طراحی الگوی مدیریت سبز اماکن ورزشی با تاکید برتوسعه پایدار

امید فتح الهی پروانه[1] 

 میرحسن سیدعامری^[2]

سید نصراللّه سجادی^[3]

10.22034/SSYS.2022.1790.2272

تاریخ دریافت مقاله: 17/1/1400

                                                                                 تاریخ پذیرش مقاله:23/4/1400

مقدمه

جهت توسعه پایدار مفهومی با عنوان «مدیریت سبز» در ادبیات علمی پیرامون مسائل محیط زیست مطرح گردیده که شامل تمامی فرآیندهایی است که سازمان را به پیش می­برد. دانش مدیریت سبز مفهوم نوین مدیریتی است که متمرکز بر توسعه پایدار در سازمان­هاست. (چن و چانگ[4]، 2013: 9). امروزه یکی از مهمترین شاخص­های توسعه و پیشرفت واقعی کشورها ورزش شناخته می­شود. ارتباط ورزش با پدیده­های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی حکایت از اهمیت این پدیده در برنامه توسعه ملی کشورها دارد (اسپایج[5]، 2018). ورزش و محیط زیست با یکدیگر ارتباط نزدیکی دارند؛ به طوری که آلودگی­های محیط زیست بر سلامت و کارایی ورزشکاران تاثیر دارد و سلامت آنان را به مخاطره می اندازد. پس از آن که منشور المپیک اصلاح شد و محیط زیست پس از ورزش و فرهنگ به عنوان سومین رکن منشور المپیک مطرح گردید، کمیسیون ورزش و محیط زیست در «کمیته بین المللی المپیک» تشکیل گردید (بهمن­پور و آرتا، 1395: 7). از آن زمان تاکنون اقدامات چشمگیری در زمینه حفاظت از محیط زیست صورت گرفته؛ به طوری که ملاحظات زیست محیطی در زمره ملاک­های مهم اعطای امتیاز میزبانی به شهرهای داوطلب برگزاری بازی های المپیک قرار گرفته است- به همین دلیل المپیک سیدنی با رعایت این اصول به «المپیک سبز» شهرت یافت (شعبانی مقدم و همکاران، 2018). اماکن ورزشی از اساسی ترین بخش سخت افزاری در حوزه تربیت بدنی و ورزش و جزء مهمی از تاسیسات سازمان­های انسانی به شمار می­روند و طراحی بهینه برای آنها از وظایف مهم برنامه­ریزان و تصمیم گیرندگان شهری است. طراحی، فعالیتی است که استعدادهای فضایی و غیرفضایی یک سرزمین را شناسایی می­کند و امکان انتخاب مکان مناسب برای کاربری­های خاص را فراهم می­آورد (ملاشاهی و همکاران، 1397: 69). به لحاظ ویژگی و تمایل بیشتر مردم به استفاده از خدمات ورزشی مدرن، اهمیت دستیابی به فضای سالم، بهداشتی و ارزان قیمت بیشتر می­شود. تحقق این موضوعات به مقدار قابل توجهی از طریق تحقق اهداف مدیریت سبز امکان­پذیر است (حجی پور و اسدی، 1396: 73). «اماکن ورزشی سبز» به اماکنی اطلاق می­شود که ساختار آن بتواند ضمن به­ وجود آوردن هماهنگی بین سه مقوله توجیه­پذیری اقتصادی، توجه به مسائل زیست محیطی و رعایت حقوق اجتماعی و فرهنگی که سه موتور توسعه پایدارند، بیشترین و بهترین بهره­برداری را برای عموم داشته باشند (جلالی فراهانی و قهفرخی،1394). اماکن ورزشی سبز جایگاه بسیار مهمی در جامعه مدرن امروزی دارند و باعث حفظ ارتباط بین مردم و ورزش می­شوند. یک مکان سبز یا پایدار را می­توان طراحی ساختار، ساخت و بازسازی و اداره کردن آن در محیط زیست به شیوه کارآمدتر کردن منابع تعریف کرد. در این اماکن از شیوه­هایی برای کارآمدتر کردن و بهبود بهره­وری از انرژی برای مدت زمان طولانی استفاده می­شود. اگرچه محافظت از اماکن ورزشی و تفریحی در برابر هزاران خطر کاری غیرممکن است، اما می­توان با یه کاربستن بعضی شیوه­ها و دستورالعمل­ها بر عمر و کیفیت آنها صحه گذاشت (دهقان قهفرخی و همکاران، 80:1399). بناهای سبز یا دوستدار محیط زیست به صنعت ساخت­ و ساز از طریق کاهش تخریب محیط زیست و حفاظت از منابع برای نسل­های آینده کمک خواهد کرد. در نتیجه برای دستیابی به توسعه پایدار مفید خواهد بود (جیها^[6] و همکاران، 2016). در ادامه نتایج سایر پژوهش­های صورت گرفته در این زمینه را بررسی می­کنیم. رحمانی و همکاران (1399) در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که مقوله­­های اقتصادی، تبلیغاتی، مدیریتی، منابع انسانی، تجهیزات ورزشی، مکان­یابی و خصوصی سازی به عنوان عوامل اثر گذار بر توسعه پایدار در اماکن ورزشی به شمار می­روند. قلعه­ نویی و همکاران (1398) در پژوهشی دریافتند عوامل آموزش و پژوهش، نیروی انسانی، فرهنگ و نگرش، قوانین و مقررات در بهره­وری سبز ورزش موثر هستند. یژیانگ و ژیاو^[7](2019) در پژوهشی بیان داشتند که رفتار سبز موجب صرفه­جویی اقتصادی و استفاده بی­رویه از منابع طبیعی منجر به ایجاد آلودگی­های گوناگون شده است. فیکری[8] و همکاران (2014) در پژوهشی بیان کردند که برای اخذ میزبانی رویدادهای بزرگ ورزشی ارزیابی­های زیست­ محیطی بر طبق استانداردهای جهانی صورت می­گیرد. دهقان قهفرخی و همکاران (1399) دریافتند که مدیران اماکن ورزشی باید در راستای بهره‌وری از فناوری‌های برتر در جهت توسعه‌ پایدار اماکن ورزشی گام بردارند. لیندسی و داربی^[9](2019) در پژوهشی نشان دادند نبود انسجام سیاستی در ورزش از مهم­ترین چالش­های ورزش برای ایجاد توسعه پایدار است. آبسالیموف^[10] (2015) بیان کرد که برگزاری رویدادهای بین­المللی ورزشی تأثیرات سودمندی بر توسعه اماکن و اقتصادی آن شهر دارد. گودرزی و همکاران (1400) در پژوهشی نتیجه گیری کردند که دولت باید با اتخاذ سیاست‌های مناسب زمینه لازم برای دسترسی به انرژی تجدیدپذیر ارزان‌ قیمت را فراهم کند و با آموزش و فرهنگ‌سازی و وضع قوانین استفاده از انرژی تجدیدپذیر در اماکن ورزشی را توسعه دهد. پاپی و براد[11] (2015) اصول طراحی سبز و ساخت وسایل ورزشی سازگار با محیط زیست را عامل تحولات اجتماعی بیان کردند. داودی و همکاران (1399) در پژوهشی نشان دادند برای بهبود نظام اطلاعاتی سبز اماکن ورزشی نیاز است برخی جنبه­های فرهنگی، آموزشی و فردی بهبود یابند. دارابی و زردشتیان (1397) در پژوهشی بیان نمودند که مسئولیت­پذیری اجتماعی در قبال مسائل زیست محیطی بر خوش­نامی و تمایل استفاده افراد از اماکن ورزشی موثر است. توماس و گرانت[12] (2014) نشان دادند سرمایه­گذاری در فناوری­های سبز اماکن ورزشی منجر به ایجاد شغل­های سبز و کمک به اقتصاد محلی است. محقق منتظری (1399) در پژوهشی نتیجه­گیری کرد که احداث مجموعه ورزشی پیامد‌های مثبتی نظیر افزایش سرانه فضای ورزشی و بهبود منظر شهری را به دنبال خواهد داشت. چانگ هیون [13]و همکاران (2017) بیان داشتند از مهمترین مزیت­های رقابتی قرن حاضر، تولید و عرضه محصولات و تجهیرات محافظ محیط زیست و محصولات سبز است. امیدی و صفری (1397) در پژوهشی نتیجه­گیری کردند تمرکز بر رفتار­های چون وجدان­کاری، وظیفه­ شناسی و نوع دوستی منجر به رشد بهتر مشتری گرایی در اماکن ورزشی می­شود. بهرامی و موسوی راد (1399) در پژوهشی دریافتند استقرار مدیریت انرژی نیازمند بسترسازی و اقداماتی است که بتواند دستیابی به نقطه هدف (کاهش منظم و مستمر میزان مصرف انرژی) را فراهم نماید. کشاورز (1396) در پژوهشی نشان داد عوامل تفکر راهبردی، نگرش توسعه­ای، کیفیت و درآمدزایی بر رفتار مدیران اماکن ورزشی موثر هستند. پوتشاو[14](2009) بیان داشت باید امکان ورزشی کارآمد، پایدار و سبز را ایجاد کرد تا بیشترین بازدهی را برای سرمایه­های چند میلیون دلاری تضمین کند. قربانی و همکاران (1399) در پژوهشی به این نتایج رسیدند که موانع توسعه پایدار در ورزش شامل موانع شناختی دانشی، ساختاری و قانونی مدیریتی است. همچنین راهبردها در سه مقوله راهبردهای ادراکی ارتباطی، اقتصادی ساختاری و عملکردی دسته­بندی می شوند. ژو^[15] و همکاران (2019) نشان دادند که معماری، طراحی فضا و محیط سبز در گرایش مشتریان به اماکن ورزشی اثرگذار می­باشند. کلیسون و کیم[16](2014) دریافتند مشوق اصلی مالکان برای اتخاذ طرح­های پایدار در اماکن ورزشی، صرفه­جویی اقتصادی، فرصت­های مدیریت ادراک و نمایش نوآوری آن­ها بوده است. حسین­آبادی و همکاران (1397) در پژوهشی نشان دادند الزامات زیست محیطی بر رفتار مسئولانه زیست محیطی تاثیر می­گذارد. جیها[17](2016) در پژوهشی دریافت توسعه و پیاده سازی روش سازگار با محیط زیست در ساخت و ساز اماکن مستلزم حمایت­های قانونی از سوی دولت است. دهقان­ بنادکی و همکاران (1398) در پژوهش خود بیان داشتند که هر یک واحد تغییر در رفتار سیاسی در برون سپاری اماکن ورزشی تاثیرگذار است. حسن­بیگی و همکاران (1398) بیان کردند شایستگی­های مدیران اماکن و فضاهای ورزشی نقش مهمی در توسعه گرایش مردم به ورزش، تندرستی و بهداشت اجتماعی دارند. جعفری و همکاران (1399) در پژوهشی به این نتیجه رسیدند ضعف زمینه­های دانش بنیان، عدم وجود استاندارد ملی اماکن ورزشی و عدم تعامل لازم بین دانشگاه و مجریان طرح­ها از موانع طراحی و ساخت اماکن ورزشی سبز می­باشند. ستوده­­نیا و همکاران (1399) در پژوهشی نشان دادند اعمال مالیات سبز، مصرف انرژی­های فسیلی را کاهش خواهد داد. استینت و گیبسون[18](2016) معتقدند که توسعه و مدیریت پایدار امکانات ورزشی در میان دولت و بخش خصوصی تفاوت زیادی دارد. دهقان قهفرخی و همکاران (1399) در پژوهشی دریافتند که رفتار سبز در اماکن ورزشی بر دانش، گرایش، الزامات زیست محیطی و توجیه پذیری اقتصادی تاثیر مثبت دارد. اشمیدس^[19](2015) در نتیجه پژوهشی استفاده از اماکن ورزشی در سایر زمینه­ها (سهم متعادلی از کاربرد ورزشی و غیر ورزشی) را ضروری می­داند. باروتیان و همکاران (1399) در پژوهشی دریافتند معماری، نحوه طراحی و دسترسی اماکن ورزشی بر گرایش شهروندان به فعالیت‌های ورزشی ثمربخش است. کاستزیسک[20] (2017) نتیجه گرفت که توجه به نیازهای گروه­های مختلف اجتماعی، مشارکت در روند طراحی و ساخت و ساز، طراحی زیبایی شناختی و دسترسی آزاد برای همه گروه­های سنی و معلولان ضروری است. امیرحسینی و همکاران (1399) در پژوهشی دریافتند پذیرش اجتماعی شرط لازم برای توسعه زیرساخت‌ها و یه کارگیری انرژی سبز در اماکن ورزشی است که با افزایش آگاهی و تغییر نگرش با استفاده از موسسات مردم نهاد، شبکه‌های اجتماعی و فرهنگ سازی حاصل می‌شود. نیاز مبرم به توسعه فعالیت­های ورزشی در سطح کشور و بهبود عملکرد فضاهای ورزشی و ضوابط طراحی فضاهای جدید که نتیجه آن ایجاد فضاهای مطلوب با عملکرد صحیح است. اهمیت دستیابی به راه حل­های مناسب برای ایجاد محیطی سالم در جهت پیشبرد و تداوم سالم سازی فکر و روان انسان را مشخص می­کند (دهقان قهفرخی و همکاران، 80:1399).

نظر به اینکه ورزش و تربیت بدنی در کشور ما سابقه طولانی دارد و اماکن ورزشی، محل تأمین آسایش، سلامت و اوقات فراغت تعداد زیادی از افراد جامعه می‌باشند، درصورتی‌که این فضاها از استانداردهای لازم برخوردار نباشند و معیارهای زیست‌ محیطی در آن‌ها رعایت نشده باشد موجب آسیب و خطرات جسمی افراد و کم شدن تعداد شرکت‌کنندگان به خاطر ایمن نبودن محیط خواهد شد. از سوی دیگر، به سبب صرف هزینه­های زیاد و جبران ناپذیری برای سازندگان و متولیان اماکن ورزشی باعث ایجاد یک جامعه بی‌تحرک با شهروندانی ناسالم خواهد شد که هزینه‌های سنگینی را در آینده بر دولت تحمیل خواهد نمود. لذا با در نظر گرفتن پیامدهای اماکن ورزشی، باید توجه داشت که صرف هزینه‌های میلیاردی در این زمینه روانه مسیری شود که نه‌تنها جامعه انسانی بتواند با این اماکن و تجهیزات ورزشی شرایط طبیعی، سلامت جسمانی و روانی خود را حفظ کنند، بلکه این اماکن و تجهیزات بتوانند اثراتی مثبت در وضعیت اقتصادی، اجتماعی، ترافیکی و محیط زیستی اطراف خود داشته باشند و از اثرات منفی این تجهیزات بکاهند. در همین راستا مفهوم جدیدی با نام مدیریت سبز مطرح شده تا سازمان­ها بتوانند بوسیله آن مأموریت­ها، اهداف و وظایف خود را به نحوی محقق می­سازد که هم افراد و سایر سازمان­های موجود و هم نیازهای آیندگان از منابع محدود مخدوش نشود، چرا که در عصر کنونی حفاظت از محیط زیست برای دستیابی به توسعه پایدار و آینده­ای روشن- که در پرتو آن حقوق نسل­های آینده نیز تضمین شود- از مبرم­ترین و مهم­ترین وظایف بشر به شمار می­رود. با این اوصاف و مرور پیشینه پژوهش می­توان دریافت هنوز به طور دقیق پژوهشی مبنی بر مدیریت سبز اماکن ورزشی صورت نگرفته و اکثر پژوهش­های موجود یکی از جنبه­های اماکن ورزشی را به طور پراکنده مورد مطالعه قرار داده­اند، در حالی که اماکن و فضاهای ورزشی در کشور ما روز به روز در حال ساخت و مورد بهره برداری قرار می­گیرند اما هنوز بسیاری از اماکن و فضاهای ورزشی با استفاده از روش­های سنتی و غیر علمی طراحی، احداث و مورد بهره­برداری قرار گرفته و با معیارها و استانداردهای جهانی در جهت رسیدن به توسعه پایدار فاصله دارند. لذا با توجه به موارد فوق این ضرورت و اهمیت ایجاد شد تا با استفاده از طرح پژوهش کیفی به طراحی الگوی مدیریت سبز اماکن ورزشی با تاکید بر توسعه پایدار بپردازیم. امیدواریم بتوانیم الگویی جامع و کامل برای مدیریت سبز اماکن ورزشی ارائه نماییم، چرا که اماکن ورزشی سبز نه تنها یک انتخاب در حوزه مسئولیت اجتماعی، بلکه یک تصمیم مالی هوشمند و آینده نگر در این بخش می­باشد. استفاده از انرژی بهبود یافته، تجهیزات پیشرفته و سازگار با محیط و رضایتمندی استفاده کنندگان این اماکن از دلایل فوق­العاده برای پیاده­سازی مدیریت سبز هستند. بنابراین سرمایه‌گذاران، برنامه­ریزان، کارشناسان اماکن ورزشی و سازمان‌های مسئول با در نظر گرفتن این تأثیرات، باید در طرح‌های مختلف ورزشی اقدامات مناسب را لحاظ نمایند تا ضمن تامین نیازهای جامعه ورزش امروز و نسل آینده شاهد استقرار توسعه پایدار در اماکن ورزشی باشیم.

روش شناسی پژوهش

پژوهش حاضر از نوع کیفی است که با روش نظریه پردازی داده بنیاد با رویکرد استراوس و کوربین[21] انجام شده است. در واقع ماهیت این پژوهش، اکتشافی- بنیادی است(استراس و کوریبن، ، 2008). جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه اساتید هیئت علمی رشته مدیریت ورزشی است که دارای کتاب، مقالات تالیف شده و متبحر در حیطه اماکن ورزشی، مدیران و مهندسان دایره فنی وزارت ورزش و جوانان دارای تجربه و تخصص، اعضای کمیسیون ورزش و محیط زیست کمیته ملی المپیک و مدیران سازمان حفاظت از محیط زیست صاحب نظر در این زمینه می­باشند. نمونه آماری نیز به شیوه ترکیبی از روش نظری یا تئوریکی[22] و گلوله برفی[23] به دست آمد. بنابراین در این پژوهش تا رسیدن به اشباع و کفایت نظری از افرادی که می­توانستند اطلاعات بهتر و غنی­تری را در اختیار قرار دهند، مصاحبه صورت پذیرفت. برای جمع­ آوری داده­ها، از مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته استفاده شد. تمامی مصاحبه ها با کسب اجازه، رضایت آگاهانه، محرمانه بودن اطلاعات و تعهدات اخلاقی ثبت و به نگارش درآمد. مدت زمان مصاحبه ها به طور متوسط بین 30 تا 60 دقیقه به طول انجامید و تا رسیدن به غنای لازم و یا به اصطلاح اشباع نظری ادامه یافتند. ابزار مورد استفاده مصاحبه نیمه ساختاریافته بود که به طراحی مدل پارادیمی شاخص­های مدیریت سبز اماکن ورزشی در جریان مصاحبه با جامعه آماری پژوهش و با تاکید بر توسعه پایدار پرداخته شده است. در مرحله اول، متخصصان، خبرگان و اساتید دانشگاهی مجرب سطح کشور در زمینه پژوهش با در نظرگرفتن ملاک­هایی نظیر انجام پژوهش­های پیشین حضور و نقد فعال و تألیف کتب و منابع مربوطه همچنین سوابق مدیریتی و اجرایی در اماکن ورزشی و مباحث زیست محیطی، شناسایی شدند که با پیگیری­های انجام شده جهت مصاحبه از قبل با آنها هماهنگ شد. پس از هر مصاحبه، مطالب تایپ شده و همزمان با انجام مصاحبه­ها تحلیل و کدگذاری آنها نیز انجام پذیرفت. پس از تحلیل داده­ها تعیین می­شد که با کدامیک از افراد معرفی شده مصاحبه شود و فرایند مصاحبه به صورت گلوله برفی ادامه پیدا کرد. با اینکه از مصاحبه هیجدهم به بعد تقریباً داده­ها تکراری و اشباع نظری حاصل شده بود- از سه مصاحبه آخر مطلب یا مولفه جدیدی دریافت نشد و توافق نسبی درباره شاخص­های پژوهش حاصل گردید برای اطمینان و اعتبار بیشتر، این فرایند تا مصاحبه 22 ادامه یافت. ابتدا درمرحله کدگذاری باز^[24] پس از انجام مصاحبه­ها و پیاده­سازی آنها، متن مصاحبه­ها چندین بار مرور شد تا به کوچکترین واحدهای تشکیل دهنده نشان یا گویه تبدیل شدند. در مجموع از همه مصاحبه­ها، کدهای اولیه زیادی ایجاد شد که تعدادی از این کدها تکراری بودند؛ به طوری که در مرحله کدگذاری باز تعداد 165کد مستقل باز اولیه (مفاهیم) ایجاد شد. سپس کدهای باز اولیه (مفاهیم) به دلیل مشابهت و همپوشانی، به 92 کد باز ثانویه تبدیل گردیدند که اساس این کار بر پایه قرابت مفهومی و معنایی بود. در نهایت بر اساس کدهای باز ثانویه، 8 مقوله اصلی ایجاد شد. سپس در مرحله دوم کدگذاری که «کدگذاری محوری»^[25]  نام دارد، پژوهشگر مقوله مورد پژوهش را به عنوان طبقه محوری انتخاب کرد و آن را تحت عنوان «پدیده محوری» در مرکز فرآیند مورد کاوش قرار داد و ارتباط شرایط شرایط علّی، پدیده محوری، شرایط زمینه­ای، شرایط مداخله­گر، راهبردها و پیامدها را با آن مشخص کرد. در مرحله سوم، کدگذاری انتخابی^[26]  یا گزینشی انجام پذیرفت. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از روش استقرای منطقی، به منظور مفهوم­سازی و نظریه­پردازی طی مراحلی شامل اجرا و پیاده­سازی مصاحبه­ها، کدگذاری نظرات، طبقه­بندی نظرات در گروه­های مفهومی یکسان، تفسیر مفاهیم برآمده از پژوهش و سرانجام ترکیب مفاهیم و نتیجه­گیری استفاده و مدل نهایی ارائه گردید.

جدول 1: ویژگی­های  نمونه­های جامعه آماری پژوهش

یافته­های پژوهش

در این بخش به ترتیب نتایج شرایط علی، پدیده محوری پژوهش، شرایط زمینه­ای، شرایط مداخله­گر، راهبردها و پیامدها به شرح جداول زیر ارائه گردید و در نهایت مدل مفهومی پژوهش طراحی گردید. در ادامه یافته­های تحلیلی کیفی در ارتباط با موضوع مورد بررسی آورده شده است:

جدول 2: نتایج شرایط علی در قالب کدگذاری باز مفاهیم دریافتی از فرایند مصاحبه

ادامه جدول 2: نتایج شرایط علی در قالب کدگذاری باز مفاهیم دریافتی از فرایند مصاحبه

ادامه جدول 2: نتایج شرایط علی در قالب کدگذاری باز مفاهیم دریافتی از فرایند مصاحبه

گام دوم: کدگذاری محوری؛ کدگذاری محوری، مرحله دوم تجزیه و تحلیل در نظریه پردازی بنیادی است. هدف این مرحله، برقراری رابطه بین مقوله­های تولیدشده (در مرحله کدگذاری باز) است. این کار (عمل) براساس مدل پارادایم انجام می­شود و به نظریه پرداز کمک می­کند تا فرایند نظریه را به آسانی انجام دهد. در کدگذاری محوری، اساس فرایند ارتباط دهی بر بسط و گسترش یکی از مقوله هاست- مانند آنچه در پژوهش حاضر به عنوان مقوله محوری انتخاب شده است؛ یعنی مدیریت سبز اماکن ورزشی.

جدول3: پدیده محوری پژوهش

شرایط زمینه­ای: شرایط خاصی هستند که بر راهبردها تأثیر می­گذارند. در این پژوهش، عوامل درونی اثرگذار بر پدیده اصلی و راهبردها، به عنوان شرایط زمینه­ای درنظر گرفته شده­اند.

جدول 4: شرایط زمینه­ای منتج از مراحل مدل پارادیمی پژوهش

شرایط مداخله گر: شرایط زمینه­ای عمومی هستند که بر راهبردها تأثیر می­گذارند. بنابراین، در این قسمت، عواملی کلی که از محیط بیرونی بر راهبردها و پدیده محوری تأثیرگذار هستند، شناسایی شدند.

جدول 5: شرایط میانجی یا مداخله­گر پژوهش

راهبردها: کنش ها یا برهم کنش­های خاصی هستند که از پدیده محوری منتج می­شوند و تحت تأثیر شرایط زمینه و مداخله­گر هستند. ازاین رو، در این بخش، راهبردهای مورد نظر برای حل چالش­های درونی و بیرونی مدیریت سبز اماکن ورزشی در سه سطح خُرد، میانی و کلان ارائه شده­اند.

جدول 6: سطوح سه گانه راهبردهای منتج از مراحل مدل پارادیمی پژوهش

پیامدها: خروجی حاصل از به کارگیری راهبردها هستند. با توجه به شرایط درونی و بیرونی بررسی شده و همچنین، راهبردهای ارائه شده پیش بینی می­شود که پیامدهای زیر حاصل شوند. با تدوین راهکارهای مساعدی که در راستای ارتقای مدیریت سبز اماکن ورزشی با تاکید برتوسعه پایدار انجام شده است، پیامدها در شش کد به شرح ذیل شناسایی شده­اند:

جدول 7:  پیامدهای منتج از مراحل مدل پارادیمی پژوهش

مدل برخاسته از مقوله های پژوهش: در این مرحله جهت تعیین و تأیید نوع رابطه بین مقوله های پژوهش، ابعاد به دست آمده در اختیار افراد نخبه و اغلب مصاحبه شوندگان قرارگرفت و از آنان خواسته شد تا نوع و جهت رابطه بین ابعاد را مشخص نمایند. با جمع بندی روابط تکمیل شده، روابط بین همه ابعاد تعیین گردید. سپس مشخص شد که همه مقوله ها با توجه به مفاهیمی که در کنار هم قرارگرفته­اند، با همدیگر ارتباط دارند و در تعامل اند. در نهایت جهت درک بهتر از مفهوم طراحی الگوی مدیریت سبز اماکن ورزشی با تاکید برتوسعه پایدار، الگوی بصری زیر با توجه به کدها، مفاهیم و مقوله ها در قالب شکل 1 نشان داده شده است:

شکل 1: الگوی داده بنیاد شاخص­های مدیریت سبز اماکن ورزشی

بحث و نتیجه‌گیری

تحقق اهداف توسعه مدیریت سبز اماکن ورزشی با نهادینه نمودن نگاه خردمندانه و پایدار به فعالیت­ها در ابعـاد مختلـف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی از جمله توجه به پایداری برنامه­ریـزی در بخـش محـیط زیـست در پرتو مصرف بهینه منابع و حفاظت محیط زیست واقعیت می­یابد. از این­رو، ایجـاد بـسترهای مناسـب جهـت ارتقای بهره­وری، کیفیت، رقابت­پذیری، خلاقیت و نوآوری در اماکن ورزشی در کنار شاخص­های رشد اقتصادی و اجتماعی می­تواند از طریـق اسـتقرار نظـام مـدیریت سـبز در اماکن ورزشی پیاده سازی و اجرایی گردد. طبق نتایج به دست آمده در این پژوهش، برای توسعه مدیریت سبز اماکن ورزشی، نخست باید به شرایط علّی توجه کرد. در این الگو شرایط علّی به عنوان عواملی که به صورت مستقیم بر مدیریت سبز اماکن ورزشی تأثیر می­گذارند، مشتمل بر 8 مقوله مفاهیم مدیریتی حقوقی، اخلاق حرفه­ای، مالی اقتصادی، فناوری تجهیزاتی، دانشی شناختی، انسانی ارتباطی، فنی مهندسی و زیست محیطی بودند که به عنوان مهمترین شاخص­های پژوهش با تاکید بر توسعه پایدار شناسایی و در قالب سه راهبرد که هر یک از راهبردها در برگیرنده چند مقوله­های مورد بحث و بررسی قرار گرفتند و با نتایج سایر پژوهش­ها مقایسه شدند.

بنابراین پس از بررسی شرایط علی، کدگذاری داده­ها و مقوله بندی آنها، راهبردهای مدیریت سبز پژوهش مشخص شدند که اولین راهبرد برای توسعه مدیریت سبز اماکن ورزشی در سطح کشور، راهبرد سطح خُرد مبتنی بر سه مفهوم انسانی ارتباطی، اخلاق حرفه­ای و دانشی شناختی بود. دستیابی به اهداف مدیریت سبز، بدون ارتباط و همکاری نزدیک ذینفعان، سازمان­های دولتی و مردم نهاد، مدارس، مشاغل و باشگاه­ها و سازمان­های ورزشی امکان­پذیر نخواهد بود. نشر پیام مدیریت سبز و پایدار در بین عموم مردم و ایجاد آگاهی از ضروریات اهداف برنامه­های مدیریت سبز است؛ یعنی نخست برای رسیدن به وضعیت مطلوب و استقرار مدیریت سبز در اماکن ورزشی باید ارتباطات مناسبی بین مدیران ورزشی با سایر مدیران و مسئولان شهری در جهت صحه­گذاری و ضرورت در اولویت قرار دادن مباحث مدیریت سبز اماکن و تبیین تعهدات و مسئولیت­های هر یک از برنامه­ریزان و دست اندرکاران شهری در قبال نیازهای گروه­های مختلف اجتماعی و استفاده کنندگان و همچنین تبلیغ و اطلاع رسانی مناسب و شایسته در زمینه پیامدهای مثبت و نقشی که این اماکن در جهت تندرستی و سلامتی جامعه ایفا خواهند نمود داشته باشیم تا از طریق این ارتباطات ضمن آگاهی بخشی و تنویر افکار جمعی بتوان مشارکت همگانی و عمومی جامعه را در استفاده از این اماکن جلب نمود. بدیهی است که با گذشت زمان و ظهور اثرات این پیاده سازی در بهبود شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی منبعد این جریان مدیریت سبز تبدیل به یک فرهنگ می شود و علاوه بر انجمن­ها و گروه­های دوستدار مدیریت سبز به یک مطالبه­گری عمومی و همگانی مبدل می گردد. همچنین باور به تاثیرگذاری فرد فرد افراد جامعه و نقش ساکنان بومی محلی منطقه نیز در سایه همین روابط انسانی بین مدیران، طراحان و سازندگان اماکن ورزشی با استفاده کنندگان و نیازهای آنان شکل خواهد گرفت و می­تواند نقطه عطفی در اجرای مدیریت سبز اماکن ورزشی از همان لحظه ابتدایی تصمیم به طراحی و ساخت اماکن باشد. این یافته­ها با نتایج پژوهش­های داودی (1399)، دارابی (1397)، حسین­آبادی(1397)، کاستزیسک^[27](2017)، رحمانی(1399)، کشاورز (1396)، قربانی(1399) و امیرحسینی(1399) هم­راستاست. بعد دیگر از راهبرد سطح خُرد مفهوم اخلاق حرفه­ای می­باشد. یکی از اصول اساسی اخلاق حرفه­ای در مدیریت اماکن ورزشی یه کارگیری و استخدام افراد شایسته، متعهد و با وجدان در تمام مراحل طراحی، ساخت، نظارت، بهره­برداری و نگهداری اماکن ورزشی می­باشد، چرا که اماکن ورزشی با صرف هزینه­های هنگفت ملی به بهره­برداری می­رسند و چنانچه در هر مرحله اگر مدیریت کار به درستی و بر اساس معیارهای شایستگی و کارآمدی به دست فردی مدبر و کاردان سپرده نشود- جدای از مغایریت با اصول اخلاق حرفه­ای- احتمال وارد کردن صدمات جبران ناپذیری به آن مکان ورزشی خواهد رفت و نتیجه آن دوری و فاصله گرفتن مردم از اماکن و فعالیت­های ورزشی می­باشد. بارها در سطح کشور شاهد گزارشاتی از این دست بوده­ا­­یم و قطعاً میزان بهره­وری در چنین شرایطی کمتر از نرخ استهلاک سالیانه آن مکان ورزشی خواهد بود. بنابراین یکی از شروط مدیریت سبز استخدام و یه کارگیری نیروهای انسانی سبز، متخصص و آموزش دیده برای مدیریت اماکن ورزشی است، چرا که وظیفه شناسی و نوع دوستی این مدیران خود منجر به گرایش و تمایل مردم به استفاده از اماکن و فضاهای ورزشی و پیامد آن رونق اماکن و افزایش سلامتی در سطح اجتماع خواهد شد. الزامات اخلاقی، زیست محیطی و پایبندی به اصول اعتقادی در مدیریت اماکن ورزشی حکم می­کند ضمن به رسمیت شناختن و احترام به حقوق اجتماعی و مدنی افراد جامعه و نسل­های آتی، زمینه مناسب­ سازی، توزیع عادلانه و رعایت حق دسترسی عموم مردم جامعه (بانوان، معلولین، نابینایان و ..) در استفاده از اماکن ورزشی- به دور از هرگونه تبعیض­های نژادی، جنسیتی، اقلیتی و مذهبی- فراهم آید و از هرگونه اقدام نمایشی و تبلیغاتی در جهت منافع شخصی، راضی نمودن مدیران بالادستی یا فشار سیاسیون پرهیز گردد، چرا که در اثر چنین رفتارهایی کلنگ احداث پروژه­ها و طرح­های ورزشی زیادی در سطح کشور بر زمین خورده­، ولی سالیان سال است بنا به دلایل عدیده به صورت زمین خالی یا نیمه کاره به حال خود رها شده و مردم آن منطقه از داشتن حداقل امکانات ورزشی محروم مانده­اند. لذا داشتن نگرش و بینش انسان محور و سلامت محور با بهره­گیری از احادیث و آیه­های شریف قرآن کریم و دین مبین اسلام در حفاظت و صیانت از سرمایه­های ملی، رفتاری سبز و دوری از اصراف­گرایی و اقدامات شعاری می­تواند ضامن کیفیت سلامت، حفظ محیط سبز با رعایت اصول بهداشتی، ایمنی و امنیت اماکن ورزشی باشد. بنابراین یکی از عوامل موثر در مدیریت به ویژه مدیریت سبز، نهادینه نمودن اخلاق زیست محیطی و رسـیدن کلیـه اقشار جامعه و مدیران به آن است. این نتایج نیز همسو با یافته­های دارابی (1397)، امیدی (1397)، دهقان قهفرخی (1399)، دهقان­­ بنادکی (1398)، کاستزیسک (2017)، لیندسی^[28](2019)، حسن­بیگی (1398)، قلعه­ نویی (1398)، امیرحسینی(1399) و یژیانگ^[29](2019) می­باشد. مفاهیم دانشی شناختی از دیگر راهبردهای سطح اول و خُرد می­باشد. یکی از نیازهای ضروری در مدیریت سبز اماکن ورزشی، داشتن نگرش زیست­ محیطی است. نگرش زیست محیطی در مفهوم به معنی مجموعه نسبتاً پایداری از احساسات، باورها و آمادگی­های رفتاری اشخاص، اندیشه­ها و گروه­ها نسبت به محیط زیست می­باشد. نگرش زیست محیطی در بسیاری موارد تعیین کننده دانش و عملکرد زیست محیطی است. شناخت جامع، درک کامل و پذیرش جنبه­های مختلف مدیریت سبز تاثیری به مراتب بیشتر از قوانین، بخشنامه­ها و الزامات پیاده سازی مدیریت سبز دارد، چرا که در صورت عدم پذیرش آن توسط مدیران و مسئولان بی­توجهی و عدم حساسیت های لازم نسبت به اجرای آن را در پی خواهد داشت- در مباحث نوین مدیریتی، مهم­تر از اقدام و عمل، پیگیری و حصول نتیجه می­باشد. بنابراین در قدم اول ­باید نسبت به بروز­­ رسانی دانش و سواد زیست محیطی مدیران، برنامه­ریزان و تصمیم گیرندگان اماکن ورزشی از طریق آموزش و تدریس مفاهیم مدیریت سبز و پایداری و منافع و مزایای آن و مسئولیتی که آن­ها در قبال آیندگان و تامین نیازهای آنان خواهند داشت اقدام نمود. یکی از راهکارهای اثرگذار در این زمینه اعزام مدیران اماکن ورزشی به سایر کشورهای پیشرو در این زمینه و بازدید و آشنایی آن­ها با اماکن سبز و نوین ورزشی می باشد، چرا که لمس و درک عینی مسائل بسیار نتیجه بخش­تر از صرف سخنرانی، تدریس و خواندن مطالبی شفاهی می­باشد و یادگیری به شیوه تجربی که خود یکی از شیوه­های یونسکو[30] برای آموزش پایدار است، حاصل خواهد شد. خود این عمل نیز باعث ایجاد انگیزه و رقابت در بین مدیران اماکن ورزشی جهت اعمال مدیریت سبز خواهد بود. امروزه جامعه جهانی بر آموزش برای دستیابی به توسعه پایدار اجماع نظر دارد و اصل چهارم از اهداف 17 گانه توسعه پایدار[31] نیز آموزش است. آموزش به عنوان یکی از موثرترین مولفه­های تاثیرگذار، تحول فکری و فرهنگی، تخصص و کارآمدی و افزایش آگاهی­های عمومی را به دنبال دارد. به عبارتی، آموزش به طور رسمی، مستمر و منسجم نقش کلیدی و حیاتی در تربیت افراد به صورت بنیادین از سنین پایه به عنوان شهروندانی مسئولیت­پذیرکه بتوانند نسبت به اصول پایداری و مدیریت سبز در جامعه نقش اساسی ایفا نمایند را دارد. در این زمینه می­توان برای دانش آموزان و دانشجویان تربیت بدنی به ترتیب دروسی با عنوان سرفصل­های آموزش توسعه پایدار و مدیریت سبز اماکن و فضاهای ورزشی ایجاد نمود تا از همان ابتدا نسبت به افزایش آگاهی و تدریس مفاهیم آن گامی محکم برداشته شود و مدیرانی با نگرش پایداری تربیت گردند. از دیگر اقدامات اساسی می­توان به حمایت از فعالیت­های فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و برنامه محور پژوهشگران و مولفان صاحب نظر در حیطه مدیریت سبز اماکن ورزشی پرداخت. نتایج این بخش با پژوهش­های داودی (1399)، قلعه­ نویی (1398)، رحمانی (1399)، جعفری (1399)، امیرحسینی (1399)، کلیسون (2015) و قربانی (1399) همخوانی دارد. دومین راهبرد برای توسعه مدیریت سبز در اماکن ورزشی در سطح میانی شامل مفاهیم مدیریتی حقوقی و مالی اقتصادی بود. امروزه به دلیل تاثیرگذاری رویدادها بزرگ ورزشی بر ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و زیست محیطی، برگزاری رویدادها و ساخت و ساز اماکن ورزشی به عنوان الگویی برای مسائل زیست محیطی و اصول توسعه پایدار هستند. این اقدامات را به وضوح در مفهوم پایداری بازی­های توکیو 2020 با شعار «با هم بهتر باشید برای مردم و کره زمین»[32] و میزبان جام جهانی 2022 که بیان کردند «پایداری در قلب آماده سازی قطر 2022 قرار دارد» مشاهده می­کنیم و با علم به آگاهی از تمامی موارد مذکور و داشتن قوانین ملی و معاهدات بین المللی در این زمینه از قبیل اصل پنجاهم قانون اساسی کشور، دستور کار 21 جنبش المپیک، برنامه محیط زیست ملل متحد[33]و کمیسیون ورزش و محیط زیست کمیته ملی المپیک، هنوز مراحل طراحی، ساخت و بهره­برداری از اماکن ورزشی کشور به روش سنتی و غیر پایدار مدیریت می­شود. در این دوره زمانی و با توجه به استانداردها و معیارهای جهانی برای اماکن ورزشی به جرات می­توان گفت کمتر مکان ورزشی در سطح کشور پیدا می­شود که مطابق با این استانداردها و قوانین باشد. بنابراین باید مدیران و مسئولان ورزشی با استفاده و بهرمندی از قوانین حقوقی حاکم و الگوهای موفق در سطح جهان نسبت به احداث اماکن و فضاهای مدرن و توسعه زیرساخت‌های پایدار اقدام و سعی در کسب میزبانی رویدادهای مهم ورزشی نمایند که این خود نیازمند داشتن تفکری راهبردی و آینده نگر، پیگیری مدیران ارشد ورزش کشور (وزیر ورزش و رئیس کمیته ملی المپیک) و حمایت مسئولان رده بالای کشوری می­باشد. مطالبه‌­گری حاکمان دولتی از مدیران اجرایی و عملیاتی در راستای پیاده‌سازی مدیریت سبز و دستیابی به توسعه پایدار، همراه با تدوین سیاست‌های توسعه محیط حقوقی و قانونی با ضمانت اجرایی، انسجام سیاسی و همکاری و هم‌افزایی تمامی دستگاه­های مرتبط در این زمینه از اقدامات ضروری است. یافته‌های این بخش نیز با نتاج قلعه­ نویی (1398)، جیها^[34] (2016)، کشاورز (1396)،  لیندسی^[35] (2019)، محقق منتظری (1399)، آبسالیموف^[36] (2015) و قربانی (1399) همخوان است. بعد دیگر از راهبرد سطح میانی، مفاهیم مالی اقتصادی می­باشد. وجود سه هزار طرح و پروژه ورزشی نیمه­تمام و رها شده در سطح کشور خود گواه اهمیت و نقش بارز منابع مالی و اعتباری است. نداشتن اعتبارات و عدم تخصیص به موقع منابع مالی و از طرفی تورم اقتصادی، کم­کاری مجریان پروژه­ها و عدم نظارت کارفرما همگی دست به دست هم داده تا هر روز شاهد انباشت طرح‌های نیمه­کاره ورزشی و حتی از بین رفتن عمر مفید آن طرح‌ها باشیم. در چنین شرایطی دولت اقدام به اجرای ماده 27 قانون الحاقی نموده که به موجب آن باید طرح­های نیمه تمام، تکمیل شده و آماده بهره‌برداری در قالب قراردادها و شرایط مورد تصویب، با حفظ کاربری به بخش غیردولتی واگذار گردد. لذا با تجارب قبلی و مشابهی چون اجرای قانون ماده 88 به نظر نمی رسد این قانون نیز بتواند در نهایت به نفع ورزش کشور و توسعه آن بینجامد. اماکن ورزشی خصوصی به صورت طبیعی برای درآمدزایی و سودآوری ساخته می‌شوند. در مقابل، اماکن ورزشی دولتی که با بودجه ملی و از محل درآمدهای عمومی ساخته می‌شوند بیشتر به دنبال برآوردن نیازهای اجتماعی و تندرستی جامعه هستند. نکته اساسی این­ است که تمامی اماکن‌ ورزشی برای ادامه حیات و ارائه خدمات و سرویس‌دهی باید درآمدزایی داشته باشند بخش خصوصی هم جدا از بحث درآمد باید سودآوری داشته باشد. اینجاست که نقش مدیریت سبز برای حصول دستیابی به این اهداف و مقابله با موانعی همچون محدودیت منابع و سرمایه و سایر فشارها و محدودیت‌های داخلی و خارجی می‌تواند راهگشا و کارآمد باشد. تعیین معافیت‌های مالیاتی و گمرکی سبز، ارائه تسهیلات مالی و تشویقی سبز، استفاده از اعتبارات بین‌المللی و جذب و حمایت از سرمایه­گذاری شرکت‌های معتبر خارجی و بخش خصوصی اهمیتی ویژه دارد، چرا که خصوصی­سازی موجب بروز فضای رقابتی، ثبات اقتصادی و ایجاد فضای کارآفرینی و مدیریت سبز در اماکن ورزشی می­شود. به طور کلی اختصاص و تامین منابع مالی کافی به منظور اجرای درست ابتکارات و نوآوری مربوط به مدیریت سبز بسیار مهم و انجام یک سرمایه‌گذاری اولیه به منظور ایجاد تغییر در سیستم و فرایند حاکم ضرورت دارد. هرگونه قصور در تامین بودجه و منابع کافی در این امر منجر به تباه شدن ابتکارات، عدم بازگشت سرمایه و تضعیف علاقه و اشتیاق می‌شود. نکته بسیار مهم و حیاتی برای مدیران این است که هزینه‌های اولیه و صرف شده برای پایدار سازی و استقرار مدیریت سبز دیربازده هستند، ولی در درازمدت بسیار به صرفه تر و موثرتر و کمتر از هزینه‌های فعلی خواهند بود. این نتایج همسو با یافته­های کشاورز (1396)، رحمانی (1399)، پوتشاو ^[37](2009) امیدی (1397)، ستوده نیا (1399)، کلیسون^[38](2014)، دهقان قهفرخی (1399)، استینت^[39](2016) و قربانی (1399) بود. سومین راهبرد در سطح کلان برای توسعه مدیریت سبز در اماکن ورزشی، مفاهیم فنی مهندسی، فناوری تجهیزاتی و زیست محیطی را شامل می­شود. تصمیم­گیری برای اینکه یک مکان تا چه اندازه باید پایدار و سبز باشد، به ارزش­های مدنظر سازندگان و مسئولان و نیز محدودیت­های مربوط به زمان و بودجه بستگی دارد. بهتر است در مراحل برنامه­ریزی و طراحی، تحلیل­های دقیقی انجام گیرد و اهداف، شاخص­ها و اولویت­ها با این نگرش که انسان محور اصلی توسعه پایدار است، در نظر گرفته شوند. قدم اول پس از تصمیم به احداث و تعیین شاخص­های مورد نظر، جانمایی و مکان­یابی دقیق و علمی با توزیع مکانی مناسب و اتصال به زیر ساخت­های شهری است. با انجام مطالعات دقیق مهندسی ضمن پیش بینی و برآوردهای لازم برای شروع فعالیت می­توان از پذیرش اجتماعی، حمایت و پشتیباتی محلی نیز در جهت همراهی و همکاری برخوردار بود. با بهره­گیری از طراحان و مهندسان با شایستگی فنی و تجربه کاری در هنگام مطالعه و اجرای پروژه­ها (درخواست صلاحیت) و تعیین شاخص و معیار در مناقصات طرح­های ورزشی در همان ابتدا می­توان به ساخت مجموعه‌ای پایدار امیدوار بود، چرا که در حال حاضر اماکن ورزشی ساخته شده فاقد ملاک­ها و معیارهای لازم هستند و در واگذاری پروژه­ها و تعیین پیمانکاران توجهی به سابقه و عملکرد آنان نمی­شود. نبود نظارت کافی باعث شده بسیاری از پروژه­های ورزشی پس از اتمام و تحویل قطعی با مشکلات زیادی رو به رو و باعث اتلاف سرمایه­های ملی شوند- بدون آنکه کسی در این بین پاسخگو باشد. لذا نقش نهادهای نظارتی و دولتی در این بین دوچندان اهمیت پیدا می­کند. آنها موظف هستند از همان ابتدا با عقد پیمان و قراردادهای محکم تمامی موارد را لحاظ کنند و از بروز قصورات جلوگیری نمایند. توجه به ارزش­های زیبایی­شناختی، فرهنگی، معماری، تاریخی، هویتی و احساسی اماکن ورزشی اهمیت زیادی دارد. گاهی اوقات یک ورزشگاه کهنه دارای ارزش و جاذبه زیبایی­شناختی بالایی است و بخش عمده­ای از خاطرات مردم و شالوده تاریخی و فرهنگی جامعه را با خود به همراه دارد. در واقع حس نوستالژی در افراد سبب زدودن و تصفیه جنبه­های ناخوشایند گذشته می­شود و کاهش استرس و غلبه بر نگرانی­های زمان حال را به دنبال خواهد داشت. نگرش پایدار ایجاب می­کند که ساختمان­ها و ورزشگاه­های قدیمی حفظ شوند و برنامه جامع نگهداری و تعمیر در آن­ها پیاده­ سازی گردد. در دنیای کنونی به جهت استفاده حداکثری از فضا، ساخت مجموعه­های ورزشی چندگانه، کوچک و پایدار با کارایی متفاوت و متنوع در اولویت قرار دارد تا بتوان در مواقع لزوم از آن‌ها در سایر زمینه‌ها استفاده کرد و آنها سهم متعادلی از کاربرد ورزشی و کاربرد غیر ورزشی داشته باشند. در کشور ما نیز در مواقع بحرانی و حساس اولین مکانی که در نظر گرفته خواهد شد، اماکن و مجموعه­های ورزشی هستند؛ چنان که در مواقع بروز بلایای طبیعی بارها شاهد اسکان مردم در این اماکن و در یک سال اخیر با شیوع بیماری کوید 19 شاهد تبدیل آنها به بیمارستان، نقاهتگاه و محل قرنطینه بوده ایم- عملا در این مدت هیچ فعالیت دیگری در آن­ها صورت نگرفت و منجر به خوابیدن سرمایه­های عظیمی گردید که هزینه‌های زیادی را همزمان تولید می­نمود. با وجود تجاربی از این دست، هنوز شاهد ساخت اماکن ورزشی از سوی وزارت ورزش و جوانان با نقشه­های تیپ و قدیمی و یکسان در سراسر کشور بدون در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و استانداردهای فنی رشته های ورزشی هستیم. به عنوان نمونه، یکی از این معضلات ساخت اماکن ورزشی با مساحت زمین 20 *30 می باشد، در صورتی که در بسیاری از رشته های ورزشی مساحت استانداردی که بتوان در آن‌ها مسابقات رسمی برگزار نمود20 *40 می­باشد. مدیریت سبز اماکن ورزشی حکم می‌کند با دعوت از پیمانکاران و ناظران شرکت­های عمرانی داخلی و خارجی دارای تخصص و تجربه کاری در ساخت و ساز اماکن ورزشی مدرن و پایدار ضمن وفق دادن طراحی­ها با چشم­انداز و هارمونی معماری اماکن با شرایط اقلیمی و سنتی منطقه، اماکنی با استانداردهای فنی، کارایی چند منظوره و متفاوت و طراحی آینده‌نگر(توسعه آتی با افزایش نیازمندی­ها) ساخت. این یافته­ها با نتایج پژوهش­های­ رحمانی (1399) ، جعفری (1399)، امیرحسینی (1399)، اشمیدس^[40](2015)، قربانی (1399)، کاستزیسک^[41](2017) و باروتیان (1399) هم­راستاست. مقوله دیگر از راهبرد سوم در سطح کلان، مفاهیم فناوری تجهیزاتی می­باشد. در دنیای امروز مدیریت یک علم تلقی می­گردد که متناسب با پیشرفت دانش بشری نیازمنـد فنـاوری­هـای نوین در این رشته می­باشد. لازمه مدیریت سبز اماکن بهره مندی از دانش، فنـاوری­هـای نوین و پیشرفته، محصولات، مواد و تجهیزات استاندارد باکیفیت و قابل بازیافت همراه با جایگزینی و جبران منابع و تاسیسات پر­مصرف، فرسوده و مستهلک با محصولات دوستدار محیط زیست و سبز می­باشد. حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و تولیدات داخلی در طراحی و ساخت تجهیزات اماکن و ورزشی بسیار حائز اهمیت است به دلیل اینکه دانش منبع اصلی تولید ثروت است و به دنبال آن تولید مطلوب را به همراه دارد. یه کارگیری فناوری سبز و تجهیزات با کیفیت بالا در اماکن ورزشی باعث ایجاد سیستم­های مدیریت نگهداری هوشمند، کاهش اتلاف و هدررفت انرژی و بهره­گیری مناسب از یک مکان ورزشی برای چندین رشته ورزشی گوناگون و تحقق مدیریت سبز می­شود. این نتایج نیز با یافته­های کلیسون^[42](2014)، دهقان قهفرخی (1399)، پاپی^[43](2015)، توماس^[44](2014)، رحمانی (1399) و چانگ هیون ^[45](2017) همسویی دارد. مولفه نهایی از راهبرد سطح سوم و کلان، مفاهیم زیست محیطی می­باشد. اماکن ورزشی قابل رؤیت­ترین بخش هر رویداد یا سازمان ورزشی هستند و به دلیل نقش قابل توجهی که در بالا بردن سلامت جسمی و روانی شهروندان دارند به عنوان یکی از مهم­ترین کاربری­ها در سطح شهر مطرح می‌باشند. این اماکن به عنوان جزئی از چرخه محیط زیست می­توانند تاثیر­پذیر و تاثیرگذار بر مسائل زیست محیطی باشند. عدم توجه به مسائل زیست محیطی در مدیریت اماکن ورزشی باعث بروز مشکلات زیادی از قبیل آلودگی­های زیست محیطی، اتلاف زمین و چشم­انداز، مصرف زیاد منابع انرژی، افزایش هزینه­ها و کاهش کارایی در اماکن ورزشی می­شود. در نظر گرفتن و پیش­ بینی مسائل زیست محیطی می‌تواند به برنامه‌ریزان و مدیران اماکن در اجتناب از مشکلات آتی یاری رساند. طراحی مناسب و ساخت اماکن ورزشی با مواد خوب و بادوام، اخذ گواهینامه رهبری طراحی انرژی و زیست محیطی([46]LEED)، به کارگیری سیستم­های کارآمد سبب صرفه­جویی در مصرف انرژی می شود و کاهش هدررفت انرژی را به دنبال خواهد داشت. مصالح ساختمانی، نقش عمده­ای در صرفه­جویی انرژی و حفظ محیط دارند. با مصرف انرژی کمتر، آسیب کمتری به طبیعت وارد می­آید. مدیریت سبز و اصلاح الگوی مصرف، بهره­گیری از منابع انرژی تجدیدپذیر، توسعه فضای سبز و کاشت درختان بومی، مدیریت مواد زائد و پسماند، مشاوره با متخصصان محیط زیست، ارتقای سطح آگاهی­های زیست محیطی کارکنان و کاربران و اصلاح سیستم بهداشتی از جمله اقدامات مهم برای رعایت اصول زیست محیطی در اماکن ورزشی هستند. با آنکه مدیریت سبز اماکن با رعایت اصول زیست محیطی اغلب هزینه بیشتری دربر دارد، ولی در درازمدت هزینه نگهداری و استفاده از آن کمتر است و باعث بهبود عملکرد مالی می‌شود و می‌توان با افشای اطلاعات هزینه‌های زیست محیطی، شیوه‌ای مناسب برای برقراری ارتباط با ذینفعان به دست آورد- این قبیل گزارشات و شفافیت باعث حفظ و تداوم مشروعیت اجتماعی و نگرش مثبت افکار عمومی به اماکن ورزشی می­شود. ردیابی هزینه‌ها در مدیریت سبز می‌تواند منجر به آگاهی کارکنان و درک هرچه بهتر آنان از فرآیندهای اجرایی و کاهش هزینه‌ها باشد و این ادراک ارائه کننده بستری مناسب جهت بهبود محرک‌های هزینه‌ای مانند باز طراحی فرآیندها و تجهیزات‌، توسعه فضای سبز، جایگزینی و بازیافت است که در نهایت کاهش هزینه‌ها را در پی دارد. این یافته­ها با نتایج پژوهش­های فیکری^[47](2014)، دهقان قهفرخی (1399)، دارابی (1397)، پاپی^[48](2015)، حسین­آبادی (1397)، بهرامی (1399)، یژیانگ^[49](2019) و امیرحسینی (1399) همخوانی دارد.

می­توان اذعان داشت که استقرار نظام مدیریت سبز در اماکن ورزشی کشور به طور جدی پیگیری نشده و لزوم اعمال آن و ارائـه راهکارهای مدیریتی صحیح در سطح کلان کشور و در سطح خُرد در نهادها و ارگان ها مورد توجه قرار نگرفته اسـت. از نظر فنی، فقدان دانش مورد نیاز در زمینه­های بهینه­سازی مصرف مواد و انرژی به ویژه در بخش اجـرا و همچنـین نبود متخصصان کافی در این زمینـه از جملـه محـدودیت­هـای مهـم بـه نظـر مـی­رسـد. همچنین فقـدان دیـد و مسئولیت­پذیری مدیران پیرامون لزوم حفظ منابع و ذخایر کشور و نیز نداشتن آگاهی­ها و آموزش­های ضروری در استقرار نظام مدیریت سبز و پیامدهای آن نقش مهمی در عدم دسترسی به اهداف یاد شده دارند. سایر عوامل نظیـر وجـود نظـام ناعادلانه پرداخت یارانه­ها، گسترده بودن ساختار دولت، نبود نظارت و کنترل، رعایت نکردن اصول اخلاق حرفه­ای و لزوم خصوصی­سازی بخـش­هـای مختلـف از جملـه عوامـل غیرمستقیمی هستند که در این عدم توفیق نقش مهمی را ایفا می­نمایند. در نهایت، کنترل و گزارش­دهی اقدامات و نتایج به دست آمده و تجربیات کسب شده در این راستا و همچنین برقراری ارتباط دقیق بین میراث سخت­افزاری (اماکن و فضاهای ورزشی) و میراث نرم­افزاری (حفظ منابع طبیعی، سلامتی جامعه و تامین نیازهای نسل آتی) جهت توسعه مدیریت سبز در آینده لازم و ضروری است.

از محدویت­های مربوط به این پژوهش اینکه در بازه زمانی سال 1399 انجام پذیرفت و برخی محدودیت­ها هم به نحوی از اختیار پژوهشگر خارج بودند مانند میزان اهتمام و صداقت جامعه آماری در پاسخگویی و همچنین حالات روحی آنها به دلایل مشغله کاری. از نقاط قوت نیز می­توان به همه جانبه نگر و جامع بودن روش داده بنیاد اشاره کرد که هم شرایط علی و زمینه­ای (عوامل داخلی) و هم شرایط مداخله گر (عوامل خارجی) را به خوبی مشخص کرد و راهبردها از روی آن تدوین شد. از دیگر نقاط قوت این کار، بهره­گیری از نظرات جامعه آماری متخصص و صاحب نام کشور در حوزه اماکن ورزشی و توسعه پایدار بود که باعث بالابردن غنای علمی پژوهش گردید.

در نهایت پیشنهاد می شود که در آینده بررسی تطبیقی مدیریت سبز اماکن ورزشی کشور با سایر کشورها و همچنین ارزیابی میزان استقرار و پیاده سازی مدیریت سبز در اماکن ورزشی کشور مورد اهتمام قرار گیرد.