Document Type : Original Article
Authors
- Leila Zakizadeh 1
- Ali Mohammad Safania 2
- Reza Nikbakhsh 3
- Seyyed Salahodin Naghsh Bandi 4
- Mohsen Bagherian Farahabadi 4
1 Ph.D.Student inSport Management, Department of Physical Education and Sport Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Ph.D., Professor, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Ph.D., Associate Professor, Department of Sport Management, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
4 Ph.D., Assistant Professor, Department of Physical Education and Sport Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
Abstract
The study is to provide a framework for ticket sales for mega sport events in Iran. The research method was Grounded Theory, which was conducted in the form of interviews and content and structural analysis of interviews by Strauss and Corbin method. In order to gather the expert information, the Sports Federation Marketing Committee Officers, Sports Club Marketing Committee Officers, Ticketing Experts, University Professors and Experts totally 11 persons selected in a purposeful and judgmental manner as the sample and interviews continued until theoretical saturation. On the basis of the paradigm model components, 8 causal factors, 4 contextual and contextual factors, 7 intervening factors and 8 strategic factors were identified. Finally, the results showed having a ticketing framework for mega sport events will be of cross-sectional(profitability and earn money)and long-term (creating social demand and increasing the number of spectators, attracting more financial sponsors and income security) consequences.
According to the research paradigm model, it can be more profitable through culture building, outsourcing, sales strategy, utilizing consulting services, pricing, human resources empowerment, making and transparency measures in the direction of providing a ticketing framework in mega sport events and in the long we will see creating social demands, event security and increasing the number of spectators.
Keywords
ارائه چارچوب بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی در ایران
لیلا زکی زاده[1]
علی محمدصفانیا[2]
رضا نیک بخش[3]
سید صلاح الدین نقشبندی[4]
محسن باقریان فرح آبادی[5]
تاریخ دریافت مقاله: 25/10/1398
تاریخ پذیرش مقاله:24/2/1399
مقدمه
رویدادها، بخش مهمی از فرهنگ و جامعه امروزی هستند و سالانه بر تعداد آنها افزوده میشود. شاید در حوزۀ دیپلماسی ورزشی، تصمیمی مهمتر از میزبانی رویدادهای بزرگ ورزشی وجود ندارد. میزبانی این رویدادها باید با بررسی تاثیرات بالقوه آنها صورت گیرد(باریوس[6] و همکاران، 2016). رویدادها در اشکال مختلف وجود دارند و ممکن است از لحاظ بزرگی، ارزش، تاثیرات بر جامعه میزبان و دلایل میزبانی متفاوت باشند، اما همواره یک وجه ثابت در مورد رویدادها وجود دارد و آن هم محدود بودن زمان آنها است. علاوه بر آن میتوان گفت که هر چقدر دامنه یک رویداد وسیع تر باشد یا به عبارتی رویداد بزرگ تر باشد (تعداد افراد بیشتری را چه به لحاظ شرکت کننده یا به صورت تماشاگر پوشش دهد) میزان تاثیرات آن بر جامعه میزبان بیشتر خواهد بود(اوتوانگر[7]، 2007). رویدادهای بزرگ، به دلیل اندازه و برجسته بودنشان باعث ایجاد استانداردهای عالی در گردشگری، پوشش رسانهای، پرستیژ و تاثیرات اقتصادی بر ساختار و سازماندهی کشور میزبان میشود. بنابراین، میزان جذابیت و درآمدهای حاصل از میزبانی نه تنها در کوتاه مدت، بلکه در دورههای زمانی میان مدت و بلند مدت نیز افزایش می یابد (ویتو[8]، 2016). از طرفی، تماشاگران با حضور گسترده شان از تیم خود حمایت مادی و معنوی به عمل می آورند؛ آنها با خرید بلیت رویدادهای ورزشی، بخشی از هزینه های تیم را تأمین می کنند (ولفار[9] و همکاران، 2008). منابع اصلی درآمد تیمهای ورزشی را میتوان از فروش بلیت، واگذاری حق بهره برداری از امتیازات و حق پخش تلویزیونی دانست. ویلی[10] نیز در سال 2017 قراردادهای تلویزیونی، بلیت فروشی، پروانه فعالیت، مشارکت حامیان مالی و تبلیغات را از منابع اصلی درآمدی ورزش کانادا برشمرده است. برای ایجاد حداکثر سود لازم است که مدیران بینش کافی در مورد رابطۀ بین قیمت بلیت و میزان حضور تماشاگران درورزشگاه داشته باشند. مجموعه عواملی از قبیل قیمت بلیت، درآمد هواداران، جمعیت شهر میزبان، کیفیت تیم و قدمت استادیومی که بازیها در آن برگزار میشوند، بر تقاضا برای بازیها اثرگذار هستند (نوروزی و همکاران، 1397). از طرفی، اذعان شده است که در قرن بیستم، اکثر مدیران ورزشی از دو رویکرد در بلیت فروشی بهره گرفتهاند. رویکرد قیمت کلی[11]که قیمت هر بلیت و هر بازی دقیقاً مشابه هم می باشد و رویکرد موقعیت صندلی[12] که قیمتها با فاصلۀ صندلی به زمین مسابقه ربط دارد (درایر[13] و همکاران، 2012) که در این بین باید نقش مدیران ورزشی و آگاهی و به روز بودن آنها در توسعه مدیریت باشگاه و مسابقات ورزشی را نیز مورد توجه قرار داد( افتخاری،2018). با این وجود، افزایش مداوم نیاز به درآمد و همچنین توسعۀ فناوری، به آرامی رویکردهای سازمانها را برای قیمتگذاری دچار تغییر کرده است. در واقع، با افزایش دستمزدهای ورزشکاران و سایر هزینههای اجرایی، سازمانهای ورزشی مجبور شده اند که به دنبال سایر منابع درآمدزایی باشند. لذا، سازمانهای ورزشی به منظور افزایش درآمدزایی مجدداً شروع به بازنگری درراهبردهای قیمتگذاری بلیت کرده اند(درایروهمکاران، 2012). سانشاین[14] و همکاران در سال 2020 در پژوهشی به بررسی سیستم قیمت گذاری رویدادهای ورزشی و کنسرت ها پرداختند. این روش شامل تعیین نرخی است که در آن اولین موجودی صندلی ها برای یک رویداد در یک محل بهفروش می رسد و موجودی ثانویه صندلی ها به عنوان تابعی از نرخی است که در آن موجودی صندلیهای فروخته شده و موجودی صندلیهای اولیه و ثانویه درکیفیت و موقعیت مکانی با هم قابل مقایسهاند و بدین ترتیب اطلاعات صندلیها و قیمت آنها در اختیار مشتریان قرار میگیرد و به راحتی میتوانند صندلی مورد نظر خود را انتخاب کنند و این امر موجب افزایش خرید بلیت و درنتیجه افزایش تماشاچیان می گردد. تاثیر مجموعه های متنوع بلیت و قیمت گذاری در بازار ثانویه با توجه به سطوح درآمدی متفاوت بر ادراک و پذیرش تماشاچیان و میزان فروش بلیت، از جمله موارد مهمی است که مسئولان برگزاری رویدادها باید به آن توجه کنند(پاپ[15] و همکاران،2018). مدیران ورزشی لیگهای معتبر برای دستیابی به موفقیت در زمینه بلیت فروشی میتوانند انواع متنوعی از روش های فروش بلیت را به کاربرند مانند بلیت فروشی فصلی، بلیت فروشی تک بازی، بلیت فروشی گروهی و بلیتفروشی جایگاه ویژه(رییز و کر[16]، ۲۰۱۳). ازجمله شیوههای دیگر فروش بلیت میتوان به پیش فروش بلیت دیجیتالی هوشمند و چند منظوره، بلیتفروشی همراه با قرعه کشی، برونسپاری، فروش بلیت از طریق پایانه‌های فروش، بلیت فروشی از طریق قیمت گذاری افتراقی، مجموعه انعطاف‌پذیر فصل، بسته‌های بلیت فروشی از طریق وب سایت‌ها و بلیت الکترونیکی اشاره نمود. هر یک از این شیوههای فروش بلیت در رویدادهای بزرگ ورزشی چون بازی های المپیک پکن 2008، جام ملت های آسیا، بازی های المپیک 2000 سیدنی، المپیک زمستانی وونکور کانادا و غیره انجام شده و نتایج و دستاوردهای مثبت و قابل توجهی را به همراه داشته است. تحقیقات نشان میدهد که میزان فروش بلیت از طریق وب سایت از 300 میلیون دلار در سال 1999 به 9/3 میلیون دلار در سال 2004 افزایش یافته است. همچنین فروش بلیت از طریق اینترنت از 45 میلیون دلار در سال 2002 به نیم میلیارد دلار در سال 2007 افزایش پیدا کرده و این روند به سرعت رو به فزونی است (جابری و همکاران، 1396). در حالی که براساس گزارش لیگ فوتبال آلمان[17] (2016) باشگاههای فوتبال در بوندس لیگا[18] یک و دو بیش از 18 میلیون بلیت برای هر فصل به فروش رساندهاند. از طرفی کاتکات[19] (2014) در زمینه سیستم بلیت فروشی براساس کنترل سهمیه و پردازش آنی[20] در سازمانهای ورزشی ترکیه مطالعاتی را انجام داد و بیان نمود این روش با افزایش تعداد تماشاچیانی همراه است که در رویدادها حضور پیدا خواهند کرد و این عامل مهمی در جذب تماشاچیان به ورزش‌هایی است که مخاطبان و تماشاچیان زیادی ندارند و یا از طریق این سیستم می توان به تشویق مردم برای حضور دررویدادها درمکان‌هایی که ازسطح اقتصادی- اجتماعی پائینی برخوردارند، پرداخت. در این سیستم فروش، بلیتها دارای یک نشان تصویری مربوط به مسابقه و تاریخ، نام محل مسابقه و هشدارها و هویت دیجیتالی شماره بلیت با بارکد دو بعدی یا تک‌بعدی هستند. به منظورکنترل رویدادهای ورزشی که به طور هم‌زمان در بیش از یک محل انجام میشوند، سالن‌های ورزشی باید به صورت آنلاین با یکدیگر مرتبط و یا یک مدیریت مرکزی داشته باشند. همان طور که بیان شد افزایش تعداد تماشاگران برای هر رویداد ورزشی بسیار مهم است و یکی از منابع درآمدی مسابقات محسوب می گردد. جابری و همکاران در سال 2019 به بررسی تاثیر و نقش وبکوال در رضایتمندی کاربران و تمایل بر خرید اینترنتی مسابقات فوتبال لیگ برتر پرداختند. آنها نشان دادند که این رضایتمندی باعث ایجاد زمینه ای موثر در راستای توسعه عملکرد تیم های ورزشی در فرایند فروش بلیت الکترونیک و حضور بیشتر مردم در رویدادهای ورزشی می شود.
با توجه به پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی، مشاهده می شود که خلأ بزرگی در زمینه تدوین چارچوب بلیت فروشی با در نظرگرفتن تمامی فاکتورهای اثرگذار بر این مقوله وجود دارد و امید است تحقیق حاضر در این راستا یاریگر ورزش کشور و پرکننده خلا موجود باشد.
در حال حاضر در ایران بلیت فروشی منبع ناچیزی از درآمد باشگاه ها را تامین می کند. از این رو، هزینههای مالی باشگاهها بیشتر توسط سازمانهای دولتی تامین میشود. البته سیاست‌های کلان کنفدراسیون فوتبال آسیا و وزارت ورزش و جوانان نیز به سمتی است که باشگاهها خصوصی شوند و از حیث مالی، مستقل و خودکفا گردند. پس در آینده ای نزدیک باشگاهها باید به دنبال راهکارهایی برای فروش بلیت و جذب تماشاگران بیشتر و در نهایت افزایش درآمد باشند(فیضی، ۱۳۹8). از آنجا که به دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای دولت، نمیتوان هزینههای لازم برای تیمها و باشگاهها را فراهم نمود، لازم است که باشگاهها به منابع مالی سایر بخش‌ها گرایش پیدا کنند(ایزدی و همکاران، 1396). از سوی دیگر، با آن که سهولت در خرید بلیت و به کارگیری روشهای نوین در بلیت فروشی در ورزش حرفهای امروزی و زندگی ماشینی میتواند به عنوان مهمترین رویداد در جذب هر چه بیشتر تماشاگران به سمت ورزشگاهها نقش ایفا کند و این کار میتواند مزایای چند جانبهای از جمله افزایش درآمدزایی برای سازمانهای ورزشی و همچنین امنیت و سهولت برای تماشاگران و هواداران را فراهم سازد، اما به نظر میرسد در ایران و به ویژه برای برگزاری رویدادهای ورزشی بزرگ و بینالمللی که از دستورالعمل های خاص و ویژهای برای فروش بلیت باید تبعیت کنند، چارچوب جامع و یکپارچهای وجود ندارد. به همین دلیل برگزاری یک رویداد ورزشی بزرگ و بینالمللی با چالشهای جدی رو به روست و گاهی به مهمترین عامل عدم کسب میزبانی برخی از رویدادها تبدیل میشود.
با توجه به اینکه تحقیقات زیادی در مورد موضوع بلیت فروشی در داخل و خارج از کشور انجام شده، اما جای یک چارچوب و نظام مدون که تمامی این متغیرها را دربرگیرد و بتواند کلیات بلیت فروشی را برای رویدادهای بزرگ ورزشی شامل شود، خالی است. پرداختن به اموری چون کاربری آسان جهت تهیه بلیت مسابقات ورزشی، امنیت اطلاعات تماشاچیان، امنیت رویداد، روابط با مشتریان، فرایند بلیت فروشی و توزیع آن، لحاظ کردن جنبه های قانونی فروش بلیت اولیه و ثانویه از جمله موارد بسیار با اهمیت برای هر سازمان ورزشی است و مسئولان و برگزارکنندگان رویدادهای ورزشی باید در طرح‌های خود برای ارائه چارچوب بلیتفروشی موارد فوق را مدنظر قرار دهند. از طرفی به دلیل گستردگی متغیرهای مربوط به بلیت فروشی و نبود یک نظام سازماندهی شده و مدون درمورد فروش بلیت رویدادهای ورزشی به واسطه احساس نیاز موجود در کشور، محقق به انجام این تحقیق همت گمارده است. از اینرو، محقق در پژوهش حاضر برای شناسایی دلایل اصلی این مشکلات و همچنین تعیین عوامل اصلی در ایجاد چارچوب جامع برای نهادینه کردن سیستم بلیت فروشی، به دنبال پاسخ به این سوال است:
ارکان اصلی چارچوب بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی در ایران کدام اند؟
روش شناسی پژوهش
روش تحقیق حاضر، کیفی و از نوع نظریه داده بنیاد (گراندد تئوری) است که در قالب مصاحبه و تحلیل محتوایی و ساختاری مصاحبهها با روش اشتراوس و کوربین انجام شد. فلسفه پژوهش از نوع خردگرایانه و بر پایه قدرت تفکر استوار است. با توجه به روش تحقیق، رویکرد پژوهش استقرایی یعنی رسیدن از جزء به کل بود. افراد متخصص و خبره، مسئولان کمیته بازاریابی فدراسیون های ورزشی، مسئولان کمیته بازاریابی باشگاه های ورزشی، متخصصان امر بلیت فروشی، اساتید دانشگاه ها و افراد متخصص به تعداد 11 نفر به صورت هدفمند و به شیوه قضاوتی و سهمیه ای به عنوان نمونه انتخاب شدند و مصاحبه ها تا زمان رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. کلیة مکالمات روی نوار صوتی ضبط و بلافاصله کلمه به کلمه روی کاغذ پیاده و تجزیه و تحلیل شد. کسب اجازة ضبط مصاحبهها، رضایت آگاهانه، حفظ گمنامی، محرمانه بودن اطلاعات و تعهدات اخلاقی در همة مصاحبهها مدنظر بود. در این روش، متن مصاحبهها چندین بار مرور شد تا به کوچکترین واحدهای تشکیل دهنده و معنادار (تم یا درون مایه) شکسته شوند. سپس این کلمات، با هدف یافتن مرکزیتی در بین آنها، مرور و بر همین اساس مقولهبندی شدند. حرکات قیاسی و استقرایی بین متون اولیه و مقولات نهایی چندین بار تکرار شد تا در نهایت، ثبات قابل قبول مشترک بین پژوهشگران دربارة آنچه دادهها میگویند، حاصل شود. پس از انجام مصاحبه، تجزیه و تحلیل یافتهها با استفاده از روش استقرایی منطقی صورت گرفت. بدین شکل که پس از اجرا و ویرایش مصاحبهها، نظرات مختلف در گروههای مفهومی یکسانسازی و کدگذاری و طبقهبندی و سپس، به صورت کیفی تحلیل شد. در کدگذاری باز، پژوهشگر با مرور مجموعه دادههای گردآوری شده تلاش میکند تا مفاهیم پنهانی آن را باز شناسد. این مرحله بدین جهت «کدگذاری باز» نامیده میشود که پژوهشگر میتواند بدون هیچ محدودیتی به نامگذاری مقولهها بپردازد. به عبارت دیگر، پژوهشگر برای تعدد کدها و مقولهها محدودیتی قائل نمیشود. در«کدگذاری محوری» نیز هدف، تعیین رابطۀ بین مقولههای ایجادشده در مرحلۀ کدگذاری باز است. در این مرحله، پدیدة مرکزی شناسایی شده و تفسیر شرایط علی و راهبرهای حاصل شده ارائه میگردد و در نهایت جهت تحلیل کیفی از نرم افزار MAXQDA استفاده شد و مدل نهایی گزارش گردید.
یافته‌های پژوهش
در این بخش ویژگیهای مصاحبهشوندگان تحقیق در قالب سمت، رشته تحصیلی، تحصیلات و حوزه فعالیت ارائه شده است:
جدول 1: مشخصات مصاحبه شوندگان
|
ردیف |
سمت |
رشته تحصیلی |
تحصیلات |
حوزه فعالیت |
|
|
اجرایی |
دانشگاهی |
||||
|
1 |
رئیس اتحادیه فوتبال |
دکتری |
مدیریت |
* |
|
|
2 |
مسئول بلیت فروشی فدراسیون والیبال |
صنایع |
فوق لیسانس |
* |
|
|
3 |
دبیر سابق سازمان لیگ فوتبال |
دیپلم |
تجربی |
* |
|
|
4 |
رئیس کمیته بدوی فوتبال |
صنایع- طراحی سیستم |
فوق لیسانس |
* |
|
|
5 |
استاد دانشگاه |
مدیریت ورزشی |
دکتری |
|
* |
|
6 |
رئیس کمیته بازاریابی فدراسیون والیبال |
مدیریت ورزشی |
دکتری |
* |
* |
|
7 |
مسئول بلیت فروشی شرکت مبنا توسعه مبین |
مدیریت ورزشی |
دکتری |
* |
|
|
8 |
دبیر سازمان لیگ |
مکانیک-مدیریت ورزشی |
فوق لیسانس |
* |
|
|
9 |
معاون ورزشی باشگاه استقلال |
صنایع |
لیسانس |
* |
|
|
10 |
معاون ورزشی باشگاه پرسپولیس |
حسابداری |
لیسانس |
* |
|
|
11 |
مدیر شرکت مبنا توسعه مبین |
برق |
MBA |
* |
|
کدگذاری مصاحبهها
نخستین مرحله در ساخت نظریه زمینهای، انجام کدبندی باز است. کدبندی باز از نظر واحد تحلیل به صورت سطر به سطر، عبارت به عبارت، پاراگراف به پاراگراف یا به صورت صفحه جداگانه انجام میشود. چنان چه واحد کدبندی، سطر باشد، به هر یک از سطرها یا جملهها، مفهوم یا کدی الصاق میشود. این کدها یا مفاهیم باید بتوانند حداکثر فضای مفهومی و معنای آن را اشباع کنند. در این مرحله تمام اطلاعات کدبندی میشود که در اینجا 175 کد باز استخراج گردید. مرحله دوم کدبندی دادهها به «کدبندی محوری» موسوم است. در این مرحله، مقولهها به صورت یک شبکه با هم در ارتباط قرار میگیرند. همان گونه که ملاحظه میشود در ضمن انجام تجزیه و تحلیل، پژوهشگر به کدهای اولیه متعددی دست یافته است. در این قسمت کدگذاریهای محوری به صورت ترکیبی و محتوای هر یک از آنها در قالب کدهای نظری قرار داده شدند. در این بخش 113 کد ثانویه و 30 کد محوری استخراج گردید. در نهایت، «کدبندی نظری» عبارت است از: چینش کدهای محوری در کنار هم براساس منطق و ارتباط دادن آن با سایر مقولهها، اعتبار بخشیدن به روابط و پر کردن جاهای خالی با مقولاتی که نیاز به اصلاح و گسترش بیشتر دارند (چارمز[21]، 2006: 63). در این قسمت کدگذاریهای محوری به صورت ترکیبی و محتوای هر یک از آنها در قالب کدهای نظری قرار داده شدند. شیوه کدگذاریهای نظری به شرح جدول 2 است.
جدول 2: کدگذاری نظری (گزینشی)
|
نشانگر |
کد محوری |
کد نظری |
|
P1, P5, P8, P10, P11, P7 |
فرهنگسازی |
راهبرد |
|
P1, P6, P11, P4 |
شمارهگذاری |
شرایط علی |
|
P1, P6, P4, P5 |
به کارگیری گیتهای استاندارد |
شرایط زمینهای |
|
P1, P2, P11, P9 |
توزیع بلیت |
شرایط علی |
|
P7, P8 |
ارسال مشخصات محصول خریداری شده |
شرایط مداخلهگر |
|
P3, P5, P2, P9 |
برونسپاری |
راهبرد |
|
P1, P9 |
امکان فروش مجدد |
شرایط مداخلهگر |
|
P9, P6, P7, P3 |
استراتژی فروش |
راهبرد |
|
P7, P9, P6, P11 |
بلیت فصلی |
شرایط علی |
|
P4, P10, P11, P3, P8, P5 |
برنامهریزی |
شرایط علی |
|
P8, P11, P7, P6, P5 |
سامانه بلیت فروشی |
شرایط زمینهای |
|
P5, P10 |
برخورد پرسنل |
شرایط مداخلهگر |
|
P6, P5 |
پاسخگویی |
شرایط مداخلهگر |
|
P1, P5, P2, P4 |
نظارت و کنترل |
شرایط علی |
|
P10, P9 |
بهرهگیری از خدمات مشاوره |
راهبرد |
|
P1, P2, P9, P10, P11, P7 |
قیمتگذاری |
راهبرد |
|
P1, P3, P5 |
تعامل و همکاری |
شرایط مداخلهگر |
|
P1, P7, P2, P10 |
هماهنگی |
شرایط مداخلهگر |
|
P1, P7, P2, P5, P9, P4, P10, P3 |
فراهم بودن زیرساختها |
شرایط زمینهای |
|
P2, P4, P5, P3, P9, P11, P6, P8, P3 |
سیستم اطلاعات مدیریت |
شرایط زمینهای |
|
P2, P8, P6, P11 |
توانمندی نیروی انسانی |
راهبرد |
|
P3, P7, P8 |
دادن اطلاعات مختص به موقعیت به صورت گرافیکی |
شرایط علی |
|
P8, P6, P4 |
استفاده از فناوری |
شرایط علی |
|
P8, P5, P6, P2, P4 P3, P10 |
دادن اطلاعات به متقاضیان |
شرایط علی |
|
P3 |
پیامدهای مقطعی |
پیامد |
|
P8, P9, P5 |
پیامدهای بلند مدت |
پیامد |
|
P7, P4, P3, P8 |
اصل عمل متقابل |
راهبرد |
|
P4, P10 |
اقدامات بازاریابی |
راهبرد |
|
P11, P3, P8 |
شفافسازی |
راهبرد |
|
P6, P5, P11 |
اعتمادسازی |
شرایط مداخلهگر |
ارائه شماتیک کدهای نظری
در این تحقیق برای نمایش کدهای نظری و قابل فهم بودن آنها، لایههای تفکیک شدهای ارائه میشود و در نهایت براساس قرار گرفتن لایهها در کنار هم، مدل نهایی تحقیق ارائه میشود.
شرایط علی
منظور از شرایط علی[22]، مقولههای مربوط به شرایطی است که بر مقوله محوری (بلیت فروشی) تأثیر میگذارد (داناییفرد و امامی: 26). نشانگرهای شرایط علی در این تحقیق شامل شمارهگذاری، توزیع بلیت، بلیت فصلی، برنامهریزی، نظارت و کنترل، دادن اطلاعات مختص به موقعیت به صورت گرافیکی، استفاده از فناوری و دادن اطلاعات به متقاضیان میباشد.
شکل 1: شرایط علی مؤثر بر بلیت فروشی
شرایط زمینهای
منظور از شرایط زمینهای[23]، شرایط خاصی است که بر راهبردها تأثیر میگذارد (داناییفرد و امامی، 1386: 26). نشانگرهای شرایط زمینهای در این تحقیق شامل به کارگیری گیتهای استاندارد، سامانه بلیت فروشی، فراهم بودن زیرساختها و سیستم اطلاعات مدیریت میباشد.
شکل 2: شرایط زمینهای مؤثر بر راهبردهای بلیت فروشی
شرایط مداخلهگر
شرایط مداخلهگر[24]، شرایطی است که بر راهبردها تأثیر میگذارد (داناییفرد و امامی، 1386، ص. 26). نشانگرهای شرایط مداخلهای در این تحقیق شامل ارسال مشخصات محصول خریداری شده، امکان فروش مجدد، برخورد پرسنل، پاسخگویی، تعامل و همکاری، هماهنگی و اعتمادسازی میباشد.
شکل 3: شرایط مداخلهای مؤثر بر راهبردهای بلیت فروشی
راهبردها
راهبردها[25]، کنشها یا برهمکنشهای خاصی است که از پدیده محوری منتج میشود (داناییفرد و امامی، 1386، ص26). نشانگرهای راهبردها در این تحقیق شامل فرهنگسازی، برونسپاری، استراتژی فروش، بهرهگیری از خدمات مشاوره، قیمتگذاری، توانمندی نیروی انسانی، اصل عمل متقابل، اقدامات بازاریابی و شفافسازی میباشد.
شکل : راهبردهای تعیین کننده پیامدهای چارچوب بلیت فروشی
پیامدها
پیامدها[26]، به عنوان خروجی حاصل از استخدام راهبردها تعریف میشود (داناییفرد و امامی، 1386، ص 26). نشانگرهای پیامدها در این تحقیق شامل پیامد مقطعی و پیامد بلند مدت میباشد.
شکل 5: پیامدهای حاصل از استخدام راهبردهای بلیت فروشی
مدل نهایی پژوهش
براساس ترکیب لایههای ارائه شده، مدل نهایی پژوهش به شرح زیر است:
شکل 6: مدل نهایی چارچوب بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی در ایران
بحث و نتیجه گیری
پژوهش حاضر با هدف ارائه چارچوب بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی ایران صورت پذیرفت. بر اساس مدل پارادایمی حاصل از این پژوهش، پدیده محوری بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی در صورتی عینیت مییابد که موانع علی و زمینهای و مداخلهگر مختلفی که درحال حاضر بر بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی در ایران حاکم است، بهبود یابد و راهبردها و تحولات اساسی در این زمینه شکل گیرد.
نگاهی به شرایط بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی در ایران نشان میدهد که یکی از موانع راهبردی برای بهبود وضعیت بلیت فروشی و کمک برای داشتن چارچوب بلیت فروشی، مسئله فرهنگ سازی در امر بلیت فروشی است که مشبکی اصفهان (1392) صنعت فوتبال ایران را هویت ساز معرفی می کند و بر نقش فرهنگی آن تاکید دارد. مدیریت آگاه و سنجیده و سازمان یافته فروش بلیت رویدادها نه تنها به کسب درآمد و ایجاد نقدینگی قبل از برگزاری رویدادهای ورزشی میانجامد، بلکه در ایجاد نظم و انضباط و کنترل حوادث مسابقات و اعمال عرضه و تقاضا به مدیران مسابقات نیز کمک میکنند(فیضی و همکاران، 1398). همچنین تغییر نگرش نسبت به سیستم های قدیمی فروش بلیت نیز برای فرهنگسازی باید صورت گیرد. نحوه فروش بلیت از شکل سنتی فروش در محل مسابقه که همراه با ازدحام و دشواری برای علاقهمندان است، باید به روش نوین فروش اینترنتی تغییر یابد. مدیران بلیتفروشی باشگاهها می توانند با استفاده از فروش اینترنتی بلیت مسابقات، ایجاد امکان دسترسی به اینترنت برای خریداران بلیت، ارائه فایل برنامه آموزشی، نحوه خرید اینترنتی به خریداران بلیت و نیز ارائه مراحل تراکنش شفاف درخرید الکترونیکی بلیت به اهداف خود نائل شوند. استفاده از فناوری جدید و فروش اینترنتی بلیت میتواند فروش غیرقانونی بلیت و بازارسیاه را محدود کند، امنیت مسابقات را افزایش دهد و تا حد زیادی از تقلب و انتشار بلیت های جعلی جلوگیری کند(امیرتاش و مظفری، 2014).
یکی از عوامل راهبردی موثر در فرهنگ سازی، بازاریابی میباشد. مدیران ورزشی بهتر است از روشهای نوین بازاریابی(مانند بازاریابی رابطه مند)، قیمتگذاری منعطف بلیت و تضمین بازگشت پول(هوارد و کرامپتون[27]،2004) و درج افزایش بلیت فروشی مسابقات استفاده کنند. همچنین دادن کد اختصاصی به دارندگان کارت هواداری، یکی از راه های بازاریابی برای ایجاد فرهنگ سازی بلیت فروشی است. یکی دیگر از راهبردهایی که به چارچوب بلیت فروشی کمک خواهد کرد، برون سپاری است. یعنی فرآیند بلیت فروشی را به یک تامین کننده خارجی تحت قرارداد مشخص برای یک تغییر شدید در کیفیت بلیت فروشی، واگذار کرد. برون سپاری به افزایش ظرفیت برای نوآوری کمک می کند و دسترسی به بهترین نیروهای عملیاتی متخصص بازاریابی در امر بلیت فروشی را فراهم می نماید. در زمینه قیمت گذاری بلیتها که بر عامل بازاریابی نیز بسیار تاثیرگذار است، داشتن استراتژی قیمت گذاری بسیار مهم است؛ یعنی برای قیمت گذاری بلیتها از نظر زمان برگزاری مسابقات اول فصل یا آخر فصل و حتی شرایط آب و هوای محل برگزاری مسابقات و ... باید راهبرد مشخصی داشت که نداشتن این راهبرد در ایران و نداشتن آگاهی مدیران ورزشی از انواع قیمت گذاری، از موانع داشتن چارچوب بلیت فروشی است که افتخاری(2018) در تحقیق خود به این مورد اشاره کرده است. یکی از شیوه های قیمت گذاری، تفاوت در جایگاههاست که در ورزشگاه های ایران تفاوتی در قیمت جایگاهها وجود ندارد، در حالی که قیمت گذاری بر حسب جایگاه، امکان خرید را برای تمامی اقشار فراهم میکند و در نتیجه تاثیر مستقیمی در حضور و تعامل فرهنگی میان تمامی اقشار به همراه خواهد داشت. اگر تعیین قیمت بلیت را بر اساس شاخص های گروه های جمعیتی، محل جغرافیایی رویداد، محل استقرار صندلی تماشاچیان و غیره انجام دهند، از قیمت گذاری متفاوت استفاده خواهند کرد. بررسیها نشان می دهد که در رویدادهای ورزشی، روش قیمت گذاری متفاوت رایج است. این روش باعث افزایش ارزش رویداد و ایجاد حداکثر فرصت ممکن برای حضور جمعیت و کسب درآمد میشود و همچنین برای تماشاچیانی که به لحاظ اجتماعی و اقتصادی در سطح پایینتری قرار دارند مانند جوانان و سالمندان، فرصت تماشای مسابقات را فراهم می آورد(امیرتاش و مظفری، 2014). یکی دیگر از موانع راهبردی چارچوب بلیت فروشی، نبود شفاف سازی است که برای کمک به رفع این مانع باید مراحل تراکنش در خرید الکترونیکی بلیت کاملا شفاف باشد و قیمت واقعی و تخفیف خورده برای همه خریداران بلیت نمایان و همچنین دستورالعمل های حقوقی روشنی برای بستن قرارداد با حامیان مالی وجود داشته باشد.
نبود گیتهای استاندارد جهت کنترل بلیتهای فروخته شده از موانع زمینهای در داشتن چارچوب بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی است. همچنین نصب گیتهای مخصوص و برنامهریزی شده از عوامل مهم زمینهای میباشد. نبود زیرساخت، دومین مانع زمینهای در ارائه چارچوب بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی در ایران است. زیر ساختها یا تسهیلات یعنی فراهم کردن بسترهای مناسب سرویس دهی - با بررسی تعداد تماشاگران و عوامل تاثیرگذار بر استقبال یا عدم استقبال تماشاگران، تصمیم گیریهای مناسبی جهت فراهم کردن بسترهای مناسب سرویس دهی میتوان انجام داد- فراهم کردن امکانات رفاهی که یکی از عوامل مشوق برای خریدار، فراهم کردن خدمات اولیه (ازجمله سرویس بهداشتی، پارکینگ و حتی رستوران در محل ورزشگاه) میباشد که متاسفانه حداقل این امکانات نیز در ورزشگاههای ایران موجود نمیباشد. یکی دیگر از موانع زمینه ای که در بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی ایران وجود دارد، فقدان سیستم اطلاعات مدیریت میباشد. برای ایجاد یک سیستم اطلاعات مدیریت، داشتن اطلاعات از تماشاگران و خریدارن بلیت باید در دستور کار دست اندرکاران مربوطه قرارگیرد؛ یعنی مدیریت پایگاه داده یا سی آر ام[28]ایجاد گردد و اطلاعات لازم به صورت برخط از نرم افزار مربوطه گرفته شود. چهارمین مانع زمینهای مربوط به سامانه بلیت فروشی است. میتوان با بهینه کردن سایت بلیت فروشی در موتورهای جستجو، توجه به مسائل زیبا شناسی در طراحی سایت فروش و همچنین سهولت استفاده از وب سایت و اپلیکیشن فروش بلیت، توجه به مسائل امنیتی فروش بلیت و استفاده از نرم افزارهای تخصصی بلیت فروشی، سامانه بلیت فروشی را ارتقا داد.
نبود هماهنگی از موانع مداخلهگر در داشتن چارچوب بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی ایران میباشد. برای اجرایی شدن هر طرحی نیاز اولیه و اساسی به هماهنگی ارگانها میباشد. بنابراین برای داشتن یک چارچوب برای بلیت فروشی رویدادهای ورزشی در کشور، همکاری و هماهنگی ارگانهای دست اندرکار لازم میباشد. دومین مانع مداخلهگر که برای داشتن چارچوب بلیت فروشی لازم است، مسئله بی اعتمادی به خرید بلیت الکترونیک است. برای از بین بردن بی اعتمادی و اعتمادسازی بین مردم، باید تدابیری در نظر گرفت که در رفع این بی اعتمادی کمک کند. به عنوان مثال باید شیوه های پرداخت الکترونیک مطمئن باشند و در صورت بروز مشکل حتما تضمین برگشت و یا استرداد پول وجود داشته باشد تا مردم بتوانند با اعتماد کامل به تراکنشهای مالی و از دست ندادن پول خود، برای خرید بلیت اینترنتی اقدام نمایند. مسئله دیگری که متاسفانه بسیار در خریدهای الکترونیک رخ میدهد، عدم تطابق تعداد بلیت و تعداد فروش صندلی در استادیوم های ورزشی ایران میباشد. از شرایط مداخلهگر در زمینه فروش بلیت که میتوان از طریق آن خرید اینترنتی بلیت رویدادهای ورزشی را بهبود بخشید، ارائه خدماتی چون ارسال بلیت به آدرس درخواست کننده یا خریدار بلیت، ارائه بلیتهای دو نسخهای (بلیتهای دزدیده شده و یا گم شده و خراب شده) و ارسال ایمیل حاوی فایل بلیط به خریدار است که در اعتمادسازی به خرید اینترنتی کمک شایانی خواهد نمود. لازم است شرایط امکان فروش مجدد را برای خریداران بلیت، با ایجاد سایت مزایده بلیت فروشی (سکند مارکت) برای کسانیکه بلیت تهیه کردهاند و به هر دلیلی نمیتوانند به دیدن مسابقه بروند (مشروط بر اینکه هر نفر فقط حق فروش یک بلیت را دارد نه بیشتر) را فراهم کرد.
مهمترین مانع علی موجود در بلیت فروشی رویدادهای ورزشی ایران، عامل فناوری است که با توجه به تحلیل نظرات مشارکت کنندگان در تحقیق، با برقراری زیرساختهای الکترونیکی و داشتن پنهای باند متناسب با تعداد خریداران بلیت و با توجه به رویدادهای مهم مانند بازیهای استقلال و پرسپولیس و غیره، میتوان به فناوری کمک زیادی کرد. همچنین برای کنترل و نظم بیشتر از دوربینهای چهرهزن می توان استفاده نمود. وجود چاپگرهای حرفهای نیز در ورزشگاه از ضروریات است. باید سرورهای کامپیوتری قوی و به روزی را جهت فروش اینترنتی ایجاد کرد، چرا که امروزه مزایای استفاده از خریدهای اینترنتی بر کسی پوشیده نیست. با استفاده از فناوری اطلاعات، توسعه مبادلات، تراکنش های مالی و اقتصادی تحقق می یابد و در زمان و هزینه صرفهجویی چشمگیری میشود. ماهیت الکترونیکی عصر اخیر، سبک خرید و معاملات مشتریان عرصه ورزش را به طور کلی تغییر داده و استانداردهای عملکردی ورزش را دستخوش تغییرات عمدهای ساخته است. با توجه به این واقعیت، شناخت نیازهای روزافزون مشتریان ورزشی، کسب مزیت رقابتی و تدوین راهبردهای مناسب، سازمانها و باشگاههای ورزشی در محیط امروزی را وادار به شناخت علل موثر بر استفاده مشتریان از خدمات الکترونیک و اینترنت کرده است(جابری و همکاران، 1396). عامل برنامه ریزی، دومین اولویت موانع علی را به خود اختصاص داده است. امروزه بلیت فروشی یکی از مهمترین بخشهای اماکن ورزشی محسوب میشود. اگر چه بلیت فروشی عملیات پیچیدهای نیست، اما واحدی است که مشتریان از طریق آن با مجموعه ورزشی ارتباط می گیرند و اولین واحدی است که منبع درآمد اماکن ورزشی از آن تامین میشود- این در حالی است که بیشتر اماکن ورزشی بخش عمدهای از درآمدهای خود را از طریق فروش بلیت به دست میآورند. هیچ چیزی نمیتواند موجب شود که تماشاگران، تماشای بخشی از مسابقات را در اماکن ورزشی از دست بدهند، مگر اینکه مسئولان ورزشگاه برنامهریزی مناسبی نداشته باشند و تماشاگران را در صفهای طولانی برای خرید بلیت منتظر نگه دارند. از این رو، یکی از وظایف اصلی مدیران سازمان لیگ و باشگاهها به خصوصَ مدیران بلیت فروشی، انجام برنامهریزی و سازماندهی در زمینه فروش بلیت است. به طور کلی هر گونه بینظمی و هرج و مرج در امر بلیت فروشی، امنیت روانی تماشاگرانی را که برای تهیه بلیت مراجعه میکنند، سلب خواهد کرد. در این زمینه مدیران استادیومها باید تمهیداتی برای برنامهریزی فروش بلیت اتخاذ کنند(فیضی و همکاران،1398). نداشتن شماره گذاری صندلی ها نیز از موانع علی است که در راستای بلیت فروشی در استادیومهای ایران وجود دارد. لازم است برای جلوگیری از بینظمی و هرج و مرج در استادیومهای ورزشی، شماره گذاری گیتهای ورودی استادیومها و شمارهگذاری صندلیهای استادیوم انجام گیرد و با تعیین شماره صندلی و تخصیص آن به بلیت فروخته شده، امنیت خاطر تماشاگر را تامین کرد که سانشاین(۲۰۲۰) نیز به این مهم اشاره کرده است.
نظارت و کنترل در بلیتفروشی مسئله بسیارحیاتی است. متاسفانه درایران به دلیل عدم وجود سیستم مانیتورینگ (دوربینهای امنیتی) هرج و مرج بیشتری توسط تماشاگرنماها ایجاد میشود و با توجه به ضعف در این بخش، گاهی افراد بدون بلیت از طریق حفرهها (تعدادی از کنترل کنندهها اقدام به ورود افراد بدون بلیت به داخل ورزشگاه میکنند) وارد ورزشگاه میشوند که البته با پیگیریهای مستمر و گزینشی تعداد این حفرهها در رویدادهای ورزشی به کمتر از 5 درصد کاهش یافته است. همچنین عدم توانایی کنترل خریداران بلیت نیز معمولاَ بروز برخی درگیریها را به دنبال دارد. البته با بهبود نظارت و کنترل بر فرآیند بلیت فروشی میتوان درآمدهای حاصل از بلیت را نیز نظم بخشید. نبود روش های مناسب توزیع بلیت نیز از موانع علی موجود در ایران میباشد. برای بهبود توزیع بلیت باید از شیوههای فروش اینترنتی، وبسایت و بلیتهای الکترونیکی استفاده کرد و برای آنها آموزش و اصولی برای توزیع وجود داشته باشد که متاسفانه برنامه و اصول درستی برای توزیع بلیت در ایران در نظر گرفته نشده است. قابل ذکر است که مدیران بلیت فروشی باشگاهها با استفاده هر چه بیشتر از تکنولوژی و فناوری روز دنیا، میتوانند وضعیت بلیت فروشی و توزیع آن را بهبود بخشند. آنها میتوانند با استفاده از فروش اینترنتی بلیت مسابقات، فراهم کردن امکان دسترسی به اینترنت برای خریداران بلیت، ارائه فایل برنامه آموزشی نحوه خرید اینترنتی به خریداران بلیت و نیز ارائه مراحل تراکنش شفاف در خرید الکترونیکی بلیت به اهداف خود نائل شوند. استفاده از فناوریهای جدید و فروش اینترنتی بلیت میتواند فروش غیرقانونی بلیت و بازار سیاه را محدود کند، امنیت مسابقات را افزایش دهد و تا حد زیادی از تقلب و انتشار بلیتهای جعلی جلوگیری کند(امیرتاش و مظفری،2014). عدم توجه به فروش بلیت فصلی در اولویت هفتم موانع علی ارائه چارچوب بلیت فروشی رویدادهای ورزشی ایران قرار گرفته است، اگر چه بلیتهای فصلی بخش مهمی از جریان درآمد هستند. حجم بالای بلیت فروشی فصلی نه تنها بخشی از درآمد بلیت را تامین میکند، بلکه ممکن است حامیان مالی بیشتری را جذب کند. به همین دلیل بهتر است فروش بلیت برای طرفداران و شرکتها به صورت فصلی انجام گیرد و صندلیهای مربوط به مالکان بلیتهای فصلی را افزایش داد. با توجه به اینکه رویدادهای ورزشی، فرصتی برای تعامل اجتماعی برای فرهنگهای گوناگون فراهم میکند و فضایی برای بروز هویت افراد مهیا میکند، مشتریان بلیتهای فصلی از فرصتهای اجتماعی مانند بخشی از یک گروه بودن، پیوند با دوستان و تعامل با دیگر تماشاگران / هواداران برخوردار میشوند(چن[29] و همکاران،2009). بنابراین با فرهنگسازی و ایجاد جو سالم در ورزشگاهها، میتوان به افزایش حضور و به تبع آن افزایش فروش بلیت امیدوار بود. همچنان که چن و همکاران بیان کردند سرگرمی و مشغولیت یکی از عوامل برجسته در خرید بلیت فصلی بسکتبال مردان میباشد و فعالیتهای اجتماعی، فضای رقابت و اقدامات هیجان انگیز، همگی به عنوان عناصر سرگرم کننده در نظر گرفته میشود. آخرین مانع علی در ارائه چارچوب بلیت فروشی در رویدادهای ورزشی ایران مربوط به دادن اطلاعات به متقاضیان است، زیرا هواداران تیمها نمیدانند که باید از چه طریقی اقدام به خرید بلیت کنند و ثباتی در مرجع بلیت فروشی وجود ندارد. به عنوان مثال، بلیت فروشی تیمهای فوتبال پرسپولیس و استقلال از طریق حامیان مالی آنها انجام میگیرد، در صورتی که جهت جلب اعتماد مشتریان (هواداران و تماشاچیان) باید مرجع بلیت فروشی ثابت باشد و با تغییر حامیان مالی تغییری نداشته باشد.از آنجا که در ایران نه تعداد عرضه بلیت مشخص است و نه تعداد تماشاگر، در نتیجه نمیتوان آمار مشخصی از میزان سودآوری از محل بلیت فروشی داشت. مسئله دیگر نداشتن آگاهی مردم از کانالهای مختلف توزیع بلیت است. عدم اطلاعات کافی از هوادارن باشگاه و نیز عدم ایجاد ارتباط بین هوادارن و مجری برگزاری و بلیت فروشی، سبب کاهش تماشاگر و به طبع آن کاهش درآمد حاصل از بلیت فروشی میباشد و این به هیچ عنوان به نفع ورزش نخواهد بود و مدیران ورزشی می بایست برای کسب سود از طریق بلیت فروشی اطلاعات را به مقاضیان به شکل درست و اصولی انجام دهند.
پژوهش حاضر با هدف ارائه چارچوب بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی ایران صورت پذیرفت. بر اساس مدل پارادایمی حاصل از این پژوهش، پدیده محوری بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی ایران در صورتی عینیت مییابد که موانع علی و زمینهای و مداخلهگر مختلفی که در حال حاضر بر بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی در ایران حاکم است، بهبود یابد و راهبردها و تحولات اساسی در این زمینه شکل گیرد.
در حال حاضر سازمان لیگ و باشگاهها و همچینن مدیران ورزشی با مسائل و مشکلات عدیده ای مواجه هستند که برخی از آن ها به عملکرد خود آنها و برخی دیگر به محیطی که در آن فعالیت می کنند بر می گردد. در مجموع، به نظر می رسد از طریق فرهنگسازی، برونسپاری، استراتژی فروش، بهرهگیری از خدمات مشاوره، قیمتگذاری، توانمندی نیروی انسانی، اقدامات بازاریابی و شفافسازی که همگی از راهبردهای این پژوهش هستند در مسیر ارائه چارچوب بلیت فروشی رویدادهای بزرگ ورزشی، می توان سودآوری زیادی داشت و درآمد بیشتری را از طریق رویدادهای ورزشی کسب کرد. در بلند مدت نیز تقاضای اجتماعی ایجاد کرد و تعداد تماشاگران را افزایش داد. همچنین حامیان مالی بیشتری را جذب نمود و امنیت رویداد و امنیت مالی را برای باشگاه و رویدادها متصور شد.
منابع
- افتخاری، عذرا و گوهررستمی، برومند. (2018). «شناسایی موانع توسعه مدیریتی فوتبال زنان در ایران». مدیریت و توسعه ورزش.
- امیرتاش، عبدالرضا و مظفری، امیراحمد. (2014). «شرایط و لزوم ورود باشگاههای فوتبال حرفهای لیگ برتر به بازار سرمایه». نشریه مدیریت ورزشی. 6(3)، صص 399-419.
- ایزدی، بهزاد و دیلمی، حسین. (1394). «بررسی عوامل تاثیرگذار بر جهت گیری مشتریان نسبت به حضور در رویدادهای ورزشی (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه های شوشتر)». پژوهش نامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی. سال11، شماره 21 .
- جابری؛ خبیری؛ خزائی پول و مرادی. (1396). «تحلیل عوامل مؤثر بر پذیرش خرید اینترنتی بلیت مسابقات ورزشی (مطالعۀ موردی: هواداران فوتبال در شهر اصفهان)». نشریه مدیریت ورزشی. 9(1)،صص 19-36.
- جابری، اکبر و مظلومی سوینی، فرزانه. (2019). «نقش وبکوال در رضایتمندی کاربران و تمایل به خرید مجدد بلیت اینترنتی مسابقات فوتبال لیگ برتر ایران». فصلنامه علمی مدیریت ارتباطات در رسانه های ورزشی. 7(2)، صص11-21.
- داناییفرد، حسن و امامی، مجتبی.(1386). «تأملی بر نظریهپردازی داده بنیاد». اندیشه مدیریت. سال 1، شماره 2، صص: 69-97.
- فیضی، سمیرا؛ رضوی، سید محمد حسین و حمیدی، مهرزاد. (1398). «بررسی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر بلیتفروشی لیگ برتر فوتبال ایران». مدیریت منابع انسانی در ورزش. دوره 6، شماره 2، صص: 241-255 .
- مشبکی اصفهانی، اصغر؛ وحدتی، حجت؛ خداداد حسینی، سید حمید و احسانی، محمد. (1392). «طراحی مدل هویت برند صنعت ورزش ایران (مورد مطالعه: لیگ برتر فوتبال)». پژوهش های مدیریت در ایران. دورة 17، شماره 4 ،صص 203-233.
- نوروزی، مینا؛ معماری، ژاله و عسکری فر، کاظم. (1397). «بهینه در افزایش درآمد مسابقات ورزشی مبتنی بر قیمت بلیت با استفاده از رویکرد پویایی شناسی سیستم (مورد مطالعه: لیگ برتر فوتبال ایران)». تحقیقات اقتصادی. دوره 53، شماره 1، صص: 209-224 .
- Barrios, D, Russell, S Andrews, M, (2016). “Bringing Home the Gold? A Review of the Economic Impact of Hosting Mega-Events”. CID Working Papers 320, Center for International Development at Harvard University.
- Charmaz, K. (2006). Constructing grounded theory: A practical guide through qualitative analysis. sage.
- Chen, S., Salazar, W., & Fitzgerald, L. (2009). “Factors affecting collegiate sports season-ticket holders' satisfaction and renewal intention”. Research Quarterly for Exercise and Sport, 80, 890- 905.
- Deutsche Fußball Liga [DFL]. (2016). Report 2016. “Frankfurt am Main: DFL Deutsche Fußball Liga GmbH”.
- Drayer, J.; Shapiro, S.L.; Lee, S. (2012). “Dynamic ticket pricing in sport: An agenda for research and practice”. Sports Mark. 21, 184–194.
- Howard, D. R., & Crompton, J. L. (2004). “Tactics used by sports organizations in the United States to increase ticket sales”. Managing Leisure, 9(2), 87-95.
- Katkat, D. (2014). “Real-Time Quota-Controlled Ticketing System (RQTS) in Sports Organizations”. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116, p. 3940-3946.
- Ottevanger, H. J. (2007). “Sport Tourism: Factors of influence on sport event visit motivation. Unpublished doctoral dissertation”, Bournemouth University, United Kingdom, 14.
- Popp, N., Shapiro, S., Walsh, P., McEvoy, C., Simmons, J., & Howell, S. (2018). “Factors Impacting Ticket Price Paid by Consumers on the Secondary Market for a Major Sporting Event”. Journal of Applied Sport Management, 10(1).
- Reese, J, Kerr, M, (2013). “Price tiers as antecedents of event quality in the sport industry”. International Journal of Revenue Management 7(2):119 – 137.
- Sunshine, S. A., Goodman, R., Arya, M., Chu, L., & Ripberger, M. (2020). “Sports and concert event ticket pricing and visualization system”. U.S. Patent No. 10,528,894. Washington, DC: U.S. Patent and Trademark Office.
- Vito, G., Sorrentini, A., Palma, D., Raiola, V., Tabouras, M. (2016). “Success Factors on Which to Invest in Mega Sport Events: Lessons from the Past and Insights into the Future”. International Journal of Economics, Finance and Management Sciences, 4(4): 190-198.
- Welfare, H., O'Reilly', N., Kaptan, A. Nadeau, J. (2008). “If you can't win, why I Buy a ticket should?”. International Journal of Sport Finance, (3), P. 106- 118.
- Willie, P. A. (2017). “Revenue management for Canadian professional sports organizations”. Worldwide Hospitality and Tourism Themes.
)