نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار، دانشکده علوم ورزشی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران (نویسنده مسئول)
2 مربی، گروه تربیت بدنی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور
3 دکترای آسیب شناسی و حرکات اصلاحی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
چکیده
ورزش زورخانهای و پهلوانی، یگانه ورزش سنتی نظامدار باقی مانده از هزاران سال پیش در ایران زمین است. بدیهی است که برای پیشرفت و گسترش این ورزش ابتدا باید برنامهریزی دقیق علمی صورت پذیرد و سپس اطلاعات آماری دقیقی از وضعیت موجود جمع آوری شود تا براساس آن برنامهریزی راهبردی توسعه ورزش پهلوانی و زورخانهای انجام شود. از آنجاکه تاکنون هیچ اطلاعات آماری دقیقی از وضعیت این ورزش باستانی وجود نداشته است، هدف مطالعه حاضر بررسی وضعیت موجود این ورزش از لحاظ اطلاعات آماری تا سال 1395 در ایران میباشد. پرسشنامهای توصیفی به منظور جمعآوری اطلاعات تعداد زورخانهها، مرشدان، داوران و مربیان 31 استان کشور طراحی گردید. جمعآوری اطلاعات تحقیق با همکاری فدراسیون پهلوانی و زورخانهای انجام گردید. از روش های آماری توصیفی برای ارائه و تجزیه و تحلیل دادهها استفاده شد. نتایج آماری نشان داد تعداد ورزشکاران زورخانهای کشور30991 نفر، زورخانهها 798، مرشدان 1379، مربیان 191 و داوران 59 نفر درسراسر کشور میباشند. همچنین، تجزیهوتحلیل آماری نشان داد 60 درصد از کل زورخانهها، 42 درصد از مجموع داوران فعال، 51 درصد از مجموع مرشدان فعال و همچنین 46 درصد از مربیان فعال متعلق به پنج استان کشور میباشند. بر اساس نتایج به دست آمده، وضعیت این ورزش در کشور به لحاظ امکانات و شرکتکنندگان بسیار ضعیف می باشد. بنابراین پیشنهاد می گردد که تهیه یک برنامه جامع و استراتژیک برای توسعه و پیشرفت ورزش پهلوانی و زورخانهای بسیار ضروری میباشد و نیل به این هدف، پشتیبانی فدراسیون پهلوانی و زورخانهای و وزارت ورزش وجوانان را می طلبد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A Study On Current Situation of Pahlavani and Zurkhane,ei Sport in Term of Statistic Information by 1395(2017) in Iran
نویسندگان [English]
- Ali Yalfani 1
- Hossein Ashoori 2
- Zahra Raeesi 3
1 Ph.D., Associate Professor, Faculty of Physical Education, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
2 Lecturer, Physical Education Department, Payame-e-Noor University
3 h.D. in Sport Pathology and Corrective Movement, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
چکیده [English]
The pahlavani and zurkhane,ei sport is the unique and systematic traditional Iranian sport which remain from thousands years ago. It is evident that to progress and development of this sport firstly should be have accurate scientific planning, and thereafter obtaining accurate statistic information of current situation to make strategic development planning of pahlvani and zurkhane,ei sport. The aim of present study is to investigation current situation of this sport in term of statistic information by 1395(2017) in Iran. A descriptive questionnaire was designed and used to obtain number of Zurkhanies, Morsheds, Referees and coaches of all 31 Iranian provinces. The Iranian national Federation of Pahlavani and Zurkhane,ei cooperated during the data collection process of present study. The findings of present study demonstrated that there are 30991 Zurkhane athletes, 798 Zurkhane, 1379 Morshed, referees 59 and 191 coaches across the country by1395. Furthermore, analysis indicated that 60%of all Zurkhanies, 42%of all referees,51%of all Morsheds and 46% of all coaches in Iran are belong to five provinces of country. Based on results of present study it is concluded that the current situation of this sport is too poor with regard of facilities and people who engaged in this sport. Therefore, it is strongly recommended that compilation and enforcement of a strategic and comprehensive planning to develop and progress of this sport across the Iran is too necessary. To reach and achievement of mentioned aim, supporting of the Iranian national Federation of Pahlavani and Zurkhane,ei and ministry of sport and youth are emphasized.
کلیدواژه‌ها [English]
- Keywords: Pahlavani and Zurkhane
- ei Sport
- Zurkhane
- Current Situation
- Morshed
- Coach and Referee
بررسی وضعیت موجود ورزش پهلوانی و زورخانه ای کشور در سال 1395
علی یلفانی[1]
حسین عاشوری[2]
زهرا رئیسی[3]
تاریخ دریافت مقاله: 19/2/1396
تاریخ پذیرش مقاله:29/4/1396
مقدمه
ورزش زورخانهای و پهلوانی، یگانه ورزش سنتی نظامدار باقیمانده از گذشتههای دور در ایران زمین است که علاوه بر خصوصیات و ویژگی های حرکتی خاص، سرشار از آموزههای فرهنگی و اخلاقی است و قدمت صدها ساله برای آن ذکر شده است (گودرزی، 1383، جعفری، 1392 و حیدری، 1391). در مورد چگونگی منشا پیدایش آن توافق قطعی بین محققان و تاریخنگاران وجود ندارد و درحقیقت، چگونگی پیدایش آن در غبار تاریخ گم شده است، زیرا هیچ سند قطعی وصریحی برای اثبات منشا این میراث گرانبهای ایرانی وجود ندارد(گودرزی، 1383، بوستانی، 1392 و صیرفی، 1388). جذابیت منحصر به فرد این ورزش در تقویت هر دو بعد جسمانی و روحانی ورزشکار است. ورزش پهلوانی و زورخانهای، ورزشکاران و تماشاچیان را به تفسیر و تاویل اندیشه و تحرک احساسات وادار می کند و شعف و شوقی عرفانی در آنها ایجاد مینماید (پیمانفر، 1391 و جعفری، 1392). این ویژگی خاص که وجه ممیزه این ورزش از سایر ورزش های امروزی است، میتواند به عنوان میراثی گرانبها به جهان کنونی معرفی گردد (پیمانفر، 1391 و جعفری، 1392). امروزه، علیرغم گذشت زمان و دگرگونیهای فضاهای ذهنی و پیشرفت های تکنولوژی بشر، این ورزش همچنان دارای کارکردهای ورزشی (جسمانی یا فیزیکی)، اجتماعی، اخلاقی و هنری است (یلفانی، 1390، شعبانی بهار، 1390، پیمانفر، 1391، بوستانی، 1392 و قجقینژاد، 1387). نتایج تحقیقات علمی نشاندهنده اثرات مفید فیزیولوژیکی، روانی و سلامت جسمانی این ورزش میباشد (تقیزاده، 1387، آقاجانی، 1390، بوستانی، 1392، شعبانیبهار، 1390 و یلفانی، 1390) که در ادامه به گونه ای مختصر به آنها اشاره میگردد.
در مطالعه تقیزاده و همکاران (1388) 14 نفر باستانی کار که در 6 ماهه قبل از تحقیق به طور مداوم هفتهای حداقل 3 جلسه 45 دقیقهای در تمرینات رشته باستانی شرکت کرده بودند و 20 غیرورزشکار سالم که در دوره مشابه در فعالیت های ورزشی منظم فعالیت نداشتند، شرکت کردند. سپس شاخصهای آنتی اکسیدانی و عوامل خطرزای قلبی- عروقی ورزشکاران رشته زورخانه (باستانیکاران) با افراد غیرورزشکار مقایسه شد. محققان بر اساس نتایج حاصله گزارش کردند که پرداختن به ورزش های زورخانهای باعث بهبود سیستم آنتی اکسیدانی و ایمنی شدهاست؛ به طوری که ورزشکاران این رشته از ظرفیت آنتی اکسیدانی بالاتری نسبت به غیرورزشکاران برخوردار بودند.
همچنین، در مطالعه آقاجانی و کمالی (1390) با عنوان "بررسی مردم شناختی ورزش باستانی در شهر کرمان" آمده است که ورزش باستانی انگیزههای روانی متعدد و مختلفی را در ورزشکاران بهوجود میآورد که یکی از مهمترین انگیزههای گرایش به زورخانهها و شرکت در مسابقات ورزش های باستانی، کسب موقعیت اجتماعی است. محققان در نتایج خود بیان داشتند آنچه مسلم است انجام ورزش باستانی از طرف ورزشکاران برای رسیدن به پول و ثروت نیست. از دیگر انگیزههای شرکت، شناخت توانایی ورزشکاران و چگونگی بهکار بردن آنها در اجرای مهارتهاست. همچنین، بعد ملی و مذهبی زورخانه نیز از دیگر انگیزههای روانی برای ورزشکاران است. نکته قابل توجه در ارتباط با اثرات روانی این ورزش مربوط به تماشاچیان آن است؛ به طوری که تماشاچیان زورخانه را نمیتوان با تماشاگران ورزش های دیگر یکی دانست. در این ورزش تماشاچیان، میهمان خوانده میشوند که علاوه بر تشویق ورزشکاران، مرام و منش پهلوانی را نیز میآموزند و در عالمی پر از صفا و خالی از خشم و پرخاشگری، اوقات خود را سپری میکنند. آنها جز مرام مردانگی و صمیمیت چیزی نمیبینند. بنابراین ورزش باستانی، برای تماشاچیان جنبه آموزشی نیز دارد. در نهایت بهعنوان نتیجهگیری کلی این پژوهش محققان تاکید داشتند که احیای ورزش های سنتی در ارتقای سطح فرهنگ والای اخلاقی در ورزش، سلامتی آحاد مختلف مردم و حفظ میراث فرهنگی سرزمین ایران بسیار موثر میباشد.
اعتقاد به ارزش های ملی در زورخانه و بین باستانیکاران بسیار قوی است. آنها در زورخانه می آموزند که حراست از خاک وطن، یک وظیفه ملی است. آنان صیانت از ارزش های زورخانه را سینه به سینه حفظ مینمایند و احترام زیادی برای آنها قائل اند؛ این امر در اشعاری که مرشد انتخاب می کند و میخواند نیز هویداست. اثرگذاری این تعالیم و اشعار بر روحیه افراد و دستیابی به خصایص نیکوی اخلاقی از جمله شجاعت، سخاوت، دیانت، افتادگی و جوانمردی از اهداف عالیه ورزش زورخانه در کنار تقویت قوای جسمانی است که این ورزش را از سایر ورزش ها متمایز می کند (بوستانی و امینیزاده ، 1392). اثرات روانی و جسمانی زورخانه نیز مورد توجه محققان بوده است؛ به طوری که نتایج پژوهش شعبانیبهار و همکاران (1390) با هدف مقایسه ویژگی های شخصیتی و میزان اضطراب و افسردگی باستانیکاران با رشتههای ورزشی کشتی، تکواندو و کبدی نشان داد باستانیکاران اضطراب و افسردگی کمتری نسبت به سه گروه دیگر داشتند و ورزشکاران باستانی از نظر ویژگی های شخصیتی برونگرا و باثباتتر از دیگر رشتههای مذکور بودند. همپنین نتایج پژوهش صورت پذیرفته توسط یلفانی و همکاران (1390) با عنوان "مقایسه تراکم ماده معدنی استخوان ورزشکاران میانسال رشته باستانی با ورزشکاران فوتبال و غیرورزشکاران" نیز نشان داد انجام منظم ورزش باستانی تاثیر مثبتی بر تراکم ماده معدنی استخوانهای بالا و پایین تنه ورزشکاران باستانی در مقایسه با سایر افراد دارد. محققان بیان داشتند از آنجا که امکان ادامه و انجام بسیاری از رشتههای ورزشی در سنین میانسالی و بالاتر با توجه به ماهیت و آسیبزا بودن آنها کم میباشد و از طرفی امکان انجام رشته باستانی و زورخانهای در این سنین وجود دارد، انجام این رشتهورزشی بهعنوان یک ورزش اثرگذار در حفظ بهتر تراکم استخوانی و پیشگیری کننده از بیماری پوکی استخوان توصیه میگردد.
تلفیق اثرات مفید جسمانی با آموزههای فرهنگی این ورزش همچون فتوت، جوانمردی، از خود گذشتگی، تواضع و فروتنی، حقطلبی و حقگرایی غنای فرهنگی این ورزش را بیشتر نمایان میسازد(جعفری، 1392). به فراموشی سپرده شدن این فرهنگ غنی و میراث گرانمایه ایرانی در نتیجه گرایش ناآگاهانه به خرده فرهنگهای ممزوج در سایر ورزش های امروزی، آسیبهای جدی به ورزش پهلوانی و زورخانهای وارد نموده است (بوستانی، 1392). علیرغم تحقیقات بسیار اندکی که نشاندهنده اثرات مطلوب و مثبت جسمانی و روانی این ورزش میباشد، فقدان تحقیقات گسترده در ابعاد مختلف این ورزش سبب مهجور ماندن و عدم شناخت جامعه ایرانی از این ورزش و در نهایت عدم ترویج این ورزش و فرهنگ پهلوانی در جامعه شده است (جعفری، 1392 و بوستانی، 1390).
شواهد تاریخی نشان می دهد ورزش پهلوانی جزو فعالیت‌های اصلی روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده است. جامعه آن زمان ارزش خاصی برای ورزشکاران پهلوان خود قائل میشد، چرا که آنان به دلیل برخورداری از قدرت بدنی و شجاعت روحی، تکیه گاه مردم در عرصه زندگی در مقابل ظلم و ستم بودند و هرگاه که نیاز میشد برای دفاع از کیان سرزمین ایران بزرگ در برابر دشمنان حاضر و جانفشانی میکردند. از ابتدای پیدایش ورزش زورخانهای، ورزش زورخانهای و کشتی پهلوانی ممزوج با یکدیگر و در حقیقت یک تن واحد بودهاند (جعفری، 1392 و تهرانچی، 1388).
ورزش های زورخانهای و کشتی پهلوانی بر اساس آلات و ادوات جنگی و قواعد جنگ های باستان شکل گرفته اند و در واقع ورزش رزمی ایرانیان باستان بوده است. اهمیت این ورزش زمانی آشکارتر می گردد که بدانیم سرنوشت جنگ‌ها را هم در نهایت پهلوانان با کشتی گرفتن رقم می‌زدند؛ به این ترتیب که پهلوانان دو طرف جنگ بدون درگیر شدن لشگرها و با یک رقابت آزادانه، سرنوشت جنگ را مشخص میکردند- ادبیات تاریخی موجود ایران، نشاندهنده تاریخ مردانگی و سلحشوری پهلوانان ایران زمین است (میرجلیلی، 1379).
برپایه شواهد پژوهشی، زورخانه و عملیات ورزشی زورخانهای به سبک و سیاق امروزی در حدود هفتصد سال پیش (قرن 7 شمسی) به وسیله محمود خوارزمی معروف به پوریای ولی به صورت امروزی بازسازماندهی شده است. پهلوانان ایران زمین با انجام تمرینات در زورخانهها و با کشتی گرفتن زورآزمایی می کردند و هرساله نیز بین پهلوانان مسابقاتی با حضور مردم برگزار میگردیده است و به پهلوان پهلوانان جوایزی نفیس از جمله حق سفره تعلق می گرفته است. بهعبارت دیگر، هر سال با برگزاری مسابقات کشتی زورخانهای، پهلوان ایران از دل مسابقات معرفی میگردیده و بازوبند پهلوانی را به صورت امانت برای یک سال در اختیار می‌گرفته است و در صورت تکرار این قهرمانی در سه سال پیاپی، صاحب بازوبند پهلوانی میشده است (قجقی نژاد، 1387، تهرانچی، 1388 و میرجلیلی، 1379).
مدیریت زورخانهها و برگزاری مسابقات نیز کاملا مردمی و به اصطلاح امروزی، سازمانی مردم نهاد (سمن) بوده است- هرچند گاهی از اوقات، حاکمان دولتی نیز حمایتهایی در گسترش ورزش زورخانهای و کشتی پهلوانی داشتهاند (به عنوان مثال، در دوران صفویه و قاجار). همانگونه که تاریخ متقن و دقیقی برای زمان پیدایش ورزش زورخانهای در دست نیست، تاریخ دقیقی از چگونگی مدیریت و سازماندهی زورخانهها و مدیریت مسابقات کشتی پهلوانی در آن دوران موجود نیست، لیکن نکته بسیار مهم این است که این ورزش ایرانی بر اساس فلسفه و قواعد یکسان سینه به سینه در کشور پهناور ایران مدیریت گردیده و به نسل های آینده منتقل شده است (جعفری، 1392).
عنوان ورزش باستانی و کشتی پهلوانی برای ورزش زورخانهای از سال 1312 انتخاب و به کار گرفته شد. گرچه عنوان ورزش باستانی در بین ایرانیان همچنان از سایر عناوین متداولتر میباشد، در سال 1385 عنوان فدراسیون پهلوانی و زورخانهای انتخاب و بهکار گرفته شد که تا الان نیز از همین عنوان استفاده میگردد. مسابقات کشتی پهلوانی تا سال 1318 هجری شمسی براساس آیین ورزش زورخانهای و کشتی پهلوانی دوران باستان برگزار میشده است. با پیدایش کشتی فرنگی و آزاد که برگرفته از کشتی پهلوانی ایرانیان است، در سال 1318 کشتی پهلوانی از زورخانهها جدا و به باشگاههای جدید ورزشی انتقال یافت و بدین ترتیب عملا کشتی پهلوانی از ورزش زورخانهای جدا شد. اگرچه همچنان سالیانه مسابقات کشتی پهلوانی انجام و پهلوان پایتخت نیز انتخاب میشد، اما اکثر این پهلوانان با زورخانه و اصول ورزش پهلوانی ناآشنا بودهاند و این موضوع تا زمان حال نیز استمرار داشته است. مسابقات کشتی پهلوانی از سال 1223 به طور رسمی برگزار گردیده و پهلوان کشور انتخاب شده است (تهرانچی، 1388). در جدول 1 اسامی پهلوانان کشور بین سالهای 1323-1395 به همراه سال پهلوان کشوری آورده شده است:
جدول 1: اسامی پهلوانان کشور از سال 1323 تا سال 1395
|
سال پهلوان کشوری |
نام و نام خانوادگی |
ردیف |
سال پهلوان کشوری |
نام و نام خانوادگی |
ردیف |
|
1368 |
محمد رضا توپچی |
34 |
1323 |
مصطفی طوسی |
1 |
|
1369 |
علیرضا سلیمانی |
35 |
1324 |
مصطفی طوسی |
2 |
|
1370 |
مجید انصاری |
36 |
1325 |
مصطفی طوسی |
3 |
|
1371 |
ایوب بنی نصرت |
37 |
1326 |
ضیا میرقوامی |
4 |
|
1372 |
ایوب بنی نصرت |
38 |
1327 |
ابوالقاسم سخدری |
5 |
|
1373 |
محمود میران |
39 |
1328 |
عباس زندی |
6 |
|
1374 |
محمود میران |
40 |
1329 |
احمد وفادار |
7 |
|
1375 |
محمود میران |
41 |
1330 |
احمد وفادار |
8 |
|
1376 |
محمود میران |
42 |
1331 |
احمد وفادار |
9 |
|
1377 |
حمید قشنگ |
43 |
1332 |
عباس زندی |
10 |
|
1378 |
حمید قشنگ |
44 |
1333 |
عباس زندی |
11 |
|
1379 |
محمود محمدی |
45 |
1334 |
عباس زندی |
12 |
|
1380 |
امین رشید لمیر |
46 |
1336 |
غلامرضا تختی |
14 |
|
1381 |
حمید قشنگ |
47 |
1337 |
غلامرضا تختی |
15 |
|
1382 |
عبدالرضا کارگر |
48 |
1338 |
غلامرضا تختی |
16 |
|
1383 |
عبدالرضا کارگر |
49 |
1340 |
یعقوبعلی شورورزی |
18 |
|
1385 |
شاهرخ صداقتی زاده |
50 |
1341 |
منصور مهدیزاده |
19 |
|
1386 |
فردین معصومی |
51 |
1344 |
منصور مهدیزاده |
22 |
|
1387 |
امین رشید لمیر |
52 |
1354 |
رضا سوخته سرایی |
24 |
|
1388 |
آرش مردانی |
53 |
1358 |
علیرضا سلیمانی |
26 |
|
1389 |
آرش مردانی |
54 |
1361 |
علیرضا سلیمانی |
27 |
|
1390 |
آرش مردانی |
55 |
1362 |
علیرضا سلیمانی |
28 |
|
1391 |
جابر صادق زاده |
56 |
1363 |
محمد حسن محبی |
29 |
|
1392 |
احمد میرزاپور |
57 |
1364 |
علیرضا سلیمانی |
30 |
|
1393 |
پرویز هادی |
58 |
1365 |
علیرضا سلیمانی |
31 |
|
1394 |
جابر صادق زاده |
59 |
1366 |
محمد رضا توپچی |
32 |
|
1395 |
جابر صادق زاده |
60 |
1367 |
محمد حسن محبی |
33 |
*سال هایی که دکر نشده، مسابقات کشتی پهلوانی برگزار نگردیده است. از بین پهلوانانی که از گود زورخانه برخاسته و مدارج پهلوانی را طی نموده اند، می توان به مصطفی طوسی، غلامرضا تختی و علیرضا سلیمانی اشاره کرد.
ورزش زورخانه ای تا سال 1326 تشکیلات خاصی نداشت. بهعبارت دیگر، انجمن یا فدراسیونی برای اداره این ورزش در سطح کشور وجود نداشته است. از نحوه مدیریت ورزش زورخانهای کشور و چگونگی برگزاری مسابقات زورخانهای در دوران پهلوی اول سند مکتوبی وجود ندارد. این ورزش در زمان پهلوی دوم نیز دارای تشکیلات منسجمی نبود و فقط بهصورت سرپرستی و زیر نظر سازمان ورزش کشور، مدیریت و سازماندهی میگشت.
مسابقات ورزش زورخانهای نیز به طور نامنظم هرچند وقت یکبار انجام میشده است. به عنوان مثال، برگزاری مسابقه ورزش زورخانه ای کشور با عنوان "جام ورزش باستانی کشور" در سال 1354 در استادیوم آزادی قابل ذکر میباشد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 با حمایت های مسئولان، ورزش زورخانهای رونق خاصی گرفت، ولی تا سال 1359 این ورزش تشکیلات منسجمی نداشت. تا اینکه در سال 1359 سازمان تربیت بدنی تشکیل فدراسیون باستانی و کشتی پهلوانی را تصویب کرد (تهرانچی، 1388). اطلاعات مربوط به مسئولان ورزش پهلوانی و زورخانهای بعد از انقلاب اسلامی در جدول 2 آورده شده است.
جدول 2: نام مسئولان ورزش پهلوانی و زورخانه ای بعداز انقلاب اسلامی-1357
|
مدت مسئولیت |
نام و نام خانوادگی |
ردیف |
|
1359- 1357 |
مصطفی طوسی و محمود نامجو |
1 |
|
1363 -1359 |
عباس حاجیان |
2 |
|
1368-1363 |
امیرمهدی شیرگیر |
3 |
|
1370-1368 |
علی جلایی پور |
4 |
|
1373-1370 |
حسن غفوری فرد |
5 |
|
1385-1373 |
عبدالله سجادی |
6 |
|
1391-1385 |
علیرضا صفارزاده |
7 |
|
1392-1391 |
محمد رضا طالقانی |
8 |
|
1394-1392 |
فرهاد طلوع کیان |
9 |
|
1395-1394 |
علی دادگر |
10 |
|
1395 |
مجتبی جوهری |
11 |
مسابقات سراسری ورزش زورخانهای بعد از انقلاب اسلامی به طور منظم در رشتههای تیمی هنرهای فردی، چرخ، میل بازی، کباده و سنگ در ردههای مختلف سنی انجام پذیرفته است. در 25 آبان سال 1389 به پیشنهاد فدراسیون ملی ورزش های پهلوانی و زورخانهای ایران و با حمایت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در فهرست سازمان فرهنگی ملل متحد (یونسکو) ثبت شد. با توجه به تاکیدات مسئولان عالیرتبه نظام و اهمیت فوق العاده ورزش باستانی و بنا به اهداف استراتژیک ورزش کشور، در سال 1383 فدراسیون بینالمللی ورزش پهلوانی و زورخانهای تشکیل گردید. در همین راستا مسابقات بینالمللی و جهانی این رشته براساس تقویم مصوب به طور منظم انجام میگردد که تیم ملی ایران در این مسابقات همواره افتخارآفرینی کرده است. اخیرا در مسابقات جهانی 2017 اندونزی و مسابقات کشورهای اسلامی 2017 در آذربایجان، تیم ملی ورزش پهلوانی و زورخانهای مقام قهرمانی را به دست آورده است.
احیا و مستندسازی علمی و گسترش این رشته ورزشی از توصیههای اکید مقام معظم رهبری و اهداف کلان نظام ورزش جمهوری اسلامی است. بر این اساس، توسعه و گسترش این ورزش در جامعه ایران اسلامی و همچنین بینالمللی کردن آن نیازمند یک برنامهریزی صحیح و علمی است تا بتوان به درستی در راستای نیل به اهداف عالیه این ورزش گام برداشت (حسینی، 1387 و تهرانچی، 1388). در طول سالیان اخیر، تلاش های زیادی جهت توسعه این ورزش کهن انجام شده است، لیکن فعالیتها و برنامهها کمتر بر اساس برنامهریزی دقیق و یک فرایند علمی بوده است؛ به طوری که هنوز اطلاعات دقیقی از وضعیت موجود این ورزش در کشور وجود ندارد و هیچگونه تداومی در اجرای برنامههای توسعهای مشاهده نمیگردد و متاسفانه، مدیریت سلیقهای بر برنامههای اجرایی ورزش زورخانهای حاکم است. بر پایه شواهد و متون علمی در نظام مدیریت برنامهریزی جهان امروز، اولین گام در جهت برنامهریزی راهبردی، شناخت وضعیت موجود هر سیستم، سازمان و جامعه از نظر منابع، امکانات و نیروی انسانی است. بررسی وضعیت موجود به عنوان اساسیترین گام برنامهریزی به برنامهریزان این امکان و توانایی را می دهد تا نقاط ضعف و قوت، فرصتها و تهدیدهای محیطی را شناسایی و با در نظر داشتن چشماندازهای کلان ورزش کشور اهداف کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت فدراسیون را ترسیم و تنظیم نمایند و با توجه به اهداف کلی، اقدام به انتخاب استراتژیهای خاص با عنوان برنامه استراتژیک کنند. پژوهش حاضر در راستای فلسفه علمی یاد شده ،به بررسی وضعیت موجود ورزش زورخانهای و پهلوانی کشور در سال 1395 پرداخته است.
روش شناسی پژوهش
جامعه آماری تحقیق حاضر ورزشکاران، مربیان و داوران رشتهی پهلوانی و زورخانهای کلیه استان های کشور بودند. ابتدا با همکاری فدراسیون پهلوانی و زورخانهای، تعداد 31 پرسشنامه جامع اطلاعات ورزش زورخانهای در یک جلسه حضوری در فدراسیون پهلوانی و زروخانهای در اختیار دبیران هیئتهای استانی قرار گرفت. محققان ضمن تحویل پرسشنامه جامع اطلاعات ورزش زورخانهای، توضیحات کاملی در مورد ماهیت و نحوه اجرای تحقیق و همچنین چگونگی تکمیل پرسشنامهها ارائه نمودند. کلیه هیئتهای پهلوانی و زورخانهای کشور پس از تکمیل، پرسشنامههای اطلاعات ورزش زورخانهای را عودت دادند.
برای آزمون روایی پرسشنامه این تحقیق، روش روایی محتوا مورد استفاده قرار گرفت. بدین منظور از نظرات 5 تن از اساتید متخصص مدیریت برنامه ریزی و روش تحقیق استفاده شد و پرسشنامه تهیه شده بعد از اعمال اصلاحات مورد نظر متخصصان به تأیید نهایی آنها رسید. برای آزمون پایایی پرسشنامه تحقیق حاضر، از روش آلفای کرونباخ استفاده شد و بدین منظور تعداد 10 پرسشنامه به صورت پیش آزمون بین 10 هیات از نمونه آماری توزیع شد. با استفاده از داده های حاصل از پرسشنامه های پیش آزمون، آلفای کرونباخ از طریق نرم افزار SPSS به میزان 86/0 محاسبه شد و پایایی ابزار جمع آوری داده نیز مورد تأیید قرار گرفت.
علاوه براین، موارد اطلاعات مربوط به ورزشکاران بیمه شده نیز از فدراسیون پزشکی ورزشی کشور دریافت گردید. معیارهای ورود به تحقیق حاضر عبارت بودند از:
1) مرشدان از رتبه مقدماتی تا مرشد کهن کسوت
2) ورزشکار خردسال تا ورزشکار کهن کسوت
3) کلیه مربیان ملی و بین المللی
4) کلیه داوران ملی و بین المللی
در این تحقیق از آمار توصیفی در موارد زیر استفاده شد:
سامان دادن، خلاصه کردن، طبقهبندی نمرات خام و توصیف اندازههای نمونه از آمار توصیفی(فراوانی، میانگین، انحراف استاندارد، رسم نمودار و جداول).
همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها و رسم نمودارها، از نرم افزار Excel نسخه 2010 استفاده شد.
یافتههای پژوهش
جدول 3، نشاندهنده اطلاعات جامع ورزشکاران، داوران، مرشدان و تعداد زورخانههای فعال کل کشور در سال 1395 می باشد.
جدول3: اطلاعات جامع ورزشکاران، داوران، مرشدان و تعداد زورخانههای فعال کل کشور در سال 1395
|
استان ها |
ورزشکاران فعال |
مربیان فعال |
مرشدان فعال |
داوران فعال |
زورخانه ها |
|
آذربایجان شرقی |
1284 |
4 |
31 |
2 |
16 |
|
آذربایجان غربی |
246 |
3 |
14 |
1 |
6 |
|
اردبیل |
303 |
3 |
16 |
0 |
4 |
|
اصفهان |
3253 |
25 |
143 |
5 |
158 |
|
البرز |
1245 |
11 |
9 |
1 |
15 |
|
ایلام |
143 |
2 |
11 |
0 |
2 |
|
بوشهر |
95 |
3 |
4 |
1 |
3 |
|
تهران |
3127 |
12 |
118 |
3 |
86 |
|
چهارمحال و بختیاری |
1044 |
1 |
33 |
0 |
14 |
|
خراسان جنوبی |
963 |
7 |
45 |
3 |
17 |
|
خراسان رضوی |
2064 |
16 |
176 |
2 |
85 |
|
خراسان شمالی |
1042 |
4 |
24 |
2 |
4 |
|
خوزستان |
535 |
3 |
20 |
1 |
22 |
|
زنجان |
335 |
2 |
18 |
2 |
11 |
|
سمنان |
264 |
3 |
61 |
5 |
21 |
|
سیستان و بلوچستان |
189 |
2 |
14 |
0 |
9 |
|
فارس |
1568 |
13 |
23 |
5 |
36 |
|
قزوین |
258 |
2 |
33 |
0 |
12 |
|
قم |
173 |
1 |
7 |
0 |
3 |
|
کردستان |
321 |
5 |
9 |
5 |
16 |
|
کرمان |
3085 |
23 |
82 |
5 |
65 |
|
کرمانشاه |
2378 |
12 |
38 |
3 |
17 |
|
کهکیلویه و بویراحمد |
58 |
2 |
2 |
0 |
3 |
|
گلستان |
216 |
3 |
21 |
1 |
9 |
|
گیلان |
236 |
1 |
10 |
1 |
11 |
|
لرستان |
1052 |
2 |
21 |
1 |
7 |
|
مازندران |
921 |
6 |
42 |
3 |
13 |
|
مرکزی |
1363 |
7 |
51 |
5 |
27 |
|
هرمزگان |
214 |
1 |
1 |
0 |
4 |
|
همدان |
747 |
5 |
35 |
1 |
19 |
|
یزد |
2305 |
6 |
197 |
1 |
83 |
همانگونه که در جدول 3 مشاهده میگردد از مجموع 798 زورخانه فعال در کشور 60 درصد از آنها در پنج استان تهران، خراسان رضوی، یزد، کرمان و اصفهان قرار دارند و از مجموع داوران فعال که 59 نفر میباشند، 42 درصد متعلق به استان های سمنان، اصفهان، مرکزی، کرمان و فارس است. همچنین، از مجموع 1379 مرشد فعال در سطح کشور، 51 درصد از آنان در زورخانههای پنج استان یزد، اصفهان، خراسان رضوی، تهران و کرمان فعالیت دارند. در کل، 191 مربی فعال در زورخانههای کشور فعالیت دارند که 46 درصد از آنها در استان های اصفهان، کرمان، خراسان رضوی، فارس و کرمانشاه حضور دارند. مجموع ورزشکاران فعال کشور در کلیه ردههای سنی، 30991 میباشد که یک سوم از این ورزشکاران دارای بیمه ورزشی میباشند.
تعداد ورزشکاران، مربیان، مرشدان و داوران فعال به تفکیک استان ها در نمودارهای 1 تا 4 آورده شده است.
نمودار1: تعداد ورزشکاران فعال در رشته زورخانهای و پهلوانی به تفکیک استان ها
نمودار2: تعداد مربیان فعال در رشته زورخانهای و پهلوانی به تفکیک استان ها
نمودار3: تعداد مرشدان فعال در رشته زورخانهای و پهلوانی به تفکیک استان ها
نمودار4: تعداد داوران فعال در رشته زورخانهای و پهلوانی به تفکیک استان ها
بحث و نتیجه گیری
برنامهریزی، هدفهای صحیح را تعیین و سپس مسیر مناسب برای تامین آنها را انتخاب میکند. برنامه ریزی راهبردی نیز فرایندی سازمانی برای تعریف راهبرد سازمان و تصمیم گیری برای چگونگی یافتن منابع مورد نیاز جهت رسیدن به اهداف میباشد که اولین قدم آن اطلاع از وضعیت موجود سازمان است (David، 1997). یکی از مهمترین اقدامات برای ارائه یک برنامه راهبردی جامع، کامل و اثربخش شناسایی وضعیت موجود است؛ به طوری که در ادامه آن فدراسیون یا وزارت ورزش باتوجه به منابع موجود، برنامهریزی جهت نیل به اهداف را انجام میدهد. تحقیق حاضر که برای نخستین بار در تاریخ ورزش زورخانهای کشور انجام پذیرفته است میتواند در برنامهریزیهای درازمدت فدراسیون پهلوانی و زورخانهای مفید واقع شود. نتایج مطالعه حاضر که با هدف بررسی وضعیت موجود ورزش پهلوانی و زورخانهای کشور انجام شد، نشان داد در مجموع 30991 نفر ورزشکار در سراسر کشور به انجام این رشته ورزشی میپردازند. همچنین، تعداد مربیان و داوران فعال به ترتیب 191 و 59 نفر در سراسر کشور است که علاوه بر تعداد کم، درصد بالایی از مربیان و داوران فعال در پنج استان کشور حضور دارند و بقیه استان ها دارای ضعف بارزی به لحاظ کمی در این زمینه هستند. علاوه براین، از مجموع 798 زورخانه فعال در کشور، 60 درصد و از مجموع 1379 مرشد فعال در سطح کشور، 51 درصد از آنها در پنج استان تهران، خراسان رضوی، یزد، کرمان و اصفهان فعالیت دارند. بنابراین نتایج، سایر استان ها از وضعیت نامناسب و ضعیفی در تعداد زورخانهها و افرادی که در این ورزش مشارکت دارند، برخوردار هستند و وضعیت این ورزش در کشور به لحاظ امکانات و شرکتکنندگان در این ورزش بسیار ضعیف میباشد. لذا تدوین یک برنامه جامع و استراتژیک برای توسعه و پیشرفت این ورزش بسیار ضروری است و در این راستا پشتیبانی فدراسیون پهلوانی و زورخانه ای و وزارت ورزش وجوانان اهمیت بسزایی دارد.
در بررسی پیشینه تحقیق هیچ تحقیقی پیرامون وضعیت موجود این ورزش در کشور یافت نشد تا نتایج این تحقیق با نتایج تحقیقات قبلی مقایسه گردد. آنچه قطعی می باشد، فقدان برنامه راهبردی دراز مدت در این فدراسیون می باشد. در پژوهشی که توسط گودرزی و همکاران (1394) انجام شد و نتایج حاصل از رتبهبندی پنج مانع بزرگ در اجرای برنامههای راهبردی وزارت ورزش و جوانان مورد بررسی قرار گرفت، آشکار گردید که موانع مربوط به برنامهریزی با 23/74 درصد، رتبه دوم را در ممانعت از اجرای استراتژی در حوزه ورزش داراست. لذا تعیین راهبرد مناسب و به تبع آن تجزیه و تحلیل صادقانه عوامل داخلی و پیش بینی عوامل خارجی تضمین کنندة موفقیت و بهرهوری بیشتر یک سازمان ورزشی بر اساس اطلاعات دقیق آماری وضعیت موجود یکی از رموز موفقیت سازمان ها و فدراسیون های ورزشی است (حسینی و همکاران، 1391) که فدراسیون پهلوانی و زورخانه ای نیز می تواند با تکیه بر اطلاعات موجود و تدوین برنامه استرتژیک دراز مدت به رفع موانع و استفاده از فرصت های توسعه این ورزش ملی بپردازد.
همانگونه که ذکرشد تحقیق حاضر برای نخستین بار در تاریخ ورزش زورخانهای کشور با دقت بسیار بالا انجام پذیرفته است که علاوه بر موارد فوق الذکر، نکات ذیل نیز می تواند در برنامه ریزی های فدراسیون مورد مداقه قرار گیرد.
علیرغم فواید و اثرات مثبت جسمانی و روانی که تحقیقات مختلف نشان دادهاند، با توجه به جمعیت مردان کشور نسبت بسیار کمی از آحاد جامعه به انجام ورزش زورخانهای و پهلوانی میپردازند. لذا بر اساس نتایج به دست آمده اولویت اول فدراسیون در راستای احیا این ورزش باید اتخاذ برنامه استراتژیک جهت افزایش کمی تعداد ورزشکاران این رشته با مشارکت وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، نیروهای مسلح، شهرداری ها و صدا و سیما در سطح استان های کشور باشد. در این راستا برنامهریزی جهت ارتقای آگاهی عمومی و ترویج فرهنگ زورخانهای، توسعه آموزش در سطوح پایه از اساسیترین موضوعات در این بخش است. همچنین بر اساس نتایج به دست آمده، 60 درصد از کل زورخانهها در پنج استان و 40 درصد زورخانهها در بقیه استان ها قرار دارند. اگرچه ورزش زورخانهای از ابتدای موجودیت خود یک سازمان مردم نهاد بوده است و به لحاظ اقتصادی توسط ورزشکاران اداره میشده است، اما در شرایط کنونی ورزش کشور با توجه به ورود رشتههای مختلف ورزشی در جامعه و سرمایه گذاری دولت در آن رشتهها پیشنهاد میگردد با اتخاذ سیاست سرمایهگذاری همه جانبه، ساخت زورخانههای دولتی توسط سازمان ها و نهادها به ویژه در استان های غیربرخوردار توسط مسئولان ورزش کشور در اولویت قرار گیرد. توسعه منابع انسانی و برنامههای مرتبط باید یکی از اولویتهای برنامه باشد؛ به طوری که نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد این فدراسیون به لحاظ نیروی انسانیِ کارآمد بسیار ضعیف میباشد، زیرا ازمجموع داوران فعال 42 درصد، از مجموع مرشدان فعال 51 درصد و 46 درصد مربیان فعال متعلق به پنج استان کشور میباشند و سایر استان ها در وضعیت بسیار نامناسبی به لحاظ نیروی انسانی قراردارند. لذا برگزاری کلاس های مربیگری داوری و مرشدی باید از اولویتهای فدراسیون زورخانهای باشد.
به طور کلی نتایج تحقیق حاضر بهعنوان آینه تمامنمای وضعیت موجود ورزش پهلوانی و زورخانهای کشور که برای نخستین بار صورت پذیرفته است، با نشان دادن فرصتها و تهدیدها میتواند چراغ راه مسئولان و برنامهریزان نظام ورزش و فدراسیون پهلوانی و زورخانهای باشد، زیرا نتایج حاصل نشاندهنده وضعیت بسیار ضعیف این ورزش چه از نظر نیروی انسانی و چه به لحاظ تعداد زورخانهها در کل کشور به استثنای چند استان خاص میباشد. همچنین، تدوین برنامه استراتژیک توسعه این ورزش در قالب برنامه های کوتاهمدت، میانمدت و درازمدت فدراسیون جهت توسعه ورزش ملی مذهبی ایران با پشتیبانی وزارت ورزش و سایر ارگان های دولتی امری حیاتی و ضروری است.
منابع
- آقاجانی، حسین و کمالی، جلال. (1390). "بررسی مردم شناختی ورزش باستانی در شهر کرمان". فصلنامه دانش بومی. شماره 2، صفحات 60-32.
- بوستانی، داریوش و امینی زاده، سینا. (1392). "کاوش کیفی ورزش باستانی زورخانه (مطالعه موردی: ورزشکاران شهر کرمان)". فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی. سال سوم، شماره نهم، صفحات 133-109.
- پیمان فر، محمد حسن و همکاران. (1391). "مدل ساختاری عوامل اثرگذار بر هوش معنوی ورزشکاران زورخانه ای". مجله مطالعات روانشناسی ورزشی. شماره 1، صفحات 57-68.
- تقی زاده، حسن؛ افضل پور، محمد اسماعیل و اکبرزاده، حسین. (1388). "مقایسه شاخصهایآنتیاکسیدانیوعواملخطرزایقلبی- عروقیورزشکارانرشته زورخانه (باستانیکاران) باافرادغیرورزشکار". مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد. دوره 17، شماره 4، صفحات 269-262.
- تهرانچی، محمد مهدی. (1388). "ورزش باستانی از دیدگاه ارزش". تهران: امیرکبیر
- جعفری، علی اکبر و قاسمی، نعیمه. (1392). "ورزش باستانی زورخانه، جایگاه آن در ترویج تشیع". فصلنامه شیعه شناسی. سال 11، شماره 42، صفحات 139-168.
- حسینی، گلاله؛ حمیدی، مهرزاد و تجاری، فرشاد. (1391). "تدوین برنامه راهبردی ورزش دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی". مدیریت ورزشی. شماره 15، صفحات 33-15.
- حیدری، علی و دولتشاه، ناصر. (1391). "جلوه های تصوف، فتوت و مذهب تشیع در ورزش باستانی و زورخانه ای ایران". دو فصلنامه پژوهش در مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی. سال 2، شماره 4، صفحات 57-71.
- شعبانیبهار، غلامرضا؛ یلفانی، علی و اشکان، ارسلان. (1390). "مقایسه ویژگی های شخصیتی و میزان افسردگی باستانیکاران با رشتههای ورزشی کشتی، تکواندو و کبدی". مدیریت ورزشی. شماره 9، صفحات 166-149.
- صیرفی، هایده. (1388). "مقایسه تطبیقی آیین مهر و آیین زورخانه ای ایران". مجله آموزش تربیت دینی. دوره 12، شماره 2، صفحات 16-23.
- قجقی نژاد، شاهپور. (1387). "ورزش پهلوانی: هنر و آیین عصر باستان". کتاب ماه هنر. صفحات 72-75.
- گودرزی، محمود؛ قربانی، محمدحسین و صفری، حمیدرضا. (1394). "شناساییوتدوینالگویموانعاجرایبرنامههایاستراتژیکدروزارتورزشو جوانانایران". مطالعات مدیریت ورزشی. شماره 31، صفحات 32-13.
- گودرزی، محمود. (1383). "سیر تطور ورزش باستانی و زورخانه در ایران". مجله حرکت. شماره22، صفحات 149-170.
- یلفانی، علی؛ رئیسی، زهرا؛ عاشوری، حسین؛ باندپرور، مریم و یاراحمدی، عاطفه. (1391). "مقایسه تراکم ماده معدنی استخوان ورزشکاران میانسال رشته باستانی با ورزشکاران فوتبال و غیرورزشکاران". پژوهشهای مدیریت ورزشی و علوم حرکتی. سال اول، شماره 2، صفحات 121-111.
- Fred R. David. 1997. "Concepts of Strategic Management". Prentice Hall.
)