تدوین مدل ارتباطی بین جهت­ گیری راهبردی و نوآوری سازمانی با گرایش کارآفرینی در وزارت ورزش و جوانان ایران

مجید ورمقانی[1]

 غلامرضا شعبانی بهار[2]

 معصومه مجیدی­ پرست[3]

 نصراله عرفانی[4]

10.22034/SSYS.2022.1085.1762

تاریخ دریافت مقاله: 22/3/1399

                                                                                 تاریخ پذیرش مقاله:17/4/1399

مقدمه

در دهه ­های اخیر، تغییر و تحولات در زمینه رقابت روزافزون و عدم ­اطمینان شرایط محیطی باعث شده است که سازمان­ های بزرگی که تغییرات اندکی در روش و ساختارهای خود می­دهند، نتوانند با سازمان­های کوچک که از انعطاف ­پذیری[5]، سرعت و نوآوری[6] بالاتری برخوردار هستند، رقابت کنند. جامعه برای سازمان­هایی که کارآفرینی[7] را ترغیب و استعدادهای افراد را شکوفا کند، اهمیت زیادی قائل است. امروزه سازمان­ها به طور فزاینده­ای در موقعیت­هایی قرار می­گیرند که گرایش به سمت فعالیت­ های کارآفرینانه برای آنها امری ضروری است (برنداستاتر[8]،2011: 225). سازمان­هایی که می­خواهند به طور موفق کارآفرینی سازمانی[9] را انجام دهند، نیاز به یک گرایش کارآفرینانه[10] دارند. نیاز سازمان­ها به عمل کارآفرینانه نشأت گرفته از این عامل است که آنها به طور فزاینده­ای در یک محیط پویا و پیچیده فعالیت می­کنند که دارای ویژگی­های سریع، اساسی و ناپیوسته است که نشان­دهنده تمایل کارکنان به عمل کارآفرینانه است (فینی [11]و همکاران،2012: 409).

گرایش کارآفرینانه در مورد روش­های راهبردی و سبک­ های اتخاذ شده سازمان­ها در فعالیت­ های کسب­ وکار و در کل درگیری سازمان در فعالیت­های کارآفرینانه است (کاتونن[12] و همکاران، 2015: 668). پژوهشگران نیز بر نقش کارآفرینی به عنوان عامل کلیدی بهبود عملکرد اقتصادی سازمان­ها تأکید کرده ­اند. با وجود این که بسیاری از محققان به بررسی اثر مستقیم متغیرهای محیط خارجی بر گرایش کارآفرینانه سازمان­ها اشاره کرده ­اند، همچنان عوامل بسیاری هستند که می­توان در این زمینه مورد بررسی قرار داد. متغیرهایی از قبیل جهت­گیری راهبردی[13] و نوآوری سازمانی[14] ازجمله این عوامل می­باشند.

در بین دارایی ­های نامحسوس و متفاوت که سازمان­ها مالک آنها هستند، جهت ­گیری راهبردی از مهمترین منابع به شمار می­ آید، زیرا به­طور عمیقی در فعالیت­های روزانه و یکنواخت سازمان عجین گردیده است و به همین دلیل برای رقبا کپی­ بردرای از آنها مشکل می­باشد. در نتیجه جهت­ گیری ­های راهبردی سازمان می­تواند باعث افزایش مزیت رقابتی پایدار و عملکرد و کارآفرینی برتر سازمان نیز گردد (راچ و فریز[15]،2007: 781). جهت ­گیری­ های راهبردی اصولی هستند، که بر بازاریابی و تدوین راهبرد سازمان تأثیر می­گذارند. آنها دستورالعمل­ های راهبردی اجرا شده به وسیله یک سازمان را انعکاس می­دهند که به رفتارهای صحیح برای عملکرد بهتر منجر می­شود (تئودوسیو و همکاران^[16]،2012). جهت ­گیری راهبردی به شیوه­ای که یک سازمان خود را با محیط بیرونی تطبیق می­دهد، اشاره دارد (تان و سوسا^[17]،2015: 423)

نوآوری به عنوان عامل مهم توانمندسازی سازمان­ها در ایجاد ارزش و حفظ مزیت رقابتی در محیط بسیار پیچیده و به سرعت در حال تغییر شناخته شده است. نوآوری عامل کلیدی موفقیت یا شکست سازمان­ها در عرصه رقابت و منبع اصلی مزیت رقابتی تلقی می­شود. همچنین فرایندی است که از طریق توسعه روش­های جدید داد و ستد و ایجاد راه­کارها، راه­حل­ها، محصولات و خدمات، ارزش افزوده و درجه­ای از تازگی را برای سازمان، عرضه­کنندگان و مشتریان فراهم می­آورد. بنابراین سازمان­ها برای دستیابی به عملکرد بالا و رقابت با رقبا و زنده ماندن باید از نوآوری استفاده کنند و به نوآوری به عنوان یک راهبرد ضروری نگاه کنند و ضمن تغییر و تحولات محیطی شاخص­های سازمانی تاثیرپذیر از نوآوری سازمانی را شناسایی کنند و به این تغیرات مناسب ترین پاسخ را بدهند (جایانی و هوی[18]،2018: 51).

سازمان­های ورزشی عصر حاضر در معرض تغییرات ناپیوسته قرار دارند و ارتباط و تعامل این سازمان­ها با عوامل مختلفی چون دولت، بخش خصوصی، حامیان مالی و سایر سازمان­های ورزشی ملی و بین­المللی و مهم­تر از همه عوامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، همگی دست­به­دست هم داده­اند تا محیطی پرتلاطم را برای این سازمان­ها ایجاد نمایند (کلانی،1390). اخیراً مسائل مربوط به گرایش کارآفرینی و راهبردی در سازمان­ها از جمله نهادهای ورزشی از اهمیت خاصی برخودار شده­اند. از این رو، ضروری است تا این سازمان­ها با حفظ جایگاه و موفقیت در رسالت سازمانی خود از راه متغیرهای اثرگذار برکارآفرینی سبب ایجاد اشتغال و توسعه کارآفرینی در حوزه ورزش و سازمان­های ورزشی شوند. به عنوان مثال، نتایج پژوهشی با عنوان «نقش ابعاد کارآفرینی بر عملکرد مدیران ادارات ورزش و جوانان» نشان داد که بین کارآفرینی سازمانی و مؤلفه­های آن با عملکرد سازمانی ارتباط معنادار وجود دارد. بنابراین می­توان گفت که با افزایش کارآفرینی سازمانی میزان عملکرد سازمانی نیز افزایش پیدا می­کند (کلانی و همکاران، 1395: 222).

ورزش در کشور ما در حال تحول و رو به توسعه است که این امر می­تواند زمینه­های مناسبی را برای فعالیت­های کارآفرینانه ایجاد کند (یدالهی فارسی و همکاران، 1390: 119). حجم وسیع تبادلات مالی در صنعت ورزش، تغییر شیوه زندگی و وقت­های فراغت مردم، رویدادهای رو به گسترش ملی، منطقه­ای، قاره­ای، جهانی، ورزش حرفه­ای و قهرمانی و غیره همه فرصت­های بی­شماری را در اختیار کارآفرینان ورزشی قرار می­دهند (هیچمن و همکاران^[19]، 2005: 151 ). هنگامی که کارآفرین به دنبال فرصت­های جدید با توجه به منابع محدود می­باشد، باید از رویکرد نوآورانه در مواجهه با این عدم اطمینان محیط استفاده کند.  با توجه به توسعه و گستردگی بازار ورزش و حجم بالای تبادلات در این حوزه، نیاز به بازاریابی و برنامه راهبردی در زمینه صنعت ورزش بیش از بیش خودنمایی می­کند. گرایش راهبردی و کارآفرینی در سال­های گذشته اهمیت به سزایی برای سازمان­ها و مؤسسات پیدا کرده­اند. این متغیرها در بحث راهبردی و آینده سازمان به حدی اهمیت یافته­اند که آنها را به عنوان یکی از اجزای مهم سازمان­ها و مؤسسات ورزشی می­توان به شمار آورد و این اهمیت به صورت فزاینده­ای در حال افزایش است. گرایش راهبردی و به­طور خاص­تر گرایش کارآفرینی به عنوان عوامل مهم برای عملکرد کسب و کارها شناخته شده است. در واقع شواهد تجربی نشان می­دهد که یک ارتباط قابل توجه بین کارآفرینی و جهت­گیری راهبردی سازمان وجود دارد و هر دو به طور گسترده­ای مسئول موفقیت و بهبود عملکرد در سازمان هستند (اندرسون و ایشما^[20]،2011: 425).

رحیمی (1397) در پژوهش خود نشان داد که بین مؤلفه­های جهت­گیری راهبردی و کارآفرینی رابطه معنادار وجود دارد؛ به این صورت که تمام ضرایب مسیر جهت­گیری راهبردی و مؤلفه­های آن بر کارآفرینی اثرگذار بودند. در پژوهشی دیگر با هدف بررسی رابطه نوآوری و خلاقیت سازمانی با عملکرد مالی فدراسیون‌های ورزشی منتخب، نتایج نشان داد بین مؤلفه‌های نوآوری سازمانی، نوآوری محصول و نوآوری فرایندی و عملکرد مالی در فدراسیون‌های ورزشی ارتباط معنادار وجود دارد. بنابراین با توجه نتایج پژوهش حاضر فرهنگ کلیه سازمان‌های ورزشی باید طوری تغییر یابد که توانایی مقابله با ناکامی و ابهام در کارکنان بالا رود، چراکه در همین شرایط موجبات نوآوری و خلاقیت در کارکنان به وجود می‌آید (اسمعیلی و همکاران، 1397). نتایج پژوهشی که هدف آن طراحی مدلی به منظور ارتباط بین ویژگی­های کارآفرینی با عملکرد در باشگاه­های ورزشی شـهر تهران بود، نشان داد که بین ویژگی­های کارآفرینی و کلیه ابعاد آن و عملکرد باشگاه­های ورزشی، ارتباط معنـاداری وجـود دارد؛ بـه آن معنـا کـه هرچـه مـدیران باشـگاه­هـا ویژگی­های کارآفرینی قویتری داشته باشند و به نحو بهتری از این ویژگی­ها و اطلاعـات کـارآفرینی اسـتفاده کننـد، بـر بهبود عملکرد باشگاه تأثیر بیشتری خواهند گذاشت (تپه رشی و همکاران، 1396، 788).

ملک­زاده و راهنما (1395) در پژوهشی بیان داشتند که بین مؤلفه­های نوآوری با کارآفرینی سازمانی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. دهدشتی شاهرخ و همکاران (1395) در پژوهشی ابراز داشتند که جهت­گیری­های کارآفرینی و برند به­طور مستقیم با عملکرد شرکت در ارتباط می­باشند. گالبرث[21] و همکاران (2020) در پژوهشی بیان داشتند جهت­گیری کارآفرینی با عملکرد شرکت رابطه معناداری دارد. همچنین نقش تعدیل­کنندگی راهبرد رقابتی در این رابطه تأیید شد. اسموخا[22] و همکاران (2019) نشان دادند که بین نوآوری و گرایش کارآفرینی در کسب و کارهای کوچک و متوسط رابطه معناداری وجود دارد و نوآوری سبب عملکرد بهتر در این سازمان­ها می­شود. رودریگز و فیرو^[23] (2018) بیان می­کنند که جهت­گیری راهبردی بر سطح برون سپاری تأثیر معنادار دارد. همچنین جهت­گیری و برون سپاری به طور همزمان بر عملکرد تأثیر معناداری دارند و سبب بهبود عملکرد می­شوند. نزار^[24] (2018) نشان داد که هر سه بعد گرایش کارآفرینی یعنی نوآوری، ریسک­پذیری و پیشگامی ­بر عملکرد سازمان تأثیر قابل­توجهی دارند. دورا و همکاران^[25] (2018) نشان دادند که ریسک­پذیری، خودمختاری، پیشگامی و فناوری بر عملکرد تأثیر مثبت و معناداری دارند. نتایج پژوهش ابیدات^[26] (2016) حاکی از این بود که جهت­گیری راهبردی به­طور قابل توجهی بر نوآوری تأثیر دارد.

با توجه به اهمیت و جایگاه ورزش و مسائل اجتماعی در جامعه، وزارت ورزش و جوانان به مثابه متولی امر ورزش نقش اصلی را در توسعه، ترویج و رشد ورزش در بعد ورزش همگانی و قهرمانی به عهده دارد و لازمه رسیدن به اهداف یاد شده در سازمان­های ورزشی کشور این است که به طور مؤثر عمل نمایند و در صورت مؤثر عمل نمودن خواهند توانست سیستم ورزشی کشور را به­طور موفقیت­آمیزی مدیریت کنند و به اثربخشی مطلوب نزدیک شوند (کلانی و همکاران، 1395). در فضای رقابتی سازمان­ها، دست­اندرکاران مدیریت همواره در تلاش هستند تا با ایجاد راهبرد سازمانی و مزیت رقابتی پایدار از طریق ارتقای عملکرد سازمانی به رونق نهاد خود بیفزایند. لذا با توجه به اینکه مدیران وزارت ورزش و جوانان  باید به مبحث کارآفرینی و اشتغال­زایی در سازمان توجه نمایند، لازم است تا عملکرد سازمان در زمینه کارآفرینی مورد ارزشیابی قرار گیرد و متغیرها و معیارهای اثرگذار بر کارآفرینی شناسایی شوند. در بسیاری از سازمان­ها، پژوهش­هایی در جهت شناسایی عوامل تأثیرگذار بر کارآفرینی انجام گرفته و سازمان­ها از نتایج ارزشمند اینگونه تحقیقات به منظور نیل به اشتغال­زایی بهتر، بهره­مند شده­اند. بنابراین لازم است تا تحقیقات مشابهی در سازمان­های ورزشی نیز با توجه به ماهیت متفاوت شغلی با دیگر سازمان­ها در جهت تعیین معیارها و عوامل اثرگذار بر کارآفرینی و بهبود و توسعه آن انجام گیرد تا بتوان از قضاوت­های ذهنی و بدون پشتوانه علمی پرهیز و در مورد کارآفرینی و عوامل تأثیرگذار بر آن در سازمان­های ورزشی به نتایج عینی دست پیدا کرد  که این نیز به نوبه خود تأکیدی بر ضرورت و اهمیت اجرای پژوهش حاضر است.

ضروری است در حوزه مدیریت ورزشی نیز به موازات عملکرد مشابه در سایر رشته­های علمی، فعالیت­های پژوهشی مورد نیاز به منظور آزمایش نظریه­های جدید مدیریتی انجام گیرد. به همین سبب، محقق با اعتقاد به این اندیشه و در راستای اعتلای رشته مدیریت ورزشی به سهم خود بر آن است تا چگونگی ارتباط متغیرهای ارزشمند مدیریتی جهت­گیری راهبردی، نوآوری سازمانی و گرایش کارآفرینانه را در وزارت ورزش و جوانان کشور مورد بررسی قرار دهد که این امر مستلزم اجرای تحقیق با روش­های علمی می­باشد. در ضمن با توجه به اینکه موضوع مدیریت صرف نظر از ماهیت شغلی، یک ضرورت مهم در رفتار سازمانی[27] و مدیریت راهبردی در هر نهاد می­باشد، برای اداره امور کلیه سازمان­ها، مدیریت صحیح می­تواند به عنوان کلید موفقیت سازمان­ها مورد توجه قرار گیرد. بنابراین می­توان اهمیت و ضرورت تحقیق حاضر را مورد تأکید قرار داد. انتظار می­رود انجام این تحقیق موجب گردد تا مدیران و کارکنان وزارت ورزش و جوانان و سایر سازمان­ها و نهادهای ورزشی دیگر، درک بهتری از موقعیت و عوامل راهبردی سازمان خود به­دست آورند و در نتیجه، عوامل مدیریت و جهت­گیری راهبردی با کارایی بیشتری در این سازمان­ها نهادینه گردد و از میزان هزینه­ها و اتلاف منابع کاسته شود. همچنین گرایش به نوآوری به سازمان در انطباق با شرایط متحول محیطی کمک می­کند و منجر به کارآفرینی و اشتغال­زایی بهتر توسط این نهاد می­گردد. به نظر می­رسد موضوع گرایش کارآفرینانه و جهت­گیری راهبردی در این وزارت تا حد بسیار زیادی ناشناخته است و مدیران و کارکنان اطلاعات اندکی در این زمینه دارند. با توجه به تأکید مدیران و مسئولان سطوح فوقانی ورزش کشور مبنی بر توسعه ورزش و اشتغال­زایی ورزشی در کشور و بهینه نمودن عملکرد سازمان­های ورزشی کشور در زمینه کارآفرینی، پرسش اصلی این پژوهش که محقق به دنبال پاسخگویی به آنها می­باشد، به قرار زیر است:

آیا بین جهت­گیری راهبردی و نوآوری سازمانی با گرایش کارآفرینی در وزارت ورزش و جوانان رابطه وجود دارد؟

شکل 1: مدل مفهومی پژوهش: منبع (نگارنده پژوهش)

روش­شناسی پژوهش

روش تحقیق پژوهش حاضر، از نوع توصیفی- همبستگی با رویکرد مدل معادلات ساختاری(SEM)[28] و با توجه به هدف از نوع کاربردی بود  که جمع‌آوری اطلاعات آن به شکل میدانی انجام شد. جامعه آماری این تحقیق را تمامی کارکنان وزارت ورزش و جوانان کشور در سال 1398 به تعداد 890 نفر (569 مرد،321 زن) تشکیل می­دادند. در این تحقیق به ازای هر پارامتر آزاد در مدل 10 نفر منظور گردید (قاسمی،1389: 53) که به این ترتیب حجم نمونه 490 نفر معین شد. برای نمونه­گیری از روش تصادفی ساده استفاده گردید و برای گردآوری داده­ها علاوه بر بررسی کتابخانه­ای جهت تکمیل بخش پیشینه، به منظور جمع­آوری نظرات کارکنان از 3 پرسش­نامه استاندارد استفاده شد: «پرسش­نامه نوآوری سازمانی» که ناسوشن و همکاران[29] (2011) آن را معرفی کردند و براساس 3 مؤلفه نوآوری فرایندی[30] (گویه­های 1، 2، 3 و 4)، نوآوری محصولی[31] (گویه­های 5، 6، 7، 8 و 9) و نوآوری اداری[32] (گویه­های 10، 11، 12، 13، 14 و 15) در قالب 15 سؤال تدوین شده است. نمره­گذاری این پرسش­نامه بر اساس مقیاس لیکرت 5 گزینه­ای می­باشد. «پرسش­نامه جهت­گیری راهبردی» که توسط مورگان و استرانگ[33] (2003) تدوین شده شامل 16 سؤال در قالب 4 مؤلفه آینده­نگری[34] (گویه­های 1 تا 4)، تهاجمی بودن[35] (گویه­های 5 تا 8)، ریسک­پذیری[36] (گویه­های 9 تا 12) و پیشگامی (گویه­های 13 تا 16) می­باشد. جهت ارزش­گذاری این پرسش­نامه از طیف 5 گزینه­ای لیکرت (کاملاً مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم، کاملاً موافقم) استفاده گردید. «پرسش­نامه گرایش کارآفرینانه» که توسط مورگان و هاگس[37] (2007) تدوین گردید شامل 18 سؤال در قالب پنج مؤلفه خطرپذیری[38] (گویه­های 1، 2 و 3)، نوآوری (گویه­های 4، 5 و 6)، پیشگامی[39] (گویه­های 7، 8 و 9)، رقابت تهاجمی[40] (گویه­های 10، 11 و 12) و استقلال­طلبی[41] (گویه­های 13، 14، 15، 16، 17 و 18) می­باشد. جهت ارزش­گذاری این پرسش­نامه از طیف 5 گزینه­ای لیکرت (کاملاً مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم، کاملاً موافقم) استفاده شد. برای اطمینان از روایی صوری پرسش­نامه­های پژوهش، پرسش­نامه اولیه به 7 تن از اساتید رشته مدیریت ورزشی ارائه و با جمع­بندی نظرات آنان پرسش­نامه نهایی تنظیم شد. با توجه به نتایج ضریب آلفای کرونباخ پرسش­نامه­های تحقیق از پایایی بالایی برخوردار بودند. فرض طبیعی­بودن داده­ها با مقادیر چولگی و کشیدگی بررسی شد. جهت سنجش طبیعی­بودن داده­ها با استفاده از این شاخص­ها باید نسبت ضریب به خطای چولگی و کشیدگی مقادیر به­دست آمده از قدر مطلق 2 کمتر باشد. تجزیه و تحلیل داده­ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی انجام شده است. در سطح آمار توصیفی، از شاخص­های آماری فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد و آمار استنباطی از روش مدل­سازی معادلات ساختاری از نرم افزار SPSS و AMOS استفاده شد.

یافته­های پژوهش

تحلیل ویژگی­های جمعیت­شناختی نشان داد که در بین نمونه آماری بیشترین درصد مربوط به سطح تحصیلات لیسانس با 3/50 درصد و کمترین درصد مربوط به سطح تحصیلات دکتری با 4/4 درصد می­باشد. از مجموع 490 نمونه تحقیق، 1/21 درصد افراد مجرد و 9/78 درصد افراد متأهل بودند. 7/16 درصد از نمونه تحقیق بین 20 تا 30 سال، 5/19 درصد بین 31 تا 40 سال، 3/51 درصد افراد بین 41 تا 50 سال و 5/12 درصد افراد بالای 50 سال سن داشتند. از مجموع 490 نمونه تحقیق، 5/59 درصد افراد را مرد و 5/40 درصد افراد را زن تشکیل می­دهد. 1/9 درصد نمونه تحقیق بین 1 تا 5 سال سابقه خدمت داشتند، 3/16 درصد بین 6 تا 10 سال، 9/23 درصد بین 11 تا 15 سال، 8/33 درصد افراد بین 16 تا 20 سال و 9/16 درصد افراد بالای 20 سال سابقه خدمت داشتند.

با توجه به نتایج جدول 1 ، نسبت ضریب به خطای چولگی و کشیدگی با توجه به مقادیر به­دست آمده از قدر مطلق 2 کمتر است. در نتیجه توزیع داده­های پژوهش از وضعیت نرمال برخوردار می­باشد.

جدول 1: میانگین، انحراف استاندارد، نسبت چولگی به خطای استاندارد چولگی و نسبت کشیدگی به خطای استاندارد کشیدگی متغیرهای پژوهش

همان­گونه که در جدول فوق مشاهده می­گردد، میانگین جهت­گیری راهبردی 40/55، میانگین نوآوری سازمانی 22/53 و میانگین گرایش کارآفرینی 73/62 به دست آمده که نشانگر این مطلب است که متغیرهای پژوهش در وزارت ورزش و جوانان در حد متوسط به بالا قرار دارند.

شکل 2: مدل ساختاری ارتباط جهت­گیری راهبردی و نوآوری سازمانی با گرایش کارآفرینی

الگوی مربوط به مدل ساختاری ارتباط جهت­گیری راهبردی و نوآوری سازمانی با گرایش کارآفرینی در شکل 2 ارائه شده است. بر اساس نتایج به­دست آمده جهت­گیری راهبردی با ضریب بتای 24/0 و نوآوری سازمانی با ضریب بتای 50/0 تأثیر معناداری بر روی گرایش کارآفرینی در وزارت ورزش و جوانان داشته­­اند.

جدول 2: شاخص‌های مدل ساختاری ارتباط جهت­گیری راهبردی و نوآوری سازمانی با گرایش کارآفرینی

مقدار شاخص نسبت بحرانی به درجه آزادی (CMIN/DF) برابر 36/4، شاخص نیکویی برازش (GFI) 94/0، شاخص برازش تطبیقی (CFI) 92/0، شاخص توکر- لویس (TLI) 90/0، شاخص برازش مقتصد هنجار شده (PNFI) 54/0 و مقدار ریشه میانگین مربعات خطای برآورد (RMSEA) نیز 078/0 است. همه این شاخص‌ها در محدوده برازش مطلوب قرار دارند. بنابراین در کل می‌توان نتیجه گرفت که مدل ساختاری ارائه شده دارای برازش مطلوب می‌باشد.

بحث و نتیجه­گیری

سازمان­های ورزشی امروزه در معرض تغییرات ناپیوسته قرار دارند و ارتباط و تعامل این سازمان­ها با عوامل مختلفی چون دولت، بخش خصوصی، حامیان مالی و سایر سازمان­های ورزشی ملی و بین­المللی و مهم­تر از همه عوامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، همگی دست­به­دست هم داده­اند تا محیطی پرتلاطم را برای این سازمان­ها ایجاد نمایند. از طرف دیگر ورزش در کشور ما در حال تحول و رو به توسعه است که این امر می­تواند زمینه­های مناسبی را برای فعالیت­های کارآفرینانه ایجاد کند، چرا که حجم وسیع تبادلات مالی در صنعت ورزش، تغییر شیوه زندگی و وقت­های فراغت مردم، رویدادهای رو به گسترش ملی، منطقه­ای، قاره­ای، جهانی، ورزش حرفه­ای و قهرمانی و غیره همه فرصت­های بی­شماری را در اختیار کارآفرینان ورزشی قرار می­دهند. همچنین، وزارت ورزش و جوانان به مثابه متولی اصلی ورزش کشور، نقش اصلی را در توسعه، ترویج و رشد ورزش در بعد ورزش همگانی و قهرمانی به عهده دارد و لازمه رسیدن به اهداف یاد شده این است که به طور مؤثر عمل نماید و در صورت مؤثر عمل نمودن، انتظار می­رود که سیستم ورزشی کشور را به طور موفقیت­آمیزی مدیریت و به اثربخشی مطلوب نزدیک نماید. با این اوصاف، اگر وزارت ورزش و جوانان، سازمانی کارآفرین باشد می­تواند شرایطی ایجاد کند که مدیران، برنامه­ریزان، تصمیم­گیرندگان و کارکنان کارآفرین فرصت­ها را بهتر درک کنند، از منابع موجود و فرصت­ها به­منظور نوآوری بیشتر استفاده برند و در نتیجه، سریعتر رشد نماید و در صحنه رقابت جهانی، منطقه­ای و ملی دوام آورند و نقشی را که بر عهده دارند به نحو شایسته­تری ایفا کنند. بنابراین پرورش و تقویت روحیه کارآفرینی در سازمان­های ورزشی به ویژه وزارت ورزش و جوانان کشور مستلزم فراهم آوردن بستری مناسب است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر جهت­گیری راهبردی و نوآوری سازمانی بر گرایش کارآفرینی وزارت ورزش و جوانان ایران انجام شده تا بر اساس نتایج آن، مدیران اجرایی در وزارت ورزش و جوانان تمرکز بیشتری بر عوامل شناخته شده­ای داشته باشند که می­تواند ابزاری برای ایجاد فرصت­های کارآفرینانه و نوآورانه و تولید رفتارهای کارآفرینانه در صنعت ورزش کشور باشد.

نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که مدل ساختاری گرایش کارآفرینی بر اساس جهت­گیری راهبردی و نوآوری سازمانی از برازش مطلوب برخوردار می­باشد. این یافته از این نظر حائز اهمیت است که دو متغیر مهم و اصلی سازمان یعنی جهت­گیری راهبردی و نوآوری سازمانی به طور همزمان بر گرایش کارآفرینی در وزارت ورزش و جوانان تأثیرگذار می­باشند و برای فعالیت­های کارآفرینانه در این وزارت باید شرایط سازمانی را طوری پیش برد که با پیاده­سازی این دو متغیر یعنی جهت­گیری راهبردی و نوآوری سازمانی بتوان وزارت ورزش و جوانان و کارکنان آن را به سمت گرایش کارآفرینانه سوق داد. این یافته با نتایج پژوهش­های نیک رحیمی و همکاران (1397)، رفتار و همکاران (1394)، مصلح و همکاران، (1395)، قاسمی و همکاران (1396)، اسموکا و همکاران (2019)، جایانی و هوی^[42] (2018)، نالا و همکاران^[43] (2017) و توان و همکاران^[44] (2017) در یک راستا قرار دارد. نتایج پژوهش رحیمی و همکاران (1397) در بحث تأثیر جهت­گیری راهبردی بر کارآفرینی، یافته­های پژوهش حاضر را تأیید می­نماید. همچنین نتایج پژوهش اسموخا و همکاران (2019) در مبحث تأثیر نوآوری سازمانی بر کارآفرینی با نتایج پژوهش حاضر همخوان است.

در تفسیر نتیجه به دست آمده باید گفت که در دنیای پرتلاطم امروزی، رفتار کارآفرینانه نیازی فراگیر و ضروری برای تمامی سازمان­ها از جمله سازمان های ورزشی است، زیرا این سازمان­ها علاوه بر هماهنگی با تحولات جامعه امروزی  باید بتوانند مسیر تغییرات و دگرگونی­ها را در آینده نیز پیش­بینی کنند و قادر باشند که این تغییرات را در جهت ایجاد عملکرد مطلوب برای ساختن آینده­ای بهتر هدایت نمایند. بر این اساس، مدیران ارشد وزارت ورزش و جوانان کشور باید با استفاده از متغیرهای مختلفی همچون جهت­گیری راهبردی و نوآوری سازمانی، زمینه دستیابی به گرایشات کارآفرینانه را در کارکنان خود فراهم نماید تا درنهایت این وزارت به سازمانی کارآفرین تبدیل شود و جامعه از مزایای پرشمار آن به نحو مطلوبی بهره­مند گردد. بر این اساس، ضرورت دارد که این مدیران در تصمیمات راهبردی خود، آینده­نگری را به عنوان یکی از مهم­ترین اصول تصمیم­گیری خود مد نظر قرار دهند و با شناسایی فرصت­های پیش روی سازمان، زمینه اتخاذ بهترین تصمیمات برای موفقیت سازمان را به ویژه با رویکرد ارتقای کارآفرینی فراهم نمایند. از طرف دیگر، با ایجاد بسترهای لازم جهت بروز نوآوری همچون تسهیل قواعد و روابط اداری و فرایندی، همچنان کارکنان را در مسیر گرایش کارآفرینانه هدایت نمایند. باید دانست که گرایش کارآفرینانه به­عنوان سازه­ای فرایندی، به روش­ها، شیوه­ها و سبک­های تصمیم­گیری مورد استفاده مدیران توجه دارد و در واقع، مزیتی راهبردی است که در بررسی فرصت­های سازمان محقق شده و این امور را به منظور امکان استفاده از این فرصت­ها سازمان­دهی می­کند. بر این اساس، تسهیل زمینه­های نوآوری در سازمان و همچنین توجه ویژه به جهت­گیری­های راهبردی سازمان به ویژه آینده­نگری مدیران ارشد آن می­تواند موجبات ارتقای وضعیت گرایش کارآفرینانه این وزارت را فراهم نماید.

نکته قابل توجه دیگر در پژوهش حاضر تأثیر توأمان دو متغیر جهت­گیری راهبردی و نوآوری سازمانی بر کارآفرینی است. در پیشینه و تحقیقات مشابه تأثیر جداگانه هر کدام از این متغیرها بر کارآفرینی به اثبات رسیده و به عنوان پشتوانه نظری برای پژوهش حاضر است، اما تفاوتی که بین تحقیق حاضر و پژوهش­های مذکور وجود دارد، سنجیدن اثر توأمان جهت­گیری راهبردی و نوآوری سازمانی بر کارآفرینی است که به عنوان نوآوری این تحقیق و خلاء پژوهشی می­توان به آن اشاره نمود. بر همین اساس اگر مدیران ارشد وزارت ورزش و جوانان با جهت­گیری راهبردی و نوآوری در امور، زمینه ساز و تسهیل­کننده این متغیرها در سازمان شوند، می­توانند زمینه­های کارآفرینی و توجه به آن را در سازمان به­وجود آورند و  از آنجا که بحث اشتغال­زایی در وزارت ورزش و جوانان به عنوان متولی اصلی ورزش کشور از اساسی­ترین بحث­ها و یکی از مهمترین مقوله­ها در این نهاد می­باشد، لذا با بسترسازی و ایجاد شرایط زمینه­ای و توجه به متغیرهای سازمانی مذکور می­توان به این مهم جامه عمل پوشاند. البته باید توجه داشت که تاثیر متغیرهای جهت گیری راهبردی و نوآوری بر گرایش کارآفرینانه متفاوت است؛ به طوری که جهت­گیری راهبردی به­طور مستقیم تاثیر کمتری بر گرایش کارآفرینانه نسبت به تاثیر غیرمستقیم آن و از طریق نوآوری سازمانی دارد. در واقع به نظر می­رسد که جهت­گیری راهبردی وزارت ورزش و جوانان بیشتر بر افزایش نوآوری سازمانی موثر است و با ارتقای نوآوری سازمان می­تواند بر گرایش کارآفرینانه موثر واقع شود. به هر حال، به نظر می­رسد که جهت­گیری راهبردی در وزارت ورزش و جوانان باید به _گونهای باشد که تسهیل­کننده نوآوری سازمانی و متعاقب آن، ارتقای گرایشات کارآفرینانه در این وزارت باشد.

گفتنی است که موفقیت وزارت ورزش و جوانان و دیگر سازمان­های ورزشی در عرصه رقابت و کارآفرینی و توسعه اشتغال اتفاقی نیست. رقابت، از یک سو و تغییرات مداوم از سوی دیگر، سازمان­ها را با شرایط پیچیده­ای روبه­رو می­کند که نیاز به راهبرد و برنامه بلندمدت را برای گرایش کارآفرینانه و توسعه سازمانی یادآور می­شود. در همین راستا، یکی از مقدمات گرایش کارآفرینی، راهبرد و جهت­گیری راهبردی مناسب است و لازمه برنامه­ریزی و توسعه و اشتغال­زایی توسط وزارت ورزش و جوانان، داشتن مقدمات آن از جمله جهت­گیری راهبردی صحیح می­باشد (مصلح و همکاران،1395). البته اتخاذ هر نوع راهبرد برای سازمان هزینه­هایی نیز به همراه دارد. هرچند که از دیدگاه برخی پژوهشگران اگر سازمانی نسبت به رقبای خود جهت­گیری بهتری داشته باشد موقعیت رقابتی آن در بازار بهبود می­یابد، ولی باید در نظر داشت که اگر هزینه­های اجرایی جهت­گیری راهبردی زیاد باشد صرف این هزینه خود موجب کاهش کارآفرینی و مزیت رقابتی می­شود. لذا باید نسبت ارزش نسبی به هزینه نسبی اجرای جهت­گیری راهبردی مدنظر قرار گیرد. با توجه به دیدگاه مطرح شده و با توجه به ترکیب وزارت ورزش و جوانان در این تحقیق که تعداد قابل توجهی از پرسنل آن را افراد جوان تشکیل می­دهند و با توجه به دیدگاه هانت (2002)، به نظر می­رسد که وزارت ورزش و جوانان دچار چالش­های جذب منابع به­ویژه کمبود منابع مالی است و قادر به اتخاذ جهت­گیری راهبردی نسشت و یا در صورت به­کارگیری آن با توجه به هزینه­های مورد نظر باعث اثر منفی بر توسعه کارآفرینی می­گردد. به طور کلی وزارت ورزش و جوانان می­تواند با اتخاذ جهت­گیری راهبردی از مزایای حاصل از آن سود ببرد؛ بدین معنی که هرچه وزارت ورزش به سمت فعالیت­های ایجاد، توسعه و برنامه راهبردی حرکت نمایند باعث بهبود عملکرد آن در زمینه کارآفرینی خواهد شد (یدالهی،1390: 120).

همان­گونه که یافته­های تحقیق نشان می­دهد ابعاد و شاخص­های متعددی با درجه اهمیت متفاوت در سطوح فرهنگ، رفتار و سیستم­های سازمانی باعث ایجاد کارآفرینی در سازمان می­شود. بنابراین تحقیق حاضر چشم­انداز مناسبی را برای سرمایه­گذاری روی جهت­گیری راهبردی پیش روی سازمان­های ورزشی (وزارت ورزش و جوانان) گشوده است. بر همین اساس زمانی می­توان از مزایای کامل جهت­گیری راهبردی بهره­مند گردید که به تمامی ابعاد، شاخص­ها و فرهنگ نوآورانه و پیشرو در سازمان توجه شود. با توجه به وجود روابط متقابل بین متغیرهای تحقیق توصیه می­گردد که سازمان­های ورزشی از مزایای به­کارگیری همزمان جهت­گیری راهبردی و نوآوری سازمانی و تأثیر هم­افزاینده آنها بر توسعه کارآفرینی استفاده نمایند، زیرا ارتباط متقابل بین متغیرهای مذکور باعث ایجاد و توسعه فعالیت­های کارآفرینانه سازمان می­گردد. همچنین به­کارگیری همزمان و متعادل جهت­گیری و نوآوری فرهنگ پیشرفته­تری را در سازمان ایجاد می­نماید که سازمان را در اجرای اقدامات هدفمند توانمند می­سازد.

بر اساس تمامی موارد یاد­شده، در وزارت ورزش و جوانان می­توان با داشتن راهبرد و جهت­گیری راهبردی و برنامه بلندمدت از یک طرف و تأکید بر نوآوری از طریق نوآوری فرآیند، محصول بیشتر شامل فراهم کردن زمینه نوآوری برای پرسنل، به­روزرسانی شیوه­های کار و رویه­های اداری، استفاده از فناوری جهت بهبود کیفیت، سرمایه­گذاری در سیستم­های عملیاتی و معرفی محصولات جدید و اصلاح شده از طرف دیگر، بر گرایش کارآفرینانه این سازمان تأثیر گذاشت و زمینه کارآفرینی و اشتغال­زایی این وزارت را فراهم آورد. همچنین، با توجه به نقش مهم جهت­گیری راهبردی و نوآوری سازمانی و تأثیر قابل توجه آنها بر گرایش کارآفرینانه وزارت ورزش و جوانان، برطرف کردن ضعف­های مربوط به نداشتن برنامه و راهبرد مناسب، نبود نوآوری فرآیند از طریق مقایسه مداوم سیستم­های عملیاتی با استانداردهای جهانی، بروزرسانی شیوه­های کاری، بهره­مندی از فناوری در جهت بهبود کیفیت محصولات، سرمایه­گذاری در سیستم­های عملیاتی جدید و آموزش فناوری جدید به پرسنل برای افزایش فروش و دستیابی به سهم بازار بیشتر و توانایی حفظ و افزایش مشتریان اصلی ضروری به نظر می­رسد.

به طور کلی آنچه از نتایج این پژوهش و بررسی پژوهش­های دیگر بر می­آید، جهت­گیری راهبردی و نوآوری سازمانی گرایش کارآفرینانه را تحت تأثیر قرار می­دهند و حتی می­توانند به موفقیت و اشتغال­زایی بهتر منجر شوند. ضمن اینکه به نظر می­رسد سازمان­ها برای حفظ وضعیت ایده­آل و رهایی از بحران و کسب مزیت رقابتی، در موقعیت­های دشوار نیاز مبرمی به فعالیت­های کارآفرینانه بیشتر دارند. مدیران فوقانی سازمان باید با برنامه­ریزی و جهت­گیری راهبردی و تشویق افراد به نوآوری و ایجاد شرایط نوآور بودن محیط مناسبی برای دستیابی به فعالیت­های کارآفرینانه بسازند. مدیران با برگزاری کلاس­های آموزشی و تدوین اساسنامه­ها و قوانین منظم می­باید در موقعیت­های مختلف کارکنان را با متغیرهای راهبردی سازمان آشنا سازند و آنان را به توجه ویژه به راهبرد­های سازمان و داشتن خلاقیت و نوآوری تشویق نمایند. افزایش رقابت بین سازمان­ها بر اسـاس ویژگـی­هایشـان بـرای جذب مشتری، توان مالی و افزایش مزیت رقابتی سازمان، هر کدام می­تواند منجـر بـه تولیـد نـوآوری و درآمـدزایی در جامعـه ورزشی شود. وزارت ورزش و جوانان و سایر سازمان­های ورزشی باید رویکـرد کارآفرینانـه داشـته باشـند. یکی از مزیت­های عمده در مورد مفهوم گرایش کارآفرینانه توانایی پاسخگویی آن به محیطی اسـت کـه همیشـه در حـال تغییر می­باشد و از طریق آن سازمان بـرای تحویـل ارزش بـه مشـتریان بـه­طـور فعالانـه نـوآوری را بـه­کـار خواهنـد بـرد و تقاضاهای پنهان و تقاضاهای آینده آنها را پاسـخ خواهنـد داد و یک مزیت رقابتی قابل توجه در خود ایجاد خواهند کـرد. عـدم توجه به جهت­گیری راهبردی، نوآوری سازمانی و گرایش کارآفرینانـه مـی­توانـد چالشـی بـرای سازمان­هایی باشد که فاقد این رویکردها هستند.