شرط بندی، زد و بندها، دلال بازی ها و سوء استفاده های مالی، تبانی و جابجایی نتایج، رشد رشوه گیری، رشوه خواری و ارتشاء و نیز فحاشی در ورزشگاه ها از مواردی هستند که به تکرار شاهد آن هستیم و به نظر می رسد برون رفت از فضای موجود تنها در گرو وضع قوانین سفت و سخت، برنامه ریزی مناسب، اطلاع رسانی در مورد مضرات شرط بندی و شرکت های برگزار کننده آن، فرهنگ سازی در جهت استفاده از فرصت ها برای انجام فعالیت های ارزشمند و نیز تذکر به عوامل یا افراد درگیر در این زمینه ها امکان پذیر می باشد- نکته ای که در پژوهش مهرآباد (1398) نیز به آن اشاره شده است. این مهم همچنین در پژوهش یزدان شناس و فروزان (1396) نیز مورد توجه قرار گرفته و ساختار مدیریتی، ضعف در شایسته سالاری و عدم سیستم نظارتی کارآمد به عنوان عوامل زمینه ساز واسطه گری در فوتبال شناسایی گردیده اند.
فقدان نیروهای متخصص از دیگر علل مطلوب نبودن جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران است که ممانعت از حضور افراد غیر متخصص و ایجاد انگیزه برای اهالی فن و پیشکسوتان برای حضور در عرصه فوتبال و نیز توجه ویژه و به موقع دستگاه های نظارتی بر روند جذب و به کارگیری متخصصین امر، می تواند از راه های حل آن تلقی گردد. مؤلفه ای که در پژوهش های محمودی و همکاران (1397) با عناوین فقدان مالکان آشنا و متخصص به ورزش و نبود مجمع با هوش و متخصص و نیز در پژوهش شفیعی و افروزه (1397) با عنوان وجود افراد غیرمتخصص در مدیریت باشگاه ها و لیدرهای غیرمتخصص و آموزش ندیده به چشم می خورد. لذا با توجه به ادبیات پیشینه، یافته های حاصل از پژوهش حاضر نشان می دهد که کدهای شناسایی شده جامعیت لازم را داشته و علاوه بر نتایج جدید، همسو و در برگیرنده یافته های پیشین است.
عوامل زمینه ای
در پژوهش حاضر عوامل زمینه ای بیان می دارند که عوامل مالی، عوامل فرهنگی- اجتماعی، عوامل ساختاری و عوامل زیرساختی بر راهبردها تأثیر می گذارند. عوامل مالی با گویه های افزایش بی رویه قراردادهای بازیکنان و بسترهای اقتصادی یکی از عوامل زمینه ای شناسایی شده در پژوهش است. در تفسیر این یافته پژوهش باید گفت، فوتبال دیگر به عنوان صِرف یک ورزش شناخته نمی شود، بلکه یک صنعت و یک شغل محسوب می گردد. لذا قراردادهای این حوزه با توجه به حجم بالای مبالغ جابجا شده و تأثیر بالای این قراردادها بر عملکرد تیم ها و اتفاقات حاشیه ای نظیر شرایط عقد قرارداد، افزایش بی رویه قراردادها، عدم کنترل روی آنها و افزایش ناگهانی قراردادها از اهمیت بسیار برخوردار است. در پژوهش یگانه، یوسفی و عیدی (1397)، عدم شفافیت در قراردادهای باشگاه، وجود ترفندهای فرار از مالیات، نبود قوانین حمایتی و اجرایی در زمینه این قراردادها و ضعف در تدوین و اجرای قوانین انضباطی و مدنی از عواملی بودند که به گسترش مشکلات حرفه ای گرایی در لیگ برتر فوتبال ایران دامن زده است. مرتبط با همین موضوع در پژوهش نجف زاده (1397)، با عنوان نبود هماهنگی میان باشگاه ها در کنترل قراردادهای بازیکنان و مربیان و در پژوهش محمودی و همکاران (1397)، با گویه های عقد قراردادهای زیان آور و قراردادهای غیرواقعی از آن یاد شده است که با یافته های پژوهش حاضر هم سو و هم خوان است.
در مورد عوامل فرهنگی- اجتماعی نیز فقدان آموزش اصول اخلاقی، از بین رفتن قبح مسائل ضد اخلاقی، تغییر اولویت های ورزش و بروز فرهنگ بردن به هر قیمت، عدم رعایت احترام و بازی جوانمردانه و نبود استانداردهای اخلاق ورزشی به چشم می خورد که باید مورد توجه قرار گیرد.
فقدان آموزش اصول اخلاقی یکی از عوامل زمینه ای مؤثر بر راهبردهای نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران است. در تفسیر این یافته باید گفت به منظور رسیدن به معیارهای اخلاقی مد نظر FIFA و AFC باید استانداردهای اخلاقی و حرفه ای تدوین شده در این دو نهاد، در قالب برنامه های مدون و مشخص و به صورت منسجم به کلیه عوامل مربوط به حوزه فوتبال کشور آموزش داده شود. لذا نبود آموزش این استانداردها و ضعف نهادهای آموزشی می تواند جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران را تحت شعاع خود قرار دهد؛ مسئله ای که در پژوهش های محمودی و همکاران (1397) با عنوان فقدان آموزش و آگاهی و شفیعی و افروزه (1397) با عنوان نظام آموزشی غیراثربخش از آن یاد شده و از این جهت با پژوهش حاضر هم خوان است.
تغییر اولویت های ورزش و بروز فرهنگ بردن به هر قیمت نیز یکی دیگر از عوامل زمینه ای شناسایی شده در پژوهش حاضر است. در تفسیر این یافته می توان چنین گفت که، اولویت قرار دادن برد، نتیجه گرایی و گم شدن هدف فوتبال از عواملی هستند که می توانند روح ورزش را تحت شعاع خود قرار دهند. نکته ای که با مؤلفه های پژوهش شفیعی و افروزه (1397)، با گویه های تغییر ارزش ها و تعهدات و ضعف وجدان کاری و خاموشی وجدان عمومی، هم خوانی دارد.
عدم رعایت احترام و بازی جوانمردانه و نبود استانداردهای اخلاق ورزشی یکی دیگر از عوامل زمینه ای مؤثر بر راهبردهای نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران است که در پژوهش حاضر به آن اشاره شده است. بازی جوانمردانه امروز شعار محافل ورزشی است، اما آنچنان که باید بعضی از ورزشکاران، مربیان و حتی مدیران و دست اندرکاران آن را رعایت نمی کنند و استفاده از داروها و مواد محرک، تسهیل کننده و نیروزا که بسیاری از آنها برای سلامتی تن و روان مضـر هستـند، در سطـوح مخـتلف سنـی و ورزشـی در حال گسترش هستند (خیری و همکاران، 1391). نکته ای که با پژوهش حاضر همسو و هم خوان است.
همچنین باید نقش خطیر و حائز اهمیت خانواده ها، آموزش و پرورش، وزارت ورزش و جوانان، دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی را به عنوان ساختارهای سازنده و بستر ساز یک جامعه مورد توجه قرار داد و کوشید تا با استفاده از پتانسیل های بالقوه و بالفعل این نهادها در رسیدن به فضای مطلوب اخلاقی بیش از پیش قدم برداشت. نکته ای که در پژوهش عباس زاده و همکاران (1396) نیز به آن اشاره شده و با پژوهش حاضر همخوانی دارد.
نبود زیر ساخت های مناسب در ورزشگاه ها نیز یکی دیگر از عوامل زمینه ای شناسایی شده در پژوهش است. زیر ساخت ها از نقشی حیاتی و ممتاز در فرآیند فوتبال حرفه ای و توسعه آن برخوردار هستند. در همین زمینه یافته های تحقیق شیخی و شریفیان (1396) حاکی از آن است که ارتباط معنی داری بین کیفیت خدمات در ورزشگاه های ورزشی و میزان خرابکاری وجود دارد که با پژوهش حاضر هم خوانی و انطباق دارد. لذا باید اهتمام ویژه ای بر ایجاد زیر ساخت های مناسب در ورزشگاه ها داشت و کوشید با رفع نواقص و کاستی های موجود در بسترهای فیزیکی در اختیار، ضمن ایجاد فضایی مطلوب، در جهت ارتقای جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران قدم برداشت.
عوامل مداخله گر
شرایط اقتصادی، شرایط فرهنگی، شرایط سیاسی و شرایط قضایی جزء عوامل مداخله گر شناسایی شده در مدل تدوین شده می باشند که می توانند به عنوان تسهیل کننده یا محدود کننده بر راهبردها تأثیر گذار باشند. بدیهی است که شرایط بد اقتصادی، ورود پول و منابع غیر واقع به ورزش و بهای بیش از حد به پول از جمله مواردی هستند که می توانند بر راهبردها اثر داشته باشند و جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران را تحت تأثیر خود قرار دهند. در پژوهش کلدنسن[20] (1992) نیز اشاره شده که معمولاً در ورزشکاران حرفه ای جهت گیری نسبت به پول وجود دارد و افراد مجبور هستند مهارت های خود را برای مسابقه دادن به حراج بگذارند. نکته ای که با پژوهش حاضر همسویی و هم خوانی دارد.
عامل دیگری که جزو شرایط مداخله گر در نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران است و توانایی تأثیر بر راهبردها را دارد، شرایط فرهنگی است. فرهنگ حاکم بر اجتماع عامل بسیار مهمی است که در برقراری جو اخلاقی در رشته پر طرفدار فوتبال نقش مهمی می تواند ایفا کند که در پژوهش حاضر با مؤلفه های ایجاد ارزش های تصنعی، شخصیت پردازی های غیر واقع از بازیکنان، طبقات اجتماعی با فرهنگ های متفاوت، مسائل فرهنگی کلی جامعه و مطلوب نبودن ارزش های جامعه فوتبال به آن اشاره شده است. در همین زمینه یلین[21] (2017) نشان داد که راست کرداری متأثر از شرایط فرهنگی حاکم بر جامعه است. همچنین نجف زاده (1397) در پژوهش خود فشارهای فرهنگی را یکی از شش مؤلفه فشار در مسیر راست کرداری مدیران باشگاه های فوتبال در نظر گرفته است که از این جهت با نتایج پژوهش حاضر همسو و هم خوان هستند.
عامل دیگری که در شرایط مداخله گر پژوهش حائز اهمیت می باشد، شرایط سیاسی است که در پژوهش حاضر با مؤلفه های دخالت سیاست در ورزش، پیگیری اهداف سیاسی در ورزش، استفاده از منابع دولتی در ورزش، تبعیض در استفاده از منابع دولتی، حمایت مراکز قدرت از برخی مدیران و ورود مدیران نالایق به عرصه ورزش به آن اشاره شده است. افروزه و شفیعی (1398) عوامل سیاسی را یکی از عوامل کلان مؤثر بر فساد در فوتبال ایران شناسایی کرده اند و شفیعی و افروزه (1397) هم به مؤلفه های نفوذ سیاسیون در ورزش، وجود ارتباطات سیاسی غیرمتعارف و انحراف و تخطی از هنجارهای رسمی و مدون اشاره دارند. ذیل همین موضوع در پژوهش محمودی و همکاران (1397) با عنوان بهره برداری سیاسی از ورزش، از آن نام برده شده است که با یافته های پژوهش حاضر هم سو و هم خوان است. همچنین در بررسی مؤلفه استفاده از منابع دولتی در ورزش نیز می توان اینگونه تفسیر نمود که استفاده باشگاه ها از منابع دولتی و وابستگی باشگاه ها به دولت از عواملی هستند که جو اخلاقی در فوتبال را متأثر از خود می سازند. در رابطه با همین یافته، هنری و محمودی (1398) در پژوهش خود به استفاده نامحدود و کنترل نشده از منابع دولتی، دولتی بودن فوتبال و حضور مدیران فاقد صلاحیت و فقدان دغدغه مدیران دولتی در هزینه کرد، اشاره کرده اند و آن را یکی از علل بروز فساد در فوتبال ایران می دانند. مرتبط با همین موضوع، شفیعی و افروزه (1397)، به سوء استفاده از منابع دولتی و تأمین عمده ی منابع مالی باشگاه ها از طریق دولت اشاره دارند و آن را یکی از مؤلفه های مؤثر در بروز فساد در فوتبال ایران می دانند. که با نتایج پژوهش حاضر هم سو و هم خوان است. از طرفی انتخاب مدیران نالایق بر اساس ارتباطات کاذب و انتصاب های دولتی در حوزه مدیریتی فوتبال باعث شده است که نتوان از اهالی فن، متخصصین و خبرگان فوتبالی بهره جست که این خود عامل دیگری در بروز مشکلات در حوزه اخلاقی فوتبال محسوب می گردد.
در پژوهش پیش رو، شرایط قضایی بیان می دارند که تصمیمات مختلف نهادهای قضایی ورزش و عدم رعایت عدالت رویه، عدم بازدارندگی قوانین، عدم توجه و کوتاهی در اجرای قوانین و عدم تشویق کارهای پسندیده می توانند به عنوان یک عامل مداخله گر دیگر بر راهبردها تأثیر بگذارند. در همین زمینه می توان به پژوهش محمودی و همکاران (1397) اشاره کرد که تساهل و تسامح و سلیقه ای بودن احکام انضباطی را از جمله عوامل زمینه ساز بروز فساد در فوتبال ایران معرفی و از عدم بازدارندگی قانونی در فوتبال حکایت داشت. همچنین در همین پژوهش بی عدالتی با ابعاد مصلحت اندیشی در صدور احکام و عدم تناسب جرم با مجازات از جمله مؤلفه هایی بودند که با گویه های شناسایی شده در پژوهش حاضر هم خوان هستند.
راهبرد ها
براساس نظرات کارشناسانه، نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران نیازمند پارادایم های ویژه ای است که در این پژوهش با عنوان راهبرد به آن اشاره می شود و تعاملات ویژه ای لقب می گیرد که از پدیده یا مقوله اصلی بیرون می آید. راهبردها عبارت اند از: فرهنگ سازی، آموزش، شایسته سالاری، درآمدزا کردن باشگاه ها، توسعه زیر ساخت ها، شفاف سازی، وضع قوانین تشویقی و تنبیهی، ساماندهی کانون های هواداران، نهادینه کردن نظارت و کنترل و تلطیف محیط ورزشگاه ها.
اگر فرهنگ سازی لازم در سطح جامعه، خانواده ها، آموزشگاه ها و رده های پایه مدنظر قرار گیرد می توان با فعال سازی بخش فرهنگی و توسعه کمیته اخلاق باشگاه ها و همچنین توجه، رصد و پیگیری امورات فرهنگی در معاونت فرهنگی فدراسیون فوتبال، گام بلندی به سوی اعتلای اخلاق در فوتبال حرفه ای ایران برداشت.
همچنین اگر آموزش به عنوان رکن اصلی تغییر رفتار، با سه دستور کاری آموزش احترام و بازی جوانمردانه، آموزش کدهای اخلاقی در دوره های مربیگری و آموزش و توجیه مدیران باشگاه ها و نیز استفاده از افراد متخصص با تحصیلات دانشگاهی و سپردن کارها به آنان، انتخاب مدیران قوی و گزینش مربیان اخلاق مدار، در دستور کار متولیان امر قرار گیرد، می توان امیدوار بود در جهت رسیدن به جو اخلاقی مطلوب، قدم های مثبتی برداشت. خطیبی، خبیری و جلالی فراهانی (1398) در پژوهشی آموزش را یکی از عوامل مؤثر در برقراری جو مطلوب در ورزشگاه های فوتبال کشور قلمداد می کنند و بیان می دارند که آموزش و توسعه رفتار حرفه ای در میان بازیکنان و مربیان، نسبت به یکدیگر، نسبت به داور و همچنین نسبت به تماشاگران می تواند تا حدودی در شکل گیری جوی مطلوب مؤثر باشد. در همین زمینه فتاح پور، کاشف و عامری (1392) ضرورت توجه به آموزش های اخلاقی برای مربیان ورزشی و همچنین تدوین دروسی با عنوان اخلاق کاربردی در ورزش را ضروری در نظر می گیرند. بنابراین نتایج پژوهش در این بخش با نتایج پژوهش های مذکور هم خوانی دارد.
امروزه با پدیده ای در مدیریت رو به رو هستیم که به درستی آن را «نظام شایسته سالار» یا «شایسته سالاری» نامیده اند (قهرمانی، 1384). اهمیت شایسته سالاری در ورزش به خصوص ورزش فوتبال نیز به قدری است که بسیاری از پژوهشگران فقدان شایسته سالاری را یکی علل بروز فساد در فوتبال کشور می دانند. هنری و محمودی (1398) نیز در پژوهش خود با مؤلفه فقدان تخصص و شایسته سالاری مدیران از آن نام برده اند. همچنین شفیعی و افروزه (1397) در پژوهش خود با عنوان «شناسایی و تبیین مؤلفه های مؤثر در بروز فساد در فوتبال ایران» پیشنهاد می کنند که باید نظارت هرچه بیشتری بر ارتباطات با افراد سیاسی و لحاظ شایسته سالاری در جذب مدیران متخصص در پست های سازمانی مرتبط با حوزه فوتبال انجام شود که با یافته پژوهش حاضر همسو و هم خوان است.
در دنیای کنونی، ورزش فوتبال بیش از هر عصر دیگری میدان مسابقه اقتصادی شده و باشگاه ها بیش از هر زمان دیگری به درآمد زایی متکی شده اند. لذا برای رسیدن به جو اخلاقی مطلوب در فوتبال حرفه ای باید دادن درآمدهای مشروع به ورزش، خصوصی سازی باشگاه ها و درآمدزا کردن آنها از طریق جلوگیری از فروش غیرمجاز محصولات و اعطای تسهیلات را مورد توجه قرار داد. پژوهش حاضر توجه به خصوصی سازی باشگاه ها را یکی دیگر از راهبردهای نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران بیان می کند. بر اساس نتایج پژوهش دلدار، توفیق و باقری (1395) تا زمانی که موانع فراروی خصوصی سازی باشگاه های لیگ حرفه ای فوتبال کشور مرتفع نگردد، نمی توان به توسعه صنعت فوتبال امید چندانی داشت. در همین زمینه نجفی کلوری و همکاران (1391)، در پژوهش خود با عنوان «عوامل مؤثر در بروز فساد در سازمان های ورزشی» بیان می کنند که عوامل فرهنگی بیشترین نقش را در بروز و گسترش فساد اداری دارند و در بین روش های مختلف کنترل فساد اداری نیز خصوصی سازی به عنوان مهمترین روش کنترل شناخته می شود که از این جهت با پژوهش حاضر همسویی دارد.
در تفسیر یافته فروش غیر مجاز محصولات باشگاه ها نیز باید گفت، فروش محصولات و کپی رایت یکی از منابع عمده درآمدی برای باشگاه های فوتبال است که عدم توجه به آن و سلب شدن این حق از باشگاه ها می تواند زمینه ساز فساد مالی باشگاه ها گردد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در فوتبال ایران اعطای تسهیلات به باشگاه ها می تواند به پیشرفت همه جانبه این ورزش کمک نماید. در همین راستا، در پژوهش یگانه، یوسفی و عیدی (1397) با عنوان «بررسی مشکلات حرفه ای گرایی در لیگ برتر فوتبال ایران»، یکی از مشکلات این حوزه، مشکلات حمایتی و سیاسی و تسهیلاتی و تجهیزاتی شناسایی شد که با یافته های پژوهش حاضر هم سو و هم خوان است.
یکی دیگر از راهبردهای شناسایی شده در نهادینه سازی جو اخلاقی، توسعه زیر ساخت های موجود است که از نقشی حیاتی و ممتاز در فرآیند فوتبال حرفه ای و توسعه آن برخوردار هستند. یافته های تحقیق شیخی و شریفیان (1395) حاکی از آن است که ارتباط معنی داری بین کیفیت خدمات در ورزشگاه های ورزشی و میزان خرابکاری وجود دارد. همچنین همتی و همکاران (1395) نیز سرمایه گذاری بر روی زیر ساخت ها به ویژه طراحی و ساخت ورزشگاه و فناوری را به عنوان عوامل بسیار مهم و ضروری شناسایی کرده اند که با پژوهش حاضر هم خوانی و انطباق دارد.
شفاف سازی و اعمال شفافیت یکی دیگر از مؤلفه های شناسایی شده پژوهش در بُعد راهبردهاست. آنچه که در فوتبال حرفه ای ایران قابل مشاهده می باشد آن است که شفاف سازی در مورد مسائل مالی نظیر قراردادهای بازیکنان، مربیان و مدیران و نیز معضلات اخلاقی موجود یا مورد توجه قرار نمی گیرد یا اینکه با اغماض از آنها گذر می شود. به هرحال چیزی که مسلم است شفاف سازی درباره موارد یاد شده می تواند نقش روشنگرانه و بازدارنده را ایفا نماید. یگانه، یوسفی و عیدی (1398) در پژوهش خود چنین پیشنهاد می کنند که اطلاعات، اسناد و آمار و ارقام در هر باشگاه کاملاً شفاف باشد و عدم شفافیت، یکی از مشکلات حرفه ای گرایی در لیگ برتر فوتبال ایران است. همچنین عامری سیاهویی، زنجیرچی و مشایخی نژاد (1396) از شفاف سازی اطلاعات باشگاه به عنوان یکی از مؤلفه های پژوهش های خود نام برده اند که با یافته های پژوهش حاضر هم خوان است.
وضع قوانین تشویقی و تنبیهی یکی از مهمترین راهبردهای شناسایی شده پژوهش حاضر در جهت رشد اخلاق و اخلاق گرایی در لیگ برتر و لیگ یک فوتبال ایران است. وضع قوانین بازدارنده انضباطی، برخورد عادلانه و یکسان، تقدیر از رفتارهای مثبت و نکوهش رفتارهای نادرست در قالب آیین نامه های مدون می تواند نقش انگیزشی و باز دارندگی را در ایجاد جو اخلاقی ایفا نماید که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در تفسیر این یافته می توان به پژوهش شفیعی و افروزه (1396) اشاره کرد؛ جایی که ضعف کیفی قوانین و مقررات به عنوان یکی از مؤلفه های مؤثر در بروز فساد در فوتبال ایران در نظر گرفته شده است که با پژوهش های ورگاس مندوزا[22] و همکاران (2018)، وجنیر، دیویس و ویلم[23] (2017)، محمودی و همکاران (1397) و هنن[24] (2015) همسویی دارد.
در فوتبال حرفه ای مدیریت و توجیه کانون های هواداران از عوامل مهمی است که تغییر به سمت ارزش های مطلوب اخلاقی را موجب می شود. عدم توجه به مدیریت صحیح کانون های هواداری و نگاه سنتی به کانون های هواداران موجب گردیده که نتوان از پتانسیل بالای آنها در جهت هدف که همان توسعه همه جانبه فوتبال است بهره مند شد. نکته ای که در پژوهش حاضر نیز با گویه های ساماندهی و مدیریت صحیح کانون های هواداری و استفاده از پتانسیل آنها، توجیه کانون های هواداری و تهیه کارت های هواداری با مزایای مختلف به آن اشاره شده است.
حضور گسترده تماشاگران برای تماشای مسابقات فوتبال، شواهد رسانه ای، گزارش های علمی و مؤلفه های شناسایی شده حاصل از پژوهش نشان دهنده اهمیت نظارت و کنترل در ورزشگاه ها با توجه به عمق زیاد و پویایی مسائل رفتاری منفی مربوط به تماشاگران است که این امر مستلزم توجه به چارچوب های پیشگیرانه و نیازمند نهادینه کردن نظارت و کنترل و پیش بینی عوامل کنترلی نظیر دوربین های مدار بسته، گیت های ورود و خروج و دوربین های با قابلیت تشخیص چهره است. از این رو پژوهش حاضر با پژوهش شفیعی و همکاران (1395)، ابراهیمی و موسوی راد (1397) و کله لند و کاشمور[25] (2016) همسویی و هم خوانی دارد، چرا که آنان نیز نظارت و کنترل را یکی از مؤلفه های مؤثر در حفظ جو حاکم بر ورزشگاه ها در نظر گرفته اند. شفیعی و افروزه (1397) نیز در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که نظارت همه جانبه فدراسیون و کمیته رسیدگی به تخلفات اخلاق حرفه ای در فوتبال و بر لیگ باید بیشتر و با استمرار بیشتری انجام شود. همچنین زارع ، حیدری نژاد و شیرالی(1395) در پژوهش خود بیان نمودند که وجود مکانیسم های کنترل و نظارتی مناسب در درون باشگاه ها یکی از عوامل مؤثر در کنترل فساد در ورزش فوتبال است. همچنین ابزری و فغانی (1392) نظارت و بازرسی به موقع را یکی از مهم ترین راه کارهای مبارزه با فساد اداری در صنعت فوتبال بر می شمارند که با نتایج پژوهش حاضر همسو و هم خوان است.
پرهیز از اعمال خشونت در ورزشگاه ها، پرهیز از حاکمیت جو امنیتی در ورزشگاه ها و برنامه ریزی و زمینه سازی جهت حضور بانوان در ورزشگاه های فوتبال کشور یکی از راهبردهایی است که می تواند ضمن تلطیف محیط ورزشگاه ها، زمینه ساز رشد همه جانبه فوتبال حرفه ای ایران گردد. در تفسیر این یافته باید گفت که برقراری محیط تمام امنیتی می تواند به عنوان یک عامل فشار بر تماشاگر عمل کند و هواداران را در جهت انجام کارهای ضد اخلاقی سوق دهد و با برهم زدن جو اخلاقی، در یک اقدام معکوس، به جای برقراری امنیت، موجبات ناامنی در ورزشگاه ها را فراهم آورد. در این زمینه فرجی، همتی نژاد و شبانی (1398) با بررسی نقش و اهمیت منابع انسانی در تأمین امنیت ورزشگاه های فوتبال چنین نتیجه گیری کردند که منابع انسانی مشارکت کننده در برگزاری مسابقات فوتبال باید در طول عملیات مسابقه، نقش و مسئولیت خود در تأمین امینت ورزشگاه را درک نمایند. همچنین، منابع انسانی آموزش دیده و تأیید صلاحیت شده می توانند تأمین محیطی امن و ایمن برای تماشاگران، ورزشکاران و مسئولان حاضر در ورزشگاه را تضمین نمایند. در نتیجه پژوهش حاضر با این پژوهش ها نیز هم خوان و هم سو است.
از آنجایی که هیچ مطالعه و تحقیقی خالی از اشکال نیست و همیشه محدودیت‌هایی بر سر راه محقق وجود دارند که مطالعه را از حالت ایده آل آن دور می‌کند، در این پژوهش نیز می توان به امکان عدم رهایی مصاحبه شوندگان از پیش فرض های ذهنی و پاسخگویی آنها بر اساس ادراکات ذهنی خود، همزمانی بازه انجام پژوهش با محدودیت های اعمال شده در مورد بیماری کرونا و عدم دسترسی به برخی از مصاحبه شوندگان به صورت حضوری، تغییر پذیری متغیرهای اجتماعی و فرهنگی و تأثیر گذاری آنها بر ارزش های اخلاقی و در آخر بُعد زمانی انجام پژوهش حاضر و توجه به اینکه ممکن است دیدگاه ها و نگرش‌های جامعه فوتبال درطول زمان تغییرکند و نمی‌توان انتظار پایداری نتایج در بلندمدت را داشت اشاره کرد. لذا به محققان آتی پیشنهاد می گردد با توجه به رویکرد اکتشافی تحقیق حاضر، پژوهش های دیگری در این زمینه و با روش شناسی ترکیبی (کمی و کیفی) و یا رویکرد آینده پژوهشی صورت پذیرد.
در پایان می توان گفت که با اجرای راهبردهای برآمده از مدل ترتیبی داده بنیاد، پیامدهای ویژه ای در حوزه جو اخلاقی فوتبال حرفه ای ایران به بار خواهد نشست. هرچند بروز مخالفت ها با نهادینه سازی جو اخلاقی در سه حوزه مخالفت رسانه های زرد، مخالفت واسطه ها و دلالان فوتبال و مخالفت مربیان و ورزشکاران ضعیف و نیز بار مالی و هزینه ای و بار امکاناتی و تجهیزاتی از پیامدهای منفی ای است که می تواند به صورت مقطعی در مسیر نهادینه سازی جو اخلاقی اخلال ایجاد کند؛ اما فوتبال پاک، رقم خوردن نتایج در داخل زمین، اخذ نتایج مطلوب، توسعه فنی و افزایش مهارت و پیشرفت بازیکنان و مربیان، لیگ پویا و بهتر، توسعه اقتصادی و درآمدزایی بیشتر با حضور تماشاچیان، تخلیه هیجان و برآورده کردن نیازهای تماشاگران و هواداران، احساس امنیت و آرامش و افزایش اقبال عمومی به ورزش از پیامدهای مثبتی است که می شود برای نهادینه سازی جو اخلاقی برشمرد.
لذا استفاده از مدل ارائه شده در پژوهش حاضر به مدیران فدراسیون فوتبال، سازمان لیگ فوتبال کشور، باشگاه های لیگ برتر و لیگ آزادگان، مربیان و سایر دست اندرکاران ورزش پر طرفدار فوتبال کمک می کند تا با برنامه ریزی و تصمیم گیری مناسب، ضمن کاستن از معضلات اخلاقی و رفتارهای انحرافی، در مسیر نهادینه سازی جو اخلاقی در فوتبال حرفه ای ایران قدم بردارند و فوتبال ایران را به سوی ایده آل های اخلاقی و حرفه ای رهنمون سازند.
منابع
- ابزری، مهدی و فغانی، فاطمه. (1392). «کاربرد رویکردAHP وTopsis جهت اولویت بندی عوامل مؤثر بر بروز فساد اداری و راهکارهای مقابله با آن». مجله تحقیق در عملیات و کاربردهای آن. 10، صص 43-57.
- افروزه، حکیمه و شفیعی، شهرام. (1398). «بررسی اثر عوامل کلان بر فساد در فوتبال ایران از طریق میانجی‌های فردی و مدیریتی». پژوهشنامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی. (30) 15، ص 257.
- پورفرهمند، بهزاد؛ خبیری، محمد؛ سجادی، سید نصرالله و جلالی فراهانی، محمد. (1398). «تحلیل کیفی نقش عوامل جمعیت شناختی موثر بر بروز رفتارهای انحرافی بازیکنان لیگ برتر فوتبال ایران». مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش. 21(6)، صص 23-34.
- خطیبی، امین؛ خبیری، محمد و جلالی فراهانی، محمد. (1398). «شناسایی مهم ترین عوامل شکل دهنده جو ورزشگاه های فوتبال (با رویکرد بازاریابی)». پژوهش های فیزیولوژی و مدیریت در ورزش. 11(1)، صص 9-22.
- دانایی فرد، حسن و امامی، سید مجتبی. (1386). «استراتژی های پژوهش کیفی: تاملی بر نظریه پردازی داده بنیاد». اندیشه مدیریت راهبردی. (2).
- دلدار، ابراهیم؛ توفیق، آزیتا و باقری، قدرت الله. (1395). «بررسی موانع خصوصی سازی باشگاه های لیگ حرفه ای ایران». مطالعات مدیریت ورزشی. 35، صص 97-118.
- زارع، علیرضا؛ حیدری نژاد، صدیقه و شیرالی، رضوان. (1395). «تأثیر رسانه های جمعی بر کنترل فساد در ورزش فوتبال». مدیریت ارتباطات در رسانه های ورزشی. 12، صص 13-26.
- سلیمی، مهدی؛ سلطان حسینی، محمد؛ قاسمی، حمید و ترکیان ولاشانی، سمانه. (1390). «رتبه بندی موانع توسعه اخلاق حرفه ای در رسانه های ورزشی». پژوهش های ارتباطی، (68).
- شجیع، رضا؛ کوزه چیان، هاشم و احسانی، محمد. (1391). «تاثیر ایدئولوژی بازیکنان حرفه ای فوتبال ایران بر تصمیم گیری اخلاقی آنان». مطالعات روان شناسی ورزشی.1(2)، صص 27-38.
- شعبانی بهار، غلامرضا؛ یعقوبی، ابوالقاسم و فاروقی، حسین. (1389). «تعیین ارتباط هوش هیجانی و عملکرد ورزشی ورزشکاران استان همدان». مطالعات مدیریت ورزشی. (7).
- شفیعی، شهرام و افروزه، حکیمه. (1397). «شناسایی و تبیین مؤلفه‌های مؤثر در بروز فساد در فوتبال ایران». مطالعات مدیریت ورزشی. (47)10، صص 39-66.
- شفیعی، شهرام؛ دستوم، صلاح؛ عبدالی، حسن و افروزه، حکیمه. (1395). «ارائه مدل فرایندنگر بروز پرخاشگری و چارچوب کنترل آن در تماشاگران فوتبال». رویکردهای نوین در مدیریت ورزشی. 4(14).
- شیخی، رضا و شریفیان، اسماعیل. (1396). «عصبانیت و خرابکاری در تماشاگران فوتبال و ارتباط آنها با کیفیت خدمات در ورزشگاه‌های ورزشی». فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش های کاربردی در مدیریت ورزشی. 6(2)، صص 89-95.
- عامری سیاهویی، رضا؛ زنجیرچی، سید محمود و مشایخی نژاد، شقایق. (1396). «بررسی نیازهای هواداران از سیستم مدیریت ارتباط با هوادار (FRMS) با استفاده از تکنیک های(TOPSIS و ANP ) فازی (مطالعه موردی: هواداران فوتبال استان یزد)». مدیریت ارتباطات در رسانه های ورزشی، 15، صص 42-52.
- عباس زاده، محمد؛ سعادتی، موسی؛ کبیری، افشار و عشایری، طاها. (1396). «بررسی جامعه شناختی عوامل موثر بر پرخاشگری در بین تماشاگران فوتبال». انتظام اجتماعی، 9(4).
- فتاح پور مرندی، مرتضی؛ کاشف، سید محمد و سید عامری، میرحسن. (1392). «بررسی تأثیر آموزش های اخلاقی بر تصمیم گیری اخلاقی مربیان ورزشی». معرفت اخلاقی. (14).
- فرجی، رسول؛ همتی نژاد، مهرعلی و شبانی، سپیده. (1398). «نقش و اهمیت منابع انسانی در تأمین امنیت ورزشگاه‌های فوتبال». مدیریت منابع انسانی در ورزش. 6 (2)، صص 179-194.
- قاسمی، حمید. (1394). «نقش تلویزیون در اخلاق مداری در فوتبال از دیدگاه بازیکنان لیگ برتر و دسته یک ایران». پژوهش های ارتباطی، (81).
- قهرمانی، عرفان. (1384). «پیاده سازی نظام شایسته سالاری در سازمان». چهارمین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع.
- محمودی، احمد؛ هنری، حبیب؛ یونسی، جلیل؛ باقری و شهلایی، جواد. (1397). «کاوش عوامل زمینه ای و مداخله گر بروز فساد در صنعت فوتبال ایران». مدیریت ورزشی. 43، صص 661-685.
- محمدی، معصومه؛ بحرالعلوم، حسن و حسینی نیا، سید رضا. (1395). «ارتباط مسئولیت اجتماعی و جو اخلاقی با عملکرد ورزشی ادراک شده (مطالعه موردی: بازیکنان والیبال استان خراسان شمالی)». نشریه مدیریت منابع انسانی در ورزش. 3(2)، صص 165-174.
- نجف زاده، محمدحسن. (1397). «تحلیل فشارهای وارد بر مدیران باشگاه های فوتبال کشور درجهت عدم راست کرداری». مطالعات مدیریت ورزشی، 1397(51)، صص 95-120.
- ندایی، طاهره و علوی، خلیل. (1387). «اخلاق در ورزش با رویکرد بازی منصفانه». پژوهش های فلسفی-کلامی. (38).
- نجفی کلوری، مقصود؛ گودرزی، محمود؛ فراهانی، ابوالفضل و اسماعیلی بیدهندی، حسن. (1391). «عوامل مؤثر بر بروز فساد در سازمان های ورزشی (مطالعه موردی: فساد اداری در فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران)». نشریه مدیریت ورزشی. (14)4،صص 109-122.
- همتی نژاد، مهرعلی؛ تریسی، تیلور؛ قلی زاده، محمد حسن و فرجی، رسول. (1395). «اولویت بندی عوامل مؤثر بر امنیت ورزشگاه های فوتبال ایران با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی». مدیریت ورزشی، (30).
- یزدان شناس، آتنا؛ فروزان، فتح اله و یزدان شناس، الهام. (1396). «تعیین وضعیت و علل واسطه گری در لیگ فوتبال ایران». دومین کنفرانس بین المللی پژوهش های کاربردی در تربیت بدنی، علوم ورزشی و قهرمانی.
- Brand, M. (2003). “Advocacy involves entire membership”. NCAA News, 40 (9), 4, 23.
- Cleland, J., & Cashmore, E. (2016). “Football fans’ views of violence in British football: Evidence of a sanitized and gentrified culture”. Journal of sport and social issues, 40 (2), 124-144.
- Corbin, J., & Strauss, A. (2014). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage publications
- Constandt, B., & Willem, A. (2019). “The trickle‐down effect of ethical leadership in nonprofit soccer clubs”. Nonprofit Management and Leadership, 29(3), 401-417.
- Constandt, B., De Waegeneer, E., & Willem, A. (2019). “Ethical code effectiveness in football clubs: A longitudinal analysis”. Journal of Business Ethics, 156(3), 621-634.
- De Waegeneer, E., Devisch, I., & Willem, A. (2017). “Ethical codes in sports organizations: An empirical study on determinants of effectiveness”. Ethics & behavior, 27(4), 261-282.
- Elçi, M., & Alpkan, L. (2009). “The impact of perceived organizational ethical climate on work satisfaction”. Journal of Business Ethics, 84(3), 297-311.
- Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1994). “Competing paradigms in qualitative research”. Handbook of qualitative research, 2(163-194), 105.
- Henne, K. (2015). “Reforming global sport: Hybridity and the challenges of pursuing transparency”. Law & Policy, 37(4), 324-349.
- Kjeldsen, E. (1992). “The manager's role in the development and maintenance of ethical behavior in the sport organization”. Journal of Sport Management, 6(2), 99-113.
- Strauss, A., & Corbin, J. M. (1997). Grounded theory in practice. Sage
- (2013).A Survey on the Situation of Championship Manner (Pahlavani) of Iranian Professional Soccer Players”. New Trends in Sport Management, 1(2), 69-82.
- Spruit, A., Kavussanu, M., Smit, T., & IJntema, M. (2019). “The relationship between moral climate of sports and the moral behavior of young athletes: A multilevel meta-analysis”. Journal of youth and adolescence, 48(2), 228-242.
- Vargas-Mendoza, N., Fregoso-Aguilar, T., Madrigal-Santillán, E., Morales-González, Á. & Morales-González, J. A. (2018). “Ethical concerns in sport: When the will to win exceed the spirit of sport”. Behavioral Sciences, 8(9), 78.
- Victor, B., & Cullen, J. (1987). A theory and measure of ethical climate in organizations.
- Yellin, M. (2017). Beyond Integrity: Prioritizing Historic Significance over Historic Integrity for a Representative Landscape of Built Cultural Heritage in Seattle's Central District
)