بررسی وضعیت احساس امنیت و احساس ترس از جرم در زنان جوان (مطالعه موردی: زنان جوان شهر تنکابن استان مازندران)

علی­اصغر عباسی اسفجیر ^[1]

علیرضا جهانی بهنمیری^[2]

تاریخ دریافت مقاله: 27/9/1398

                                                                                 تاریخ پذیرش مقاله:18/10/1398

مقدمه

امنیت، مفهومی بسیار پیچیده است که به عنوان مفهوم و واقعیتی اجتماعی، لایه‏های زیادی را به دور هسته اصلی خود در بر می گیرد. در واقع، این چندلایگی بسیاری از متفکران را به این نتیجه رهنمون کرده است که یافتن تعریف قطعی و بدون چون و چرا برای امنیت بسیار دشوار می باشد و به همین دلیل به ارائه‏ تعاریفی نسبی از آن مبادرت ورزیده اند. این تعاریف نسبی گویای این حقیقت هستند که واقعیت امنیت را تنها می‏توان در یک متن، در بستر یک جامعه تعریف کرد و ارائه تعاریف انتزاعی و ظاهراً علمی ممکن است چندان سودمند نباشد. با همه این اوضاع و مشکلاتی که بر سر تعریف امنیت وجود دارد، اما امنیت یک واقعیت لازم و ضروری برای هر اجتماع یا جامعه‏ای است. با مروری تاریخی بر جوامع درمی‏یابیم که امنیت همواره یکی از مسائل اساسی و حیاتی آنها بوده و هست. شاید بتوان گفت جوامع از ابتدای پیدایش، با دو گونه تهدید روبرو بوده‏اند: 1- تهدید از بیرون و 2- تهدید از درون. به عبارت دیگر، دشمنان خارجی و هرج و مرج­طلبان همیشه تهدیدهای بالقوه یا بالفعلی بوده‏اند که آرامش و امنیت جامعه را با خطر رو به رو کرده‏اند، اما نکته جالب اینجاست که هم در تعریف امنیت و هم در نظریات و راهکارهای اجرایی امنیت، به طور سنتی عمدتاً جهت‏گیری‏های خارجی مورد تأکید بوده است. (بلندیان، 1379) یک دلیل این قضیه شاید آن است که نظریه‏ها و تعاریف امنیتی، محصول عقاید و آرای متفکران غربی است و این متفکران، احتمالاً به دلایلی مثل گفتمان‏های حاکم که معمولاً شرق‏شناسانه هستند، دشمنان امنیت خود را معمولاً در خارج از مرزهای کشور خویش می‏جسته‏اند. بنابراین با اطمینان به عدم وجود تهدید جدی از داخل کشور، نظریات خود را ناخودآگاه و یا خودآگاه معطوف و متوجه کشورهای خارجی کرده‏اند. اما مباحث فوق یک واقعیت را که ناشی از نسبی بودن تعریف پدیده امنیت است، نادیده می‏گیرد. بنابر اصل پیچیدگی و قطعی نبودن تعاریف امنیت، تعابیر و مصداق‏های بحث امنیت فوق‏العاده سیال و گوناگون است، اما با وجود این، مباحث فوق بر یک محور اساسی و اصلی دور می‏زند که در واقع همان دولت ـ ملت است. (همان، 1379) با توجه به مسئله عدم قطعیت، امروزه دیگر نمی‏توان امنیت را صرفاً در سطح رسمی و دولتی و براساس ملاحظات تنگ‏ نظرانه و سخت افزاری تعریف کرد. بنابراین لازم است امنیت به سوی دربرگیری سایر ابعاد امنیت علاوه بر بعد رسمی و دولتی آن حرکت کند.

هدف از امنیت اجتماعی یا معنای امنیت اجتماعی بیشتر از آن که امری سیاسی و نظامی باشد، واقعیتی اجتماعی است که معمولاً ریشه در ویژگی‏های تاریخی یک جامعه یا برخی گروه های آن دارد. (افتخاری، 1381) این واقعیت حفظ ارزش‏های دیرین اجتماعی است که به گروه های مختلف جامعه به ارث رسیده است. در امنیت اجتماعی،‏ منافعی عمومی وارد صحنه می‏شوند که بین دو واقعیت فرد و دولت قرار دارند. این منافع جدیدالورود قائم به وجود گروه ها و دسته‏های اجتماعی است که هرکدام کلیت و واحدی خاص را تشکیل می‏دهند. گروه های مختلف قومی، نژادی، مذهبی، سنی، جنسی و ملی از جمله گروه هایی هستند که در این مقوله قرار می‏گیرند. این گروه ها، پژوهشگران و مسئولان مباحث امنتی را وادار کرده‏اند که پوشه جدیدی را برای الگوی امنیت باز کنند و آن را از حالت دوقطبی فرد و دولت خارج نمایند. این حوزه جدید حول محور امنیت اجتماعی می‏چرخد. امنیت اجتماعی نیز خود محوری اساسی به نام هویت دارد؛ هویتی که بیشتر از آن که فردی باشد، امری جمعی است. در فاصله میان فرد و دولت، گروه ها یا اجتماعاتی قرار دارند که خواهان امنیت اجتماعی و حفظ هستی و هویت خود هستند. (کاظمی پور، 1376) به قول «ویور»، تئوری امنیت اجتماعی بر هویت‏های جمعی و در مقیاس بزرگ مانند هویت‏های مذهبی و هویت‏های قومی متمرکز است که کارایی و وظایفی مستقل از دولت دارند. پس هویت، مفهوم محوری امنیت اجتماعی است و اصولاً امنیت اجتماعی زمانی مطرح می‏شود که جامعه یا گروه های خاصی نسبت به هویتش احساس خطر کند. بدین ترتیب با روشن شدن مفهوم امنیت اجتماعی، ممکن است در سطوح مختلف به آن پرداخته شود؛ سطوحی که از گروه های بسیار کوچک شروع و به کل جامعه ختم می‏شود. در خردترین سطح این طیف امنیت اجتماعی و در معنای ساده آن، به معنای فقدان تهدید نسبت به هویت یک گروه کوچک قومی، مذهبی و ... و در کلان‏ترین سطح، به معنای مصونیت جامعه در مقابل انواع تهدیدهای هویتی ناشی از فرایندهای جهانی شدن، امریکایی شدن، غرب‏زدگی و ... است.

تعاملات انسانی در حوزه زندگی اجتماعی در چهار حوزه اصلی اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی صورت می گیرد که موجب تداوم پایدار زندگی خواهد شد. این تداوم در عرصه زندگی اجتماعی بدون مشارکت پایدار عوامل مختلف از جمله پارامترهای سیاسی فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و.... میسر نخواهد بود.

با توجه به این عوامل، وجود احساس امنیت در قالب مصادیق بیرونی و عینی^[3]در چارچوب رعایت نظم و کنترل اجتماعی از مشارکت پایدار شهروندان و نهادهای حکومتی و دولتی  قابل مطالعه و ارزیابی می باشد. در مقابل مطالعه احساس احساس امنیت یک بعد ذهنی^[4] و مفهومی درونی است که در بین گروه های اجتماعی در جامعه ما از اهمیت بسیاری برخوردار است.

در واقع، عوامل تهدید کننده فردی و احساسی که به  این گروه اجتماعی در جهت به خطر افتادن احساس امنیت شان به دست می دهد، باعث می شود عدم وجود احساس درونی ناامنی شکل گیرد که این امر در ساختار کلان شهرهای جامعه ما باعث بروز پیامدهای آسیب شناختی اجتماعی و تقویت کاهش اعتماد و سرمایه اجتماعی در زندگی اجتماعی شهروندان نسبت به جامعه می شود.

در این زمینه می توان خاطر نشان کرد که احساس احساس امنیت می تواند با احساس امنیت یا همان نظم اجتماعی که در سطح هر جامعه ای باید باشد تناسب واقعی داشته یا نداشته نباشد؛ یعنی در شرایطی که احساس امنیت عینی در جامعه معنا و مفهومی نداشته باشد، فرد یا گروه اجتماعی می تواند هم احساس احساس امنیت بنماید یا اینکه آن قدر در سطح جامعه عوامل ایجاد کننده احساس امنیت بسیار پایدار باشد که فرد یا گروه اجتماعی احساس احساس امنیت نکند. «بدون تردید، احساس احساس امنیت، مقدمه لازم برای حیات هر نظام سیاسی و اجتماعی است و دولت ها هزینه، زمان و امکانات وسیعی را برای تأمین آن صرف می کنند. مقوله احساس احساس امنیت به مثابه یک آرمان و واقعیت به عنوان یکی از حقوق اساسی مردم مطرح است و در نهایت ره آورد مجموعه ای از تعاملات و نیز تعاون و سازگاری بین اجزای مختلف نظام اجتماعی می باشد». (احمدی و همکاران،1389: 170)

وجود احساس احساس امنیت یا احساس امنیت ناشی از ارزش های جدید و نظام ارزشی حاکم بر جوامع که سلول های بنیادی و منظومه هویتی جامعه را در بر می گیرد، هسته اساسی احساس امنیت را شامل     می شود. تحول در ارزش ها، زمینه ساز بحران های مختلف از جمله فقدان احساس احساس امنیت برای گروه های اجتماعی، آسیب های اجتماعی و بحران هویت خواهد شد که این امر با پیامد خطر هستی و کیان جامعه رابطه مستقیم دارد. بنابراین، «احساس امنیت در خود حامل معانی اطمینان، عدم خوف، در امان بودن و نهراسیدن است؛ یعنی احساس احساس امنیت (حالات و موقعیت های ذهنی) تا ایمنی و اطمینان خارجی (موقعیت های عینی و برونی) در این واژه نهفته است». (موذن جامی،1378: 19)

احساس احساس امنیت به عنوان زمینه و بستر قضاوت شهروندان و گروه های اجتماعی از زوایای مختلف قابل مطالعه است. در واقع احساس احساس امنیت را می توان در سطح فردی در حوزه روانشناسی و در سطح جمعی در حوزه جامعه شناسی مورد تعمق قرار دارد. «از دیدگاه جامعه شناسی، احساس احساس امنیت در واقع یک تولید اجتماعی است؛ یعنی همه نهادهای اجتماعی در شکل گیری آن نقش دارند. با این دید طبیعتاً همه ارکان جامعه از جمله حاکمیت، پلیس و... در تولید و ارتقای سطح آن نقش کلیدی و لاینفک دارند». (رضایی ،1385: 5) همگام با رشد شهرنشینی، شهرها به عنوان کانون های اصلی اجتماعی و اقتصادی دنیا از طریق فن آوری پیشرفته اطلاعاتی و ارتباطی، بیشتر و شتابزده تر از پیش با هم مرتبط گشته اند. با توجه به اینکه  مسائل و شرایط پیش روی جوامع، کیفیت فضاهای شهرها، کیفیت زندگی شهروندان در اوضاع اقتصادی و اجتماعی دیگر جوامع ایفای نقش قابل ملاحظه ای داشته است، فضای شهری، عرصه اجتماعی، فرهنگی و کالبدی است که وابسته به الگوی فعالیت گروه های اجتماعی و محصول نیروهای فرهنگی و اجتماعی است، اما این نیروها در شرایطی که پویش های مدنی جامعه، فضایی مدنی را تدارک دیده باشند، به تولید فضای شهری منجر می شوند.

 مفهوم فضای شهری را می‌توانیم بر فضاهایی که دسترسی بدون محدودیت دارند، تعمیم دهیم و تمام عرصه‌های عمومی، بخش‌های بافت شهری که عموم مردم به آن دسترسی فیزیکی دارند را «فضای شهری» بنامیم. بنابراین مفهوم، خیابان‌ها، پارک‌ها و میدان‌های شهرک یا شهر به ساختمان‌هایی که محصورشان می‌کنند و محدوده‌شان را مشخص می‌کنند، گسترش می‌یابد؛ جایی که بیشترین مقدار تماس و تعامل انسان‌ها روی می‌دهد. (مدنی‌پور،216:1379) یک فضای شهری مناسب تا حد زیادی تامین کننده احساس امنیت و فضاهای شهری نامناسب از بین برنده آن و زمینه ساز انواع آسیب‌ها و معضلات است. (بیات،1:1387)

 بر این اساس، لزوم توجه به ارتباط بین آسیب‌پذیری افراد در فضاهای شهری و طراحی محیط زندگی بیش از پیش آشکار می‌شود. (برنستون و همکاران، 1995: 24) مردم‌درفضاهای‌ شهری با انواع تهدید‌ها مانند جرم، تروریسم، آلودگی هوا و آب، زلزله ‌و سیل و تداخل حرکت وسایل نقلیه و پیاده‌ها روبه رو هستند. از‌این‌رو، زوکین در کتاب «‌فرهنگ شهر‌ها» می‌گوید: «فضاهای شهری به اندازِۀ کافی برای مردم امن نیستند تا آن‌ها در خلق فرهنگ عمومی مشارکت داشته باشند». (زوکین،38:1995) از آنجایی که فضاهای شهری بیشترین ارتباط را با مردم و محیط زندگی دارند می‌توانند نقش بسزایی در هویت بخشی و دادن احساس آرامش به شهروندان داشته باشند.

 ترس از جرم و جنایت، از مسائل مهمی است که دسترسی به مکان­های عمومی را کاهش می­دهد و تعامل با این مکان­ها را محدود می­کند. ترس از جرم، وابسته به وضعیت فضای شهری است؛ به این معنی که ساختار شهری، کیفیت محلات و خیابان­ها، از بین رفتن و نبودن اخلاق مدنی و فقدان سازوکارهای بازدارنده­ جرم، زمینه ترس از جرم را بیشتر می­کند. ترس از جرم یعنی یک فرد در فضای عمومی، ترس از بزه­دیدگی و جرم یا مورد تعرض رفتارهای غیر مدنی و خشونت واقع شدن دارد. احساس احساس امنیت و نگرانی از وقوع جرم، جزئی از مسائل اجتماعی است. (بانیستر و فیف،2001) مازلو در سلسله مراتب نیازها، احساس احساس امنیت را پس از ارضای نیازهای اولیه قرار می­دهد. (کاهه،2005) در این میان، یکی از اقشار آسیب­پذیر در برابر ناامنی اجتماعی، زنان جامعه هستند.

ترس از جرم در میان زنان به یک نگرانی عام در سطح جوامع دنیا تبدیل شده و سبب گردیده تا صاحب­نظران و محققان در حوزه­های مختلف، به ریشه­یابی و تحلیل مسئله و ابعاد مختلف آن بپردازند. تحقیقات نشان می­دهد، علی­رغم اینکه زنان به میزان کمتری قربانی جرائم مختلف می­گردند، اما ترس بیشتری را به لحاظ ذهنی تجربه می­کنند و در حیات اجتماعی خود احساس ناامنی بیشتری را نسبت به مردان دارند.(عشایری،1395)

معمولا زنان از مزاحمت­های خیابانی، زیاد در هراس هستند. مزاحمت­های خیابانی، عرصه عمومی را برای زنان به محیطی ناامن تبدیل می­کند. (باومن،1993: 519) ترس، آشکارترین واکنش غریزی و اجتماعی نسبت به جرم در شرایطی ناامن است. ترس می­تواند شامل اجتناب از اجتماع یا دوری از عوامل تهدیدکننده باشد. (احمدی و عربی،1392: 37) ترس از جرم همان احساس ناامنی است که فرد در پاسخ به نشانه­های بی­نظمی و عدم کنترل در جامعه، آن را تجربه می­کند(هینکل،2009: 74) و مسئله جنسیت بر روی ترس از جرم بیشترین اثرگذاری را دارد. (فرورو،1995، رید و کونارد،2004)

امروزه با وجود آن که زنان ایرانی در خیابان­ها حضور دارند، هنوز فاصله زیادی تا حضور راحت و بدون احساس ناامنی،برای آنها وجود دارد. بعضی از فضاهای عمومی به خصوص در مناطق خاصی از شهر، به شدت تحت سلطه مردان قرار دارد. زنان در فضاهای شهری با خطراتی ازجمله: دزدی و کیف­قاپی، گم شدن، متلک­پرانی و انواع مختلف آزارهای جنسی (دیداری، کلامی و رفتاری) مواجه می­شوند. عکس­العمل مورد پذیرش عموم در مواردی که زنی مورد آزار جنسی، کلامی، فیزیکی قرار می­گیرد، مداراست که خود باعث تقویت احساس ناامنی و آسیب­پذیری در فضاهای عمومی می­شود.

توجه به این نکته ضروری است که ترس از جرم، تأثیرات و محدودیت­هایی را در رفتارهای اجتماعی بانوان در فضاهای شهری به دنبال دارد که از آن جمله می­توان به خارج نشدن بانوان از منزل پس از تاریک شدن هوا، کاهش فرصت­های رشد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و افزایش وابستگی زنان به مردان و ایجاد دید کلیشه­ای به زنان به عنوان موجودات ضعیف و ناتوان اشاره کرد. (Lubuva & Mtani,2004: 21)

اهمیت و ضرورت پژوهش

محیط های شهری بنا به شرایط اجتماعی موجود، یعنی شکل گیری فضاها، کارکرد فضاها، وجود امکانات رفاهی، تراکم، آلودگی های زیست محیطی و غیره می توانند بر میزان احساس امنیت موثر باشند. رفتار انسان در فضا و مکان های متفاوت با شکل و هندسه خاص و نیز با عملکرد نهفته در آن، متفاوت بوده و در بسیاری از موارد فضا، محرک انسان در بروز رفتاری خاص است. ایجاد فضاهای آرام و به دور از نابسامانی اجتماعی و نیز افزایش کیفیت محیطی از طریق توجه به نیازهای اساسی زندگی شهری به عنوان مطلوبیت فضای شهری به حساب می آید. در بسیاری از موارد، نوع طراحی فضای کالبدی، نقشی که مکان خاص به خود می­گیرد و ابعاد اجتماعی یک محدوده منجر می گردد که فضاها امن یا ناامن گردند. به عبارت دیگر، فضاهای شهری با ویژگی هایشان به نحوی محرک بروز جرم می باشند. (لطفی و همکاران، 1393: 41) با توجه به نقصان مطالعات و تحقیقات در زمینه جرم و احساس ترس زنان از جرم در فضای شهری، لزوم تحلیل فضاهای شهری از طریق شناسایی پتانسیل جرم خیزی مناطق بیش از پیش ضرورت یافته است. همچنین، علی­رغم گستردگی مطالعات انجام شده در ایران پیرامون مبحث پیشگیری از وقوع جرم، متاسفانه تحقیقات در زمینه مباحث زنان و احساس ترس در فضای شهری کمتر مورد توجه قرار گرفته و محدود به برخی مطالعات پایه است.

لزوم توجه جدی به ارتقای احساس احساس امنیت اجتماعی از طریق بهبود عوامل اجتماعی نظیر سرمایه فرهنگی در بین شهروندان قشر های مختلف با تکیه بر پژوهش های کاربردی و مطالعات نظری از اهمیت بسزایی در جامعه، در سطح استان و کشور برخوردار است.

باید گفت که شتاب در  ایجاد احساس امنیت ملی، اجتماعی، سیاسی و فردی-روانی در کشور طی سالیان اخیر و گام هایی که از طرف مراجع سیاست گذاری و اجرایی کشور برای هرچه هموارتر نمودن مسیر این حرکت به عنوان پیش نیاز های توسعه برداشته شد، تعدادی از واحد های حساس امنیتی، قضایی، انتظامی و نظامی را به سمت و سوی استفاده از روش های نوین ارتقای احساس امنیت اجتماعی و  پیشگیری از آسیب ها و جرائم اجتماعی سوق داد و تعدادی دیگر نیز را آماده اقدام در این زمینه نمود. از مهم ترین اقدامات می توان به برگزاری دوره های آموزشی احساس امنیت اجتماعی، اجرای طرح های تحقیقاتی متناسب با آن، مبارزه علنی با افراد اخلال گر از طریق اجرای فراگیر طرح های احساس امنیت اجتماعی و همایش های احساس امنیت و ... اشاره نمود. بی تردید، دارا بودن عوامل نظامی و انتظامی پیشرفته در داخل کشور بدون سرمایه فرهنگی، محیط های اجتماعی و سیاسی را در رسیدن به احساس امنیت اجتماعی مطلوب یاری نخواهد کرد، چرا که کسب احساس امنیت اجتماعی در گرو افزایش سرمایه فرهنگی توأم با فعالیت های وسیع فرهنگ سازی در قبال زندگی اجتماعی و جهت دادن به آن ها در راستای اعتلای روز افزون احساس احساس امنیت اجتماعی به صورت مستمر در تحقیقات پیشنهاد شده که در واقع مورد تایید نظریه پردازان اجتماعی و سیاسی نیز قرار گرفته است. لذا لزوم توجه جدی به ارتقا و تقویت احساس امنیت از اهمیت بسزایی برخوردار است.

پس احساس امنیت اجتماعی از مقولات جامع و فراگیری است که در سطوح مختلف یک جامعه مطرح بوده است و ارتباط تنگاتنگی با سرمایه فرهنگی دارد. احساس امنیت اجتماعی مطلوب در جامعه ای امکان پذیر است که شهروندان آن در تمامی سطوح دارای سرمایه فرهنگی غنی باشند. برای نیل به این هدف باید مدیران و کارکنان واحد های انتظامی و نظامی بر اساس اجرای پژوهش های علمی در زمینه های مختلف ارتقای احساس امنیت به ویژه ارتقای سرمایه فرهنگی در بین شهروندان به عنوان وظیفه اصلی خود توجه حاصی مبذول نمایند، چراکه از عوامل مهم بهبود احساس امنیت و ارتقای احساس احساس امنیت و افزایش سرمایه فرهنگی می توان به سرمایه گذاری در پژوهش های بنیادی، پایه ای و کاربردی اشاره کرد. در این صورت است که جوامع برای نیل به احساس امنیت اجتماعی به عنوان پیش نیاز توسعه اقتصادی و اجتماعی می توانند همگام با تغییرات نوین گردند و در واقع مدیران به عنوان طراحان، هدایتگران و اداره کنندگان اصلی واحد های حساس امنیتی، قضایی، سیاسی و انتظامی با اتخاذ راهکارهایی اثر بخش مبتنی بر نتایج تحقیقات منسجم در ارتقای سرمایه فرهنگی و احساس امنیت هرچه بیشتر و بهتر تلاش نمایند و به تبع آن، جوامع خود را کارآمد، مفید و مثمر ثمر به حال جامعه بسازند.

احساس احساس امنیت افراد با بسیاری از عناصر اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، و فرهنگی جامعه ارتباط دارد. احساس احساس امنیت شامل برخی فرایندهای روانی و اجتماعی است که اکثر اعضای جامعه بر اساس نیازها، علایق، خواسته ها و توانمندی های شخصیتی و روانی خود در ایجاد و از بین بردن آن نقش اساسی دارند.

به نظر می­رسد ترس از جرم، یک نگرانی شدید برای بعضی گروه های اجتماعی جمعیتی نسبت به دیگر گروه ها باشد. تفاوت­های جنسیتی توضیحاتی را ارائه می­دهد مبنی بر اینکه چرا افراد از قربانی شدن بوسیله جرم، در صورتی که به نظر می­رسد با آن هم روبرو نمی­شوند، می­ترسند .بیشتر تحقیقاتی که در ایران و سایر نقاط جهان صورت گرفته است نشان می­دهند که عوامل فیزیکی و طراحی شهری تا چه اندازه باعث ترس از جرم در میان زنان می­شوند و به نظر می­رسد که در این میان، عوامل اجتماعی مرتبط با ترس از جرم زنان نادیده گرفته شده و یا کمتر به آن پرداخته شده است.

این پژوهش بر آن است که دلایل ترس بیشتر زنان از جرم را- علی رغم اینکه از نظر آماری کمتر از مردان قربانی جرم می­شوند- شناسایی کند و سهم عوامل اجتماعی را در کنار عوامل محیطی و فضایی شهری نشان دهد. آنچه که در این تحقیق بسیار اهمیت دارد و می­تواند آن را در مقایسه با تحقیقات پیشین در این زمینه، برجسته­تر سازد، آن است که ترس از جرم در میان زنان، مدعای شهر امن در تعارض با ادعای شهر امن از طرف نهادهای تأمین آن است.

پیشینه پژوهش

تحقیقات داخلی

موحد و همت (1392) تحقیقی را با عنوان «مطالعه عوامل فرهنگی و اجتماعی مرتبط با احساس احساس امنیت اجتماعی زنان» با هدف بررسی ارتباط عوامل فرهنگی اجتماعی با احساس احساس امنیت زنان شهر شیراز انجام داده اند. این پژوهش با رویکرد کمی و روش پیمایشی انجام شده و اطلاعات آن با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه زنان شهر شیراز می باشد و حجم نمونه 600 نفر برآورد شده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که بین متغیر های حجاب، عزت نفس، وسایل ارتباط جمعی نوین، دینداری اعتقادی، پیامدی و مناسکی، سرمایه فرهنگی آموزشی، فرهنگی گردشگری و فرهنگی اجتماعی با متغیر احساس احساس امنیت اجتماعی زنان ارتباط معناداری وجود دارد. نتایج رگرسیون چند متغیره نیز نشان داد که هفت متغیر نگرش به حجاب، دینداری پیامدی، دینداری مناسکی، سرمایه فرهنگی گردشگری، عزت نفس، دینداری اعتقادی و وسایل ارتباط جمعی نوین توانسته اند در مجموع 17 درصد از تغییرات متغیر احساس احساس امنیت اجتماعی زنان شهر شیراز را تبیین نمایند.

نوروزی و فولادی سپهر (1388) تحقیقی را با عنوان «بررسی احساس امنیت اجتماعی زنان 15-29 ساله شهر تهران و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن» انجام دادند. این پژوهش از نوع تبیینی است. در این تحقیق، با استفاده از شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و نمونه گیری تصادفی ساده با 384 نفر از زنان 15-29ساله شهر تهران مصاحبه شده است. نتایج آماری آزمون ها نشان می­دهد که متغیرهای احساس امنیت محل سکونت، پایگاه اقتصادی و اجتماعی و احساس نظم اجتماعی تأثیر مثبت و مستقیم و متغیر پایبندی مذهبی تأثیر منفی و معکوسی بر احساس امنیت اجتماعی زنان دارند. تحلیل رگرسیون چندمتغیره نیز نشان می­دهد که به ترتیب متغیرهای احساس امنیت محل سکونت، پایگاه اقتصادی و اجتماعی، احساس نظم اجتماعی و پایبندی مذهبی در تبیین میزان احساس امنیت اجتماعی زنان سهم عمده ای داشتند و مقدار تبیین به دست آمده نیز 36 درصد می­باشد.

کامران و عبادتی (1388) تحقیقی را با عنوان «بررسی عوامل اقتصادی اجتماعی موثر بر احساس آرامش و امنیت اجتماعی زنان دانشجوی کارشناسی ارشد رشته جامعه شناسی دانشگاه های شهر تهران» انجام دادند. در این تحقیق با رویکردی توصیفی تحلیلی، به بررسی 80 نفر از دانشجویان دختر کارشناسی ارشد رشته جامعه شناسی دانشگاه های آزاد و دولتی شهر تهران پرداخته شد که از طریق نمونه گیری تصادفی انتخاب شده بودند. نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره نشان داد که متغیرهای طبقه اجتماعی، حمایت خانواده، پایبندی به آداب و رسوم قومی، سن و اعتماد به عملکرد قانون، پنج متغیر عمده ای هستند که بر احساس آرامش و امنیت اجتماعی دانشجویان دختر کارشناسی ارشد رشته جامعه شناسی موثرند.

صادقی و همکاران (1394) در پژوهشی پیش بینی پتانسیل جرم خیزی مناطق 14 گانه شهر اصفهان را از طریق تحلیل کیفیات محیط شهری بررسی کردند. در این راستا، مدل تحلیلی 5 سطحی متشکل از سه مولفه اصلی کیفیت فضای شهری و 11 معیار و 36 زیر معیار ارائه گردید. در ادامه معیارها و زیر معیارهای مدل ارائه شده با استفاده از تکنیک تحلیل شبکه ای فازی، مورد سنجش و اولویت بندی قرار گرفت و اهمیت نسبی هریک از این عوامل بر روی کیفیات محیطی موثر بر پتانسیل جرم خیزی مشخص گردید.

نبوی و چبیشه (1394) در پژوهشی به بررسی برخی عوامل اجتماعی موثر بر احساس ترس و پیامدهای آن بر روی شهروندان 18 سال به بالای اهواز پرداختند.  بر این اساس 384 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که متغیرهای سن، تحصیلات، اعتماد اجتماعی، محرومیت نسبی و... بر احساس ترس افراد تاثیرگذار هستند.

لطفی و همکاران (1393) در مقاله ای به بررسی و تحلیل حضور زنان در فضاهای عمومی در کلان شهر شیراز پرداخته اند. این پژوهش از نظر روش شناسی از نوع توصیفی- تحلیلی و روش نمونه گیری تصادفی می باشد. بر اساس فرمول کوکران، تعداد ۳۸4 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. یافته‌های پژوهش نشان داد که میزان احساس احساس امنیت در فضاهای عمومی مناطق کم­درآمد با میانگین 74/12 بیش از میانگین میزان احساس احساس امنیت کاربران فضاهای عمومی در مناطق متوسط­نشین (56/11) و مرفه­نشین (12/42) است.

موسی کاظمی و همکاران (1393) در مقاله ای با عنوان «عوامل موثر بر بهبود احساس امنیت محلات شهری با استفاده از روش تحلیل عاملی» به بررسی سازوکارهای بهبود امنیت محلات شهری در محدوده محله جنت آباد شمالی در منطقه 5 شهر تهران پرداختند. بر مبنای یافته های پژوهش، متغیرها در هر سه بعد «کارکردی»، «اجتماعی» و «کالبدی» با میزان امنیت ساکنان در محله «جنت آباد شمالی» رابطه داشته اند. از این متغیرها، هویت محله بیش ترین تاثیر را در افزایش احساس امنیت داشته است

زیاری و همکاران (1392) در مقاله ای با عنوان «تحلیل احساس امنیت فضاهای عمومی شهری با روش اسنادی– میدانی»، به بررسی موضوع احساس امنیت در پارک­های شهری مناطق چهارگانه­ شهر قم (محدوده­ پژوهش) پرداخته اند و نتایج به‌دست آمده، نشان داد که در مجموع متوسط میزان احساس امنیت کل پارک­های چهار منطقه­ شهر قم، 26/3 از 5 است.

تازیکی (1392) در پژوهشی به بررسی عوامل مؤثر بر افزایش احساس احساس امنیت زنان 18-50 سا­له در پارک های شهرستان بجنورد پرداخت. همچنین نتایج آماری آزمون ها و تحلیل رگرسیون چند متغیره نیز نشان داد که متغیر خصوصیات محیطی، تصور فرد از خود، اعتماد اجتماعی، تجارب قبلی، آگاهی­های اجتماعی، محل سکونت، احساس کنترل، نظم اجتماعی، پایبندی اجتماعی، پایگاه اجتماعی و اقتصادی، ضمن داشتن رابطۀ معنادار به ترتیب بیشترین تأثیر را بر افزایش احساس احساس امنیت زنان دارند .

بزی و رضایی (1391) با مطالعه ای در زمینه ساختارهای شهری مطلوب زنان با تأکید بر احساس امنیت در شهر زابل، به دنبال بررسی و تحلیل وضعیت شهر زابل از لحاظ ساختارهای فیزیکی- کالبدی و مناسب‌سازی فضاهای شهری با توجه به نیازهای احساس امنیتی زنان بودند. نتایج به‌ دست آمده از پرسشنامه­ و مدل PUA حاکی از سطح پایین احساس امنیت شهر زابل برای زنان بود؛ به طوری‌که نبود پارک و فضای سبز ویژه بانوان در سطح شهر مهمترین اولویت جامعه نمونه را در زمینه کاهش احساس امنیت تشکیل می­دهد.

سراج زاده و گیلانی (1389) در پژوهشی با عنوان «بی سازمانی اجتماعی و احساس ترس: مطالعه مقایسه ای مناطق 3 و12 شهر تهران»، دلالت های نظریه بوم شناسی در خصوص احساس ترس را بررسی نمودند. این تحقیق با روش پیمایش و نمونه ای شامل 300 نفر از ساکنان مناطق 3 و 12تهران صورت گرفت و نتایج حاکی از آن بود که بی نظمی اجتماعی (33/0=r) دارای قوی ترین رابطه با احساس ترس است و بعد از آن متغیر نگرانی اجتماعی(23/0=r) قرار دارد.

احمدی و همکاران (1388) در مطالعه ای با عنوان «احساس ترس در مناطق جرم خیز شیراز» به بررسی عوامل فردی و محله ای مرتبط با آن پرداختند. نتایج این تحقیق که با روش پیمایش و نمونه ای شامل 300 نفر از ساکنان دو محله جرم خیز شهر شیراز (محله احمدی نو و ده پیاله)صورت گرفت، مشخص نمود که از میان متغیرهای فردی جنسیت رابطه معناداری با جرم داشت که بر خلاف تحقیقات دیگر مردان احساس ترس بیشتری از زنان را گزارش کرده بودند- که تنها در خصوص احساس ترس از جرم از جرایم علیه افراد این رابطه معنادار بوده است- و سایر متغیرهای فردی - سن، تحصیلات، قومیت، درآمد و مالکیت منزل مسکونی- رابطه معناداری با احساس ترس نداشتند.

علیخواه و نجیبی (1385) با بررسی وضعیت احساس ترس از جرم زنان از جرم فضاهای شهری در مناطق 22 گانه شهر تهران نشان دادند حدود ۴۸ درصد زنان در حد زیاد، 33 درصد در حد متوسط و ۱۹ درصد در حد کم در فضاهای شهری نسبت به تهدید جرائم دچار احساس ترس از جرم و واهمه اند. به بیان دیگر، حدود نیمی از زنان به هنگام تردد در شهر احساس امنیت ندارند.

تحقیقات خارجی

فوستر^[5] و همکاران (2014) در تحقیقی با ارائه یک مدل رگرسیون خطی، تاثیرات احساس ترس در راه رفتن و پیاده روی افراد را در استرالیا بررسی و تحلیل کردند. یافته ها نشان داد که با افزایش مداخلات و تصمیم گیری هایی می­توان احساس ترس را کاهش و میزان پیاده روی را افزایش داد.

اشنایدر و کینجن[6] (2013) روند توسعه پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی را در دو کشور ایالات متحده و بریتانیا به طور جداگانه مورد تجزیه و تحلیل و سپس مقایسه کرده اند و تجارب این دو کشور را برای کشورهای دیگر که مایل هستند در این راه قدم بردارند ارائه کرده اند.

پائول[7] و همکاران (2013) در مطالعه ای روند پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی در امارات متحده را مورد بررسی قرار دادند. آنها همچنین چالش های پیش روی این طرح را در این مناطق برجسته کرده اند و معتقدند که با دانش میان فرهنگی می توان پیشگیری از جرم را در این مناطق توسعه داد.

دیزِن[8] (2011) در مطالعه خود با عنوان «تجزیه و تحلیل انتقادی از احساس ترس در محیط دانشگاهی» به بررسی ادراک احساس ترس در نمونه 160 نفری از دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه تگزاز در آرلینگتون پرداخته است. یافته های تحقیق حاکی از آن بود که دانشجویان دختر احساس امنیت کمتری نسبت به همتایان پسر خود داشتند و بیشتر از پسران خود را در معرض خطر تجاوز جنسی هنگام شب در محوطه دانشگاه می­دانستند.

اسکاربرو[9]و همکاران (2010) در تحقیقی با عنوان «بررسی رابطه بین ویژگی های فردی، بافت محله ای و احساس ترس در شهر کانزانس» با نمونه ای شامل 4000 نفر از 45 منطقه، به بررسی احساس ترس شهروندان بر اساس محل های که در آن زندگی می نمایند، پرداختند. نتایج حاکی از آن بود که ترکیب متغیرهای فردی، آگاهی شهروندان و ساختار محله ای چشم انداز بسیار کامل تری از درک و فهم احساس ترس از جرم فراهم می نمایند.

 چارچوب نظری پژوهش

نظریات مرتبط با تاثیر فضا و محیط فیزیکی بر احساس امنیت را می توان از مباحثی درخور توجه در این مسئله دانست. به عبارت دیگر، «این که فضا ها، بر رفتار فرد تاثیر می گذارند و می­توانند برای تنظیم رفتار او به کار گرفته شوند، امری پذیرفتنی است. در این رویکرد که گاه «بوم شناختی» خوانده می شود، تلاش بر این است که بین  احساس فردی و متغیرهای زمینه ای مانند شهرنشینی، زندگی اجتماعی و آشفتگی مدنی ارتباط برقرار شود. برخی از مطالعات انجام شده در این رویکرد تلاش کرده اند نشان دهند که بین محل سکونت و احساس ناامنی رابطه وجود دارد؛ از جمله می توان به این ایده اشاره کرد که علائم حاکی از انحطاط فیزیکی محله و ضعف کنترل های اجتماعی می توانند برداشت عمومی از خطر جرم و ناامنی را تحت تاثیر قرار دهد». (حسینی،1386: 24)

 همان گونه که فضاهای شهری می توانند با برنامه ریزی و طرح ریزی صحیح محل بروز و نمود فضائل انسانی باشند، «از جهت دیگر می توانند از طریق رها شدگی و برنامه ریزی های نادرست و ساده انگارانه به مکان بروز انواع جرائم دفاع شهری تبدیل گردند. در واقع، فضاهای بدون دفاع شهری که نسبت به سایر فضاها، قابلیت بیشتری برای وقوع جرائم و تخلفات و اعمال نابهنجار دارند»(طاهرخانی،1381: 88)، موجبات کاهش احساس امنیت در افراد و به ویژه احساس امنیت اجتماعی زنان را فراهم می آورند. وود^[10]اولین کسی بود که به ارتباط میان جرم و محیط فیزیکی اشاره می کند. او این بحث را مطرح می کند که چگونه ویژگی های ساختاری مربوط به گسترش منازل عمومی مانع تماس و ارتباط میان ساکنان آن که زیربنای کنترل اجتماعی غیررسمی است، می شوند.

جدول 1: رویکردهای نظری مورد استفاده و متغیرهای اسخراج شده از آن

بدین ترتیب، فرضیه های تحقیق بر اساس مبانی نظری وچارچوب نظری و پیشینه های تجربی به قرار زیر گمانه سازی شد.

فرضیه اصلی

بین میزان احساس ترس از جرم از جرائم در فضاهای عمومی شهری با ویژگی ها و تجربه زیستی زنان جوان  شهر تنکابن رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه های فرعی

·        بین میزان احساس ترس از جرم از جرائم در فضاهای عمومی شهری با ویژگی های پنداشتی احساس امنیت زنان جوان شهر تنکابن رابطه معناداری وجود دارد.

·        بین میزان احساس ترس از جرم از جرائم در فضاهای عمومی شهری با ویژگی های پیوند محله ای احساس امنیت زنان جوان شهر تنکابن رابطه معناداری وجود دارد.

·        بین میزان احساس ترس از جرماز جرائم در فضاهای عمومی شهری با ویژگی های محیطی احساس امنیت زنان جوان شهر تنکابن رابطه معناداری وجود دارد.

قلمرو تحقیق

قلمرو موضوعی: تحقیق حاضر از نظر موضوعی در چارچوب مباحث علوم اجتماعی قرار دارد که در آن به بررسی زنان جوان و احساس ترس در فضای شهری (مطالعه موردی: شهر تنکابن) پرداخته شده است.

قلمرو مکانی: این پژوهش در بین زنان جوان شهر تنکابن انجام شد.

قلمرو زمانی: قلمرو این تحقیق در بازه زمانی سال 1398 صورت گرفت.

روش شناسی پژوهش

تعاریف واژگان و اصطلاحات

احساس ترس

 احساس ترس از جرم، یک هیجان پیچیده است. ما بنا به دلایل مختلف و به طرق گوناگونی احساس احساس ترس از جرم می کنیم. احساس ترس از جرم چیزی فراتر از یک پاسخ خودکار به خطر است. وقتی که ما از چیزی می ترسیم، این امر اغلب نتیجة تعاملات پیچیدة بین ما، محیط اجتماعی و فیزیکی ما و پیشینة فرهنگی ماست. احساس ترس از جرم در برگیرندة جسم، تحرک، حافظه، تجربه، سن، جنسیت، پنداشت ما از خود و عقاید و استدلالات ما می باشد. (علیخواه و مجیبی ربیعی، 1395: 112)

احساس ترس بر مبنای تحقیق یوسف (1994) عبارت است از: نگرانی فرد از بزه دیدگی. (سراج زاده و گیلانی، 1389: 232)

کریستمن (2003) در مورد تعریف احساس ترس اظهار داشت  که در آن احتمال بز ه دیده شدن با اضطراب های مبهم یا ناراحتی شهروندی آمیخته می شود. (کریستمن^[11]، 2003: 2)

احساس ترس این است که فرد در دل خود احساس ترسی دارد که مبادا جرمی نسبت به وی صورت گیرد. حال منشأ این احساس ترس از جرم می تواند جسمی باشد یا مالی. بنابراین افراد ممکن است به همان میزان که نسبت به جرائم جسمانی به خود احساس ترس از جرم داشته باشند، از جرائم مالی نیز احساس ترس از جرم داشته باشند. لذا دیدگاهی را که معتقد است احساس ترس مرتبط با صدمات فیزیکی بالقوه است، خیلی نمی توان قابل قبول دانست. (سیدزاده ثانی، 1387: 341)

جرم

هر فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد، جرم محسوب می شود. از یک دید کلی جرم شامل رفتاری است مخالف نظم اجتماعی که مرتکب آن را در معرض مجازات یا اقدامات تامینی تربیتی، مراقبتی و درمانی قرار می دهد. (مومنی، 1390: 47)

ویژگی ها و تجربه زیستی زنان جوان

 این ویژگی شامل ویژگی­های  پنداشتی احساس امنیت، پیوند محله ای و محیطی زنان جوان می باشد.

ویژگی­های جمعیت شناختیزنان جوان

 در این ویژگی به متغیرهایی از قبیل، سن، درآمد، تحصیلات، وضعیت تاهل و شغل پرداخته می شود.

ویژگی­های پنداشتی احساس امنیتزنان جوان

 در این ویژگی به متغیرهای از قبیل پنداشت نسبت به وضعیت اقتصادی جامعه، پلیس، جدیت نهادهای مسئول و روند جرم در سال های اخیر پرداخته می شود.

ویژگی­های پیوند محله ایزنان جوان

 در این ویژگی به متغیرهای از قبیل میزان احساس تعلق خاطر به اجتماع و میزان روابط اجتماعی پرداخته می شود.

ویژگی­های محیطیزنان جوان

 در این ویژگی به متغیرهای از قبیل محل زندگی و طراحی شهری پرداخته می­شود.

حجم نمونه و شیوه نمونه گیری

نمونه آماری، عضوی از جامعه آماری است که خصوصیات و ویژگی غالب اعضای جامعه آماری را داراست و در واقع معرف جامعه و یا مجموعه آزمودنی ها می باشد و نتایج حاصله از مطالعه آن، قابل تعمیم به کل جامعه است. (صفری شالی، 1388: 137) از کل زنان جوان بر اساس جدول کرجسی و مورگان، تعداد 385 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش نمونه­گیری به کار گرفته شده، روش خوشه ای چند مرحله ای است.

روش گردآوری داده ها

در جمع آوری داده های پژوهش از دو روش اسنادی (کتب، مقالات، مجلات و سایت­های اینترنتی) و میدانی (پرسشنامه) استفاده شد.

تعیین روایی پرسشنامه

از نظر کاپلان و ساکوزو روایی را می توان به صورت توافق بین نمره آزمون و کیفیتی که قرار است اندازه گیری شود، تعریف کرد. (سیف، 1387: 414) در این تحقیق، بررسی روایی محتوای پرسشنامه با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و بررسی دقیق ادبیات و مدل های نظری و همچنین کسب نظر کارشناسان انجام شده است.

پایایی و روایی متغیرهای پژوهش( ارزیابی مدل بیرونی)

در این مطالعه مدل اندازه­گیری و مدل مفهومی پژوهش، با استفاده از 4 متغیر پنهان برآورد گردیده است. کفایت مدل اندازه‌گیری از دو جنبه پایایی معیارها و سازه‌هاو روایی واگرا سنجیده شد. برای سنجش پایایی از ضرایب پایایی ترکیبی^[12] (C.R) و آلفای کرونباخ^[13] استفاده شده است که با توجه به مناسب بودن این ضرایب، پایایی متغیرهای مورد بررسی تأیید گردیده است.

جدول 1: پایایی پرسش های پژوهش

یافته های پژوهش

توصیف وضعیت پاسخ دهندگان به گویه های ویژگی های پنداشتی احساس امنیت

آمار توصیفی گویه های مربوط به ویژگی های پنداشتی احساس امنیت در جدول 2 نشان داده شده است.

جدول 2: توصیف وضعیت پاسخ دهندگان به گویه های ویژگی های پنداشتی احساس امنیت

بر اساس یافته های پژوهش مشخص شد که در بین گویه های مربوط به ویژگی های پنداشتی احساس امنیت، پاسخ گویی و سرعت عمل پلیس با میانگین (76/3 درصد) بیشترین و حضور گشت­های پلیس­در خیابان­ها با میانگین (68/2 درصد) کمترین امتیاز را از دیدگاه زنان جوان شهر تنکابن کسب کرده اند.

توصیف وضعیت پاسخ دهندگان به گویه های ویژگی های پیوندمحله ای احساس امنیت

آمار توصیفی گویه های مربوط به ویژگی های پیوندمحله ای احساس امنیت در جدول 3 نشان داده شده است.

جدول  3: توصیف وضعیت پاسخ دهندگان به گویه های ویژگی های پیوندمحله ای احساس امنیت

بر اساس یافته های پژوهش ملاحظه می گردد که در بین گویه های مربوط به ویژگی های پیوندمحله ای احساس امنیت، شرکت در فعالیت های مشتر ک محله مانند برگزار ی جشن ها یا هیئت های عزاداری و مراقبت از اموال و فرزندان دیگران با میانگین (47/3 درصد) بیشترین و پنداشتن محله مثل خانواده با میانگین 47/2 درصد کمترین امتیاز را از دیدگاه زنان جوان شهر تنکابن کسب کرده اند.

توصیف وضعیت پاسخ دهندگان به گویه های ویژگی های محیطی احساس امنیت

آمار توصیفی گویه های مربوط به ویژگی های محیطی احساس امنیت در جدول 4 نشان داده شده است.

جدول  4: توصیف وضعیت پاسخ دهندگان به گویه های ویژگی های محیطی احساس امنیت

بر اساس یافته های پژوهش ملاحظه می گردد که در بین گویه های مربوط به ویژگی های محیطی احساس امنیت، اتفاق افتادن جرائم بیشتر توسط ساکنان غیر بومی با میانگین 42/3 درصد بیشترین و زندگی کردن افراد با قومیت های مختلف و بی نظمی های ساکنان غیربومی با میانگین 01/3 درصد کمترین امتیاز را از دیدگاه زنان جوان شهر تنکابن کسب کرده­اند.

توصیف وضعیت پاسخ دهندگان به گویه های میزان احساس ترس

آمار توصیفی گویه های مربوط به میزان احساس ترس از جرمدر جدول 5 نشان داده شده است.

جدول 5: توصیف وضعیت پاسخ دهندگان به گویه های میزان احساس ترس

بر اساس یافته های پژوهش مشاهده  می گردد که در بین گویه های مربوط به میزان احساس ترس، احساس ترسیدن از خانه های متروکه در سطح شهر با میانگین 48/3 درصد بیشترین و احساس ترسیدن از شنیدن یا خواندن اخبار جرم و جنایات با میانگین 01/3 درصد کمترین امتیاز را از دیدگاه زنان جوان شهر تنکابن کسب کرده اند.

آزمون کلموگروف-اسمیرنوف

نتیجه این آزمون در جدول 6 آورده شده است. در این آزمون فرضیه های صفر و یک به صورت زیر     می باشد: 

داده ها دارای توزیع نرمال می باشند= H₀

H₁= داده ها دارای توزیع نرمال نمی باشند

جدول 6: نتایج آزمون کلموگروف– اسمیرنوف نرمال بودن توزیع داده ها

بر اساس سطوح معناداری به دست آمده از آزمون کلموگروف- اسمیرنوف مشاهده می شود که سطح معناداری برای تمامی مؤلفه ها، بیشتر از خطای نوع اول (05/0) و برای میزان احساس ترس از جرم کمتر از خطای نوع اول (05/0) به دست آمده‌ است و‌ در نتیجه فرضیه نرمال ‌بودن تمامی مشاهدات را در سطح خطای نوع اول 05/0 نمی پذیریم. در نتیجه از آزمون ناپارامتریک برای اثبات فرضیه ها استفاده می کنیم.

تحلیل چند متغیره

در این بخش، تحلیل چند متغیره بر مبنای مدل معادلات ساختاری ارائه و مورد بررسی قرار گرفته است.

بررسی و ارزیابی مدل ساختاری: جهت و معناداری اثرات متغیرهای پنهان مستقل بر متغیر پنهان وابسته

برای بررسی و ارزیابی مدل ساختاری، از مقدار ریشه میانگین مجذور برآورد خطای تقریب  که استیگر (1990) به عنوان خطای اندازه متفاوت برای هر درجه آزادی ارائه کرده است- در واقع، همان آزمون انحراف هر درجه آزادی  است-  استفاده می کنیم. برای مدل هایی که:

برازندگی خوبی داشته باشند،  کمتر از 05/0 می باشد.

 مقادیر بالاتر از آن تا 08/0  نشان دهنده خطاهای معقولی  برای تقریب در جامعه است.

مدل های که RMSEA آنها از 10/0  بیشتر باشد،  برازش  ضعیفی دارد.

هیو و بنتلر (1999) به عنوان نقطه برش برازندگی خوب مدل، مقدار  کوچک تر  یا مساوی 06/0 را پیشنهاد کرده اند.( هومن،245:1384) در نهایت اینکه در این مقاله شاخص مقدار ریشه میانگین مجذور برآورد خطای تقریب  با توجه به دلایل و ادله فوق مبنای ارزیابی میزان برازش بوده و براین اساس مدل ها و معرف های متغیرها ارزیابی شده است.

  با استفاده از این مزیت الگو سازی ساختاری در پایان سعی شده است تا ارتباط علی متغیر های  مکنون با یکدیگر و روابط هر یک از آنها با معرف های مربوط شان (متغیرهای آشکار) بررسی شود. قالب زیر برای تفسیر خروجی معادلات ساختاری متغیر ها قابل استفاده و تحلیل است. بر اساس استدلال های مطرح  شده در  ابتدای الگوی های معادلات ساختاری  مبنای  تصمیم گیری در باره  صحت و سقم  فرضیه های  مطرح در این شیوه تحلیل داده  از طریق شاخص صورت گرفته و استنتاج شده است.

نمودار 1: ارزیابی مدل پژوهش: ارتباط بین متغیرهای آشکار و  مکنون، ضرایب مسیر و  بارهای عاملی

توضیح مفهومی اعداد نوشته شده بر روی خطوط متغیرهای مکنون مستقل و وابسته در واقع ضرایب بتا حاصل از معادله رگرسیون میان متغیرها یا همان ضرایب مسیر می­باشد که حامل معنای سهم نسبی هر متغیر مستقل بر وابسته را نشان می دهند. اعداد نوشته شده بر روی خطوط متغیرهای آشکار مستقل و وابسته  در واقع بارهای عاملی هستند که واجد این معنا هستند که قدرت اندازه گیری هر متغیر آشکار چه مقدار     می باشد.

جهت اطمینان از برقراری پیش فرض های تحلیل آماری بر اساس نتایج t و P ضرایب مسیر، کلیه روابط فوق معنادار می­باشد؛ به گونه­ای که مقدار t کلیه مسیرها از 96/1 بزرگ‌تر بوده و مقدار P نیز کوچک‌تر از 05/0 می­باشد.

بر اساس توضیحات فوق نتایج زیر را می توان استنباط کرد:

همان طور که نمودار فوق  نشان می دهد ضریب استاندارد مسیر میان متغیرهای  مستقل و وابسته، میزان تاثیر بعد اول ویژگی های پنداشتی احساس امنیت و ویژگی های پیوند محله ای  و ویژگی های محیطی احساس امنیت  بر احساس احساس ترس از جرم به ترتیب  47/0 ،  30/0   و70/0 می باشد و با توجه به این مقدار و شدت رابطه ها واجد این معنا هستند  که هرچه نمرات ویژگی های پنداشتی احساس امنیت و ویژگی های پیوند محله ای  و ویژگی های محیطی احساس امنیت  بیشتر، آنگاه نمره  احساس ترس کمتر شده است. لذا با این تفسیر می توان انتظار داشت که اگر ویژگی های پنداشتی احساس امنیت و ویژگی های پیوند محله ای  و ویژگی های محیطی احساس امنیت ارتقا یابد، از میزان احساس احساس ترس  به طور قابل ملاحظه ای کاسته خواهد شد و در این راستا شاخص های برازش مدل نشان می دهد که مدل از برازش نسبتا خوبی برخوردار است.

جدول7 : شاخص های برازش مدل معادلات ساختاری

جدول 7 شاخص های برازش مدل معادلات ساختاری را نشان می دهد. همان گونه که مشاهده می شود شاخص نیکویی برازش تعدیل شده(AGFI)  و شاخص برازش تطبیقی (CFI) بالاتر از 90/0 است و شاخص ریشه میانگین مجذورات خطاهای برآورد در مجموع نشان می دهد مدل با داده ها انطباق قابل قبولی دارد و قابل پذیرش است.

بحث و نتیجه گیری

نتایج تحقیق نشان داد که در جامعة ایرانی نیز دختران و زنان جوان بیشتر از زنان سالمند دچار احساس ترس بوده اند و به علاوه نسبت به تعرض جنسی احساس ترس از جرم بیشتری داشته اند. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که تحصیلات، درآمد و وضع اشتغال با میزان احساس ترس رابطة معنی داری داشته اند؛ یعنی در بین زنان جوان دارای درآمد،  شاغل و صاحب تحصیلات بالاتر میزان احساس ترس نیز کم تر بوده است. در واقع، جرائم و مخاطرات شهری در محلات نیز رو به گسترش نهاده است و تأثیری بر میزان احساس ترس نهاده که پیوند محله ای نمی تواند سبب کاهش آن شود. نکته جالب آن که چنین گسترشی حداقل در ذهنیت زنان جوان تأیید شده است؛ یعنی بین ارزیابی زنان جوان از میزان جرائم در جامعه و میزان احساس ترس از جرم آنان رابطة معنی داری وجود داشته است. به عبارتی، زنان جوانی که میزان گسترش جرائم در جامعه را در حد بالایی دانسته اند، احساس ترس بیشتری نیز داشته اند. در بین زنان جوانی که قبلاً قربانی جرائمی شده و آسیب دیده اند، میزان احساس ترس بسیار بالاتر از زنان جوانی بوده است که فاقد تجربة آسیب دیدگی و مواجهه با مجرمان بوده اند. همچنین میزان احساس ترس در بین زنان جوان ساکن در محلات فاقد امکانات و ظواهر شهری نظیر نور کافی،  باریکی کوچه ها و خیابان ها، وجود بناهای متروکه و فرسوده خالی از سکنه به مراتب بیشتر از زنان جوانی بوده است که  از امکانات شهری و محلات مطلوب تری برخوردار بوده اند.

 پیشنهادها

نتایج فرضیه اول پژوهش نشان داد که بین ویژگی های پنداشتی احساس امنیت زنان جوان شهر تنکابن با میزان احساس ترس از جرم در فضاهای عمومی شهری رابطه وجود دارد. از آنجا که روند جرم در سال های اخیر در سطح شهر تنکابن رو به فزونی نهاده، پیشنهاد می شود نهادهای مسئول از جمله سازمان های انتظامی با جدیت به این امر توحه داشته باشند و نهایت توانایی و عملکرد خود را در این راه برای احساس احساس امنیت شهر به خصوص برای زنان جوان به کار گیرند.

نتایج فرضیه دوم پژوهش نشان داد که بین ویژگی های پیوند محله ای زنان جوان شهر تنکابن با میزان احساس ترس از جرم در فضاهای عمومی شهری رابطه وجود دارد. لذا پیشنهاد می شود دلبستگی عاطفی به عنوان عنصر اساسی همبستگی اجتماعی وعامل اصلی کنترل منطقه ای مورد توجه قرار گیرد، چرا که احساس تعلق خاطر به اجتماع باعث می شود تا افراد احساس کنند که تحت کنترل اجتماع شان قرار دارند و اجتماع به فکر آنان است. در واقع، احساس برخورداری از پشتیبان باعث می شود که محله شان را امن تر از آن چیزی فرض می کنند که در واقعیت هست.

نتایج فرضیه سوم پژوهش نشان داد که بین ویژگی های محیطی احساس امنیت زنان جوان شهر تنکابن با میزان احساس ترس از جرم در فضاهای عمومی شهری رابطه وجود دارد. لذا پیشنهاد می گردد که در طراحی  فضاها، به امکان دیدن و دیده شدن بیشتر در آن ها و امکان کمتر برای فرار که پتانسیل ضعیف تری را برای فعالیت مجرمانه فراهم می آورند، توجه گردد. به عنوان مثال، وجود نرده ها و پرچین ها می تواند به عنوان موانع فیزیکی تلقی شود و نشانه های دیده بان محله ای حاکی از نظارت مردم بر همدیگر و مواظبت از یکدیگر باشد.

پیشنهادات مبتنی بر تجارب تحقیق

• در بحث سرقت یا کیف قاپی بیشتر با سارقان گفتگو می شود تا قربانیان. به نظر می رسد که تلویزیون می تواند برخورد فعالانه تری با موضوع داشته باشد. این رسانه همان گونه که تیزرهای تبلیغی مربوط به رانندگی را پخش می نماید می تواند نکات ایمنی و حفاظتی مربوط به زنان جوان را در زندگی شهری و فضاهای عمومی نشان دهد.
• نکتة دیگر معابر عمومی شهر است. در بسیاری از خیابان ها شاهدیم که یا پیاده رویی وجود ندارد یا با عرض یک متر معبری در نظر گرفته شده است. عبور زنان جوان از این دست خیابان ها اضطراب زا و ایجاد کنندة احساس ترس از جرم است، چرا که با معضل کیف قاپی یا دست درازی مواجه می شوند. لازم است تا در شهرسازی چنین مشکلاتی ملاحظه شود- در واقع شهرسازی باید نگاهی جامع به همة اقشار و گروه های اجتماعی داشته باشد.
• بیشتر زنان جوان اخبار مربوط به حوادث، جرم و جنایت را از تلویزیون می گیرند. لذا سیاست گذاری های آموزشی، فرهنگی و اطلاع رسانی دربارة جرائم شهری و تدابیر مربوط به محافظت زنان جوان در برابر این جرائم باید با تکیه بر این رسانة جمعی ارائه شود.
• مسئلة مهم دیگر، وضعیت یا ویژگی های محیطی  فیزیکی محلات است. هم اکنون پروژه های نیمه کاره شهری و ساختمان های متروکه و فرسوده یکی از معضلات شهر تنکابن است. با مرور اخبار حوادث در می یابیم که جرائم بسیاری نظیر کودک آزاری و تجاوز جنسی در همین ساختمان ها یا مکان ها انجام می شود. لذا احساس ترس از جرم زنان جوان از این موارد طبیعی است. لازم است تا از این بعد، حل این معضلات در دستور کار شهرداری ها قرار گیرد.
• زنان جوان به دلیل جنسیت خود در معابر عمومی متلک می شنوند. وقتی منتظر تاکسی هستند، سایر رانندگان مزاحم آنان می شوند یا به هنگام رانندگی حرکات ناشایستی از مردان می بینند و غیره. حل چنین معضلاتی نیازمند فعالیتی سیستماتیک و سازمانی است. هم اکنون همة سازمان ها و وزارتخانه ها دارای واحد امور بانوان هستند. هر سازمانی می تواند نکات ایمنی مربوط به این امور را چاپ و به اطلاع زنان جوان سازمان متبوع خود برساند- همان گونه که دربارة زلزله چنین بروشورهایی چاپ شده است.