نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار مدیریت ورزشی، دانشگاه باهنر کرمان
2 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت ورزشی، دانشگاه باهنر کرمان(نویسنده مسئول)E-mail:parastu_z1988@yahoo.com
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتوای روزنامههای سراسری پرشمارگان کشور با تأکید بر موضوعات ورزشی بود. روش تحقیق از نوع توصیفی بوده که به صورت تحلیل محتوا انجام شد و دادهها به روش اسنادی و کتابخانهای جمعآوری شدند. جامعه آماری این پژوهش، آرشیو سال 1391 ده روزنامه سراسری پرشمارگان کشور بودند. برای نمونهگیری از روش چند مرحله‌ای تصادفی استفاده شد. برای جمع آوری اطلاعات از برگة کدگذاری محقق ساخته استفاده گردید. برای تعیین ضریب پایایی از آزمون اسکات استفاده و ضریب پایایی برای مقولههای پژوهش 23/89 از فرمول اسکات استخراج شد. برای تعیین روایی مقولهها نیز برگة کدگذاری در میان تعدادی از خبرگان مدیریت ورزشی و کارشناسان تحلیل محتوا توزیع و روایی مقولهها تأیید شد.دادهها با استفاده نرم افزار SPSS20 و شاخصهای آمار توصیفی و آزمون غیرپارامتریک کای اسکوئر تجزیه و تحلیل گردید. نتایج آزمون خی دو برای مقولههای چهار سطح ورزش کشور، جنسیت مطرح، مناطق جغرافیایی ورزش، لیگهای ورزشی، رشتههای ورزشی و ورزش معلولین تفاوت معنی داری (001/0P≤) به دست آمد؛ بدین معنی که بین محورهای توسعه ورزش کشور در موضوعات مختلف اختلاف معنی داری وجود دارد که نشان میدهد بیشترین توجه روزنامهها مربوط به ورزشهای حرفهای، قهرمانی، ورزشهای آقایان، ورزشهای ردههای سنی بزرگسالان، رشته ورزشی فوتبال، تصاویر ورزشی فوتبال، لیگ برتر فوتبال و ورزشهای ملی و بینالمللی میباشد. بنابراین، روزنامههای سراسری، باید به نقش مهم ورزش در جامعه واقف باشند و به آن در تمام محورها توجه کنند و ورزش را در عموم جامعه فرهنگسازی نمایند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Evaluating the Content Analysis of the Best Seller Newspapers in the Iran with Emphasizing on Sports Contexts
نویسندگان [English]
- Ismael Sharifian 1
- Kurosh Ghahraman Tabrizi 1
- Parastu zaraki 2
1 P.h.D., Assistant Professor in Sport Management, Bahonar University, Kerman
2 Master degree in Sport Management, Bahonar University, Kerman
چکیده [English]
The purpose of this study was the evaluating the content analysis of the best seller newspapers in the Iran with emphasing on sports contexts. There is a perspective method that performed with content analysis and the data was collected in an attributive and a bookwork methods. The population of this research, were the 2012 archives of 10 best sellers newspapers in the country. A Multi-stage random was used for sampling. A coding form was used for collecting data, made by author in regard to coding technique. There used a Scott test to determine its reliability, that 91/6 reliability coefficient was gained. To determine nominal and content certainty, some coding forms were distributed among some content critics and experts and their reliability was supported by them. The data was analyzed by SPSS20 software, perspective indexes and Square non-parametric test. According to Chi-square results, there was a significant difference (P≤0/001 ) between development guidelines for four levels of sports in the country : gender, sport geographic areas, sport leagues, sport fields and incapables sports, it means there is a significant difference between development guidelines in the country show that these newspapers pay the most attention to professional, athletic, male sports, adults sports, soccer, soccer images, soccer premier leagues, national and international sports General newspapers should be aware of the important role of sports in the society, pay attention to all of its guidelines and distribute it in whole society. So it seems that in sports parts, the newspapers should have a general view for sports themes and the manner of presenting it and kindly release from stereotypes and use of all sports potentials and all manners for presenting themes.
کلیدواژه‌ها [English]
- Newspaper
- Sports Development Guidelines and Content Analysis
تحلیل محتوای روزنامههای سراسری پرشمارگان کشور با تأکید بر موضوعات ورزشی
اسماعیل شریفیان[1]
کوروش قهرمان تبریزی[2]
پرستو زرکی[3]
تاریخ دریافت مقاله: 16/1/1393
تاریخ پذیرش مقاله: 12/2/1393
مقدمه
یکی از پدیدههای اجتماعی که در سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته و آحاد مردم را تحت تأثیر قرار داده، تربیت بدنی و ورزش است. ورزش در سطح بینالمللی بهصورت بخشی از زندگی روزمره هر فردی در روابط مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، سازمانی، اجتماعی و میان فردی درآمده و قدرت ورزش فراتر از نقش نمادین آن است. (اتنگ[4]، 2006) امروزه تقریباً هیچ جامعه بشری را نمیتوان یافت که در آن ورزش به گونهای وجود نداشته باشد. (طلوعی اشلقی و همکاران، 1389) ورزش به عنوان پدیدهای اجتماعی که اکثر قریب به اتفاق جامعه با آن سروکار دارند، حوزه اثربخشی در فرهنگ و رفتارهای اجتماعی است ( افروزه و همکاران، 1391) و به عنوان بهترین سازوکار تأمین سلامت جسمانی و بهداشت روانی افراد جامعه (صدیقی، 1388) شناخته شده است. اندروس[5] (1389) رشد اخیر ورزش را بیشتر حاصل فعالیتهای رسانهها معرفی کرده است. امروزه رسانهها به عنوان قویترین ابزار برای طرح و رواج اندیشهها و کارآمدترین وسایل برای نفوذ فرهنگها و نگرشها به قلب جوامع محسوب میشوند (قاسمی، 1386؛ افروزه و همکاران، 1391) زیرا رسانههای جمعی به عنوان عامل انتقال ارزشها، دامنة وسیعی دارند و همة افراد جامعه بدون در نظر گرفتن طبقة اجتماعی، تحت تأثیر رسانهها قرار میگیرند. (معتمدنژاد، 1385) چنانکه در تحقیقات متفاوت نشان داده شده، رسانههای جمعی اثر معنی داری روی تغییر نگرش و رفتار مردم برای ورزش کردن دارند، اما این اثر با نیازهای جامعه هماهنگ نیست. (غفوری و همکاران، 1382؛ قاسمی، 1389) روا[6] (2004) نیز در پژوهشی دریافت که ورزش پیوندی عمیق و ناگسستنی با رسانهها یافته و این دو به صورت متقابل بر یکدیگر تأثیر میگذارند و تعاملی قوی بین این دو حوزه وجود دارد که مدیران هر دو حوزه را به استفاده از دیگری برای تعالی خود فرا خوانده است.
همچنین، براک[7] (2012) در پژوهشی بیان کرد که ورزش رسانهای در همه جای دهکده جهانی امروزی و در محیطهای ورزشی وجود دارد و راه گریزی از رسانههای واسطه آن چون رادیو، تلویزیون، و روزنامهها و پایگاههای اینترنتی مختلفی مثل تلفنهای همراه، وب سایتهای ورزشی و وب سایت ورزشکاران نیست. در بین این رسانههای جمعی، مطبوعات[8] به عنوان عامل اصلی اثرگذار بر فرهنگ جامعه از اهمیت خاصی برخوردارند؛ زیرا ماندگارترند و از طرفی امکان دسترسی مجدد به آنها تا مدتهای نسبتاً طولانی برای افراد وجود دارد. (کردی، 1383) مطبوعات در پوشش اخبار، ویژگی خاصی دارند؛ آنها نه مانند کتاب با تأخیر مواجه میشوند و نه مثل رادیو و تلویزیون با شتابزدگی همراه هستند. به همین دلیل روزنامهها، امکان مییابند که به نحوی شایسته به بررسی و تحلیل و تفسیر وقایع و مسائل اجتماعی بپردازند. در مجموع، روزنامهها با استفاده از زمان کافی در مرحله تهیه و انتشار، میتوانند جوانب مختلف وقایع را بررسی و نارساییهای خبری را با استفاده از اطلاعات آرشیوی تحلیل و تفسیر کنند. (قاسمی، 1386) بخش ورزشی روزنامههای سراسری نیز به خاطر علاقه روزافزون مردم به ورزش دارای اهمیت خاصی است؛ بهطوریکه کشورهای توسعه یافته به طور مرتب به صفحات ورزشی روزنامههای خود میافزایند و دلیل این کار علاقه مردم به ورزش میباشد. (اندروس، 1389) امروزه، بخش ورزشی روزنامههای عمومی، نقش مؤثری در بازار فروش آنها دارد، زیرا برخی کارشناسان اعتقاد دارند که اگر حجم مطالب ورزشی نشریه بالا باشد، در جمع نشریات عامهپسند طبقهبندی میشود. (همان) پس رسانههای جمعی نقش مهمی در توسعه ورزش دارند (قاسمی، 1389) و باید به تمام محورهای توسعه ورزش کشور توجه داشته باشند. در پژوهشهای متفاوتی، محورهای توسعه ورزش کشور را در قالب توسعه چهار سطح ورزش کشور، ورزش معلولین، ورزش بانوان (قاسمی، 1386)، انواع رشتههای ورزشی، نوع لیگهای کشور، ورزش مناطق جغرافیایی، ردههای سنی و تصاویر انواع رشته ورزشی (صادقی مقدم، 1389) بیان کردهاند. همچنین، تجارب مختلف نشان میدهد که مطبوعات نقش مهمی در توسعه برخی رشتههای ورزشی داشتهاند؛(قاسمی، 1386) بهطوریکه مهمترین نقش در همگانی شدن ورزش بیسبال در ژاپن را مطبوعات ایفا کردند. آنها درگسترش صفحات ورزشی به رقابت پرداختند؛ چنان که پوشش ورزش با جنبش بزرگی شکل گرفت. این مسئله، نه تنها بر روی بیسبال، بلکه در رشتههایی چون شنا و دوو میدانی نیز تأثیر داشت. (هوم، 2005)
با توجه به نظرات متعدد و متفاوت درباره کارکردها و نقش روزنامهها و بررسی منابع تحقیق که حاکی از آن است تا کنون تحقیقی در خصوص تحلیل محتوای مطالب بخش ورزشی روزنامههای سراسری کشور (روزنامههای غیرورزشی) انجام نشده است، این پژوهش به تحلیل محتوای بخش ورزشی روزنامههای سراسری پرشمارگان همشهری، ایران، جام جم، اطلاعات، آفرینش، جمهوری اسلامی، جوان، اعتماد، ابرار و رسالت با تأکید بر مؤلفههای ورزش کشور، لیگهای ورزشی، جنسیت، ورزش معلولین، انواع رشتههای ورزشی، مناطق جغرافیایی و ردههای سنی در سال 1391 پرداخت.
روش شناسی پژوهش
روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی بوده که بهصورت تحلیل محتوا انجام شده است. دادهها به روش اسنادی و کتابخانهای جمعآوری شده، و از نظر رویکرد زمانی، گذشتهنگر میباشد.
جامعه آماری این پژوهش، آرشیو سال 1391 ده روزنامه سراسری پرشمارگان کشور بودند که در کنار پرشمارگان بودن، بیشتر از دیگر روزنامههای کشور توسط کاربران اینترنتی استفاده میشدند- با استفاده از سایت الکسا[9]، رتبه روزنامهها در بین کل سایتهای کشور را نسبت به تعداد مراجعات توسط کاربران اینترنتی مشخص شد.
برای نمونهگیری، از روش چندمرحله‌ای تصادفی استفاده شد؛ به این صورت که از هر چهار فصل سال، 2 ماه به طور تصادفی انتخاب شد و از هر ماه 3 هفته و از هر هفته 3 روز که مجموع روزنامهها برای هر هفته 30 شماره و برای هر ماه 90 شماره انتخاب شد. همچنین، در نیمه اول سال روزنامههای منتشر شده در روزهای فرد و نیمه دوم سال روزنامههای منتشر شده در روزهای زوج انتخاب شد. در مجموع، از حدود جامعه 2900 شمارگان، تعداد 720 روزنامه انتخاب شد.
برای تحلیل محتوا از تحلیل محتوای کمی، استفاده شده است و برای جمعآوری دادهها از برگة کدگذاری که با توجه به دستورالعمل کدگذاری و واحدهای تحلیل (متغیر) توسط محقق ساخته شد، استفاده گردید. برای تعیین ضریب پایایی از آزمون اسکات استفاده شد. ضریب قابلیت اعتماد برای متغیرهای «رشتههای ورزشی» و «تصاویر ورزشی » و «ردههای سنی» محاسبه شده که به ترتیب مقدارهای 89، 1/87 و 5/91 از فرمول اسکات استخراج گردید. برای تعیین اعتبار متغیرها و مقولههای انتخابی در جهت مطابقت با اهداف تحقیق، برگة کدگذاری در میان تعدادی از استادان مدیریت ورزشی و کارشناسان تحلیل محتوا توزیع و روایی مقولهها نیز تأیید شد.
دادهها با استفاده نرم افزار 20SPSS تجزیه و تحلیل شد که از شاخصههای آمار توصیفی برای خلاصه کردن و نمایش دادهها و از آزمون آماری غیرپارامتریک کای اسکوئر که برای متغیرهای سطح اسمی و ترتیبی است، استفاده شد.
یافتههای پژوهش
طبق اطلاعات استخراج شده از مجموع هشت هزار و هفتصد و هفتاد و هشت خبر بررسی شده، از بین چهار سطح ورزش کشور، سهم ورزش حرفهای به عنوان پرخبرترین سطح ورزش کشور 8/40 درصد از کل خبرها، سهم ورزش قهرمانی 3/36 درصد از کل خبرها، سهم ورزش تربیتی 8/0 درصد از کل خبرها و سهم ورزش همگانی 8/0 درصد از کل خبرها را به خود اختصاص داد. همچنین، 3/4 درصد از کل خبرها بهصورت ترکیبی از هر چهار سطح ورزش و 20/17 درصد از کل خبرها بدون تأکید به سطحهای ورزش خاص بود. در بیش از 7035 خبر، معادل 1/80 درصد از کل اخبار، مطالب مرتبط با لیگهای رشتههای ورزشی درج شد. همچنین، در 9/19 درصد از اخبار، اشارهای به لیگهای ورزشی دیده نشد. از میان این خبرها، بیشترین اخبار مرتبط با لیگهای برتر ورزشی با 5/29 درصد و بعد از آن به ترتیب تیم ملی و المپیک با 9/17 درصد و لیگهای خارجی با 4/16 درصد، رصد شده است. کمترین اخبار مربوط به دسته سوم و دوم به ترتیب با 12 و 45 خبر، معادل 1/0 و 5/0 درصد، رصد شد و در 4/91 درصد از اخبار جنسیت برجسته شده است. از میان این خبرها تنها در 3 خبر، جنسیت موضوع خبر مربوط به بانوان بود، در حالیکه در 00/86 درصد از اخبار جنسیت موضوع خبر بهصورت مستقیم مربوط به آقایان بود. همچنین، در 2 درصد اخبار به هر دو گروه جنسیتی اشاره داشتهاند. در 9 درصد از اخبار، اشارهای به جنسیت نشده است و تنها در 291 خبر معادل 3/3 درصد از کل خبرها، در مورد ورزش معلولان خبر درج شده است. در 7/97 درصد از اخبار (5 هزار و 29 خبر) با محوریت یک رشته ورزشی تحریر و منتشر شده است. همچنین، در 1/6 درصد از اخبار معادل 351 خبر، نامی از رشتههای ورزشی برده نشده است. از میان خبرهایی که به رشتههای ورزشی پرداختهاند، بیشترین اخبار مربوط به ورزش فوتبال با بیش از نیمی از فراوانی کل یعنی 5/60 درصد (5313، خبر)، و کمترین اخبار منتشر شده نیز مربوط به ورزش هندبال با تنها 18 خبر معادل 2/0 درصد اخبار رصد شد. ورزش کشتی نیز به عنوان پر مدال آورترین ورزش کشور، 606 خبر معادل 6/9 درصد کل خبرها رصد شده است، که در بین رشتههای ورزشی بعد از رشته فوتبال در رتبه دوم قرار دارد. همچنین لازم به ذکر است، سایر رشتههای ورزشی که فراوانی اخبار آنها برابر با 435 خبر بوده، در مجموع، 00/5 درصد از کل اخبار را به خود اختصاص دادهاند. 58 درصد مربوط به اخبار داخلی و سراسری کشور بود که در میان این خبرها به ترتیب محل رویداد بیشتر خبرها ملی، شهری و استانی بوده است. همچنین 1/40 درصد اخبار منتشر شده محل رویداد آنها سایر کشورها بود.
از میان کل خبرهای منتشر شده در بازه زمانی مورد بررسی در 00/82 درصد، رده سنی در موضوع خبر قید شده است. از میان این خبرها بیشترین اشاره به گروه سنی بزرگسالان با 8/74 درصد اخبار اشاره شده است. کمترین رده سنی در موضوع اخبار مربوط به پیشکسوتان تنها با 01/0 درصد دیده شد. همچنین، در مجموع در 00/18 درصد کل خبرها، به هیچ رده سنی اشاره نشده و در 7/1 درصد به بیش از یک رده سنی اشاره شده است.
2490 تصویر معادل 78/65 درصد از کل تصاویر به عنوان بیشترین تصاویر چاپ شده برای رشته ورزشی فوتبال بوده است و رشته ورزشی کشتی به عنوان دومین رشته ورزشی پر تصویر، 273 تصویر معادل 21/7 درصد از کل تصاویر را به خود اختصاص داده است و از رشتههای ورزشی جودو و کاراته به عنوان کم تصویرترین رشتههای ورزشی به ترتیب 9 و 21 تصویر چاپ شده است. همچنین، 115 تصویر، معادل 30/3 درصد از کل تصاویر از سایر رشتههای ورزشی و 234 تصویر، معادل 19/6 درصد از تصاویر بدون تأکید به رشته منتشر شده است.
جدول1: بررسی نتایج آزمون تی تک نمونه مقولههای پژوهش
|
آماره شاخصها |
کای اسکوئر (X2) |
درجه آزادی (df) |
سطح معنی داری (Sig) |
|
مولفههای ورزش |
8577 |
5 |
*001/0 |
|
لیگهای ورزشی |
8687 |
9 |
*001/0 |
|
جنسیت مطرح |
17495 |
3 |
*001/0 |
|
ورزش معلولین |
7652 |
1 |
*001/0 |
|
رشتههای ورزشی |
71259 |
23 |
*001/0 |
|
مناطق جغرافیایی |
8815 |
3 |
*001/0 |
|
ردههای سنی |
32863 |
8 |
*001/0 |
|
تصاویر ورزشی |
73189 |
22 |
*001/0 |
* در سطح 05/0≥P تفاوت معنی دار است.
بر اساس جدول1، نتایج آزمون"کای اسکوئر" نشان داد، بین واحدهای تحلیل کلیه مقولههای پژوهش (با سطح معنی داری (001/0≥P))، در بخش ورزشی روزنامههای سراسری پرشمارگان تفاوت معنی دار وجود دارد.
بحث و نتیجهگیری
مؤلفههای ورزش کشور
براساس تقسیمبندی نظام جامع توسعة ورزش کشور، ورزش به چهار مؤلفة اصلی تربیتی، همگانی-تفریحی، قهرمانی و حرفهای تقسیم میشود. به اعتقاد عدهای از محققان، کارشناسان و صاحبنظران، یکی از ابعاد ورزش که در کشور ما مورد غفلت قرار گرفته، ورزش تربیتی است. (دادار، 1388) هدف از ورزش تربیتی، آموزش عملی و علمی ورزش به دانشآموزان و دانشجویان است تا آنها بتوانند روشها و مهارتهای لازم برای بهسازی، بدنسازی و طول عمر را یاد بگیرند و گسترش دهنده تفکر، نوآوری و ابتکار عمل باشند. (تانگ[10]، 2011) توجه به این نکته ضروری است که ورزش مدارس و دانشگاهها میتواند زمینه بسیار مناسبی برای نهادینه کردن ورزش در جامعه باشد، زیرا امروزه ثابت شده است فضای آموزشی که درس تربیت بدنی و نهایتاً معلم ورزش ایجاد میکند، میتواند بهتر و مهمتر از سایر دروس در کشف و شکوفایی استعدادهای تربیتی مفید واقع شود. (رضوی، 1391) نتایج این پژوهش حاکی از آن است که توجه به ورزش تربیتی یعنی ورزش مدارس و دانشگاهها کمتر از یک درصد حدود 8/0 درصد میباشد که با نتایج پژوهشهای قاسمی (1389)، زرکی و همکاران (1390)، علیزاده (1389)، کردی (1383)، بارفروش (1381) و هوم (2005) همخوانی دارد و همگی نشان دهنده سهم اندک ورزش تربیتی در بین رسانههای جمعی میباشند. از سوی دیگر، نتایج پژوهشهای تپه رشی (1389) و پیتز و پدرسون[11] (2005)، نشان میدهد که بیشتر مقالههای پژوهشی در حوزه ورزش تربیتی است. این نتایج متفاوت حاکی از آن است که با وجود اینکه پژوهشها و مطالعات فراوانی در حوزه ورزش تربیتی انجام میشود، روزنامههای سراسری در محتوای پیامهای خود به آنها توجه لازم را ندارند؛ این در حالی است که برای شناسایی قهرمانان آینده و ایجاد فرهنگ ورزش همگانی و توجه به سلامت از طریق تربیت بدنی باید از ورزش تربیتی شروع کرد. (قاسمی، 1389) با توجه به نقشهای مثبتی که ورزش تربیتی میتواند در صورت گسترش و رواج آن در جامعه داشته باشد، متأسفانه نتایج تحقیقات در کشور حاکی از آن است که در مطبوعات کمتر و یا اصلاً به آن پرداخته نشده است.
تحقیقات مختلف گسترش ورزش همگانی را برای سلامت جامعه و پیشرفت ورزش قهرمانی ضروری دانستهاند. (غفوری و همکاران، 1382) ورزش همگانی به واسطه افزایش سلامت و نشاط در جامعه، سبب کاهش هزینههای درمانی و بهداشتی میشود و بهرهوری نیروی کار جامعه را بالا میبرد و از این راه به توسعه همهجانبه آن کمک میکند. ویژگیهایی مانند مشارکت گسترده، گروهی بودن، آزادانه و انتخابی بودن، کم هزینه بودن، کم اهمیت بودن رقابت برد و باخت، محدود نبودن به سن، جنس، نژاد، مکان و بانشاط و شاد بودن، همگی توصیف کننده خصوصیات مختلف ورزش همگانی هستند. (اسمیت[12] و همکاران، 1998) امروزه اغلب کشورهای پیشرفته جهان در برنامهریزی برای سازماندهی به ورزش همگانی کشور خود با دیگر کشورها رقابت میکنند و همواره در حال ارائه برنامههای خلاق برای رشد این ورزش هستند؛(ظریفی و داودی، 1391) بهطوریکه در پژوهشی نشان دادهاند در کشور دانمارک گرایش مردم به ورزش همگانی، از ورزش قهرمانی بیشتر است. (کولت[13]، 2004) در کشور انگلستان نیز بر اساس گزارش شورای ورزش های همگانی در 25 سال گذشته روند شرکت در ورزشهای خاص و قهرمانی تغییر یافته است و تمایل به شرکت در فعالیتهای کمتر رقابتی و تفریحی بیشتر شده است. امروزه انگیزه مردم دنیا از شرکت در فعالیتهای ورزشی، دستیابی به درجات بالا و به شعار المپیک (سریعتر، قویتر و بالاتر) نیست، بلکه سلامتی، تندرستی و نشاط، برقراری روابط اجتماعی سالم و دوری جستن از بیماری هاست. (ظریفی و داودی، 1391) با این حال، نتایج بررسیهای امیری و همکاران (1391)، علیزاده (1389)، تپه رشی (1389)، قاسمی (1389)، صدیقی (1388)، وارنینگ (2009)، بارفروش (1387)، رضایی (1385)، فینالی و همکاران (2004) و قاسمی و همکاران (1391) نشان دهنده کمتوجهی به ورزش همگانی و تفریحی در رسانهها و صحبتهای مسئولین است که با یافتههای پژوهش حاضر همخوانی دارد. پژوهش ها نشان می دهند که توجه بخش ورزشی روزنامه های سراسری کشور به ورزش همگانی کمتر از یک درصد میباشد که این روند، برخلاف جهت نقش مطبوعات در توسعه ورزش است. شاید بتوان عواملی چون: فقدان شناخت کافی ارباب جراید ورزشی از تعریف ورزش همگانی و اهمیت آن، فقدان تأکید مسئولین در مصاحبهها و تجاری نبودن رویدادهای آن را از دلایل این کمتوجهی دانست. البته برای توسعه ورزش همگانی در پژوهشهای متفاوت پیشنهاداتی نیز ارائه شده است، از قبیل تبلیغ و تشویق بیشتر مردم و دریافت نظرهای آنان برای بهتر اجرا شدن همگانی کردن ورزش (مرکز تحقیقات صدا و سیما، 1375)، تقویت فرهنگ ورزش همگانی، افزایش و مشارکت همکاری فعال دیگر سازمانها و نهادها (غفرانی و همکاران، 1388)، استفاده از رسانههای جمعی و ملی (آفرینش خاکی، 1384)، توسعه و ترویج فرهنگ ورزش همگانی با همکاری همهجانبه جامعه رسانههای ملی و مطبوعات (ظریفی و داودی،1391). همچنین، جوادی پور(1390) در پژوهشی که به بررسی وضعیت ورزش همگانی در کشورهای استرالیا، آلمان، ژاپن، مالزی، فنلاند و دانمارک میپردازد، نشان میدهد از جمله عوامل اصلى توسعه ورزش همگانى در این کشورها فرهنگ سازى براى توسعه ورزش همگانى میباشد. از این رو، جوادیپور و سمیعنیا (1392) در پژوهشی با عنوان "ورزش همگانى در ایران و تدوین چشمانداز، استراتژى و برنامههاى آینده"، شش راهبرد را برای گسترش ورزشهای همگانی در کشور بیان کردند که راهبرد سوم آن، ترویج فرهنگ ورزش و تحرک و سلامتى در جامعه بود و از جمله سیاستهای آن، همکاری با رسانههای جمعی برای ارتقای آگاهی جامعه نسبت به ورزش همگانی میباشد. با توجه به نتایج تحقیقات انجام شده، روزنامههای سراسری پرشمارگان باید نگاهی نو به ورزش همگانی داشته باشند، زیرا افراد استفاده کننده از آنها عموم مردم میباشند و روزنامهها میتواند با توجه به اهداف و برنامهریزیهای خود نقش بهسزایی در توسعه و پیشرفت فرهنگ ورزش به خصوص ورزش همگانی داشته باشد.
ورزش قهرمانی عبارت است از: ورزشهایی رقابتی و سازمان یافته که با توجه به قوانین و مقررات خاص برای ارتقای رکوردهای ورزشی و کسب رتبه یا مدال انجام میشود. نقش مشارکت اجتماعی در ورزش قهرمانی بسیار مهم و گسترده است که اگر بهنحو مطلوبی سازماندهی شود باعث توسعه فرهنگ ورزش قهرمانی و شکوفایی آن میشود. (هنری و همکاران، 1391) نتایج به دست آمده از پژوهش ها نشان میدهد حدود 3/36 درصد از محتوای بخش ورزشی روزنامههای سراسری به ورزش قهرمانی اختصاص دارد که این روشن می سازد که روزنامهها به ورزش قهرمانی نسبت به دو مؤلفه قبلی توجه بیشتری دارند. همچنین، نتایج تحقیقات صدیقی (1388)، بارفروش (1386)، هوم (2005)، رضایی (1385) و افچنگی (1381) نیز بر تأکید بیشتر رسانههای جمعی بر ورزش قهرمانی حکایت دارد، اما نتایج بررسی مطبوعات علمی –پژوهشی بر ورزش تربیتی و سپس حرفهای و قهرمانی تأکید دارد. (تپه رشی، 1389؛ پیتز و پدرسون، 2005) باید گفت توجه بیشتر به ورزش قهرمانی نسبت به دو مؤلفه قبلی، از یک سو به ماهیت مدالآوری، نمایشی و پرمخاطب بودن آن و از سوی دیگر، به اقبال مسئولین ورزشی به این نوع ورزش- طبق آمار به دست آمده- به عنوان یکی از دغدغههای مدیریتی آنها باز میگردد.(امیری و همکاران، 1391) البته، یکی دیگر از دلایل احتمالی این توجه میتواند مصادف بودن برگزاری رویداد بزرگ المپیک و پاراالمپیک در محدوده زمانی پژوهش حاضر (1391) باشد. هنری و همکاران (1391) در پژوهشی بیان میکنند که رسانههای ورزشی باید نگاهی نو به مقوله ورزش قهرمانی داشته باشند تا بتوانند به وظیفه خود در راه اعتلای ورزش کشور ایفا نمایند؛ چرا که توسعه فرهنگ ورزش قهرمانی با همکاری همهجانبه جامعه رسانهای و ورزشی و علم به ورزش قهرمانی صورت میپذیرد. (هنری و همکاران، 1391) بنابراین، با این رویکرد و دیدگاه، رسانههای ورزشی نمیتوانند نقش فرهنگسازی خود را در قبال توسعة ورزش قهرمانی به درستی اعمال کنند، مگر اینکه نگرش مسئولان ورزشی و رسانهای به ورزش قهرمانی تغییر یابد و آن را فراتر از منافع شخصی و گروهی ببینند و در این راستا ورزش را به عنوان یک اصل بپذیرند. (هنری و همکاران، 1391)
پیشرفت و کامیابی ورزش حرفهای در سده بیستم تا اندازة زیادی به نقش رسانهها گره خورده است و رسانهها هم در مورد ترویج و هم در سرمایهگذاری ورزش حرفهای ایفای نقش کردهاند. (احسانی و همکاران، 1388) بنا بر نتایج به دست آمده از این پژوهش، میزان توجه بخش ورزشی روزنامههای سراسری به ورزش حرفهای در بین چهار سطح ورزش کشور حدود 8/40 درصد میباشد که دلیل آن حضور بیش از حد فوتبال در اخبار ورزشی روزنامههاست. این نتایج در بررسیهای امیری و همکاران (1391)، علیزاده (1389)، صدیقی (1388)، بارفروش (1383، 1386، 1381)، هوم (2005)، رضایی (1385) و افچنگی (1381) نیز تأیید شده است. همچنین، بررسیها نشان داده که 1/4 درصد، از کل اخبار بهصورت ترکیبی از هر چهار مؤلفه و 2/17 درصد از کل اخبار بدون تأکید بر مؤلفه است.
لیگهای ورزشی
نتایج نشان میدهد که بین سهم لیگهای ورزشی در بخش ورزشی روزنامههای سراسری پرشمارگان تفاوت وجود دارد؛ بدین صورت که بیشترین فراوانی مربوط به اخبار مرتبط با لیگهای برتر ورزشی با 5/29 درصد و بعد از آن به ترتیب تیم ملی و المپیک با 9/17 درصد، لیگهای خارجی با 4/16 درصد و لیگ باشگاههای آسیا990 خبر(معادل 3/11 درصد) کل اخبار رصد شده و کمترین اخبار مربوط به دسته سوم و دوم به ترتیب با 12 و 45 خبر، معادل 1/0 و 5/0 درصد کل اخبار رصد شده است. لیگ جام آزادگان و جام حذفی در کشور بعد از لیگ برتر مهمترین لیگ فوتبال در کشور هستند که جمعاً 3/2درصد از کل اخبار را به خود اختصاص دادهاند. نتایج به دست آمده حاکی از این میباشد که روزنامههای سراسری نیز مانند روزنامههای ورزشی بیشتر توجه خود را به لیگ برتر فوتبال معطوف داشته و دیگر لیگها مورد بیتوجهی قرار گرفته است- یکی از دلایل آن میتواند این باشد که بازیهای لیگ برتر به طور پیوسته در تمام طول سال برگزار میشود.
یکی دیگر از لیگهای مهم در کشور بازیهای قهرمانی کشور است. بازیهای قهرمانی کشور که زمینه ساز بازی های بین الملی است نیز مورد کم توجهی روزنامه های قرار گرفته است. لیگ قهرمانی کشور با توجه به تأثیری که می تواند در ورزش کشور داشته باشد، در مقایسه با لیگهای خارجی که 4/16درصد از اخبار را به خود اختصاص داده، فقط 3/1درصد اخبار رصد شده را به خود اختصاص داده است که نشان دهنده کم توجهی روزنامهها به مسابقات قهرمانی کشور نسبت به لیگ های خارجی- آن هم بیشتر در مورد لیگ فوتبال کشورهای خارجی- می باشد.
نتایج تحقیق حاضر با نتایج بررسی و مقایسه ساختار و محتوای اخبار ورزشی خبرگزاری های ایرنا، ایسنا، فارس و مهر در سال 1388 که نشان داد بیشترین فراوانی مربوط به اخبار مرتبط با لیگ های برتر ورزشی با 6/59 درصد و کمترین اخبار مربوط به دسته دوم و سوم به ترتیب با 5 و 3 خبر و کمتر از 1/0 درصد بوده است، همخوانی دارد. (صادقی مقدم، 1389) همچنین، بارفروش(1389 و 1388) در گزارش خود از تحلیل محتوای نشریات ورزشی بیان می کند که لیگ برتر ایران، حجم زیادی از موضوع مطالب نشریات ورزشی را به خود اختصاص داده است.
شاید از دلایل این همخوانی در خصوص توجه به لیگ برتر بتوان به جذابیت بازی های لیگ برتر، برگزاری آنها به طور پیوسته در طول سال و اقتصادی بودن این بازی ها اشاره کرد. همچنین، یکی از دلایل حجم زیاد اخبار مربوط به تیم ملی و المپیک در پژوهش حاضر می تواند مصادف بودن برگزاری رویداد بزرگ المپیک و پارالمپیک در محدوده زمانی پژوهش حاضر باشد.
بنابراین لازم است تا روزنامه های سراسری علاوه بر لیگ برتر به سایر رقابت های کشور همچون جام آزادگان، دوم و... نیز توجه بیشتری کنند و نسبت به انعکاس مطلوب تر اخبار این رقابت ها اقدام کنند.
جنسیت
زنان در هر جامعه ای قشر عظیمی را تشکیل می دهند که بار اصلی تربیت و تشکیل خانواده و تداوم زندگی خانوادگی به آنها بستگی زیادی دارد. بنابراین، اگر زنان جامعه ای از نظر جسمی و در نتیجه روحی در شرایط مناسبی نباشند، اثر آن را در خانواده و جامعه می توان دید.(آقاجانی، 1375) با این حال، نتایج نشان دهنده سهمی کمتر از 3 درصد برای ورزش بانوان در این تحقیق است، در صورتی که سهم ورزش مردان 86 درصد است و 5/2 درصد اخبار، به هر دو جنسیت و 6/8 درصد اخبار بدون تأکید بر جنسیت ارائه شده اند. نتایج این بخش با تحقیقات پلایمر (2005)، بارفروش (1386)، تجاری و همکاران (1385)، قاسمی (1388)، فرزالیپور و همکاران (2012)، کیان و کلاویو (2011) و کمیل و اوگاز (2010)، همخوانی دارد. همچنین، مهدویان مشهدی (1387) در پژوهشی دریافت که رسانه های گروهی نقش بالقوه زیادی در ورزش بانوان دارند و به دلایلی این نقش خود را به درستی ایفا نمی کنند و بین وضعیت موجود و مطلوب رسانه های گروهی در ورزش بانوان تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین، در یک بررسی روی 80 روزنامه از 22 کشور جهان معلوم شد زنان ورزشکار تنها موضوع 9 درصد از مطالب روزنامه ها می باشند. (تافت،2011) آقاپور و زارع پور(1391) در فراتحلیل مطالعات ورزش و رسانه نشان می دهند که از دیدگاه کارشناسان، زمان صرف شده مطبوعات ورزشی، رادیو و تلویزیون برای ورزش بانوان 1/1 درصد است. سازمان ورزشی زنان انگلستان (2006) نیز بیان داشته که پوشش رسانه ای نامتعادل از ورزش بانوان معضلی است که کشورهای غربی نیز دچار آن هستند و پوشش رسانه ای ورزشکاران زن در مقابل مردان بسیار کم است و رسانه ها اغلب مرد- محورند. نتیجه تحقیق ونبرگ (2011) نشان داد که هر چند با گذشت زمان نشریات بیشتر از قبل به زنان توجه می کنند، اما تمرکز آنها بر جاذبه های جنسی زنان ورزشکار بیش از توانایی و مهارت های ورزشی آنهاست و در واقع، از این امر به عنوان امتیازی برای ارتقای درآمدهای تجاری و توسعه بازاریابی خود بهره می گیرند. شاید از دلایل کم توجهی به ورزش بانوان در رسانه های جمعی به حضور کمرنگ بانوان در صحنه های ورزشی و بی توجهی روزنامه ها در انعکاس رویدادهای ورزش بانوان بازگردد.(احسانی و همکاران 1388) رضایی (1385) نیز در تحقیقی با عنوان "تحلیل محتوای روزنامه های ورزشی" دریافت که نوع و مقدار پوشش رسانه ای در برگیرنده زنان ورزشکار با شرایط حجم فعالیت و پوشش آن ها ارتباط دارد. همچنین وینست و همکاران (2002) نیز سطح اهمیت مسابقات را به عنوان عاملی اثر گذار بر پوشش خبری ورزش بانوان مطرح کردند؛ به طوری که دریافتند زنان ورزشکار وقتی در مسابقات مهم و معتبری چون المپیک شرکت می کنند، حجم مطالب و عکس های اختصاص یافته به آنها از دیگر مسابقات بیشتر می شود. همچنین زندی (1383) در پژوهشی دریافت که کم توجهی به ورزش زنان موجب بی رونقی آن شده است. کارشناسان دلایل مختلفی را مثل سطح نازل ورزش در بسیاری از رشته ها، عدم فرهنگ سازی برای ورزش زنان و عدم حمایت ارگان های ذی صلاح از ورزش قهرمانی زنان اعلام کرده اند. ولی با توجه به اینکه رسانه های گروهی نقش زیادی در فعال تر کردن ورزش همگانی، تربیتی، قهرمانی و حرفه ای ورزش بانوان دارند و باتوجه به وضعیت ضعیف حاضر، ورزش زنان برای خروج از این وضعیت و ارتقای جایگاه رسانه ای، ناگزیر از بازنگری در برنامه ها و اتخاذ راهکارها و راهبردهایی در جهت ایجاد تعامل هرچه بیشتر با رسانه هاست. رسانه های ورزشی باید بازنگری اساسی در برنامه های خود داشته باشند تا بتوانند از این جایگاه خود استفاده کنند و به اعتلای ورزش بانوان کمک نمایند.
ورزش معلولان
سازمان بهداشت جهانی در سال 1982، آمار افراد معلول جامعه را 10 درصد جمعیت جهان اعلام کرد. از طرفی، طبق اعلام بانک جهانی، حدود 600 میلیون فرد معلول در دنیا وجود دارد که 10 درصد جمعیت جامعه جهانی می باشد؛ از این تعداد، 80 درصد در جوامع در حال توسعه زندگی می کنند که اگر خانواده های معلولان را هم حساب کنیم، حداقل 25 درصد مردم جهان به طور مستقیم تحت تأثیر حاشیه های معلولیت قرار می گیرند.(اردستانی،1390) با این حال از جمله عرصه هایی که در جامعه ما کمتر مورد توجه قرار گرفته است، ورزش جانبازان و معلولین است که علی رغم آنکه بیشتر از سایر رشته های ورزشی حائز مدال و نشان گردیده است، ولی آن چنان که بایسته و شایسته است در جامعه مورد توجه قرار نگرفتند؛ به طوری که از میان هشت هزار و هفتصد و هفتاد و هشت خبر رصد شده در پژوهش حاضر، تنها در 3/3 درصد از کل خبرها، در مورد ورزش معلولان خبر درج شده است که نشانگر سهم بسیار اندک ورزش معلولین از اخبار ورزشی روزنامه های پرشمارگان سراسری کشور می باشد- به خصوص با توجه به مصادف بودن رویداد بزرگ پاراالمپیک با محدوده زمانی تحقیق حاضر.(1391) تحقیق قلی زاده و همکاران (1390) با عنوان "تحلیل محتوای مطبوعات ورزشی با رویکردی بر ورزش همگانی، جانبازان و معلولین در بهار 1389" نشان می دهد میزان توجه به ورزش جانبازان و معلولین تنها 22/0 درصد بوده است. این در حالی است که شریفی مقدم و همکاران (1390)، در تحقیقی با عنوان "ارزیابی نگرش معلولان و جانبازان نسبت به نقش رسانه ها و سازمان های ورزشی در جهت توسعه ورزش همگانی معلولان و جانبازان"، نشان دادند که رسانه های جمعی (تلویزیون، رادیو، نشریات) می توانند باعث تغییر نگرش مردم و افزایش آگاهی آن ها نسبت به ورزش معلولین شوند. همچنین، صادقی و همکاران (1390)، در پژوهشی با عنوان "عوامل مؤثر در گرایش جانبازان و معلولان به فعالیت های جسمانی و ورزش"، نشان دادند که آگاهی خانواده ها از منافعی که ورزش و فعالیت بدنی در تأمین سلامت جسم و روح معلولان دارد، بیشتر از طریق رسانه ها افزایش می یابد.
یکی از هزاران دلیل این بی توجهی این است که این مقوله مورد اهتمام نهادهای مؤثر و تأثیر گذار در جامعه نبوده است. در کنفرانس "همه برای ورزش همگانی" در مبحث ورزش معلولین در سال 2011 در اروپا از کشورها خواسته شد تا بهترین راه کار را برای افزایش شرکت کنندگان معلول در ورزش پیشنهاد دهند، که اولین مورد از بهترین راه کارها، ارتباط، اطلاع رسانی و آگاه سازی بیشتر جامعه بود که توسط 13 کشور ارائه شد.(اردستانی، 1390) همچنین، قاسمی (1387) در رساله دکترای خود نشان داد که مطبوعات ورزشی باید در نوع نگاه خود به ورزش معلولین تغییر ایجاد کنند.
رشته های ورزشی
در خصوص فراوانی خبرها برحسب موضوع ورزشی خبر، یافته ها نشان می دهد که بیشترین اخبار ورزشی مربوط به ورزش فوتبال شامل 5/60 درصد از اخبار بررسی شده می باشد و در رده بعدی ورزش کشتی قرار دارد که 9/6 درصد از اخبار بررسی شده را به خود اختصاص داده است. این آمار با توجه به اینکه کشتی، ورزش اول کشورمان است و همچنین مدال آوری این رشته درصدی بسیار پایین محسوب می شود. در رده سوم و چهارم والیبال و بسکتبال قرار دارند که به ترتیب 6/3 و 1/3 درصد از اخبار را به خود اختصاص داده اند و رشته های وزنه برداری و تکواندو به عنوان رشته های مدال آور کشورمان به ترتیب سهمی برابر با 8/1 و 4/1 درصد از اخبار را به خود اختصاص داده اند و در رده هفتم و هشتم قرار دارند که باز هم با توجه به مدال آوری این رشته ها سهمی اندک در بخش ورزشی روزنامه های سراسری دارند. کمترین اخبار ورزشی مربوط به ورزش هندبال شامل 2/0 درصد از اخبار بررسی شده می باشد و سایر رشته های قید شده در جدول 3 هرکدام سهمی کمتر از 2 درصد دارند به جز فوتسال که سهمی 8/2 درصدی را به خود اختصاص داده است. همچنین، 00/5 درصد اخبار ورزشی مورد بررسی به سایر رشته های قید نشده در جدول 3 اختصاص دارد و در 1/6 درصد از اخبار نامی از رشتههای برده نشده است.
یافته ها حاکی از آن است که توجه به ورزش های مدال آور نسبت به ورزش فوتبال بسیار اندک است و در واقع، می توان گفت که مورد بی توجهی روزنامه های سراسری قرار گرفته اند، به خصوص اینکه رشته هایی چون کشتی، تکواندو و وزنه برداری از رشته های افتخار آفرین برای کشورمان در المپیک 2012 بودند و با توجه به اینکه اخبار مربوط به المپیک و پاراالمپیک 2012 جزء اخبار بررسی شده در این تحقیق می باشد انتظار می رفت که حجم بیشتری از اخبار روزنامه ها به این رشته ها اختصاص داده می شد.
گزارش تحلیل محتوای نشریات ورزشی ابوالقاسمی و همکاران (1388) که 4056 تیتر از مجموع 9 روزنامه ورزشی را مورد بررسی قرار داده بود نیز نتایج مشابهی نشان داد.
کردی (1383)، در تحقیقی با عنوان "بررسی وضعیت نشریات ورزشی کشور"، نشان داد که 85 درصد مطالب فقط به فوتبال پرداخته و 13درصد به رشته های غیر فوتبال پرداخته بودند. همچنین، رهنما (1382) به این نتیجه رسید که تقریباً نصف خبرهای پخش شده از اخبار ورزشی سیما مربوط به ورزش فوتبال بوده است. نتایج تحلیل محتوای برنامه های ورزشی شبکه های یک، دو، سه، پنج و خبر تلویزیون ایران هم نشان می دهد که رشته فوتبال با بیشترین مدت زمان نمایش در رتبه اول، ورزش همگانی با تفاوت زیادی در رتبه دوم و رشته ورزشی کشتی در رتبه سوم قرار دارد.(کرمی، 1389)
افچنگی (1381)، در تحقیق خود نشان داد روزنامه های پرشمارگان کشور به طور میانگین 54 درصد از مطالب ورزشی خود را به فوتبال اختصاص داده اند، در حالی که ورزش های دیگر هیچ کدام از میانگین 7 درصد در روزنامه های مورد بررسی فراتر نرفته اند.
توجه بیش از اندازه به فوتبال و بی توجهی به سایر رشته ها فقط در رسانه های کشورمان موج نمی زند، بلکه تحقیقات نشان می دهد که در رسانه های خارجی نیز این چنین است. کمیل و اوگاز[14] (2010)، پژوهشی با عنوان "پوشش های ورزشی در روزنامه های ملی ترکیه" انجام دادند. هدف این مطالعه بررسی نحوه انعکاس خبرهای ورزشی در روزنامه های ملی بود. نمونه تحقیق شامل پنج مقاله برتر در روزنامه های میلیت، سبا و تایمز بودند که بیشترین اخبار ورزشی را پوشش می دادند. با بررسی اخبار منتشر شده در این پنج مقاله، معلوم شد فوتبال بیشترین بخش پوششی را به خود اختصاص داده است و به دنبال آن بسکتبال، والیبال و مسابقات فرمول 1 و 2 قرار می گرفتند. این تحقیق نشان داد که کمترین پوشش خبری مربوط به کشتی و وزنه برداری می شد. همچنین تافت[15] (2011)، در پژوهشی با عنوان "تمرکز بر اخبار ورزشی روزنامه ها" اظهار داشتند ستاره های فوتبال و عملکرد آنها بیشتر صفحات و ستون ها را به خود اختصاص داده اند.
از دلایل توجه بسیار زیاد رسانه ها به ورزش فوتبال ، تجاری بودن و جذابیت زیاد آن در بین مخاطبان است. قطعاً رسانه ها به دنبال اخباری هستند که مردم خواهان آن هستند، اما مدیران رسانه ها باید توجه داشته باشند که رسانه ها نقش فوق العاده ای در برجسته سازی و ترویج بعضی وقایع نسبت به سایر وقایع دارند.
یافته ها نشان می دهد که ورزش دو و میدانی به عنوان ورزش پایه سهمی 4/1 درصدی از بخش ورزشی روزنامه های سراسری مورد بررسی را به خود اختصاص داده است که درصدی بسیار پایین محسوب می شود به خصوص اینکه این رشته به دلیل وجود 24 مادة مختلف در بین مردان و 23 ماده در بین زنان، دارای جایگاهی تعیین کننده در المپیک می باشد و با برخورداری از انواع دوهای سرعت، نیمه استقامت، استقامت، ماراتن، امدادی، پرتاب ها، پرش ها، پیاده روی و چندگانه، مدال های فراوانی از رویدادهای المپیک را در خود جای داده است و در المپیک سال 2012 برای نخستین بار برای کشورمان افتخار آفرین بوده است.
دو و میدانی را مادر ورزش ها می نامند، چرا که فعالیت های این رشته (راه رفتن، دویدن، پرش و پرتاب) بخشی از فعالیت های ابتدایی هر انسان بوده و توسعه آن می تواند مقدمه توسعه سایر رشته های ورزشی باشد.(رمضانی نژاد، 1387) بنابراین لازم است تا رسانه ها توجه بیشتری را در خصوص ترویج و توسعه این رشته داشته باشند.
کیهانی (1385)، نشان داد که عدم انعکاس مسابقات دو و میدانی از سوی صدا و سیما و رسانه ها، یکی از عواملی است که سبب شده، بسیاری از باشگاه ها به حضور در لیگ دو و میدانی، علاقه ای نشان ندهند. همچنین، بررسی اخبار خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران در سال 1380، نشان می دهد که سهم ورزش دو و میدانی تنها 25/5 درصد از اخبار می باشد، (سازمان تربیت بدنی،1382) این در حالی است که شعبانی (1387) در تحقیقی رسانه های گروهی را به عنوان عاملی مهم در توسعه دو و میدانی کشور بر شمرد و نقش آن را در هموار سازی و بر طرف کردن چالش های پیش روی این رشته مهم تلقی کرده است.
با توجه به اینکه توسعه و ترویج انواع رشته های ورزشی در سراسر کشور نیازمند همکاری همه جانبة رسانه های گروهی شامل رادیو، تلویزیون، مطبوعات و آگهی های تبلیغاتی استT اگر بازی های والیبال، کشتی، دو و میدانی، بوکس، وزنه برداری و غیره هم لحظه به لحظه توسط رسانه ها منعکس می شد، بالطبع این رشته ها هم می توانستند ورزشگاه ها را پر از تماشاگر کنند. اما به نظر می رسد ورزشکاران در رشته های غیرفوتبالی ماه ها و سال ها در رسانه ها جایگاهی ندارند، مگر زمانی که به قهرمانی برسند. بنابراین، رسانه های کشور را باید جهت توجه بیشتر به رشته های مختلف ورزشی ترغیب کرد و آن ها را از توجه بیش از حد به فوتبال به سوی توجه به رشته های پایه و همچنین رشته های مدال آور سوق داد.
مناطق جغرافیایی
یافته ها نشان می دهد، بین مناطق جغرافیایی مطرح در بخش ورزشی روزنامه های سراسری پرشمارگان تفاوت وجود دارد؛به طوری که از میان هشت هزار و هفتصد و هفتاد و هشت خبر رصد شده، 60 درصد مربوط به اخبار داخلی و سراسری کشور بوده است و 40 درصد اخبار منتشر شده محل رویداد آنها سایر کشورها بوده است و در میان اخبار داخلی به ترتیب محل رویداد بیشتر خبرها ملی (3/58)، شهری (9/0) و استانی (6/0)، بوده است که با نتایج گزارش بار فروش (1368،1388،1389)، و صادقی مقدم (1389)، همخوانی دارد.
در واقع، یافته ها نشان می دهد که رویدادهای در سطح شهری و استانی مورد بی توجهی روزنامه های سراسری قرار گرفته اند، این در حالی است که ورزش ها به ترتیب از سطح شهری و استانی شروع و به ورزش های ملی و فراملی می رسد که این نکته نشان دهنده اهمیت ورزش های مناطق شهری و استانی می باشد. به بیان دیگر، بی توجهی به ورزش های شهری و استانی، بی توجهی به پایه های ورزش کشور می باشد، چرا که ورزش های شهری و استانی زمینه ساز ورزش های ملی و فراملی است. همچنین، قاسمی و همکاران (1386)، در پژوهشی با عنوان "توسعه ورزش از طریق تلویزیون در ایران"، نشان می دهند که توسعه ورزش بومی و محلی بیشترین اولویت را بعد از ورزش های همگانی، در اولویت بندی مؤلفه های ورزش در وضع مطلوب برای توسعه ورزش از طریق تلویزیون را به خود اختصاص داده بودند. آقاپور و زارع پور (1391)، نیز در فراتحلیل مطالعات ورزش و رسانه نشان می دهند که یکی از نقاط ضعف و عملکردهای منفی رسانه ای انعکاس اخبار ورزشی مربوط به پایتخت و فراموشی تیم های شهرستانی است.
نتایج تمام این پژوهش ها نشان دهنده اهمیت ورزش های مناطق شهری و استانی می باشد که با توجه به نتایج این پژوهش و پژوهش های دیگر مورد بی توجهی قرار گرفته است. بنابراین، لازم است رسانه ها در خصوص انعکاس اخبار شهرستان ها و استان ها توجه بیشتری داشته باشند و حداقل به ورزش های سنتی و محلی که در شهر ها و استان های مختلف برگزار می شود و نشان دهنده فرهنگ و آداب رسوم آن منطقه است، توجه نمایند که علاوه بر توسعه ورزش همگانی، کارکردهای فرهنگی و اجتماعی نیز در پی دارد.
رده های سنی
نتایج نشان می دهد، بین رده های سنی مطرح در بخش ورزشی روزنامه های سراسری پرشمارگان تفاوت وجود دارد؛ بدین صورت که از میان کل خبرهای منتشر شده در بازه زمانی مورد بررسی، بیشترین اشاره به گروه سنی بزرگسالان با 8/74 درصد اخبار بوده است و کمترین اخبار مربوط به رده سنی پیشکسوتان تنها با 01/0 درصد دیده شده است؛ این در حالی است که پیشکسوتان ورزشی، سرمایه های پنهانی محسوب می شوند که به رغم قابلیت های بسیار برای نقش آفرینی در پیشرفت و ارتقای جایگاه این بخش، مورد بی توجهی روزنامه های سراسری قرار گرفته اند.
رده های سنی نونهالان، نوجوانان، جوانان وامید به ترتیب 1/0، 2/2، 3/2 و 00/1 درصد از اخبار را به خود اختصاص داده اند. همچنین، در مجموع در 00/18 درصد کل خبرها، به هیچ رده سنی اشاره نشده و در 7/1 درصد به بیش از یک رده سنی اشاره شده است. در واقع، یافته ها نشان می دهد که اخبار ورزش بزرگسالان بیشترین سهم از اخبار ورزشی را به خود اختصاص داده است و دیگر رده های سنی مورد بی توجهی این روزنامه ها قرار گرفته اند.
در تحلیل محتوای برنامه های ورزشی شبکه های یک، دو، سه، پنج و خبر تلویزیون ایران که به صورت تمام شماری به مدت چهار ماه توسط کرمی (1389)، صورت گرفت، نتایج نشان می دهد که بیشترین مدت زمان نمایش به رده سنی بزرگسالان با 6/86 درصد اختصاص داده شده است. همچنین، صادقی مقدم (1389)، در تحلیل محتوای اخبار ورزشی خبرگزاری های ایرنا، ایسنا، فارس و مهر در سال 1388 نشان می دهد که از میان کل اخبار منتشر شده در بازه زمانی مورد بررسی، بیشترین اشاره به گروه سنی بزرگسالان با 4/93 درصد اخبار می باشد و کمترین رده سنی در موضوع اخبار مربوط به نونهالان با تنها 2 خبر و درصدی حدود 04/0 درصد می باشد. همچنین، در مجموع در 724 خبر، معادل 9/13درصد کل اخبار، به هیچ رده سنی اشاره نشده است.
با توجه به اینکه رشد و شکوفایی استعدادهای ورزشکاران در سنین پایه لازمه موفقیت آنان در سنین بزرگسالی از جمله در رده های قهرمانی است و همچنین با توجه به اینکه تجربه پیشکسوتان چراغ راه آینده است و استفاده ورزشکاران، مسئولان و دست اندرکاران ورزشی از تجارب پیشکسوتان ورزش عامل موفقیت و پیشرفت در فعالیت های آنان است، لازم است تا رسانه ها سهم بیشتری از اخبار ورزشی را به این گروه ها اختصاص دهند.
تصاویر ورزشی
در خصوص توزیع تصاویر برحسب موضوع رشته ورزشی خبرها، یافته ها نشان می دهد که بیشترین تصاویر بخش ورزشی روزنامه های سراسری پرشمارگان مورد بررسی به ورزش فوتبال اختصاص دارد که حدود 78/65 درصد از تصاویر، مطابق با 2490 تصویر را به خود اختصاص داده است. در رده بعدی ورزش کشتی قرار دارد که 21/7 درصد از تصاویر، مطابق با 273 تصویر را به خود اختصاص داده است که با اختلاف بسیار زیادی در رده دوم قرار دارد. در رده سوم و چهارم والیبال و بسکتبال قرار دارند که به ترتیب 8/3 و 01/3 درصد از تصاویر، مطابق با 144 و 114 تصویر را به خود اختصاص داده اند و وزرنه برداری و تکواندو به عنوان رشته های افتخار آفرین کشورمان در رده های هفتم و هشتم قرار دارند و به ترتیب 06/2 و 61/1 درصد از تصاویر را به خود اختصاص داده اند و سایر رشته های قید شده در جدول 3 هر کدام سهمی کمتر از 2 درصد دارند- به جز ورزش فوتسال که سهمی 21/2 درصدی دارد. همچنین، سایر رشته های ورزشی قید نشده در جدول 3، 03/3 درصد از تصاویر را به خود اختصاص داده اند و 19/6 درصد از تصاویر به هیچ کدام از رشته های ورزشی تأکید نداشته است.
یافته های گزارش بارفروش (1389)، نتایج مشابهی را نشان می دهد. این یافته ها که از تحلیل محتوای نشریات ورزشی سه ماهه چهارم 1388 به دست آمده، نشان می دهد که 79 درصد عکس های چاپ شده در نشریات مورد بررسی مربوط به رشتة فوتبال بوده است و سایر رشته ها با 1/12 درصد و کشتی با 5/6 درصد در ردة بعدی قرار دارند . همچنین، نتایج گزارش بارفروش از تحلیل محتوای سه ماهه سوم نشریات ورزشی نشان می دهد که 1/80 درصد عکس های چاپ شده در نشریات مورد بررسی مربوط به رشتة فوتبال بوده است و سایر رشته ها با 11 درصد و کشتی با 1/6 درصد در ردة بعدی قرار دارند.تحقیقات ایمولد و همکاران (2003)، در زمینه روزنامه های ورزشی آمریکا، کانادا و انگلیس با عنوان پوشش روزنامه از رقابت های ورزشی زنان در ورزش های انتخاب شده در صدمین سالگرد بازی های المپیک نشان داد که ورزش های مناسب جنس یعنی ژیمناستیک، شنا و تنیس بیش از رشته های نامناسب جنس مثل والیبال، فوتبال، هاکی و سافتبال انعکاس تصویری داشتند و حتی تعداد عکس های این گروه به دلیل جذابیت های جنسی بیش از تعداد میانگین عکس در صفحات اول و دیگر صفحات ارائه شده بود.
نتیجه گیری کلی
نتایج پژوهش نشان میدهد که روزنامههای سراسری در انعکاس مطالب و اخبار ورزشی بسیار ضعیف عمل کرده و با توجه بیش از حد به فوتبال، به خصوص فوتبال لیگ برتر از ترویج و توسعه سایر رشته ها بازمانده است. همچنین، در توجه به ورزش های شهرستان ها، استان ها، رده های سنی پایه، ورزش های بانوان و معلولین ضعیف عمل کرده است و در بین چهار سطح ورزش کشور بیشتر توجه روزنامه ها مربوط به ورزش های حرفه ای و بانوان بوده و ورزش های تربیتی و همگانی مورد کم توجهی قرار گرفته است، در صورتی که ورزش قهرمانی و حرفهای موفق به ورزش همگانی و ورزش های تربیتی وابسته است. به طور کلی، نتایج بدست آمده نشان می دهد بیشتر مطالب بخش ورزشی روزنامه های سراسری مربوط به نتایج و اتفاقات لیگ برتر فوتبال و بازیکنان آن می باشد و به توسعه ورزش در تمام افراد جامعه به عنوان رسانه جمعی که دارای مخاطبان و مزیت های خاصی برای خود می باشد استفاده نکرده است. بنابراین، با توجه به اهمیت توسعه ورزش و نقش رسانه ها در توسعه کمیت و کیفیت آن، لازم است تا روزنامه ها در انتخاب و نگارش اخبار خود حساسیت بیشتری به خرج دهند. از سوی دیگر، باید نقش دانش آموختگان تربیت بدنی و متخصصین این حوزه در روند بررسی و تأیید اخبار و مطالب ورزشی روزنامه ها افزایش یابد.
)