تدوین الگوی توسعه پایدار کوهنوردی کشور

حمید ناصری[1]

پریوش نوربخش^[2]

مهدی کهندل^[3]

عباس خدایاری^[4]

10.22034/SSYS.2022.1806.2284

تاریخ دریافت مقاله: 9/2/1400

                                                                                 تاریخ پذیرش مقاله:23/6/1400

مقدمه

توسعه پایدار به معنای تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برای حداکثر‌سازی رفاه انسان فعلی بدون آسیب‌رسانی به توانایی نسل‌های بعدی برای برآوردن نیازهایشان است (مانسل، فیلبین و کنستانتینیو^[5]، 2020). طبق اهداف ‌توسعه پایدار، باید نیازهای اجتماعی همه افراد برآورده شود، از محیط زیست به طور مؤثری حفاظت شود، منابع طبیعی با دقت بیشتری مصرف گردد و رشد پایدار اقتصادی و رونق اقتصادی را پدید آورد. (زاهدی، 1395). از آنجا که در دنیای امروز ورزش یکی از مهمترین شاخص‌های توسعه و پیشرفت واقعی کشورها شناخته می‌شود، ارتباط ورزش با پدیده‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی حکایت از اهمیت این پدیده در برنامه توسعه ملی کشورها دارد (اسپایج و سچایلی^[6]، 2019). توسعه از طریق ورزش، یکی از سریعترین جنبه‌های رو به رشد جهانی‌سازی و تغییرات مثبت اجتماعی است. (هژبری، رمضانی‌نژاد و عابدین‌زاده، 1398). همچنین صنعت ورزش در حوزه‌های مختلفی می‌تواند نقش پررنگی بازی کند و ورزش و محیط‌های ورزشی می‌توانند در فرهنگ‌سازی توسعه پایدار نقش داشته باشند و افراد را از سنین کم با فرهنگ توسعه پایدار آشنا کنند (هارتمن و کواک^[7]، 2011). ورزش سهم روزافزونی در تحقق صلح، احترام، سلامت، آموزش اجتماعی و توانمندسازی زنان و جوانان دارد و به همین دلیل نقش مهمی را در توسعه پایدار ایفا می‌کند. اهمیت روزافزون مفهوم توسعه پایدار، لزوم توجه به توسعه پایدار در سیاست‌گذاری و عمل به برنامه توسعه از طریق ورزش را نشان می‌دهد (لیندسی^[8]، 2009).

ایده توسعه پایدار از دل‌نگرانی‌های محیط ‌زیستی و نقد توسعه اقتصادی و صنعتی پدید آمد و آرمان آن حفظ منابع برای همه نسل‌ها در کنار رفع نیازهای نسل کنونی است. توسعه پایدار نیازمند تغییرات وسیعی در زندگی جوامع در همه سطوح است. امروزه توسعه پایدار، ارتباط مستقیمی با اجرایی و نهادینه‌شدن فرهنگ آن دارد (کسندیز[9]، 2005). علاوه بر این، پدیده استفاده از ورزش توسط دولت‌ها برای ایجاد نظم اجتماعی و تا حدودی توسعه اقتصادی موضوع جدیدی نیست. از زمان انتشار گزارش «کمیسیون جهانی فرهنگ و توسعه»، به فرهنگ و ابزارهای فرهنگی همانند توسعه اقتصادی توجه بیشتری شد و منافع مشارکت ورزش در فرایند توسعه از سوی سیاست‌گذاران مورد توجه قرار گرفت و افراد شاخصی مانند نلسون ماندلا[10] و کوفی‌عنان[11] بر رابطه توسعه و ورزش صحه گذاشتند (کوالتر[12]، 2009). در نوامبر 2003 مجمع عمومی سازمان ملل، بیانیه‌ای مبنی بر تعهد خود به ورزش به مثابه ابزاری برای ارتقای آموزش، تندرستی، توسعه و صلح و وسیله‌ای برای مشارکت در دستیابی به اهداف مورد توافق توسعه در سطح بین‌المللی (اهداف توسعه هزاره)، به تصویب رساند. زمانی که سازمان ملل سال 2005 را به عنوان «سال ورزش و تربیت بدنی» اعلام کرد، گستره استفاده از ورزش به عنوان ابزاری برای تغییرات اجتماعی افزایش یافت. در این پروژه‌ها از ورزش برای آموزش افراد جوان در اهمیت دادن به مسائل بهداشتی (مانند ایدز و مالاریا)، احترام به جوامع محلی، کاهش رفتا‌ر‌های ضد‌اجتماعی و جنایتکارانه، افزایش آگاهی‌های جنسیتی و همچنین کمک به توانبخشی افراد معلول و کاهش تضادهای اجتماعی استفاده شد (لومور و بیکم[13]، 2009). قبل از آن سازمان ملل، سال 2002 میلادی را سال جهانی کوه‌ها اعلام نموده است و به دنبال آن در ژانویه ۲۰۰۳ روز ۱۱ دسامبر (۲۰ آذر) را به عنوان «روز جهانی کوهستان» تعیین ‌کرد (زیمرمان و کیلر[14]، 2015).

کوه‌ها به دلیل تأمین نیازهای اساسی انسان، زمینه‌های اصلی توسعه پایدار هستند. این مناطق همانند مناطق دیگر در برابر تغییرات اقلیمی، زیست محیطی و اقتصادی آسیب‌پذیر می باشند. چالش‌های موجود و فشارهای فزاینده بر مردم و منابع کوهستانی استفاده از شیوه‌های مدیریت پایدار را ضروری می‌داند. کشورهای توسعه‌ یافته با برنامه‌های بین‌المللی جدید خود در زمینه ارتقای جهانی توسعه پایدار کوهستان، پشتیبانی خود را از این دستور اعلام نموده‌اند (وهرلی^[15]، 2014). با توجه به اهمیت روز افزون کوه‌ها، در دستور کار 21 [16] سازمان ملل، یک فصل خاص به کوه‌ها اختصاص یافته است. همچنین با توجه به نامگذاری سال 2002 به عنوان «سال بین‌المللی کوهستان»، بسیاری از سازمان های ملی و بین‌المللی نسبت به موضوع کوهستان اهداف و برنامه‌های متناسبی اتخاذ نموده‌اند که در آنها امید به افزایش معیشت ساکنان کوهستان، توسعه بهداشتی مناطق کوهستانی و مراقبت از محیط زیست مد نظر قرار گرفته است. مناطق کوهستانی به عنوان ذخایر زیستی و فرهنگی جهان به شمار می روند، اگر چه تاکنون قانون‌گذاران نسبت به این منبع و سرچشمه امنیت و رفاه تقریبا نیمی از مردم جهان علاقه قابل توجهی نشان نداده‌اند (گوپتا، روت و تیاگی[17]، 2019). «انجمن بین‌المللی کوهستان»IMS) )[18] نیز پیشبرد دانش و انتشار اطلاعات مربوط به تحقیقات کوه و توسعه کوه‌ها در سراسر جهان از طریق بهبود ارتباطات بین نهادها و افراد با تمرکز بر مناطق کوهستانی در کشورهای در حال توسعه را ترغیب می‌کند و نتایج اهداف و برنامه‌ها را در فصلنامه‌ای با نام (MRD)[19] منتشر می کند (تونی، مک‌میلان، گراد و آدلر[20]، 2015). تغییرات جهانی از جمله تغییرات اقلیمی، تنها با ابتکار عمل محلی قابل حل نیستند. این اقدامات باید با اقدامات هماهنگ در حوزه سیاست در سطوح مختلف تکمیل شود. این امر مستلزم حمایت و ایجاد آگاهی بر اساس دانش صحیح و خاص منطقه‌ای در مورد کوه‌ها و جمع‌آوری و انتشار روش‌های خوب در توسعه کوه است (وهرلی، 2014).

تأمل در چالش‌های متعددی که جهان حاضر پیش روی جوامع انسانی و طبیعی قرار داده است، سبب شده لزوم تحقیقات پایداری درباره حفظ صلاحیت مناطق کوهستانی در راستای دستیابی به توسعه پایدار مورد توجه قرار گیرد؛ از جمله در «کنفرانس پرت»[21] که در مورد تغییرات جهانی و کوه‌های جهان (26 تا 30 سپتامبر 2010، پرت، اسکاتلند) برگزار شد، 450 دانشمند از 60 کشور جهان گرد آمدند تا اهداف توسعه پایدار مناطق کوهستانی را دنبال کنند (گرونگ و همکاران[22]، 2012)، چرا که دخالت‌های انسان در مناطق کوهستانی باعث شده گونه‌های بومی این مناطق از جهت فرهنگی، گیاهی و جانوری در معرض آسیب و انقراض قرار بگیرد. لذا برای حفظ منابع انسانی و طبیعی، به مدیریت توسعه پایدار با رویکردی مدرن نسبت به وضعیت پیش آمده نیاز است (سینگ، چوهان، آپادهای، سینگ و رانی[23]، 2021).

«فدراسیون جهانی کوهنوردی» UIAA[24] در سمینارها و کنفرانس های مرتبط با کوهنوردی به اهمیت جایگاه کوه‌ها از جهات مختلف پرداخته است. انجمن‌ها و سازمان های جهانی از جمله «انجمن بین‌المللی کوه‌ها» (IMS) نسبت به مناطق کوهستانی توجه ویژه‌ای دارند، چرا که معتقدند کوه‌ها و فرهنگ‌ها رابطه دیرینه دارند و تنوع فرهنگی غنی در دل کوه‌های سراسر جهان نهفته است. با این حال جوامع کوهستانی و میراث غنی موجود در کوه‌ها که در حال تغییرات سریع و عمیق فرهنگی و اقتصادی قرار گرفته اند، بوسیله محرک‌هایی مانند مهاجرت، شهرنشینی، منافع اقتصادی و ... مورد تهدید قرار گرفته اند (متز، وان‌دچ، زمیرمان، برو و مودلن[25]، 2019). جایزه حفاظت از کوه  [26](MPA)در سال 2013 دقیقاً در این راستا ایجاد شده و تجربیات و اقدامات متعددی در مناطق کوهستانی جهان توسط انجمن‌های کوهنوردی و زیست محیطی و گاه به وسیله دولت‌ها شکل گرفته و توسعه پایدار مناطق یاد شده را مد نظر قرار داده است (تونی، مک‌میلان، گراد و آدلر، 2015). همچنین احترام به کوه‌ها بخشی از پروژه تعهد دیرینه UIAA به پایداری و حفاظت از کوهستان است که در این پروژه راهکارهای هفتگانه در زمینه احترام به کوه‌ها ارائه شده است. «پروژه احترام به کوهستان» با هدف کاهش ضایعات در مناطق کوهستانی، آموزش و به اشتراک گذاری روش‌های مطلوب برخورد با طبیعت کوهستان را به کوهنوردان، گردشگران و بومیان کوهستان، منتقل می‌کند. این رویدادها با هدف آموزش در مورد شیوه‌های احترام به کوهستان، در کشورهای مختلف جهان به صورت محلی اجرا می‌شود که از میان ذینفعان می‌توان به فدراسیون‌های ورزشی، صنعت گردشگری، شرکای محلی و داوطلبان اشاره کرد (هودارت و استوت[27]، 2020). منشور اخلاقی و زیست محیطی کوهنوردان نیز که از سوی فدراسیون کوهنوردی تدوین شده، بر مبنای همین اهداف جهانی احترام به کوه‌ها شکل گرفته است. در سال‌های اخیر، کوهنوردی و گردشگری کوهستانی به تدریج موقعیت خود را در میان اولویت گردشگران در سطح بین‌المللی افزایش داده است. دلیل اصلی آن رابطه محکمی است که انسان با طبیعت و دقیقاً با کوه ایجاد می‌کند و به مقصدی مورد توجه گردشگران تبدیل شده است. استفاده مناسب از این جریان‌های گردشگری منجر به توسعه فعالیتی پایدار می‌شود که می‌تواند در بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی در این مناطق نقش داشته باشد (راما، مالدونادو، سانچز و گارسیاآلوارز[28]، 2019). از سوی دیگر، میلیون‌ها نفر در سراسر جهان درگیر فعالیت‌های ورزشی کوهستانی هستند (گاترر و همکاران[29]، 2019). فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، کوهنوردی، یخ‌نوردی، کوه‌پیمایی و صخره‌نوردی به عنوان فعالیتی ورزشی به دانش، مهارت‌، استقامت و قدرت ‌روانی خاصی نیاز دارند. آپالو و اندریچوک[30] (2020) اشاره کرده‌اند که ورزش کوهنوردی (پیاده‌روی، کوهپیمایی و کوهنوردی فنی) می‌تواند تحولات اجتماعی، محیطی و اقتصادی را در راستای اهداف توسعه پایدار ایجاد نماید. قرار‌گرفتن دو کشور نپال و پاکستان در منطقه هیمالیا، توانسته ‌است هر سال تعداد زیادی کوهنورد را از مناطق مختلف جهان به دامنه‌های این کشورها سرازیر کند. اگرچه شرایط آنها با کشور ما متمایز است، اما در مقام مقایسه، کشور ترکیه را می‌توان به صورت تطبیقی با ایران از لحاظ جغرافیایی و کوهستانی بودن مقایسه نمود. ترکیه از جمله کشورهایی است که چند سالی است روی توسعه گردشگری کوهستانی خود سرمایه‌گذاری می‌کند. از آنجا که برنامه‌های کوهنوردی نیاز به هزینه بالا و اقامت‌های طولانی دارد، می‌تواند مردم محلی را منتفع کند و برای اقتصاد این مناطق سودآوری داشته ‌باشد (نیازی، نظری و عظیم‌زاده، 1399). علیرغم بلایای طبیعی و آشفتگی‌های سیاسی در جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه، گردشگری ماجراجویانه به ویژه گردشگری کوهستانی افزایش یافته است. به این دلیل انجام تحقیقات و برگزاری دوره‌های آموزشی دولتی و ایجاد سیستم باشگاهی می‌تواند آگاهی از انواع فعالیت‌های گردشگری ماجراجویی را افزایش و وضعیت آنها را در میان اهالی مناطق کوهستانی ارتقا دهد و صنعت گردشگری و تفریح را متنوع نماید و سطح اقتصادی و اجتماعی بومی‌ها را بهبود بخشد (ونگل[31]، 2020).

در زمینه توسعه پایدار، ورزش و کوهنوردی پژوهش‌هایی صورت گرفته که به مواردی اشاره می‌شود: سینگ، چوهان، اوپادهای، سینگ و رانی، 2021: منابع هیمالیا، چالش‌ها و حفاظت برای توسعه پایدار؛ کوپینا[32]، 2020: اهداف توسعه پایدار؛ چامارو، رویرا، ایدو و فرناندز[33]، 2019: نقش شرایط سخت جوی، اعتماد به نفس و تجهیزات مناسب در کوهنوردان؛ لیندسی و داربی[34]، 2019: انسجام ورزش و توسعه پایدار؛ مارکوویک و پتروویک[35]، 2013: ورزش و تأثیر تفریحی منطقه کوهستانی و توسعه پایدار؛ چامارو و فرناندز[36]، 2009: ادراک از خطر و حوادث ورزش‌های کوهستانی بر اساس تجربیات آسیب‌دیدگان را بررسی ‌کردند. در پژوهش‌های داخلی نیز نظری و شعبانی‌مقدم، 1399: تأثیر ادراک زیست ‌محیطی بر توسعه پایدار در ورزش؛ زاهدی‌درشوری و ثابت، 1398: توسعه پایدار محیط ‌زیست؛ برزگر، بخشی و حیدری، 1398: پایداری اجتماعی- اقتصادی ورزش؛ نیازی، نظری و عظیم‌زاده، 1399: توسعه پایدار کارآفرینی ورزشی ایران؛ سفری و اصفهانی، 1394: ارتباط بین جاذبه‌های طبیعی ورزشی با توسعه گردشگری ورزشی؛ بوژمهرانی و رضوی، 1394: راهکارهای مؤثر بر توسعه فرهنگ زیست محیطی و افزایش جلب مشارکت ورزشکاران؛ میرسلیمانی، میرسلیمانی، عابدینی و میرسلیمانی، 1393: مدیریت برنامه‌های اردوهای کوهنوردی، نرم‌افزارهای ورزشی و توسعه‌ پایدار؛ قاسمیان، 1393: نگاه مدیریتی به ورزش کوهنوردی؛ حسام، گل‌بخش و احمد‌پور، 1393: نقش انگیزش بر میزان مشارکت کوهنوردان حرفه‌ای؛ قاسمی، مظفری و امیرتاش، 1386: توسعه ورزش از طریق رسانه پرداخته‌اند، برخی از پژوهش‌ها نیز کارکردهای ورزش در زمینه توسعه را بررسی کرده‌اند از جمله: قربانی، صفری‌جعفرلو و اسماعیلی، 1399؛ اختیاری، شعبانی‌مقدم و عیدی، 1397 که می‌توان آن را بخشی از کارکردهای ورزش در فرآیند توسعه دانست.

با توجه به زیاد شدن علاقه‌مندان به استفاده‌ از کوهستان در جهان (راما و همکاران، 2019) و نقش مناطق کوهستانی در توسعه پایدار که از سوی سازمان های بین‌المللی بارها به نقش و جایگاه آنها اشاره شده است، جوامع درگیر با مناطق کوهستانی باید توصیه‌ها و چهارچوب‌های علمی را متناسب با شرایط محلی مورد توجه قرار دهند و راهبرد‌های مقتضی را در راستای اهداف توسعه پایدار اتخاذ نمایند (زیمرمان و کیلر، 2015).

پیرامون توسعه پایدار و مؤلفه‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی، پژوهش‌هایی صورت گرفته است؛ از جمله در جامعه‌شناسی، اقتصاد، منابع طبیعی، روانشناسی، جغرافیا و علوم پایه که هر کدام در رشته و حیطه خود قدم‌هایی برداشته‌اند. در علوم ورزشی نیز که یکی از موضوع‌های مطرح جهان حاضر درباره توسعه‌یافتگی و مدرنیزه شدن به شمار می‌رود، پژوهش‌های اندکی در نقش ورزش و توسعه پایدار صورت گرفته است  که مفاهیم کلی را مدنظر داشته‌اند، اما درباره رشته ورزشی خاص و ارتباط آن با توسعه پایدار و نقش و تأثیر رشته ورزشی خاص در دستیابی به اهداف توسعه پایدار تحقیقاتی مشاهده نشده است. لذا با توجه به ارتباط مستقیم کوهنوردی با طبیعت و ورزشکار و رشد روزافزون هجوم به مناطق کوهستانی در سطوح مختلف فعالیتی از سطح ابتدایی تپه‌نوردی و کوه‌پیمایی تا رده فنی و تخصصی دیواره‌نوردی و هیمالیا نوردی  که محیط کوهستان را در معرض تخریب و آلودگی بیشتر قرار می‌دهد و از منظری دیگر، سالیانه در کوه‌های کشور شاهد بروز حوادث و اتفاقات ناگوار کوهنوردی هستیم که علاوه بر تلفات انسانی، آسیب‌های اقتصادی نیز در پی دارد. همچنین رفتارهای غیرمسئولانه، ساکنان بومی مناطق کوهستانی را در تعارض‌های فرهنگی متعددی قرار می‌دهد. لذا وجود مدلی در این زمینه  برای تبیین توسعه پایدار در ورزش رو به رشد کوهنوردی به منظور همگامی با رشد و توسعه ورزش در جهت پایداری اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی ضروری به نظر می‌رسد تا ورزش کوهنوردی بتواند نقش خود را در رسیدن به اهداف توسعه پایدار ایفا نماید. از این رو، این پژوهش درصدد تدوین الگوی توسعه پایدار کوهنوردی کشور براساس نظریه داده بنیاد است و به دنبال پاسخگویی به این سؤالات می‌باشد:

• الگوی توسعه پایداری کوهنوردی کشور چگونه است؟
• عناصر تشکیل دهنده توسعه پایدار کوهنوردی کشور( شرایط علی، شرایط زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر، راهبرد‌ها وپیامدهای آن) کدام هستند؟

روش‌شناسی  پژوهش

پژوهش حاضر کیفی است. جامعه پژوهش را کوهنوردان خبره‌، دارای تحصیلات دانشگاهی و تجربه صعودهای بلند (هیمالیانورد) و اعضای هیئت علمی آشنا به موضوع توسعه پایدار و کوهنوردی تشکیل دادند. از روش نمونه‌گیری غیراحتمالی هدفمند نظری (بازرگان، 1394) برای انتخاب جامعه بر اساس تجربه خود پژوهشگران و شناخت افراد، همچنین معرفی مصاحبه شوندگان، برای انتخاب افراد مورد مصاحبه استفاده شد. با توجه به لزوم کسب اطلاعات از افراد خاص در این پژوهش، 18 نفر از اساتید مدیریت ورزشی فعال و آگاه در زمینه کوهنوردی و توسعه پایدار، همچنین کوهنوردان با تجربه که نسبت به مقوله توسعه پایدار و آثار و ثمرات کوهنوردی آشنایی داشتند به روش گلوله برفی انتخاب شدند. در این شیوه پژوهشگر ابتدا افرادی را شناسایی می‌کند و پس از دریافت اطلاعات از او می‌خواهد که فرد یا افراد دیگری را به وی معرفی کنند. (رضوی، اکبری، جعفرزاده و زالی، 1393) با توجه به لزوم کسب اطلاعات در این پژوهش از افراد خاص استفاده شد. برای گردآوری داده‌ها، از مصاحبه عمیق و باز با میانگین زمان مصاحبه به مدت 75 دقیقه با خبرگان استفاده شد که تا حد اشباع نظری^[37] ادامه یافت. به بیان دقیق‌تر، تا زمانی که برای پژوهشگر آشکار شد که دیگر نمونه‌های آماری داده‌های جدیدی در محورهای مطرح شده ارائه نمی‌کنند و مباحث حالت تکراری یافته‌اند، انجام مصاحبه ادامه یافت. این حالت در مصاحبه شانزدهم صورت گرفت و پژوهشگر برای اطمینان دو مصاحبه دیگر را نیز انجام داد. محتوای هر مصاحبه دقیقاً روی کاغذ پیاده گردید و بعد از کدگذاری اولیه، مفاهیم اولیه استخراج شدند. پس از اتمام مصاحبه‌ها، به مطالعه عمیق‌تر مبانی نظری و پژوهش‌های پیشین اقدام گردید تا از ترکیب مفاهیم گذشته، تجربیات شخصی پژوهشگر و همنوردان و نظرهای صاحب‌نظران به انجام مراحل بعدی تحلیل داده‌ها و در نهایت، شناسایی مؤلفه‌های ثانویه و مفاهیم اصلی اقدام شود. در این پژوهش، به علت وضوح مراحل و شیوه‌های کدگذاری، از رویکرد نظام مند استفاده شده است:

جدول1 : مشارکت‌کنندگان در پژوهش .

فرایند اصلی در تکنیک نظریه داده بنیاد به عنوان روش تحلیل داده‌ها، فرایند کدگذاری داده‌های خام و استخراج مقوله‌های اصلی و روابط بین آن‌ها در چارچوب یک نظریه پژوهشگر ساخته است که از سه شیوه کدگذاری استفاده شد:

الف- در مرحله کدگذاری باز [38](OC) ابتدا مصاحبه‌ها به صورت پاراگراف به پاراگراف کدگذاری شدند و سپس، مفاهیم اولیه از این کدها استخراج گردید. در مرحله دوم، مفاهیم ثانویه از مفاهیم اولیه به دست آمدند. در مرحله کدگذاری متمرکز،  به کشف مقوله‌های عمده و طبقه‌بندی مفاهیم اقدام گردید.

ب- در مرحله کدگذاری محوری AC))[39] پنج طبقه که با طبقه محوری  مربط بودند به شرح زیر معین شدند:

1. شرایط علی: از آنجا که این شرایط باعث ایجاد و شکل‌گیری پدیده یا طبقه هسته‌ای می‌شوند در این پژوهش مدیریت طبیعت کوهستان و تقویت ارزش‌های اجتماعی شرایط علی فرایند را تشکیل می دهند.
2. شرایط زمینه‌ای: چون در شرایط زمینه ای، فرایندها و تعاملات برای اداره، کنترل و پاسخ به پدیده صورت می‌گیرند، پایداری زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی عوامل شرایط زمینه ای تحقیق را به وجود می آوردند.
3. شرایط مداخله‌گر: به دلیل اینکه شرایط مداخله‌گر به مثابه بستری عمل می‌کنند که باعث تخفیف یا تشدید پدیده‌ها می‌شوند، تحمل آرای دیگران، احترام به آداب و رسوم بومیان و مراعات اصول و قواعد کوهنوردی عواملی بودند که موجب تقویت پدیده توسعه پایدار کوهنوردی می شوند.
4. راهبرد: آموزش، کارگروهی، اشتراک‌گذاری تجربیات، نگرش زیست محیطی و مدیریت هزینه‌ها عوامل راهبرد‌ این پژوهش بودند.
5. پیامد: نتیجه و حاصل این فرایندها و تعاملات، حفظ طبیعت و فرهنگ بومی و اشتغال می‌باشد که از اجزا و اهداف توسعه پایدار به حساب می‌آیند.

ج- در مرحله کدگذاری گزینشی (انتخابی)[40](SC) نیز با بررسی دقیق داده‌ها و کدگذاری دو مرحله یاد شده به تحلیل داده‌ها اقدام و در قالب نظریه داده بنیاد (شکل 1) نمایش داده شد:

شکل 1: مراحل انجام پژوهش 

یافته‌های پژوهش

نتایج تحلیل داده‌ها با استفاده از سه روش کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی که شرح کامل آن در بخش روش‌شناسی آمد، در جدول 2 مشاهده می‌شود:

جدول 2: کدهای ثانویه و مفاهیم، مقوله‌های مربوط به توسعه پایدار کوهنوردی

بعد از کدگذاری و طبقه‌بندی داده‌ها، مدل نهایی پژوهش براساس مدل پیشنهاد شده کوربین و استراوس[41] (2014) طراحی و تدوین شد .شکل 2 مدل مفهومی برخاسته از نظریه داده بنیاد را برای توسعه پایدار کوهنوردی کشور نشان می‌دهد. در این کدگذاری 25 مؤلفه و 45 زیر‌مؤلفه شناسایی شدند که از مهمترین عوامل مؤثر بر توسعه پایدار کوهنوردی کشور است.

شکل 2: مدل داده بنیاد پژوهش براساس رویکرد سیستماتیک

بحث و نتیجه‌گیری

اهمیت جهانی کوه‌ها به طور فزاینده‌ای در حال افزایش است و ورزش کوهنوردی هم به دلیل اینکه در طبیعت اجرا می‌شود و رقابتی نیست و دامنه سنی شرکت‌کنندگان کوهنوردی وسیع است، می‌تواند هم فرصت و هم تهدید به حساب آید. برای مواجهه علمی با هجوم گسترده شهروندان به طبیعت با انگیزه های مختلف، لازم است مدیریتی علمی و بازبینی اساسی برای هدایت این پتانسیل به کار گرفته شود که هم کوهنوردان و کوهروان از مناطق کوهستانی بهره‌مند شوند و هم از تخریب محیط زیست جلوگیری شود. همچنین فرهنگ بومی مناطق کوهستانی محفوظ بماند و به رونق اقتصادی مناطق کوهستانی کمک ‌گردد. به منظور مدیریت توسعه پایدار کوهنوردی، تدوین مدلی برای تبیین توسعه پایدار کوهنوردی کشور ضروری به نظر می‌رسد. لذا با توجه به ماهیت پژوهش داده بنیاد، باید زمینه برای تحقیقات بعدی پیرامون توسعه پایدار کوهنوردی فراهم ‌شود. با توجه به نتایج به دست آمده در مراحل پنجگانه کدگذاری محوری، شرایط علی پژوهش حاضر حاکی از این است که جامعه کوهنوردان به عنوان بخشی از نهاد ورزش کوهنوردی و مجموعه‌ای که هم با طبیعت ارتباط مستقیم دارد و هم به دلیل شرایط اقتضایی، با مفاهیم اجتماعی و اقتصادی درآمیخته است، کوهنوردان را وا می‌دارد که درباره مقوله مهم و بروز توسعه پایدار اقدامی انجام دهند. از نظرات مصاحبه‌شوندگان چنین بر‌می‌آید که باید به مفاهیم و زیر مجموعه‌های آنها در زمینه مدیریت طبیعت کوهستان و تقویت ارزش‌های اجتماعی پرداخته ‌شود. در بحث مدیریت طبیعت کوهستان باید گفت که محیط کوهستان نقش به سزایی در توسعه پایدار دارد، زیرا کوه‌ها تأمین‌کننده آب مناطق پایین دست هستند. این کوه‌ها، توسط ساکنان بومی و نیز کوهنوردانی که به قصد فعالیت ورزشی و گردشگری وارد مناطق کوهستانی می‌شوند مورد تهدید قرار می گیرند، چون با آلوده کردن محیط فعالیت خود برای استراحت و ایجاد قرارگاه شب‌مانی، پاکیزگی دامنه‌ها و کوه‌پایه‌ها را بر هم می‌زنند، به پوشش گیاهی آسیب وارد می کنند و در زندگی طبیعی حیوانات منطقه اختلال ایجاد می نمایند. در این‌ باره با بالاتر رفتن ارتفاع مناطق کوهستانی سطح کوهنوردی افراد نیز بالاتر می‌رود؛ یعنی هر چه کوهنوردان تجربه بیشتری کسب می‌کنند، بیشتر در ارتفاعات بالاتر فعالیت می‌نمایند. همچنین به کارهای فنی از جمله یخ‌نوردی، دیواره‌نوردی، انجام صعودهای زمستانی و صعودهای بلند می‌پردازند. این افزایش سطح فنی کوهنوردی باعث می‌شود کمیت پردازندگان به کوهنوردی کمتر شود و به تبع آن تخریب منابع طبیعی نیز کاسته گردد. از سوی دیگر، هرچه ارتفاع مناطق کوهستانی بیشتر ‌شود، پوشش گیاهی و جانوری نیز تراکم کمتری می یابد و به تبع آن، این مناطق حساسیت بیشتری نسبت به دستکاری دارند؛ بدین معنا که منابع مرتفع به سادگی تخریب می‌شوند و احتمال بازسازی و ترمیم آن سخت‌تر می‌شود. بنابراین کوهنوردان باید به موازات افزایش سطح کوهنوردی خود دانش زیست محیطی خود را گسترش دهند و در سایه آن به نگرش قابل قبول زیست محیطی دست یابند تا از این طریق نسبت به کم شدن منابع طبیعی دقت بیشتری داشته باشند، از صعود‌های مکرر و عمومی در حد امکان اجتناب کنند و در برقراری کمپ برای اقامت و شب‌مانی تخریب و جابجایی کمتری انجام دهند و کوهنوردی را فرصتی برای شناخت هر چه بیشتر محیط کوهستان به شمار آورند. از تردد در مناطق یخچالی برای حفاظت از سرمایه‌های کوهستان دوری نمایند و ادراک خود را از اثرات آلودگی محیط کوهستان و محیط زیست افزایش دهند. تقویت ارزش‌های اجتماعی نیز یکی دیگر از شرایط علی توسعه پایدار کوهنوردی به حساب می‌آید. سازمان ملل و فدراسیون جهانی کوهنوردی مناطق کوهستانی را بستر و ذخیره بی‌نظیر فرهنگ و آداب و رسوم و باورهای ارزش‌های غنی می‌داند (گوپتا، روت و تیاگی، 2019). با توجه به فرهنگ شهرنشینی و به اقتضای فعالیت اجتماعی به روز کوهنوردان که بیشتر مواقع با فرهنگ سنتی و بومی مناطق کوهستانی همسو نیست، تعارض‌هایی پدید می‌آید. با این حال، کوهنوردان موظفند ضمن احترام و جانبداری از فرهنگ ساکنان مناطق کوهستانی، در جهت تقویت ارزش‌های موجود در جوامع شهری نیز بکوشند، چرا که کوهنوردی با عنایت بر اجرای آن در مناطق دور از شهر و عدم دسترسی به امکانات حداکثری، قناعت و صرفه‌جویی و سازش با حداقل‌های زندگی را می طلبد.

از آنجا که کوهنورد با کوه و طبیعت سر و کار دارد و شرایط اقلیمی و جغرافیایی این مناطق قابل پیش‌بینی نیست، لذا کوهنوردان باید همواره خود را برای شرایط سخت جوی و محیطی آماده ‌کنند و این اقتضای مواجهه با شرایط غیر قابل پیش‌بینی، کوهنوردان را سخت‌کوش و مقاوم بار می‌آورد. در واقع سخت‌کوشی، به عنوان ارزشی رایج در بین کوهنوردان به دیگر جوانب زندگی شهری آنان سرایت پیدا می‌کند.  امروزه مصرف در زندگی شهری یکی از ویژگی‌های بسیار مطرح و جا افتاده می‌باشد. چه بسا این مصرف‌گرایی در تخریب محیط زیست و بهره‌برداری بیش از اندازه از منابع اثری عمیق دارد. انجام فعالیت‌های کوهنوردی و دوری از امکانات شهری کوهنوردان را به سوی مصرف بهینه و مصرف پایدار- مصرفی که علاوه بر رفع نیازهای موجود خود به برآورده شده نیازهای آینده خود و هم نوعانشان توجه می‌کنند- سوق می‌دهد و این ارزش اجتماعی را به همنوردان خود توصیه می‌کنند. توجه به این مقوله‌ها هم در راستای دستیابی به هدف اصلی توسعه پایدار است، چرا که هدف توسعه همان انسان سالم است؛ انسانی که از نظر جسمی، روحی- روانی، اجتماعی و شخصیتی در مسیر سلامتی گام بردارد. این مهم به عنوان ارزشی پایدار در جهت ارج‌گذاری به ارزش‌های اجتماعی از سوی کوهنوردان مورد توجه قرار می‌گیرد. در ‌طبقه شرایط زمینه‌ای، در واقع پاسخ‌دهندگان درصدد جواب‌گویی به این سؤال بودند که چه عوامل، شرایط و بسترهایی وجود دارد که کوهنوردان می‌توانند در راستای توسعه پایدار گام بردارند؟ از دیدگاه مصاحبه‌شوندگان تحصیلات، بینش احترام به طبیعت، همکاری، تعهد تیمی و مسئولیت‌پذیری می‌تواند بستر مناسب و قابل قبولی برای دستیابی به توسعه پایدار به شمار آید. با توجه به تحقیقات انجام شده قبلی و فراوانی پاسخ‌دهندگان به مقوله تحصیلات، رفتار زیست محیطی رابطه معناداری با میزان تحصیلات و مطالعه افراد دارد. به عبارت دیگر هرچه میزان سواد کوهنوردان بیشتر باشد ادراک بیشتری از مسائل زیست محیطی، جغرافیایی کوهستان و پدیده تخریب محیط زیست و به خصوص مناطق کوهستانی خواهند داشت. بنابراین یکی از فاکتورهای مراقبت از محیط زیست،  تمرکز بر کوهنوردی با سطح تحصیلی و سواد بالاتر است که بر دیدگاه رفتار و عملکرد آنها به دیگر همنوردان تأثیر بگذارد تا آنان بتوانند همنوردان خود را به وسیله دانش و اندوخته‌های خود نسبت به مسائل محیط زیست و ارزش‌ها و فرهنگ مناطق کوهستانی آگاه نمایند. این مقوله با نتایج پژوهش صالحی (1390) هم راستا می‌باشد. بدین منظور یکی از مسائل ضروری درباره توسعه پایدار، تقویت نگرش و دیدگاه احترام به کوهستان است که با این عمل می‌توان شرایطی ایجاد کرد که به توسعه پایدار توسط کوهنوردان منتهی شود. از آنجا که کوهنوردی فعالیتی گروهی و تیمی است و همانند دیگر فعالیت‌های اجتماعی- ورزشی جهت نیل به موفقیت و دستیابی به اهداف پیش‌بینی شده، همکاری تیمی جز لاینفک کوهنوردی به شمار می‌آید. همچنین تعهد فردی و تیمی نیز از دیگر شرایط زمینه‌ای فعالیت‌های کوهنوردی برای دست یافتن به کوهنوردی پایدار به حساب می‌آید و این عوامل بدون تقویت و افزایش حس مسئولیت‌پذیری و تلاش بیشتر کوهنوردان در انجام وظایف خود در قبال گروه و جامعه و محیط زیست محقق نمی‌شود. این یافته با نتایج چامارو و فرناندز (2009) که همکاری و مشارکت در انتقال تجربه را در ادراک از خطر ورزشکاران کوهنورد مؤثر دانسته‌اند، همخوانی دارد.

شرایط مداخله گر در کدگذاری محوری که موجب تخفیف یا تشدید پدیده‌ها می‌شوند عبارت اند از: تحمل آرای دیگران، احترام به آداب و رسوم ساکنان مناطق کوهستانی، مراعات اصول و قواعد کوهنوردی. در این باره چنین می‌توان استدلال کرد که به جهت اینکه کوهنوردی فعالیتی گروهی است و مدت زمان بیشتری را کوهنوردان با همنوردان و ساکنان محلی مناطق کوهستانی سپری می‌کنند، لازم است با آنها رفتار مدارانه گرایانه تر در پیش بگیرند تا بتوانند به اهداف و خواسته‌های کوهنوردی و اجتماعی خود دست یابند. لذا تحمل آرای دیگران را باید سرلوحه فعالیت‌های کوهنوردی خود قرار‌دهند و به تعارض و نقض نظر و دیدگاه همنوردان خود توجه نکنند تا از پیش آمدن حوادث ناگوار و نامطلوب در برنامه‌های کوهنوردی جلوگیری شود. کوهنوردان قبول دارند که مدارا و تحمل آرای دیگران- حتی دیدگاه‌های مخالف- می‌تواند به اجرای برنامه‌های شاد و موفقیت‌آمیز کمک کند. این مقوله یکی از شرایط مداخله‌گر فعالیت‌های کوهنوردی است که باعث افزایش یا تشدید این عملکرد در قبال توسعه پایدار کوهنوردی می‌شود. همچنان ‌که پیشتر نیز قید شد کوه‌ها، مهد فرهنگ‌ها و اعتقادات و پایداری تاریخی جامعه بشری است و کوهنوردان جهت دسترسی به ارتفاعات و کوه‌ها باید از مناطق روستایی و عشایری تردد کنند. بنابراین برای جلوگیری از زوال فرهنگی مردمان مناطق کوهستانی لازم است با فرهنگ، رسومات و آداب این مناطق آشنا شوند و به فرهنگ ساکنان بومی کوهستان احترام بگذارند، چرا که کم‌توجهی و بی‌احترامی به این آداب و باورها موجب تعارض، کشمکش و اختلاف بین بومی‌ها و کوهنوردان میهمان می‌شود و در نهایت اختلالی در فعالیت‌های کوهنوردی پدید می‌آورد. پس احترام به آداب و رسوم ساکنان کوهستان‌ها مقوله‌ای تشدید‌کننده برای دستیابی به توسعه پایدار کوهنوردی به شمار می‌آید و عدم توجه و رعایت آن عامل تضعیف‌کننده پدیده مورد انتظار یعنی توسعه پایدار کوهنوردی خواهد بود.

در پژوهش حاضر پدیده هایی که مشاهده  یا در مورد آن نظر‌پردازی می شود و عمدتاً هسته اصلی نظریه به شمار می‌روند (کوربین و استراوس، 2014) عبارت اند از: پایداری زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی. در واقع تحقیق حاضر بر محور اهداف توسعه پایدار و نقش فعالیت‌های کوهنوردی در دستیابی به این امر مهم صورت گرفته است. اگر در استفاده از منابع و امکانات موجود به نسل‌های آتی توجه نشود و آیندگان در نظر گرفته نشوند، هیچ محدودیت و دقتی صورت نمی‌گیرد. سرمایه گذاری‌های اقتصادی برای سودهای کوتاه مدت بدون ملاحظه هزینه و فایده دراز مدت انجام می‌گیرد. در این صورت، منابع طبیعی و ذخایر زیستی کاهش می‌ یابد، محیط زیست به خصوص مناطق کوهستانی مورد هجوم شهروندان (در اینجا کوهنوردان) قرار می‌گیرد، محیط کوهستان به محیطی آلوده و تخریب شده تبدیل می‌شود، منابع و سرچشمه‌های آب‌های رودخانه‌ها آلوده  می شود، پوشش گیاهی از بین می‌رود و حیات جانوری دچار اختلال می‌گردد. از طرف دیگر، سبک زندگی و آداب و رسوم ساکنان مناطق کوهستانی دستخوش تغییرات می شود و نابسامانی‌های اجتماعی فرهنگی پدید می‌آورد، تعارض فرهنگی در فرهنگ غنی و ریشه‌ای مردمان مناطق کوهستانی پدید می‌آورد و آسیب‌های اجتماعی و مهاجرت را شکل می‌دهد. لذا کوهنوردان  باید با آگاهی و توجه به مقوله‌های محوری در انجام فعالیت‌های کوهنوردی خود ضمن حفظ شرایط موجود از جهت منابع اقتصادی و زیست محیطی و ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی مناطق کوهستانی به انتقال این منابع عظیم به نسل آینده کوشا باشند و اقدامات مقتضی را انجام دهند. این موضوع با نتایج تحقیق شولنکروف و همکاران همخوانی دارد که رشته‌های ورزشی به دلیل ارتباط با بسیاری از فرصت‌های اقتصادی مانند گردشگری بازاریابی و رسانه می‌توانند گزینه مناسبی برای حرکت کشور‌ها به سمت توسعه پایدار باشند (شولنکورف، جییانولاکیس و بلوم[42]، 2019). فعالیت‌های کوهنوردی منشأ بسیاری از جریان‌ها و مناسبات اقتصادی است. این فعالیت‌ها همانند دیگر فعالیت‌های اجتماعی و ورزشی که انجام آنها مستلزم صرف هزینه است و با کسب و کارهای مختص به خود ایجاد اشتغال می‌کند، در مناطق کوهستانی جریان اقتصادی پدید می‌آورد و با بهره‌گیری از علوم مختلف جهت کاهش هزینه‌ها در مواقع اجرای برنامه‌های کوهنوردی به ایجاد توسعه اقتصادی منطقه کمک می‌کند. این مفاهیم با یافته‌های ونگل، (2020) وآپالو و اندریچوک (2020) همسویی نشان می دهد که فعالیت‌های ورزشی و کوهنوردی در مناطق کوهستانی بر رشد فعالیت‌های افتصادی تاثیرگذار است.

تعاملات و راهبرد‌های این تحقیق عبارت اند از آموزش، کارگروهی، به اشتراک گذاشتن تجربیات، نگرش زیست محیطی و مدیریت هزینه‌ها در برنامه‌های کوهنوردی. در این بخش مصاحبه‌شوندگان به بیان نکته نظرهای خود پرداختند که با روش‌ها و شیوه‌هایی می‌توان در زمینه ابعاد سه گانه توسعه پایدار از طریق فعالیت‌های کوهنوردی گام‌هایی برداشت و اینکه آیا کوهنوردی به عنوان فعالیتی اجتماعی ورزشی می‌تواند در جهت تحقق اهداف توسعه پایدار تاثیرگذار باشد یا خیر؟

طبق جدول 2، بیشتر مصاحبه‌شوندگان (12نفر) به امر آموزش به عنوان مفهومی فراگیر و آشنا اشاره نموده‌اند. کوهنوردان از طریق آموزش و یادگیری مفاهیم توسعه پایدار می آموزند که  چه رفتارهایی در حین فعالیت‌های کوهنوردی انجام بدهند و یا از انجام چه کنش‌هایی خودداری نمایند تا بتوانند در زمینه توسعه پایدار مؤثر واقع شوند. در استفاده از لوازم و تجهیزات شخصی کوهنوردی خود از چه نوع جنس و کالا و خدماتی بهره ببرند تا هم امنیت جانی و مالی برای کوهنوردان فراهم آید و هم از بروز حوادث و تلفات و خسارت‌های مالی جلوگیری شود. چگونه محیط زیست را از تهدید رفت و آمدهای مکرر کوهنوردان در امان نگه دارند، کاهش هزینه‌ها و اصل هزینه- فایده را رعایت نمایند و به ایجاد کسب و کار و ارزش افزوده برای ساکنان و افراد کمک  کنند. همچنین این آموخته‌ها را به شکل مقتضی به افراد و همنوردان کم‌تجربه و کم‌سابقه خود آموزش دهند.

 علاوه بر این، به اشتراک گذاشتن تجربیات توأم با کارگروهی و انجام عملی آموخته‌ها، بسیاری از نابسامانی‌های موجود در عرصه کوهنوردی را کاهش می‌دهد. سالانه در مناطق کوهستانی شاهد بروز حوادث مختلف کوهنوردی هستیم و تعداد زیادی در کوه‌ها جان خود را از دست می‌دهند و خسارت‌های مالی زیادی به بار می‌آورند. در مناطقی که تردد کوهنوردان زیاد می‌باشد، انباشت فوق‌العاده زباله‌های مشکل آفرین شده و محیط کوهستان را از پاکی و سادگی به محیطی شهری و آلوده تبدیل کرده است. زندگی عادی جانوران مناطق کوهستانی دچار اختلال گردیده و این نابسامانی‌ها موجب تخریب پوشش گیاهی شده است.  بومیان با کمبود منابع برای دامپروری محلی مواجه گردیده اند و در نهایت مهاجرت و کوچ به مناطق دیگر و بیکاری و مشکلات اقتصادی به بار آمده است؛ در حالی که می توان با آموزش و انتقال تجربیات کوهنوردان و به اشتراک گذاشتن یافته‌های مثبت فعالیت‌های کوهنوردی از پدید آمدن اثرات منفی فعالیت‌های کوهنوردی جلوگیری کرد. هم اکنون از طریق برگزاری دوره‌های کارآموزی و طرح درس‌های دوره‌های مربی‌گری و بازآموزی می‌توان مفاهیم مرتبط با پایداری کوهنوردی را با آنها در میان گذاشت و یا از طریق کانال‌های ارتباطی و شبکه‌های مجازی که امروزه همانند تمام فرایندهای اجتماعی از امکانات دیجیتالی برخوردار هستند کوهنوردی آگاهانه و مسئولانه را به جامعه کوهنوردی انتقال داد. این یافته‌ها با نتایج پژوهش ملکی‌نیا و همکاران (1393)، قربانی و همکاران (1399) و هودارت و استوت (2020) همخوانی دارد که می‌توان از طریق آموزش به تحقق توسعه پایدار در دانشگاه‌ها و فعالیت‌های ورزشی یاری رساند. چون فعالیت‌های اجتماعی ورزش که یکی از مطالب بسیار قابل توجه و مهم در تداوم این فعالیت‌ها به شمار می‌رود و کوهنوردی که در محیط باشگاهی انجام نمی‌شود برای سازمان های دولتی چندان هزینه‌بر نیست، کوهنوردان با توجه به روحیه و اقتضای اجرا در محیط‌های بیرون شهری هزینه زیادی صرف نمی‌کنند، با این حال به دلیل گران بودن وسایل و تجهیزات فنی کوهنوردی لازم است بعد هزینه را در نظر داشته باشند. لذا با مدیریت بهینه هزینه در کاستن از خرج اضافی، سازمان ها به اجرای برنامه‌های کوهنوردی سازمانی و حمایت از کارکنان که به کوهنوردی علاقه دارند تمایل پیدا می کنند. در نتیجه علاوه بر ایجاد سلامتی و نشاط و شادابی برای کارکنان خود در هزینه‌های ورزشی سازمان خود صرفه‌جویی می‌کنند. این امر محقق نمی‌شود مگر از طریق آموزش کوهنوردان، انجام کارهای گروهی و به اشتراک گذاشتن تجربیات کوهنوردان باسابقه با افراد تازه وارد به عرصه کوهنوردی، ترویج نگرش کوهنوردی پاک و سالم و انتقال کوهنوردی پایدار به نسل بعدی.

پیامدها، نتیجه فرایندها و تعاملات  مثبت یا منفی هستند. پیامدهای این تحقیق که حاصل  فعالیت آگاهانه و مطلوب کوهنوردان است طی شرایط زمینه‌ای و مداخله‌گر پدید می‌آید. همان طور که از توضیح بر می‌آید هر متغییری می‌تواند پیامدهایی مثبت و منفی داشته باشد، چرا که تمام کنش‌های انسانی پیامدهای قطعی دارند. با توجه به کدهای استخراج شده از مصاحبه‌ها، کوهنوردی می‌تواند پیامدهای منفی متعددی داشته باشد؛ از جمله: تلفات انسانی آسیب‌های جسمانی و روانی در سطوح مختلف، اتلاف سرمایه‌های انسانی و مادی، ایجاد تعارض‌های فرهنگی در محیط‌های کوهستانی، انتقال آسیب‌های شهری به محیط‌های روستایی و عشایری و از همه مهمتر آلودگی و تخریب‌های زیست محیطی که جامعه جهانی بخصوص ایران با این معضل دست به گریبان می‌باشد. از طرف دیگر، با آگاهانه و مسئولانه انجام دادن این فعالیت‌های ورزشی یعنی کوهنوردی آگاهانه می‌توان از پیامدهای منفی کوهنوردی کاست و کوهنوردی پایدار را شکل داد که محقق در این تحقیق درصدد ایجاد چنین شرایط بوده است و نتایج، این اهداف را تأیید می‌نماید.

همچنان که در جدول 2 مشاهده می‌شود فعالیت‌های کوهنوردی که از طریق آموزش، تشویق کارگروهی، اشتراک گذاشتن تجربیات و ارائه نگرش تازه به محیط زیست، در شرایطی که اکثر کوهنوردان دارای تحصیلات بیشتری باشند، دید احترام به طبیعت را در خود تقویت نمایند، برای طبیعت حقوقی قائل شوند، همکاری تیمی را سرلوحه فعالیت‌های کوهنوردی خود قرار دهند، مسئولیت‌پذیری خود را در قبال جامعه، همنوردان و هم تیمی‌ها بیشتر ‌نمایند، ساده‌زیستی را پیشه ‌کنند و مصرف بهینه را مورد توجه قرار ‌دهند، در کنار عوامل و مقوله‌هایی مانند تحمل آرای دیگران، احترام به آداب و رسوم ساکنان مناطق کوهستانی و رعایت اصول و قواعد کوهنوردی باعث تشدید و تقویت اهداف پایداری کوهنوردی می‌شود. این مقوله‌ها که به عنوان شرایط مداخله‌گر بیان گردیدند، در شکل‌گیری مفهوم اصلی تحقیق همان مقوله محوری که دستیابی اهداف سه گانه توسعه پایدار است نقش فعالانه و تقویت‌کننده به حساب می‌آیند و عدم توجه و رعایت این عوامل دستیابی به اهداف توسعه را تحفیف و تضعیف می‌نماید.

شرایط و مقوله‌های به دست آمده به نتیجه نمی‌رسد مگر اینکه راهبرد متناسبی اتخاذ گردد و تعاملات قابل قبولی پیش رو باشد. همچنان‌که در سطور بالا اشاره شد، از طریق آموزش در انتقال تجربیات می‌توان دیدگاه‌های زیست محیطی و اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی را به کوهنوردان در جهت توسعه پایدار انتقال داد. فرایند این چالش‌ها و تکاپوها می‌تواند موجب اشتغال ساکنان مناطق کوهستانی- به عنوان مثال، در قالب راهنما و بلد کوهستان- زا فراهم آورد؛ همچنان که بسیاری از اهالی مناطق آلپ در کشور سوئیس و منطقه شامونی[43] فرانسه از طریق فعالیت‌های کوهنوردی و خدمات رسانی به کوهنوردان ارتزاق می‌کنند (دبرابیوکس و همکاران[44]، 2014).

چنین فرایندی روستاهای مناطق کوهستانی را از آسیب‌های مهاجرت و تخلیه سکنه به دور نگه می‌دارد. از سوی دیگر، کوهنوردی پایدار از بروز تلفات متعدد انسانی که ریشه بسیاری از آنها خطای انسانی ناشی از ناآگاهی و کم بودن سواد کوهنوردی است جلوگیری می‌کند و چون مهمترین سرمایه هر جامعه، سرمایه انسانی است، مرگ و میر انسان‌ها در مناطق کوهنوردی خسارت‌های مالی فراوانی به جامعه و اقتصاد آن تحمیل می‌کند که تبعات روحی و روانی و خانوادگی آن نیز جای خود را دارد. استفاده از تجهیزات، وسایل استاندارد کوهنوردی، بهره‌گیری از علوم و فنون جدید برای جهت‌یابی و کاستن از هزینه‌های زمانی و مالی، استفاده از وسایل ارتباطی، بهره‌مندی از اخبار و اطلاعات هواشناسی و وضعیت جوی همگی راه‌های کاهش تلفات را به کوهنوردان نشان می‌دهند.

به موازات مراقبت از انسان، توجه به محیط زیست و حفظ آن که در قرن حاضر جزو آرمان‌های بشری به شمار می‌رود و کنفرانس‌های متعددی برای مراقبت از زمین (از سال 1987 برتلند) برگزار شده است، از خطر تهدید، تخریب و ویرانی محیط زیست می کاهد، چرا که هم تجربه سی ساله خود محقق و مطالعه‌های زیست محیطی مناطق کوهنوردی و گزارشات کوهنوردی نشان‌دهنده تخریب و نابسامانی زیاد از سوی کوهنوردان در مناطق کوهستانی می‌باشد. امید است که نتایج این پژوهش گامی در جهت کوهنوردی پایدار کشور باشد و تا حدی از تخریب و ویرانی طبیعی و اجتماعی بکاهد. بدیهی است که نتایج این پژوهش می تواند برای سیاست‌گذاران گردشگری، دولت، محققان و آژانس‌های گردشگری سودمند باشد.