Document Type : Original Article
Authors
1 PhD of futures studies, Imam Khomeini International university
2 Professor at Imam Khomeini International University Qazvin
3 FUTURES STUDIES, SOCIAL SCIENCE FACULTY, IMAM KHOMEINI INTERNATIONAL UNIVERSITY, QAZVIN, IRAN
4 MBA Student of Imam Khomeini International University
Abstract
Given the importance of voluntary sports services and its declining trend, strengthening the motivation of volunteer manpower is one of the key trends in the development of this issue in society because volunteer sources are an important set of human resources in sports organizations. Therefore, the aim of this study is to identify the factors affecting the motivation of voluntary public sports services and local sports events using causal layer analysis. For this goal, after reviewing the research literature, in the first step, with the CLA method, these effective factors were examined at four levels and based on this, the questionnaire was prepared and distributed. According to the research findings, the internal factors affecting the motivation of voluntary services are: creating inner peace, the need to gain friendship, religious beliefs, growth and meeting the need for success, and having a more favorable mental and physical condition; External factors were prioritized: organizational behavior, media and propaganda, incentives, participation and teamwork, and the role of government and parliament, respectively. Also, in general, the effect of external factors was more than internal factors. According to the research findings, in order to better implement voluntary sports services in the future, organizations should pay special attention to external factors affecting the motivation of voluntary services such as incentives, organizational behavior, etc.
Keywords
بررسی آیندهنگر انگیزه خدمات داوطلبانه ورزش همگانی و رویدادهای ورزشی محلی با استفاده از روش تحلیل علی لایهای
مهدی نیکویه[1]
علی همتی عفیف [2]
عین الله کشاورز ترک[3]
شهریار شیرویه پور[4]
10.22034/SSYS.2022.1623.2133
تاریخ دریافت مقاله: 13/8/1399
تاریخ پذیرش مقاله:7/11/1399
مقدمه
ورزش همگانی در مفهوم کلی به معنی فعالیت‌ها و تمرینات بدنی خودجوش، منظم یا غیرمنظم و در فضاهای محلی و روباز، کوه‌پیمایی و یا فعالیتهای جسمانی است و اغلب به فعالیت‌هایی که بدون هزینه و رقابتی نیستند اطلاق می‌شود. در طرح جامع ورزش کشور این‌چنین بیان می‌شود که ورزش همگانی و تفریحی به فعالیت بدنی اکثریت جامعه اطلاق می‌شود که به‌طور منظم توسط گروههای مختلف در جهت رفع نیازهای فیزیولوژیکی- جسمانی باهدف ارتقای سلامت جامعه و به‌طور آگاهانه صورت می‌پذیرد (غفوری و همکاران، 1398: 11).
طراحی و اجرای فعالیتهای ورزشی بخصوص ورزش همگانی از طریق نیروی انسانی متخصص و متعهد، یکی از مهم‌ترین واصلی‌ترین سرمایه‌های اجتماعی و محور تحول در کشور است و در کنار انواع سرمایه، سرمایه اجتماعی می‌تواند به‌عنوان درونداد توسعه به شمار رود (خوش فر و میرزا خانی،1395). در کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه، بسیاری از سازمان‌ها ازجمله سازمان‌های ورزشی، به جهت فرآیند دوسویه بودن داوطلبی بر داوطلب گرایی متمرکز هستند (هان[5]، 2007: 38-48). با توجه به فشار زندگی سازمانی بر افراد جامعه، سیاست‌مداران برای تعدیل اوضاع به‌سوی نیروهای داوطلب گسیل شدند و امروزه می‌توان دید که رویدادهای ورزشی از سطوح محلی تا المپیک بدون حضور داوطلبان امکان‌پذیر نخواهد بود (اندام، 2009؛ کاسکلی[6]، 2004: 59-76). برگزارکنندگان رویدادهای ورزشی، به توانایی‌های علمی و عملی داوطلبان ورزشی در حوزه‌های مختلف متکی هستند و بر این باورند که اگر تعداد بیشتری داوطلب در اختیار داشته باشند، موفق‌تر عمل خواهند کرد؛ به همین دلیل، علاوه برجذب نیروهای داوطلب متعهد ورزشی، تلاش برای حفظ داوطلبان و طراحی الگوهای اثربخشی برای سازمان‌های ورزشی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار‌است (هان، 2007).
فعالیت داوطلبی، فعالیتی جهت کمک به سایرین بدون چشم‌داشت و کاملاً اختیاری است که بر اساس انگیزه‌های خاص در سازمان‌ها انجام می‌گیرد (هیدالگو و مورنو[7]، 2009: 595). هرساله میلیون‌ها نفر، زمان و تلاش‌های زیادی را به‌منظور نفع رساندن به خود و دیگر افراد جامعه از طریق داوطلبی اختصاص می‌دهند، بطوریکه در انگلستان 4/5 میلیون نفر از جمعیت کشور (11 درصد) و 5 درصد از جمعیت داوطلبین این کشور و در کانادا بیش از یک‌میلیون نفر از جمعیت کشور (5 درصد) و 18 درصد از جمعیت داوطلبین این کشور در سازمان‌های ورزشی خدمات داوطلبانه ارائه می‌دهند (وندنبرگ[8] و همکاران، 2015: 128-136). لذا به‌کارگیری افراد داوطلب مزایای اقتصادی و اجتماعی ویژه‌ای برای جامعه و سازمان‌های ورزشی به دنبال دارد، بطوریکه در برخی کشورها، ارزش اقتصادی بخش داوطلبی را بین 7 الی 14 درصد تولید ناخالص داخلی تخمین زده‌اند (هان، 2007). امروزه سازمان‌های ورزشی برای کاهش هزینه‌ها از نیروهای داوطلبی بهره می‌برند و نیروهای داوطلبی از عوامل موفقیت سازمان‌های ورزشی هستند (پاملا[9]، 2017: 325).
هادوی[10] (2013: 13) در پژوهش خود نشان داد که در کشورهای پیشرو در داوطلبی در سطح ملی، اقدامات بسیاری انجام می‌گیرد و این اقدامات در چهار دسته ساختاری، مدیریتی، فرهنگی و آموزش‌وپرورش دسته‌بندی‌شده‌اند؛ ولی در نقطه مقابل، بررسی وضعیت داوطلبین ورزشی ایران حاکی از ضعف بسیاری در این حیطه‌ها به‌خصوص در سطح مدیریتی است. در عصر کنونی، نیاز به خدمات داوطلبانه ورزش شهروندی و رویدادهای ورزشی محلی به لحاظ فقر حرکتی و بیماری‌های غیر واگیردار محسوس‌تر شده است. بنابراین، تشویق همه اقشار جامعه به‌خصوص جوانان برای انجام خدمات داوطلبانه ورزشی ضروری است و از طرفی، انجام خدمات داوطلبانه، برای خود داوطلبان نیز بسیار مفید است؛ زیرا سبب تقویت مهارت‌های فردی و جمعی در آنان می‌گردد (فلنرت[11] و همکاران، 2019).
در سال‌های اخیر سازمان‌های ورزشی با چالش‌هایی در خصوص کم شدن تعداد داوطلبان مواجه شده‌اند، بنابراین لازم است تا عوامل مؤثر بر انگیزه داوطلبان ورزشی در آینده به نحو مطلوبی شناسایی و تقویت شوند تا مشارکت بیشتر اقشار جامعه را فراهم سازد. در این میان، بهره‌مندی بیشتر از این خدمات، نیازمند سازمان‌دهی و سیاست‌گذاری آیندهنگر در حوزه ورزش هست. توسعۀ ورزش از طریق فعالیتهای داوطلبانه یکی از ویژگی‌هایی است که جامعۀ ایران درگذشته به آن توجه داشته است و هم‌اکنون نیز مسئولان بر آن تأکید می‌ورزند. مرور تاریخی نشان می‌دهد که از ابتدای شکل‌گیری رشته‌های ورزشی در ایران، چه در بعد قهرمانی و چه در حوزه ورزش همگانی داوطلب گرایی به‌صورت یک فرهنگ ارزشمند و امری رایج وجود داشته است. اما این فرهنگ ارزشمند، خصوصاً در ورزش، با توجه به ویژگی‌های زندگی امروزی در سایه قرارگرفته است و مطالعه‌ای اندک در جهت احیای آن در کشور صورت گرفته است(اندام و همکاران، 1391: 401). آنچه امروزه در بحث مدیریت داوطلبان می‌توان فهمید این است که جذب و حفظ داوطلبین به چالش بزرگی برای مسئولین تبدیل‌شده است(تسلیمی، 1389)؛ چرا‌که نیروهای داوطلبی باید به‌گونه‌ای متفاوت مدیریت شوند و آن‌ها بیش از کارکنان رسمی مستعد ترک ناگهانی سازمان به علت نارضایتی هستند. علت اصلی این استدلال، این است که داوطلبان مجبور نیستند پیش از اینکه تصمیم به ترک سازمان بگیرند شغل دیگری پیدا کنند(تیلور[12]، 2006: 229-251).
مطالعه پیشینه پژوهش نشان می‌دهد، تحقیقات درزمینهی انگیزه‌های داوطلبی در ورزش بامطالعه فارل[13] و همکاران (1998) وارد مرحله جدیدی شد. ازاین‌رو مطالعه آنان را اساس تحقیقات در حیطه انگیزه داوطلبان ورزشی میدانند. آن‌ها چهار عامل مؤثر هدفمندی، همبستگی، سنت‌های خارجی و تعهد را شناسایی کردند و از عامل هدفمندی به‌عنوان بااهمیت‌ترین عامل انگیزشی و از عامل تعهد به‌عنوان کم‌اهمیت‌ترین عامل نام بردند (کلاته سیفری، 1392). سوئرزی[14] و همکاران (2018) به بررسی تأثیر ظرفیت‌های سازمان‌های ورزشی بر مشارکت داوطلبانه می‌پردازند و ظرفیت‌های منابع انسانی، مالی و ساختاری را مؤثر بر مشارکت داوطلبانه میدانند.
کلاته سیفری و همکاران (1392) در ارتباط با تأثیر انگیزش بر حفظ داوطلبان در ورزش دانشجویی اظهار کردند که انگیزش با ضریب مسیر 4/. بر تمایل به ادامه همکاری داوطلبان اثرگذار است. حمیدی و همکاران (1392) در پژوهش خود با عنوان " بررسی ابعاد مدیریت داوطلبان ورزش همگانی" 8 بعد برنامه‌ریزی، جذب، انتخاب و گزینش، آشنایی، آموزش، قدرشناسی، حفظ و نگهداری و ارزیابی عملکرد را در مدیریت داوطلبان مؤثر دانستند. نورایی و همکاران (1388) در بحث انگیزه‌ها داوطلبان، عواملی مانند کسب تجربه، علاقه شخصی، آشنایی با نحوه برگزاری مسابقات، افزایش اعتمادبه‌نفس، مشارکت اجتماعی، علاقه به فعالیتهای مهیج، علاقه به کمک‌رسانی و مبانی ارزشی را شناسایی و مهم‌ترین دلایل حضور داوطلبان در المپیاد نهم، کسب تجربه، علاقه شخصی و آشنایی با مدیریت معرفی کرده‌اند.
حمیدی و همکاران (1394) در مقاله‌ای به شناسایی عوامل مؤثر برجذب داوطلبان در ورزش همگانی پرداخته و سه عامل اطلاع‌رسانی، شناسایی منابع و انگیزه‌های داوطلبان را جزو مهم‌ترین عوامل میدانند. پولادی ری‌شهری و همکاران (1392) به بررسی عوامل مؤثر برجذب و نگهداری گروههای داوطلبان پرداخته و تبلیغات افراد بانفوذ، تبلیغات خیابانی، حمایت سازمانی، انگیزه اجتماعی، ارتباط، رسانه، انگیزه درونی و تشویق مادی را جزو مهم‌ترین عوامل جذب میدانند. غفوری و همکاران (1391) در ارتباط با انگیزش و تعهد داوطلبان ورزشی رویدادهای ورزشی نتیجه گرفتند که بیشترین میزان انگیزش هدفمندی و کمترین میزان انگیزه به عامل مادی اختصاص داشت. لذا مدیران ورزشی برای ایجاد و اجرای هرچه بهتر استراتژی‌های جذب، حفظ و نگهداری نیروهای داوطلب باید به اولویت عوامل انگیزشی و تعهد سازمانی نیروهای داوطلب توجه ویژه‌ای داشته باشند و میزان ارتباط موجود بین عوامل را در طراحی فعالیتهای خود مدنظر قرار دهند.
از میان انواع سازمان‌ها، سازمان‌های ورزشی تفریحی نیاز بیشتری به حضور داوطلبان ورزشی داشته باشند، زیرا سازمان‌های ورزشی طیف بیشتری از مخاطبان را تحت پوشش خود دارند که ارائه خدمات ورزشی به آنان برای حفظ سلامت اجتماعی و فردی و افزایش کیفیت زندگی افراد جامعه اجتناب‌ناپذیر و ضروری است و نیازمند تعداد زیادی نیروی انسانی متعهد و منابع مالی زیادی است؛ بنابراین انتظار می‌رود مسئولین و مدیران سازمان‌های ورزش‌های تفریحی و همگانی به دنبال افزایش حضور داوطلبان ورزشی باشند. در این جهت پژوهش حاضر با طرح این سؤال که مهم‌ترین عوامل مؤثر بر انگیزه خدمات داوطلبانه ورزش همگانی و رویدادهای ورزشی محلی کدام‌اند؟، به دنبال ارائه پیشنهادهایی به مدیران سازمان‌های ورزشی است.
روش‌شناسی پژوهش
بر مبنای ادبیات پژوهشی و مطالعات صورت گرفته در این حوزه، از دو رویکرد کمی و کیفی در تحلیل استفاده‌شده است. با توجه به اینکه، " سازمان‌ها و هیئت‌های ورزشی " را بررسی می‌کند، مطالعه موردی به‌حساب می‌آید. روش گردآوری داده، توصیفی- پیمایشی است، در این تحقیق با استفاده از مستندات و مطالعات تطبیقی، بررسی ادبیات موضوع و همچنین نظرات کارشناسان و اساتید، با استفاده از تحلیل علی- لایهای، پرسشنامه‌ای شامل 50 سؤال تدوین و در اختیار داوطلبان ورزشی فعال قرار داده‌شده است. همچنین، جامعه آماری شامل داوطلبان ورزشی فعال خدمات داوطلبانه ورزش همگانی است که بر اساس آمار کمیته داوطلبان اداره کل ورزش و جوانان استان قزوین 303 نفر هستند. با توجه به ناهمگن بودن اعضای جامعه، طبق فرمول مورگان 169 نفر برای نمونه انتخاب شدند که با توجه به دسترس بودن نمونه درنهایت با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند در دسترس 100 نفر انتخاب شدند. از آماره‌های توصیفی نظیر میانگین، میانه، نما (مد)، انحراف معیار و نمودارها جهت بررسی توصیفی یافته‌های مطالعه استفاده شد. برای رتبه‌بندی و تعیین اولویت از آزمون فریدمن به‌وسیله نرم‌افزار SPSS استفاده شد.
در گام دوم، در خصوص تحلیل کیفی روندهای خدمات داوطلبانه ورزشی از روش تحلیل علّی- لایهای استفاده‌شده است. این روش یکی از موفق‌ترین روش‌ها و ابزارهای جدید در دسترس است و به‌طور وسیعی استفاده می‌شود زیرا این روش فرصت‌های زیادی را برای انعکاس، درک و تفکر جدید فراهم می‌نماید (قنبری، 1394: 29). ازنقطه‌نظر ترکیبی این روش تمایل به تأکید کم بر توسعه درونی فردی و تأکید زیاد بر عوامل فرهنگی دارد (اسلاتر[15]، 2008). این رویکرد لایهای منحصربه‌فرد به پژوهشگر اجازه می‌دهد تا در آینده تعمق کند و داستان‌های ناخودآگاهی که برای ایجاد حس واقعیت شکل یافته استفاده‌شده‌اند را شکافته و تحلیل نماید (هافمن[16]، 2012: 2).
مختصات کلی تحلیل علّی- لایهای به شرح زیر است (عنایت الله، 1388):
1) لایه لیتانی[17] یا مسأله عینی که ناظر بر عینی‌ترین و آشکارترین سطح آینده است و فهم آن نیاز به مهارت‌های تحلیلی خاصی ندارد. سطح لیتانی واقعیت‌هایی را که اغلب به‌وسیله اخبار یا سایر رسانه‌ها برای اهداف سیاسی و اغلب اغراق‌آمیز ارائه می‌شوند، شناسایی می‌کند. این واقعیت‌ها خالی از ارزش نیستند و چالش با آن‌ها سخت هست؛ زیرا آن‌ها به‌عنوان حقیقتی ارائه می‌شوند که متکی بر نظام، جهان‌بینی یا اسطوره هستند (قنبری، 1394: 30).
2) لایه علت‌های اجتماعی که ناظر بر عوامل اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و تاریخی است. داده‌ها و اطلاعات لیتانی در سطح دوم شرح داده می‌شوند و مورد پرسش قرار می‌گیرند. در این لایه تلاش می‌شود داده‌های کمی برحسب همبستگی متغیرها، رابط علیت، به‌کارگیری یک نظریه خاص و نقد سایر نظریات تفسیر شوند. در این لایه، نقش دولت و سایر کنشگران و خبرگان دانشگاهی پررنگ می‌شود.
3) لایه سوم ناظر بر فهم ساختار، جهان‌بینی و گفتمانی است که نه‌تنها پشتیبان دعاوی معرفتی مرتبط با آینده است بلکه به این دعاوی مشروعیت می‌بخشد و علت‌های اجتماعیِ به وجود آورنده مسأله عینی (لایه اول) را شکل می‌دهند. در این مرحله آینده‌پژوه می‌تواند گفتمان‌های مختلف شکل‌دهنده به آینده را کشف کند و نشان دهد که چگونه گفتمانی که ما برای فهم مسائل به کار می‌گیریم در پیکر‌بندی خود آن مسئله نقش دارد. در این لایه بنیان‌ها و متغیرهای مؤثر در شکل‌گیری مسأله عینی مورد پرسش واقع می‌شوند.
4) لایه چهارم که ناظر بر فهم اسطوره‌ها و استعاره‌هایی است که به شیوه‌ای ناخودآگاه به شکل‌گیری جهان‌بینی و گفتمان مسلطی که به وجود آورنده علت‌های اجتماعی و مسأله عینی شده است، کمک می‌کنند. در این لایه عمیق‌ترین روایت‌ها، طرح‌واره‌ها و تصاویر ذهنیِ شکل‌دهنده به آینده مورد کنکاش قرار می‌گیرند. این روایت‌ها، طرح‌واره‌ها و تصاویر نه در اندیشه بلکه در احساس افراد ریشه‌دارند (عنایت الله، 1388: 10).
بنابراین روش فوق یکی از روش‌های مناسب تحلیلی - کاربردی است که در تحلیل عوامل مؤثر مورداستفاده پژوهشگران قرار می‌گیرد. نقاط قوت این روش در فهم لایه‌های شکل‌دهنده به روند تحولات را به شرح زیر می‌توان برشمرد:
- توجه به ابعاد عینی و ذهنی شکل‌دهنده به روندهای خدمات داوطلبانه
- در این روش ارائه راهبردهای کوتاه‌مدت و بلندمدت برای حل مسئله موردتوجه است.
- روش علّی- لایهای به دنبال شناسایی عوامل شکل‌دهنده به روندهای مسئله است و نه پیش‌بینی رویدادها.
- توان این روش برای گذر از سطحی‌نگری در روش‌های متعارف
کولین روسو[18] عناصر مختلف در تحلیل لایه لایه علی را به شرح جدول زیر احصا نموده است (قنبری، 1394: 31).
جدول 1: عناصر لایه‌های تحلیل لایهای علت‌ها (قنبری، 1394: 31)
|
لایه اول |
لایه دوم |
لایه سوم |
لایه چهارم |
|
-روندهای کمی -مسائل -رویدادها -موضوعات -پیش‌فرض‌ها -پیش‌داوری -بدون پرسش |
-علل اجتماعی -تعبیر -تحلیل موردی -نقش مقامات -شرح‌های فنی -بدون پرسش |
-ساختار اجتماعی -زبانی -فرهنگی -گفتمان -فرض‌های عمیق‌تر -نحوه بازنگری مسئله -سناریوها -پرسش از مسئله |
-استعاره -اسطوره -داستان‌های عمیق -ناخودآگاه -احساس بخشیدن به جهان‌بینی -طرح پرسش -پرسش‌های معطوف به دگرگون‌سازی مسئله |
یافته‌های پژوهش
نتایج در دو بخش مکمل قابل‌طبقه‌بندی هست:
الف) بخش اول: طبق بررسی‌های به‌عمل‌آمده، عوامل مختلفی در خصوص انگیزه خدمات داوطلبانه ورزشیاران در سازمان‌های ورزشی شناسایی گردید. به‌طورکلی عوامل به دودسته اصلی، عوامل انگیزشی-درونی و عوامل ساختاری-سازمانی تقسیم‌بندی می‌شوند. عوامل انگیزشی-درونی عبارت‌اند از: ایجاد آرامش درونی، نیاز به کسب دوستی و روابط، پرستش و اعتقادات مذهبی، رشد و تأمین نیاز کسب موفقیت و برخورداری از وضعیت روحی و جسمی مطلوب‌تر. عوامل ساختاری- سازمانی عبارت‌اند از: رفتار سازمانی (مدیریت منابع انسانی، سیاست‌های سازمانی و ...)، رسانه‌ها و تبلیغات، ابزارهای تشویقی، مشارکت و کار تیمی و نقش دولت و مجلس. جدول زیر عوامل مؤثر برگرفته از مرور ادبیات پژوهشی را نشان می‌دهد.
جدول 2: عوامل مؤثر بر انگیزه خدمات داوطلبانه ورزش شهروندی
|
شاخص |
مؤلفه‌ها |
|
ایجاد آرامش درونی |
آیا داوطلبان ورزشی " خود پاداش‌دهنده خود " هستند؟ |
|
لذت از کمک به دیگران. |
|
|
شادی‌بخش بودن امور داوطلبانه ورزشی خودبه‌خود و بدون در نظر گرفتن نتیجه عمل. |
|
|
نیاز به کسب دوستی و روابط |
تلقی امور داوطلبانه ورزشی به‌عنوان سرمایه‌گذاری اجتماعی برای آینده. |
|
زمینه‌ساز بازسازی و حفظ مهارت‌های شغلی در امور داوطلبانه ورزشی. |
|
|
ارتباطات متعارف اجتماعی و آشنایی با اشخاص جدید به‌منظور دستیابی به مشاغل و امکان استخدام در موقعیت‌های مناسب در امور داوطلبانه ورزشی. |
|
|
برقراری ارتباط و آشنا شدن با مردم و یافتن دوستان جدید در امور داوطلبانه برایتان. |
|
|
برخورداری از وضعیت روحی و جسمی مطلوب‌تر |
آیا علت اساسی داوطلب ورزشی بودن شما رسیدن به ثمرات و فواید بیرونی است؟ |
|
برخورداری از وضعیت روحی مطلوب‌تر اشخاصی که داوطلبانه در امور ورزشی همکاری می‌کنند. |
|
|
تأثیر شرکت در فعالیت‌ها بر روی سلامتی جسمانی، برخورد با بیماری‌ها و افزایش طول عمر (جوان ماندن). |
|
|
تأثیر شرکت در فعالیتهای داوطلبانه ورزشی بر روی سلامتی روحی، مواجهه با تنهایی و انزوا و افسردگی و افزایش اعتمادبه‌نفس. |
|
|
برقراری رابطه دوستانه و صمیمانه با داوطلبان ورزشی. |
|
|
رشد و تأمین نیاز کسب موفقیت |
تحقق اهداف و آرزوهایتان در انجام امور داوطلبانه ورزشی. |
|
یادگیری مهارت‌های جدید پیشرفت‌های بیشتر و توانمندی بیشتر در همکاری در فعالیتهای داوطلبانه ورزشی. |
|
|
آموزش مهارت‌های موردنیاز داوطلبان ورزشی. |
|
|
استفاده از داوطلبان ورزشی در گروههای کاری متفاوت به‌منظور توسعه مهارت‌ها و گسترش سطح بینش آن‌ها. |
|
|
پرستش و اعتقادات مذهبی |
کسب رضایت خداوند و علاقه به خدا در انجام امور داوطلبانه ورزشی. |
|
تعلیمات اسلامی، آیات و احادیث اسلام در انجام امور داوطلبانه ورزشی. |
|
|
استفاده از احادیث روایات و دستورات مذهبی در خصوص ورزش همگانی و ورزش قهرمانی و...در نوشته‌های تبلیغاتی ورزشیاران برای جذب داوطلبان. |
|
|
رفتار سازمانی |
استفاده از افرادی با روابط عمومی بالا برای عضوگیری داوطلبان ورزشی. |
|
محیط و محل قرار گرفتن سازمان، فضای داخلی و دکوراسیون متناسب. |
|
|
نحوه پاسخگویی کارمندان سازمان به داوطلبان ورزشی و برقراری ارتباط مناسب با آن‌ها. |
|
|
نظرسنجی و استفاده از انتقادات وپیشنهادات داوطلبان ورزشی. |
|
|
انتشار مطالب و مقالات مربوط به سازمان و فعالیتهای داوطلبانه ورزشیاران در رسانه‌های مختلف مثل روزنامه، مجلات، رادیو، تلویزیون و... . |
|
|
گسترش مستمر پایگاه داده‌ها و اطلاعات سایت اینترنتی سازمان. |
|
|
کسب اطلاعات و توجه به نیازهای کاری، استعدادها، مهارت‌ها و توانایی‌ها و همچنین علائق داوطلبان در اوقات فراغت. |
|
|
ارزشیابی مستمر عملکرد داوطلبان ورزشی و تعیین میزان موفقیت و همکاری آن‌ها. |
|
|
جذب داوطلب از سایر ارگان‌های دولتی برای تعامل بین بخشی و ارگانی سازمان‌های ورزشی با سایر ادارات. |
|
|
کاهش هزینه‌های مالی از طریق استفاده از خدمات داوطلبانه. |
|
|
ابزارهای تشویقی |
معرفی داوطلبان ورزشی فعال در رسانه‌ها، به‌منظور تشویق سایرین و ایجاد رقابت در افراد در جهت همکاری. |
|
تشویق داوطلبان فعال ورزشی و تقدیر از خدمات برجسته آنان. |
|
|
تهیه کارت‌های داوطلبی ورزشیاران جهت استفاده از مزایای مختلف مانند تخفیف و... . |
|
|
اعطای درجه به داوطلبان پیشکسوت نسبت به داوطلبان تازه‌وارد. |
|
|
رسانه‌ها و تبلیغات |
چاپ و ارائه کارت‌های تبریک همراه با پیام داوطلبی، خبرنامه‌ها و بروشورها. |
|
تبلیغات و اطلاع‌رسانی در رویدادهای ورزشی و جشن‌های ملی، مذهبی و نمایشگاه‌ها. |
|
|
انتشار مطالب مربوط به فعالیتهای داوطلبانه ورزشیاران در نشریات منتشرشده توسط گروههای مردم‌نهاد، مدارس، اماکن مذهبی، دانشکده‌ها وادارات. |
|
|
ارائه اطلاعات در رابطه با مزیت و منفعت‌های ورزشیار شدن در پیام‌های عضوگیری. |
|
|
در نوشته‌ها عضوگیری، بروشورها، نشریات خبری و... از کلماتی که علاقه‌مندی و دل‌بستگی را شعله‌ور می‌کند استفاده شود. |
|
|
استفاده از رنگ‌ها و طرح‌های گرافیکی جذاب و زیبا در نوشته‌ها، بروشورها، پوسترها و طرح‌های تبلیغاتی. |
|
|
نقش دولت و مجلس |
وضع قوانین مربوط به حقوق داوطلبی و حمایت از فعالیتهای داوطلبانه ورزشیاران در مراجع قانون‌گذاری. |
|
وضع قوانین و دستورالعمل‌هایی به‌منظور پشتیبانی مالی داوطلبان ورزشی با مسائلی همچون کاهش هزینه حمل‌ونقل و ... . |
|
|
مشارکت و کار تیمی |
برگزاری جلسات تبادل اطلاعات و پرسش و پاسخ داوطلبانه ورزشی. |
|
احساس آزادی عمل داوطلب در کار تیم (در چهارچوب وظایف و اهداف سازمان‌های ورزشی). |
|
|
اعضاء گروه بتوانند آزادانه تعاملات منفی خود را بیان کنند، بدون اینکه از تلاقی آن ترس داشته باشند. |
|
|
علاقه به فعالیتهای مهیج. |
پس از بررسی پرسشنامه‌های گردآوری‌شده یافته‌های آماری زیر به دست آمد:
جدول3 : نتایج سؤالات جمعیت شناختی
|
|
سن پاسخ‌دهندگان |
||||||||||||
|
|
زیر 19 سال |
19 تا 24 سال |
25 تا 30 سال |
31 تا 40 سال |
40 سال به بالا |
|
|||||||
|
|
14 درصد |
48 درصد |
26 درصد |
10 درصد |
2 درصد |
|
|||||||
|
|
مدرک تحصیلی افراد نمونه |
||||||||||||
|
زیر دیپلم |
دیپلم |
فوق‌دیپلم |
کارشناسی |
کارشناسی ارشد |
دکتری |
||||||||
|
4 درصد |
50 درصد |
28 درصد |
15 درصد |
2 درصد |
1 درصد |
||||||||
|
|
سابقه خدمت در سازمان |
||||||||||||
|
|
1 تا 4 سال |
5 تا 9 سال |
9 سال به بالا |
||||||||||
|
|
50 درصد |
36 درصد |
14 درصد |
||||||||||
پس از بررسی پرسشنامه‌ها یافته‌های آماری زیر و رتبه بندی عوامل بر اساس آزمون فریدمن به دست آمد:
جدول4: نتایج آزمون فریدمن
|
عوامل انگیزشی |
رتبه |
عوامل ساختاری و سازمانی |
رتبه |
|
آرامش درونی |
1 |
رفتار سازمانی (مدیریت منابع انسانی، سیاست‌های سازمانی و ...) |
1 |
|
نیاز به کسب دوستی و روابط |
2 |
رسانه‌ها و تبلیغات |
2 |
|
پرستش و اعتقادات مذهبی |
3 |
ابزارهای تشویقی |
3 |
|
رشد و تأمین نیاز کسب موفقیت |
4 |
مشارکت و کار تیمی |
4 |
|
برخورداری از وضعیت روحی و جسمی |
5 |
نقش دولت و مجلس |
5 |
ب) بخش دوم: تحلیل روندهای مؤثر مطابق تحلیل علّی- لایهای
خدمات داوطلبانه یک پدیده اجتماعی–فرهنگی است که اهداف، دستاوردها و کارکردهای مشخص و توأم با چالش‌های ساختاری- اجرایی را تجربه نموده است. از سال 1306 با ساختاردهی ورزش در کشور و کسب تجارب بسیار در خصوص فعالیتهای داوطلبانه، کشور ثبات قدم در حفظ دستاوردها مشارکت اجتماعی را تجربه کرده است. در این قسمت تلاش می‌شود به این سؤال پاسخ داده شود که حسب وقوع رویدادها و روندهای گذشته و حال و نیز برآورد تحولات پیشرو، توسعه مشارکت در امور داوطلبانه ورزشی چگونه ارزیابی می‌شود و آینده‌های محتمل پیش روی سازمان‌های ورزشی در این عرصه کدامند؟ پاسخ به این سؤال برحسب روش CLA به شرح زیر است:
الف- در سطح مسأله عینی: سازمان‌های ورزشی با استعانت از سه مؤلفه مشارکت مردمی، علاقه عمومی به انجام فعالیتهای مهیج و خدمات داوطلبانه، در مقیاس ملی و بین‌المللی عمل نموده است. دستاوردهای خدمات داوطلبانه در چارچوب اهداف مشخص با رویکردی آرمان‌خواهانه همراه بوده و سطوح آشکار و قابل‌توجه این فعالیت محسوب می‌شود که در عوامل مؤثر بر انگیزه خدمات داوطلبانه پیرامون هر یک توضیح داده شد. همه آنچه در طی سال‌های فعالیت سازمان‌های ورزشی رخ‌داده است، مسائل عینی انگیزه خدمات داوطلبانه هست که به صور مختلف و در منابع متعددی (کتاب‌ها، عناوین خبری رسانه‌ها و ...) به ثبت و ضبط رسیده است مانند مشکلات پیش روی فعالیتهای داوطلبانه ورزشی، رفع آن‌ها و نیز کارآمدی آن‌ها در مدیریت و پیشگیری از وقوع بسیاری از معضلات اجتماعی. در این سطح مشکلی که سازمان‌های ورزشی با آن روبرو است ضعف سازمان‌دهی و روند نزولی به‌کارگیری خدمات داوطلبانه در جامعه است (پیله‌ور مؤخر و همکاران، 1397: 2-3). مدیران ارشد و کارمندان سازمان‌های ورزشی این موضوع را یک موضوع بیرونی میدانند و اعتقاددارند که این مسئله باید از طریق دولت حل شود، مثل افزایش بودجه مرتبط با این بخش (رمضانی نژاد و همکاران،1388). دولت می‌تواند از طریق وضع قوانینی مرتبط با حمایت از فعالیتهای داوطلبانه و همچنین پشتیبانی مالی داوطلبان ورزشی از طریق ایجاد مزایا برای آن‌ها مشکل را تا حد زیادی برطرف کند.
ب- در سطح عوامل اجتماعی: علل اجتماعی ایجاد مشکلات را می‌توان ناشی از ضعف تبلیغات و رسانه، نبود ابزارهای تشویقی برای داوطلبان و ضعف عوامل مدیریتی دانست. به‌طوری‌که ریشه بسیاری از چالش‌ها را باید در این سه حوزه بررسی نمود. همچنین عدم توجه علمی به ساختارها و شبکه‌های و توسعه سازمان‌های مردم‌نهاد ایرانی (NGOs) موردنیاز جهت انجام فعالیتهای داوطلبانه ورزشی با توجه به تغییرات اجتماعی و سرعت سریع تحولات فناوری اطلاعات از عوامل اجتماعی این پدیده هست. عدم وجود ساختار مدیریتی تعریف‌شده برای داوطلبان ورزشی یکی از علل ضعف مدیریت داوطلبان است که درنتیجه بی‌توجهی به فرهنگ‌سازی در این حوزه به وجود آمده است. راه‌حل‌های حاصل از این سطح تحلیل، به این صورت است که متخصصان و صاحب‌نظران، بررسی عوامل بازدارنده مشارکت داوطلبان در رویدادهای ورزشی، طراحی یک ساختار مدیریتی منسجم، حمایت و تشویق داوطلبان، هدایت و سازمان‌دهی مؤثر فعالیت‌ها، تشریح وظایف و آموزش این افراد را زمینهای برای افزایش انگیزه و حفظ داوطلبان میدانند. در حوزه تبلیغات و رسانه با توجه به اهمیت ترغیب اجتماع و عامه مردم برای انجام خدمات داوطلبانه اقداماتی از قبیل تبلیغات مناسب در جشنواره‌ها و مسابقات ورزشی، استفاده از فرم‌های تقاضای داوطلبی و تبلیغات مناسب و جذاب در رسانه‌های جمعی می‌تواند به وضعیت جذب داوطلبان ورزشی استان و درنهایت حفظ و نگهداری بهتر آن‌ها کمک نماید.
ج- در سطح جهان‌بینی و گفتمان فطرت پاک بشری، دین مبین اسلام و آموزه‌های باستانی ایران‌زمین، همگی بر تمایل و ریشه خدمات داوطلبانه تأکید دارد و دلایل تاریخی عمیقی که ناظر بر شکل‌گیری امور داوطلبانه ونیز تجربه طولانی‌مدت آن است ریشه در همین تفکرات و آموزه‌ها دارد. امروزه با توجه به ماهیت فکری و اعتقادی داوطلبان، ضرورت تقویت انگیزه‌های خدمات داوطلبانه تشدید شده است. با توجه به دو مؤلفه، ماهیت فکری و اعتقادی جوانان و ترکیب جمعیت جوان و متخصصین، در چشمانداز سازمان‌های ورزشی، انجام امور داوطلبانه تخصصی با مشارکت بالا قابل تصویرپردازی هست. در این میان مشارکت بانوان در امور داوطلبانه می‌تواند به‌عنوان یک‌روند کلیدی مدنظر قرار گیرد. در این سطح گفتمان‌های مختلف اعم از اقتصادی اجتماعی و فرهنگی بررسی شد و نشان داده شد که گفتمان‌های مسلط مسبب ظهور مسئله در این سطح، گرایش مردم به مادی‌گرایی و رواج این الگو در بین مردم با توجه به مشکلات اقتصادی و اجتماعی در جامعه است. برای حل این مسئله می‌توان از الگوی مبانی اسلامی برای تقویت مشارکت مردمی از طریق تعلیمات اسلامی، دستورات و روایات مذهبی و همچنین کار فرهنگی برای نشان دادن لذت کمک به دیگران و شادی‌بخش بودن فعالیتهای داوطلبانه است. راه‌حل کلی لزوم تفکر مجدد درباره ساختار خدمات داوطلبانه و تعاریف نوین " چشمانداز " برای این امر است.
د- در لایه اسطوره و استعاره: در این لایه تمرکز بر رویکردهایی است که ریشه در فرهنگ ایرانی - اسلامی دارد. درواقع، اسلام‌مدار بودن بافت امور داوطلبانه را به‌عنوان استعاره‌های پذیرفته‌شده و نهادینه‌شده در ناخودآگاه افراد حقیقی و حقوقی به‌عنوان اقشار علاقه‌مند به انجام فعالیتهای داوطلبانه است. موضوعات دیگر مطرح‌شده، مواردی هستند مانند اینکه " آیا خدمات داوطلبانه موجب تقویت حس انسان‌دوستی می‌شود یا صرفاً یک نوع فعالیت است؟" و " آیا باید خدمات داوطلبانه را بر اساس الگویی رسمی تعریف کرد یا اینکه راهی به‌سوی کمال و تعالی دانست؟" و غیره. در این مورد خاص مشخص شد که برای خدمات داوطلبانه در رویدادهای ورزشی چند استعاره می‌تواند کاربرد داشته باشد: "انسان‌دوستی "، " روابط دوستانه "، " عقل سالم در بدن سالم "، " هر کار خیری بی‌جواب نمی‌ماند " و "همه‌چیز پول نیست ".
بحث و نتیجه‌گیری
نهضت داوطلبی و خدمت‌رسانی به جامعه که از پدیده‌های دنیای معاصر است، ریشه در سنت‌های اجتماعی مردم سراسر جهان دارد. در کشور ما علی‌رغم اینکه مردم در بسیاری از رویدادهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی حضور داوطلبانه چشمگیری دارند، هنوز هیچ سازمانی مسئولیت مدیریت، جذب و حفظ داوطلبان را بر عهده ندارد. این امر در ورزش، به‌ویژه ورزش همگانی که طیف وسیعی از افراد را شامل می‌شود و غالباً با مشکل کمبود نیروی انسانی مواجه است، بسیار تجلی دارد. لذا در این بخش به بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر انگیزه ورزشیاران در حوزه ورزش همگانی پرداخته می‌شود.
عامل اول: رفتار سازمانی (مدیریت منابع انسانی، سیاست‌های سازمانی)
ازآنجاکه انسان‌ها برای ارضای نیازهای خاص خود (فیزیولوژیکی، امنیت و...) به فعالیتهای اجتماعی و گروهی می‌پیوندند، لذا فراتر از روحیات متفاوت افراد با یکدیگر، تمامی داوطلبین وجوه مشترکی از عضویت و فعالیت در گروه‌ها دارند؛ بنابراین توجه به انگیزه‌های مشترک انسانی، احترام به آن‌ها و برقراری رابطه مناسب از عوامل بسیار مؤثر بر انگیزه ورزشیاران سازمان هست.
همچنین، فرهنگ سازمان می‌بایست بر وفاداری، مفید بودن فرد برای گروه و تقدیر از افراد درستکار تأکید داشته باشد. با توجه به اهمیت فزاینده منابع انسانی در سازمان‌های داوطلبانه، لزوم توجه به نیازهای آن‌ها و مدیریت صحیح منابع انسانی از ضروریات هست (رمضانی نژاد، 1388). لذا نتایج و به دنبال آن راهبردهایی که از عامل اول در بعد سازمانی می‌توانیم به آن‌ها اشاره‌کنیم با نتایج پژوهشهای عابدینی و همکاران (1395) و رسولی و همکاران (1394) همسو است. عوامل مدیریتی در قالب دستورالعمل‌ها، نیروی انسانی، توانایی‌ها و مهارت‌های موردنیاز، جذب و به‌کارگیری و همچنین عوامل ساختاری و سازمان‌دهی مراکز داوطلبی، نظام یکپارچه ملی، دولت، مدارس و دانشگاه زمینه‌ساز انگیزشی در نیروهای داوطلبانه در رویدادهای ورزشی است. لذا راهبردهای ذیل می‌تواند در جهت توسعه نهضت ورزشیاری کشور مفید فایده باشد.
- تبیین دقیق وظایف، مسئولیت‌ها و کارهای داوطلبان.
- ارزشیابی مستمر عملکرد داوطلبان در گروههای کاری مختلف ورزشی به‌منظور توسعه مهارت‌ها و گسترش سطح بینش آن‌ها.
- فرهنگ سازمان می‌بایست به‌گونه‌ای باشد به عملکرد بیش از تعهد توجه داشته و پاداش‌های مناسب و شناسایی فردی در آن وجود داشته باشد.
- کنترل مستمر جریان انجام امور طبق برنامه تصویب‌شده و دستورهای صادره.
عامل دوم: رسانه‌ها و تبلیغات و ارتباطات
رسانه و تبلیغات امروزه به‌عنوان یک علم و تکنیک حیاتی برای جلب‌توجه ذینفعان و مخاطبان محسوب شده که با استفاده از یافته‌های روانشناسی، جامعه‌شناسی و هنر روزبه‌روز بر پیچیدگی و قدرت آن افزوده می‌شود. متخصصین ارتباطات، تبلیغات و بازاریابی می‌توانند با استفاده از فن‌های علمی بر ذهن و تفکر مخاطبان تأثیر بگذارند. بدین ترتیب که با ارائه پوسترها و برنامه‌های تبلیغاتی در رسانه‌های مختلف و با استفاده از عبارت و کلمات مناسب و ترکیبات گرافیکی زیبا و جذاب می‌توانند ذهن و باور مخاطب و داوطلب بالقوه را به سمت موضوع موردنظر سوق داده و متمرکز نمایند (رسولی و همکاران، 1395). نتایج پژوهش کلمن (1380) که با نتایج این پژوهش همسو است بیان می‌دارد که نقش اطلاعاتی رسانه‌ها، نقش محوری و حیاتی در توسعه جامعه دارد و به‌عنوان یکی از عوامل سه‌گانه قدرت در عصر حاضر مطرح می‌شود، به این دلیل که ظرفیت بالقوه آن یک شکل مهم سرمایه اجتماعی در بخش داوطلبین بوده و شالوده‌ای برای کنش اجتماعی است. لذا راهبردهای ذیل می‌تواند در جهت توسعه نهضت ورزشیاری کشور مفید فایده باشد.
- ارائه اطلاعات در رابطه با مزیت و منفعت‌های داوطلب شدن در پیام‌های عضوگیری.
- استفاده از احادیث، روایات و دستورات مذهبی در خصوص احسان، امدادرسانی و... در نوشته‌های تبلیغاتی.
- انتشار مطالب و مقالات مربوط به سازمان و فعالیتهای داوطلبانه در رسانه‌های مختلف مثل روزنامه، مجلات، رادیو، تلویزیون.
- گسترش مستمر پایگاه داده‌ها و اطلاعات سایت اینترنتی سازمان.
لازم به یادآوری است که سازمان داوطلبان سازمان‌های ورزشی می‌بایست از هر فرصتی برای اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی مردم از فعالیتهای داوطلبانه استفاده نماید.
عامل سوم: ابزارهای تشویقی
با توجه به ماهیت کارهای داوطلبانه و بشردوستانه بدیهی است که ارائه پاداش‌های بیرونی به همان شکلی که در سایر سازمان‌ها وجود دارد، در سازمان‌های ورزشی و سایر سازمان‌های بشردوستانه نمی‌تواند وجود داشته باشد. بااین‌حال، ارائه پاداش‌های بیرونی به شکلی دیگر و به میزان کمتر و خفیف‌تر جهت ایجاد رقابت و انگیزه در بین داوطلبان ضروری است. پاداش همگامی مؤثر است که شامل ویژگی‌هایی همچون اهمیت، انعطاف، فراوانی، آشکاری، توزیع منصفانه و هزینه مناسب باشد.
برقراری رابطه دوستانه و صمیمانه، تشویق، کسب رضایت ورزشیاران، مشورت با آن‌ها، استفاده از مزایای داوطلبی و شناخت علایق و استعداد‌های آن‌ها در اختیار گذاشتن فرصت‌های لازم برای ابراز وجودشان از عواملی است که بر انگیزه خدمات داوطلبان ورزشیاران مؤثر است (حمیدی، 1396). نتایج پژوهش در مؤلفه ابزارهای تشویقی با نتایج رهنورد و همکاران (1388) که بیان داشتند ابزارهای تشویقی در ابعاد انتشار مطالب مربوط به فعالیتهای داوطلبانه، تهیه کارت‌های داوطلبی جهت استفاده از مزایای مختلف مانند تخفیف، وضع قوانین مربوط به حقوق داوطلبی و حمایت از فعالیتهای داوطلبانه و قانون‌گذاری، وضع قوانین به‌منظور پشتیبانی مالی، به‌عنوان مهم‌ترین عوامل ازنظر رتبه در جذب و نگهداری گروههای مردمی داوطلبان بوده و همسو است. راهبردهای پیشنهادی عبارت‌اند از:
- تهیه کارت‌های داوطلبی جهت استفاده از مزایای مختلف مانند تخفیف و...
- وضع قوانین مربوط به حقوق داوطلبی و حمایت از فعالیتهای داوطلبانه در مراجع قانون‌گذاری.
- معرفی ورزشیاران فعال در رسانه‌ها، به‌منظور تشویق سایرین و ایجاد رقابت در افراد جهت همکاری.
عامل چهارم: مشارکت و کار تیمی
مشارکت و کار تیمی یکی از مهم‌ترین مقوله‌های انگیزشی در سازمان‌های غیردولتی و داوطلبانه است. احساس آزادی عمل و بیان در ارائه انتقادات و پیشنهاد‌ها و ابراز عقاید و کار تیمی به افراد این باور را می‌بخشد که همچنانکه آن‌ها وظایف و مسئولیت‌های خاصی را در قبال گروه بر عهده‌دارند، به‌عنوان یک عضو از فرصت و حق رأی مساوی، مشارکت در تصمیم‌گیری و هدف‌گذاری‌های گروه نیز برخوردارند که همسو با نتایج پژوهش رمضانی نژاد و همکاران (1388) است که بیان داشتند ورزشیاران فعال نگاه غایت گرایانه به مشارکت دارند و جلسات گروهی را عامل مهمی برای غلبه بر احساس بی‌قدرتی میدانند. همچنین مشارکت گسترده خود را به‌عنوان وظیفه تلقی کرده و انگیزه داوطلبی خود را در جهت ارضای نیازهای درونی خویش میدانند، لذا نیاز به روشی برای آموزش و آگاهی داوطلبان برای حضور و مشارکت در اتخاذ تصمیمات و درعین‌حال سهیم شدن در مسئولیت است.
راهبرد‌ها:
- داوطلب در کار با تیم، احساس آزادی عمل داشته باشد.
- اعضاء گروه بتوانند آزادانه نظرات و تعاملات منفی خود را بیان کنند، بدون اینکه از تلافی آن ترس داشته باشند.
- فرصت‌های مشارکت در هدف‌گذاری‌ها، وجود داشته باشد.
- امکان مشارکت در تعیین شیوه و رویه‌های انجام کارها وجود داشته باشد.
عامل پنجم: نقش دولت و مجلس
قوانین و خط‌مشی‌های مربوط به بهبود فعالیتهای داوطلبانه، با تعیین و حمایت از حوزه‌های زیر بر انگیزه داوطلبین ورزشی مؤثر خواهند بود. از نتایج پژوهش قاسمی و همکاران (1396: 278) می‌توان پی برد که اقدامات قانون‌گذاران در قائل نمودن به مسئولیت مدنی دولت در برابر نیروهای داوطلب چه در مواقع اضطراری و چه در شرایط عادی می‌تواند انگیزه ورزشیاران را مضاعف نماید. راهبردهای این بخش می‌تواند:
- کمک‌رسانی مالی، لجستیکی و فنی به سازمان داوطلبی، ازجمله موارد ارائه خدمات آموزشی و اطلاع‌رسانی.
- مشارکت داوطلبان در طرح‌های درمانی و خدمات رفاهی عمومی.
- فعالیتهای تبلیغاتی و آموزشی در خصوص اصول و مزایای داوطلبی.
- توسعه مطالعه و بررسی فعالیتهای داوطلبانه با ایجاد ساختارهای ملی برای تعیین محدوده مشارکت‌های داوطلبانه (بخصوص داوطلبان ورزشی).
عامل ششم: ایجاد آرامش درونی
آرامش درونی نقش مشخص و بارزی در انگیزه فرد در انجام فعالیتهای داوطلبانه دارد. از دیدگاه ارسطو خوشبختی واقعی در گرو کمک به دیگران و بالا بردن فضایل اخلاقی و حس نوع‌دوستی و کمک به بشریت تعریف‌شده است. در قرآن کریم، به جهت اهمیت داشتن احسان در روابط اجتماعی، ۱۹۴ بار در آیات متعدد به موضوع احسان و مشتقات آن اشاره‌شده است به‌عنوان‌مثال در سوره النحل / آیه ۹۰ آمده است: همانا خداوند (مردم را) به عدل و احسان و دادن (حق) خویشاوندان، فرمان می‌دهد. همچنین، نتایج پژوهشهای اندیشمندان عصر حاضر نظرات همسویی را با نتایج این پژوهش به همراه دارد، به‌عنوان نمونه، بنیان‌گذار اقتصاد مدرن، آدام اسمیت، می‌گوید: جهت رسیدن به خوشبختی باید نخست در اندیشه خوشبخت کردن دیگران باشیم، به دیگر سخن ما هرگز به خوشبختی دست نمی‌یابیم مگر آنکه در جهت خوشبخت سازی دیگران گام برداریم؛ که این نشان‌دهنده اهمیت بالای ایجاد آرامش درونی و بالا بردن فضایل اخلاقی هست. اسدی و همکاران (1395) به نقل از ریگمن[19] (2016) اظهار می‌دارند که انگیزه کمک به دیگران آرامش درونی را برای داوطلبین ورزشی به ارمغان می‌آورد. همچنین دوپاکو و ناو[20] (2013) به این نتیجه رسید که انگیزه‌های اجتماعی و حمایتی از مهم‌ترین انگیزه‌های داوطلبین در رویدادهای ورزشی است.
عامل هفتم: نیاز به کسب دوستی و روابط
برخی باهدف برقراری ارتباط، آشنا شدن با مردم، یافتن دوستان جدید و بالا بردن حس تعلق[21] دست به فعالیتهای داوطلبانه می‌زنند؛ همان‌طور که حمیدی (1396) بیان می‌کند، محرک‌های عاطفی: تابعی از روابط درونی مثل منزلت اجتماعی و توسعه دوستی است. ارتباط و تعامل با دیگران به‌طورکلی یک بنای جدی و اساسی در زندگی هست، آن‌گونه که اگر بهترین امکانات در اختیار آدمی قرار گیرد ولی از ملاقات با جامعه محروم باشد، به‌هیچ‌وجه احساس رضایتمندی نخواهد نمود. ازاین‌رو هراندازه انسان در تعامل عاطفی و انسان دوستانه بیشتری باشد، احساس مثبت‌تری نسبت به خود و زندگی اطراف خود خواهد داشت.
به‌عبارت‌دیگر، بر اساس این نیاز تمایل به کسب دوستی، حمایت دیگران و ایجاد روابط صمیمی با آن‌ها، افراد تمایل دارند که موردپذیرش دیگران واقع شوند و در شرایطی که تعاون حاکم است و روحیه همکاری و تفاهم وجود دارد به کار اشتغال داشته باشند.
عامل هشتم: پرستش و اعتقادات مذهبی
انگیزه مذهبی، پتانسیلی عظیم برای افکار و خدمات انسان دوستانه است و بی‌توجهی به این باورها محرومیتی بزرگ برای اشاعه افکار و اصول خدمات داوطلبانه محسوب می‌گردد. بشردوستی و ارائه خدمات انسان دوستانه، جزء عصاره و رسالت مشترک دعوت همه انبیای توحیدی و سفارش همه اولیای بزرگ الهی است. در اسلام به مسئله همیاری و کمک‌رسانی توجه بسیاری شده و راه‌هایی نیز برای این امر در نظر گرفته‌شده که انفاق و صدقه یکی از این موارد است (حامد نیا، 1392). همسویی نتایج پژوهش با پژوهش امام وردی و همکاران (1397) وجود دارد که بیان می‌کند هوش معنوی می‌تواند از طریق تقویت مؤلفه‌های هویت، احتمال عجین شدن کاری داوطلبان ورزشی را بیشتر کند و همین امر اهمیت اعتقادات مذهبی را دوچندان می‌کند. همه انسان‌ها تحت تأثیر جاذبه‌هاى معنوى، حرکت‌ها و تلاش‌هایى انجام مى‌دهند، حرکت‌هایى که بر اساس این عامل به وجود آید داراى برتری‌هاى بسیارى است که ازجمله مى‌توان به دوام و پایدارى آن اشاره کرد. با در نظر گرفتن دیدگاه اسلام پیرامون نقش عبادت، به‌طورکلی و نقش امور خیریه و داوطلبانه به‌طور خاص، به‌خوبی درمی‌یابیم که هدف از توصیه‌های مکرر و مؤکّد در اسلام، آشناسازی بشر با یکی از مهم‌ترین راه‌های دستیابی به خوشبختی است (مصباح موسوی، 1375).
عامل نهم: رشد و تأمین نیاز کسب موفقیت
این عوامل شامل یادگیری واقعی مهارت‌های جدید همراه با پیشرفت‌ها، توانمندی و ظرفیت بیشتر، موجب رشد داوطلبان می‌گردد. همچنین این عامل شامل رضایتمندی کامل داوطلبان ورزشی از فعالیت‌ها، حل مسئله و کسب نتایج مفید از اجرای تلاش‌ها می‌گردد. از طرفی بر اساس نتایج پژوهش فیضی و همکاران (1396) که همسو با پژوهش حاضر است، هوش فرهنگی شناختی و فراشناختی، انگیزش هوش معنوی و درنهایت رفتار هوش معنوی، انگیزه توفیق طلبی ورزشکاران را رقم می‌زند. اساسی‌ترین روش جهت ارتقای بهره‌وری نیروی انسانی و بهبود نگرش و رفتار آن‌ها آموزش هست. جهت اثربخشی آموزش می‌بایست مراحل چهارگانه فرآیند آموزش شامل: نیازسنجی آموزشی، برنامه‌ریزی آموزشی، اجرای آموزشی و ارزیابی آموزشی با دقت تمام اجرا گردد. در این جهت می‌توان به این موارد اشاره کرد: 1. وظایف محوله چالشی‌تر و انگیزشی‌تر باشد. 2. انجام وظایف ورزشیاران و موفقیت‌هایشان موردتوجه افراد خارج از سازمان قرار گیرد.
عامل دهم: برخورداری از وضعیت روحی و جسمی مطلوب‌تر
طبق یافته‌های روانشناسان، افرادی که شانس انجام خدمات اجتماعی داوطلبانه داشته‌‌اند، از روحیه شاد و سرزنده‌تری برخوردار بوده‌اند. درواقع، داوطلبی در امور خیریه و خوشبختی دارای رابطه دوسویه هستند و هرکدام دیگری را تقویت می‌نماید. از دیدگاه میر و استوتزر[22] رابطه بین داوطلبی و خوشبختی، امری علمی و قابل‌اثبات است. آنچه قطعیت دارد آن است که اشخاصی که داوطلب همکاری در امور خیریه هستند، از وضعیت روحی مطلوب‌تری برخوردار بوده و آن‌ها بالاتر از کسانی هستند که تنها به خود می‌اندیشند و از همکاری در امور خیریه پرهیز می‌نمایند (میر و استوتزر، 2008). بر اساس تحقیقاتی که در کانادا در استان انتاریو صورت گرفته است، خدمات داوطلبانه نه‌تنها موجب افزایش[23]SWB و اعتمادبه‌نفس می‌شود، بلکه موجب کاهش انزوا و تنهایی پائین آوردن فشارخون و بهبود سیستم ایمنی در بدن می‌شود، همچنین بزرگسالانی که به کار داوطلبی اشتغال دارند از نرخ مرگ‌ومیر پایین‌تری برخوردارند (استپتوئه[24]، 2019).
به‌طور خلاصه، نتایج پژوهش نشان می‌دهد عوامل مؤثر بر انگیزه خدمات داوطلبانه ورزشی در دو بعد ساختاری و انگیزشی قابل‌بررسی است که پس از شناسایی و دسته‌بندی این عوامل در 4 سطح توسط روش تحلیل لایهای علت‌ها، درنهایت پنج عامل انگیزشی- درونی به ترتیب ایجاد آرامش درونی، نیاز به کسب دوستی و روابط، پرستش و اعتقادات مذهبی، رشد و تأمین نیاز کسب موفقیت و برخورداری از وضعیت روحی و جسمی مطلوب‌تر اولویت‌بندی شدند و پنج عامل ساختاری و سازمانی (بیرونی) به ترتیب رفتار سازمانی، رسانه‌ها و تبلیغات، ابزارهای تشویقی، مشارکت و کار تیمی و نقش دولت و مجلس اولویت‌بندی شدند. همچنین در مقایسه‌ای که بین عوامل درونی و بیرونی انجام شد، درمجموع میزان تأثیر عوامل بیرونی بیشتر از عوامل درونی است. برای هرکدام از شاخص‌های ارائه‌شده راهبرد متناظر ارائه شد.
منابع
- اسدی نیا، احمد؛ رمضانی نژاد، رحیم و اسدی نیا، ابوالفضل. (1395). «انگیزه‌های داوطلبی دانشجویان تربیت‌بدنی در رویدادهای علمی- ورزشی». مدیریت منابع انسانی در ورزش. 3(1)، صص 13-23.
- امام وردی، شهربانو؛ اندام، رضا و باقری، هادی. (1397). «نقش هوش معنوی و سبک‌های هویت در عجین شدن کار داوطلبان ورزشی». دو فصلنامه پژوهش در مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی. سال 8، شماره 16.
- اندام، رضا؛ همتی نژاد، مهر علی؛ حمیدی، مهرزاد؛ رمضانی نژاد، رحیم و کاظم نژاد، انوشیروان (1391). «بررسی انگیزه‌های داوطلبی در ورزش». فصلنامه المپیک. شماره 3 (پیاپی 74)، صص 401-611.
- پیله‌ور مؤخر، الهام؛ حمیدی، مهرزاد؛ هنری، حبیب و خبیری، محمد. (1397). طراحی و تبیین مدل داوطلبی در ورزش دانش‌آموزی ایران. مدیریت منابع انسانی در ورزش, 6(1), 1-15.
- تسلیمی، زهرا (1389)، نقش نهضت داوطلبی در توسعه ورزش شهروندی تهران ،دومین همایش ملی توسعه ورزش شـهروندی، تهران ،دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ،8و 9 خرداد .
- حامد نیا، رسول(1392). ورزش و ورزشکار از دیدگاه اسلام، معرفت، سال بیست و دوم، شماره186.
- حمیدی، مهرزاد ؛ تسلیمی، زهرا ؛ اندام، رضا (۱۳۹۴). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر برجذب داوطلبان در ورزش همگانی، دو فصلنامه پژوهش در مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی، ۵(۱۰)، ۴۷-۵۵.
- حمیدی، مهرزاد.(1396). مدیریت و طرز اجرای مسابقات ورزشی. تهران: بامداد کتاب
- حمیدی، مهرزاد، اندام، رضا؛ تسلیمی، زهرا(1392). بررسی ابعاد مدیریت داوطلبان ورزش همگانی، پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی، دوره2، شماره2.
- خوش فر، غلامرضا؛ میرزا خانی، شهربانو (1395). بررسی رابطه بین شاخص‌های سرمایه اجتماعی با سطح توسعه‌یافتگی (موردمطالعه: شهرستان‌های استان گلستان در سال های ۱۳۸۵- ۱۳۹۰) ; ۲ (۳) :۱-.۲۵
- رسولی، مهدی،هادوی، سیده فریده؛ ساعتچیان، وحید (1395). تدوین الگوی مدیریت نظام داوطلبی ورزش ایران، فصلنامه مطالعات مدیریت ورزش، شماره2.
- رمضانی نژاد، رؤیا؛ علاءالدینی، پویا (1388). عوامل مؤثر در میزان مشارکت داوطلبان جمعیت هلال‌احمر، فصلنامه امداد و نجات، دوره 1، شماره1.
- رهنورد، فرج اله؛ علمداری، شهرام؛ صادقی نیک‌پی، ناهید (1388)، شناسایی عوامل مؤثر برجذب و نگهداری گروههای مردمی داوطلب ارائه خدمات داوطلبانه در جمعیت هلال‌احمر، فصلنامه امداد و نجات، دوره1، پیاپی 20.
- عابدینی, نجمه و سعید آیباغی اصفهانی (۱۳۹۵)، تأثیر مدیریت ارتباط با مشتری بر وفاداری برند، اولین همایش بین المللی پژوهشهای نوین در مطالعات مدیریت، شیراز، موسسه عالی علوم و فناوری خوارزمی.
- عنایت اله، سهیل (1388). تحلیل لایه لایهای علت‌ها: نظریه و موردکاوی‌های یک روش شناسی یکپارچه و متحول ساز آینده پژوهی (مجموعه مقالات).، ترجمه مسعود منزوی، مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، جلد اول و دوم
- غفوری، فرزاد؛ اندام، رضا؛ منتظری، امیر؛ سیفی، سمیرا(1391). انگیزش و تعهد داوطلبان رویداد ورزشی، پژوهشهای مدیریت ورزشی و علوم حرکتی، سال دوم، شماره3.
- غفوری, فرزاد, معمارزاده, محمد سعید, علوی, سلمان. (1398). تعیین سهم و نقش دستگاههای اجرایی در توسعه ورزش همگانی. فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی, 8(1), 11-
- فیضی، سمیرا؛ منتظری، امیر؛ حمیدیف مهرزاد؛ اندام، رضا؛(1396). تحلیل رابطه هوش فرهنگی و انگیزه توفیق طلبی داوطلبان رویدادهای ورزشی، پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی، سال ششم، شماره1.
- قاسمی, جعفر, نجابت خواه, مرتضی, فقیه لاریجانی, فرهنگ. (1396). وضعیت حقوقی همکاران داوطلب اداره در نظام حقوقی ایران. مطالعات حقوقی, 9(3), 249-278.
- قنبری, علیاله. (1394). بررسی موضوع مهاجرت به تهران با استفاده از روش تحلیل لایه لایه علّی. آینده پژوهی مدیریت, 26(شماره 1 (پیاپی 102)), 27-40.
- کلاته سیفری، معصومه؛ کوزه چیان،هاشم؛ احسانی، محمد؛ حسینی، سید یعقوب(1392). تأثیر انگیزش بر حفظ داوطلبان در ورزش دانشجویی، پژوهش نامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی، سال نهم، شماره18.
- کلمن،جیمز (1380) . بنیادهای نظریه اجتماعی،ترجمه منوچهرصبوری،تهران: نشرنی.
- محرم زاده، مهرداد، افروزه، محمد صادق(1387). بررسی عوامل انگیزشی نیروهای داوطلبی در ورزش دانشگاهی، نشریه پژوهش در علوم ورزشی،19.
- مصباح موسوی، سید محمد کاظم(1375). بررسی تئوری عصریت معرفت دینی، مجله کیهان فرهنگی، شماره 130.
- نورایی، طهمورث، حسینی، اقدس؛ ضیغم پور، الهه؛ قهرمان تبریزی، کوروش(1388). بررسی انگیزه‌ها و دلایل حضور داوطلبان در نهمین المپیاد ورزشی دانشگاه‌های سراسر کشور. پژوهش نامه علوم ورزشی، سال پنجم، شماره دهم.
- Adam Smith. (1790). The theory of moral sentiments. London: A.millar, sixth edition (first published: 1759).
- Andam, R. (2009). The survey motivation & barriers factors in universities’ sport agents. Ph. D dissertation. Gilan University.
- Cuskelly, G. (2004). Volunteer retention in community sport organizations. European Sport Management Quarterly, 4(3), 59-76.
- Do paco, A., & Nave, A. C. (2013). Corporate volunteering: A case study centered on the motivations, satisfaction and happiness of company employees Employee. Relations, 35(5), 547-559.
- El Nasser, H. (1997). Overworked, overstressed: Who has time to volunteer? USA Today, pp. 01.A.
- Farrell, J.M., Johnston, M.E., & Twynam, D.G. (1998). Volunteer Motivation, Satisfaction, and Management at an Elite Sporting Competition, Journal of Sport Management, 12,288-300.
- Flennert, M., König, H. H., & Hajek, A. (2019). The association between voluntary work and health care use among older adults in Germany. BMC health services research, 19(1), 39.
- Gillespie, D. F., & King, A. E. (1985). Demographic understanding of volunteerism. J. Soc. & Soc. Welfare, 12, 798.
- Hadavi, F. (2013). Benchmarking on macro management of sport volunteers in Iran and selected countries. Sport management studies 5 (21): 13-36. (Persian.
- Han, K. (2007). Motivation and commitment of volunteer in a marathon running event. The Florida state university.
- Hidalgo, M. C., & Moreno, P. (2009). Organizational socialization of volunteers: The effect on their intention to remain. Journal of Community Psychology, 37(5), 594-601.
- Hoffman, J. (2012). Unpacking images of China using causal layered analysis. Journal of Futures Studies, 16(3), 1-24.
- Inayatullah, S. (2008). Six pillars: futures thinking for transforming. Foresight.
- Meier, S., & Stutzer, A. (2008). Is volunteering rewarding in itself?. Economica, 75(297), 3959. Susan J. Ellis, The Volunteer Recruitment (and Membership Development), Energize, Inc; 3 edition, 2004.
- Pamela, W. (2017). Volunteerism and volunteer management in sport. Journal of Sport Management Review, 20(4), 325-37.
- Swierzy, P., Wicker, P., & Breuer, C. (2018). The impact of organizational capacity on voluntary engagement in sports clubs: A multi-level analysis. Sport Management Review, 21(3), 307-320.
- Slaughter, R. A. (2008). What difference does ‘integral’make?. Futures, 40(2), 120-137.
- Steptoe, A. (2019). “Happiness and health”. Annual review of public health, 40, 339-359.
- Taylor, T. (2006). “Exploring Human Resource Management Practices in Nonprofit Sport Organizations”. Sport Management Journal, 9(3), 229-251.
- Van Den Berg, L., Cuskelly, G., & Auld, C. (2015). “A comparative study between Australian and South African university sport students' volunteer motives and constraints: sport management and governance”. African Journal for Physical Health Education, Recreation and Dance, 21(Supplement 1), 127-141.
- Wilson, J. (2000). “Volunteering”. Annual Review of Sociology, 26, 215-240.
)